Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên đại học ngành sư phạm Vật lý trong đào tạo theo học chế tín chỉ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn nhằm đề xuất các nguyên tắc, biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của SV sư phạm vật lý ở các trường đào tạo sư phạm trong dạy học học phần Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên đại học ngành sư phạm Vật lý trong đào tạo theo học chế tín chỉ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH LÊ MINH THANH CHÂU HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG DẠY HỌC VỚI THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH SƯ PHẠM VẬT LÝ TRONG ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PPDH BỘ MÔN VẬT LÍ Mã số: 9140111 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học PGS.TS. MAI VĂN TRINH PGS.TS. HÀ VĂN HÙNG NGHỆ AN - 2020
Luận án được hoàn thành tại Trường Đại học Vinh Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. MAI VĂN TRINH 2. PGS.TS. HÀ VĂN HÙNG Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ cấp Trường Địa điểm: Trường Đại học Vinh Thời gian: Vào hồi giờ, ngày tháng năm 2020 Có thể tìm luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Thư viện Nguyễn Thúc Hào – Trường Đại học Vinh
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” là khâu thực hành nghề rất quan trọng trong quá trình đào tạo giáo viên THPT. Vì vậy, việc tổ chức tốt hoạt động dạy học học phần này sẽ là cơ sở quan trọng để bổ sung, củng cố, khắc sâu và mở rộng những kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm mà sinh viên đã được học. Đồng thời, việc tổ chức tốt dạy học học phần này cũng sẽ hình thành, trau dồi những kỹ năng nghề nghiệp cho các giáo sinh. Đây là cơ sở để họ thực hiện tốt các nhiệm vụ và thích ứng nhanh trong các môi trường công tác sau này ở trường phổ thông. Để có năng lực, kỹ năng dạy học với thí nghiệm, sinh viên sư phạm nhất thiết phải được luyện tập trong hoạt động thực tiễn, phải được trải nghiệm trong thực tế. Hình thành kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sẽ giúp hoàn thiện kỹ năng nghề khi họ tham gia thực hành nghề nghiệp ở các trường phổ thông. Hiện nay, việc rèn luyện tay nghề cho sinh viên sư phạm ở các trường đại học đã có nhiều cải tiến và đã thu được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, kết quả vẫn chưa đạt như mong muốn, chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Trong thời gian qua, nhiều giáo viên trẻ, mới tốt nghiệp vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu về giảng dạy, chưa quan tâm nhiều về kỹ năng dạy học và đặc biệt là kỹ năng dạy học với thí nghiệm. Có thể thấy rõ một trong những nguyên nhân chính là quá trình đào tạo và rèn luyện ở trường sư phạm còn nặng tính hàn lâm, chưa chú ý nhiều đến các đặc điểm của sinh viên và hoạt động rèn luyện nghề nghiệp của họ. Cho đến nay, quá trình dạy và học thí nghiệm được tổ chức trong môi trường làm việc vẫn còn cứng nhắc, gò bó về không gian, thời gian và điều kiện thực hiện. Hoạt động tổ chức rèn luyện phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên còn chưa được thực hiện và chưa có phương án triển khai để tạo ra nhiều cơ hội giúp sinh viên học tập đạt hiệu quả. Với mong muốn góp phần giải quyết vấn đề đã nêu, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên đại học ngành sư phạm Vật lý trong đào tạo theo tín chỉ”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất các nguyên tắc, biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm vật lý ở các trường đào tạo sư phạm trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm ngành vật lý trong đào tạo theo học chế tín chỉ, học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Hoạt động dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” ở các trường đào tạo sư phạm. 4. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng và sử dụng các biện pháp hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” thì sẽ hình thành và phát triển được kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý ở các trường đào tạo sư phạm.
2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận - Lý luận về đổi mới giáo dục, về phát triển năng lực và các quan điểm dạy học hiện đại trong đào tạo sinh viên ngành sư phạm. - Những lý luận về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý. 5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn Khảo sát, đánh giá thực trạng dạy học theo hướng phát triển năng lực và rèn luyện kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên ở trường đào tạo sư phạm. 5.3. Thực nghiệm sư phạm Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất đối với việc phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận về việc phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm vật lý ở trường đào tạo sư phạm. - Nghiên cứu chương trình học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”, các giáo trình, tài liệu hướng dẫn thực hành của học phần này ở một số cơ sở đào tạo giáo viên vật lý, nội dung sách giáo khoa vật lý phổ thông và những tài liệu tham khảo có liên quan để xác định mức độ nội dung, yêu cầu kiến thức, kỹ năng mà sinh viên sư phạm vật lý cần nắm vững. - Nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ rèn luyện kỹ năng dạy học với thí nghiệm. 6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Khảo sát quá trình dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” ở các trường đào tạo sư phạm và phỏng vấn giảng viên, sinh viên, nhằm tìm hiểu thực tiễn việc phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm và hình thức học tập trong dạy học học phần, phần Điện và Quang học. 6.3. Thực nghiệm sư phạm Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi, tính hiệu quả của các biện pháp được đề xuất trong đề tài. 6.4. Phương pháp thống kê toán học Vận dụng toán thống kê để phân tích, đánh giá các kết quả nghiên cứu đạt được. 7. Đóng góp mới của luận án 7.1. Về lý luận: − Đề tài hệ thống và phát triển lý luận về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý. − Đưa ra nhóm kỹ năng và các kỹ năng thành phần thuộc kỹ năng dạy học với thí nghiệm. − Đề xuất 4 biện pháp dạy học để phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”: đổi mới cấu trúc và nội dung của chương trình môn học, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, bồi dưỡng kỹ năng tự chế tạo thiết bị thí nghiệm. 7.2. Về thực tiễn:
3 − Kết quả nghiên cứu của đề tài được vận dụng vào việc hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”. - Nghiên cứu triển khai và thực nghiệm sư phạm các biện pháp đã đề xuất trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” qua 5 tiến trình dạy học đã xây dựng. CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Các kết quả nghiên cứu về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý ở nước ngoài Nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu và áp dụng quan điểm giáo dục và đào tạo dựa trên phát triển năng lực trong đào tạo giáo viên. Theo quan điểm này, trong đào tạo cần dựa trên năng lực của người học, tập trung vào kết quả đạt được sau khi học gắn với yêu cầu của công việc trong tương lai theo tiêu chuẩn về nghề nghiệp, giúp người học thực hiện một số kỹ năng nền tảng trong điều kiện tiêu chuẩn cụ thể, tạo điều kiện cho họ phát triển những kỹ năng khác dựa trên các kỹ năng nền tảng trong hoàn cảnh mới, các kỹ năng sau đó trở thành năng lực. Các quan điểm trên đã cho thấy sự cần thiết rèn luyện kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý. Tuy nhiên, việc nghiên cứu xác định các mức độ phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý và nghiên cứu các biện pháp phát triển những ký năng trên cho sinh viên sư phạm dựa trên quan điểm phát triển năng lực vẫn chưa được quan tâm đầy đủ. Trong dự án đánh giá giáo viên (TAP) tại Đại học Stanford, các thành viên dự án đã đề xuất ra những phương pháp, hình thức kiểm tra – đáng giá kiến thức và kỹ năng cần thiết cho việc dạy học và giải quyết các vấn đề thực tiễn trong dạy học của giáo viên tương lai. Các phương pháp, hình thức kiểm tra – đánh giá này đòi hỏi sinh viên sư phạm sử dụng kiến thức của mình để thực hiện các nhiệm vụ có tính thực tiễn, qua đó thể hiện kỹ năng dạy học của sinh viên. Các hình thức kiểm tra – đánh giá được sử dụng là dựa trên tài liệu và dựa trên hoạt động, bao gồm: Viết tiểu luận, phỏng vấn, thí nghiệm giấy và bút chì, trình diễn mô phỏng, quan sát thực hành tại chỗ, phân tích các video, các hoạt động thực hành và phân tích các sản phẩm, các tài liệu mà sinh viên xây dựng được. Theo nhiều nghiên cứu của các tác giả: Shulman, King, Stevahn, Ghere và Minnema… đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp nhận được nhiều quan tâm, rất nhiều chuẩn nghề nghiệp và các hình thức kiểm tra – đánh giá đã được sử dụng để đánh giá kỹ năng dạy học của giáo viên. Tuy nhiên, do bị tách rời khỏi bối cảnh và sự phức tạp của hoạt động dạy học, nên các hình thức kiểm tra – đánh giá đó vẫn chưa chỉ ra được khả năng dự đoán giáo viên sẽ dạy học hiệu quả. Nhiều kỹ năng dạy học cần thiết đòi hỏi đánh giá đối với giáo viên dạy các môn khoa học tự nhiên. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có những chỉ số rõ ràng để đánh giá những kỹ năng này. 1.2. Các kết quả nghiên cứu về hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý ở Việt Nam Ở Việt Nam từ năm 2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT, là cơ sở cho các trường đại học sư phạm, cao đẳng sư phạm, các cơ sở đào tạo giáo viên xây dựng chương trình, tổ chức đào tạo và kiểm tra – đánh giá. Tuy nhiên, về kỹ năng dạy học với thí nghiệm của giáo viên dạy các môn khoa học tự nhiên nói chung và vật lý nói riêng chưa được đề cập tới. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào kỹ năng sử dụng thí nghiệm trong dạy học cho sinh viên sư phạm: 1) Kỹ năng thiết
4 kế phương án sử dụng thí nghiệm trong dạy học; 2) Kỹ năng thực hiện phương án sử dụng thí nghiệm trong dạy học. Những nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam đã chỉ ra một số phương pháp, hình thức kiểm tra – đánh giá kỹ năng dạy học. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu về kiểm tra – đánh giá kỹ năng dạy học với thí nghiệm chỉ mới chú trọng về kiểm tra – đánh giá kỹ năng tiến hành thí nghiệm hoặc chưa đánh giá được đầy đủ các kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm vật lý. Cần có nghiên cứu xác định các tiêu chí cụ thể, áp dụng đa dạng các phương pháp, hình thức kiểm tra – đánh giá để đánh giá được mức độ phát triển kỹ năng trên của sinh viên sư phạm vật lý. Trong thực tiễn, việc áp dụng hệ thống đào tạo theo tín chỉ ở các trường đại học được thực hiện từ lâu trong các trường đại học trên thế giới và cũng đã được triển khai tại Việt Nam. Thực hiện đào tạo theo tín chỉ trong các trường đại học phản ánh quan điểm lấy sinh viên làm trung tâm mà trong đó tự học, tự nghiên cứu của sinh viên được chú ý đặc biệt. Có thể thấy rõ đây là phương thức nhằm tạo điều kiện cho sinh viên tự học, tự nghiên cứu, phát huy nội lực, chủ động, sáng tạo trong học tập ở trường đại học sư phạm. Tổ chức tốt việc tự học và bồi dưỡng năng lực tự học là cốt lõi của phương thức dạy học dạy học theo tín chỉ. 1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu Căn cứ vào các phân tích ở trên, vấn đề đặt ra cho nhiệm vụ nghiên cứu là: 1. Xác định nội hàm khái niệm “Kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm vật lý”; Hệ thống những kỹ năng dạy học với thí nghiệm cần bồi dưỡng cho sinh viên các trường đào tạo sư phạm; Cơ sở thực tiễn và sự cần thiết phải đề xuất các biện pháp phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm. 2. Đề xuất và vận dụng vào thực tiễn các biện pháp phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm trong dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” phần Điện và Quang học theo hệ thống tín chỉ đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. CHƯƠNG 2. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG DẠY HỌC VỚI THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM VẬT LÝ 2.1. Kỹ năng dạy học 2.1.1. Kỹ năng Kỹ năng là khả năng vận dụng thành thục các kiến thức về cách thức hoạt động để xác lập một hệ thống các thao tác, hành động, với phương tiện thực hiện phù hợp mục đích hoạt động, các điều kiện thực tế và triển khai thực hiện được hệ thống đó, giải quyết thành công nhiệm vụ. 2.1.2. Khái niệm kỹ năng dạy học Nhằm đáp ứng tốt nhiệm vụ giáo dục, người giáo viên cần có những kỹ năng dạy học cơ bản. Thế nhưng, để hình thành được kỹ năng dạy học cần phải trải qua quá trình hình thành động cơ dạy học đến việc tích lũy hệ thống tri thức và rèn luyện kỹ năng dạy học trong các điều kiện hoàn cảnh nhất định. Đã có nhiều định nghĩa khác nhau về kỹ năng dạy học nhưng đều thống nhất là kỹ năng dạy học có những đặc điểm cụ thể như: - Kỹ năng dạy học là tổ hợp các hành động giảng dạy đã được người dạy nắm vững. kỹ năng dạy học dạy học biểu hiện mặt kỹ thuật của hành động giảng dạy và mặt năng lực giảng dạy của mỗi người dạy. Người có kỹ năng dạy học dạy học nghĩa là có năng lực giảng dạy ở một mức độ đáp ứng được yêu cầu đặt ra.
5 - Kỹ năng dạy học và kết quả học tập có quan hệ mật thiết với nhau. Nó là yếu tố mang tính mục đích, luôn hướng tới mục đích của hoạt động giảng dạy và học tập và có ảnh hưởng quan trọng đến kết quả học tập đạt được. - Kỹ năng dạy học là một hệ thống bao hàm trong nó những kỹ năng dạy học chuyên biệt theo các lĩnh vực chuyên biệt. 2.1.3. Quá trình dạy học ở đại học theo hệ thống tín chỉ - Nội dung dạy học mang tính chất định hướng nghề nghiệp: Mọi môn học đều định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp cho sinh viên. - Nội dung đào tạo có tính chất tích hợp cao (tích hợp chương trình, tích hợp các môn, tích hợp kiến thức...). Kiến thức của mỗi đối tượng học tập, môn học, mỗi hoạt động học tập, phương tiện dạy học đều chứa đựng kiến thức của các lĩnh vực khoa học khác có liên quan. Trong đào tạo theo tín chỉ, thì tín chỉ được xem là đại lượng dùng để đo khối lượng kiến thức, kỹ năng của một môn học mà sinh viên cần phải tích lũy trong một khoảng thời gian nhất định thông qua các hình thức: - Học tập trên lớp. - Học tập trong phòng thí nghiệm, thực tập theo sự hướng dẫn của GV. - Tự học ngoài lớp như đọc sách, nghiên cứu hoặc chuẩn bị bài một cách tự lực ngoài giờ lên lớp. 2.2. Kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý trong đào tạo sinh viên sư phạm 2.2.2. Kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý Kỹ năng dạy học với thí nghiệm là khả năng vận dụng kiến thức đã có để xác lập hệ thống các hành động, các thao tác dạy học thông qua sử dụng các thí nghiệm nhằm đạt được mục tiêu dạy học. Căn cứ để xây dựng hệ thống kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý cần rèn luyện cho sinh viên sư phạm của chúng tôi là: − Mục tiêu giáo dục môn vật lý ở trường phổ thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo. − Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT. − Phân tích hoạt động nghề nghiệp của giáo viên vật lý ở trường phổ thông. Nhiệm vụ quan trọng của giáo viên là tổ chức dạy học, hướng dẫn HS tự làm thí nghiệm tự lực chiếm lĩnh tri thức, hình thành nhận thức. Như vậy, để thực hiện tốt nhiệm vụ trên đòi hỏi sinh viên cần có những kỹ năng sau: a) Kỹ năng thiết kế thí nghiệm vật lý ở trường phổ thông Chúng tôi phân tích, đề xuất mỗi kỹ năng có những biểu hiện và mức độ thể hiện làm cơ sở để lượng hóa ở một mức độ nhất định giúp cho việc đánh giá kỹ năng thực hành thí nghiệm của sinh viên. Chúng tôi đề xuất thang đo đánh giá theo mức độ các tiêu chí như bảng 2.8. Bảng 2.8. Thang đo kỹ năng thí nghiệm theo mức độ các tiêu chí TT kỹ Tiêu chí Mức độ 1 Mức độ 2 Mức độ 3 Mức độ 4 năng 1. Hiểu và Hiểu chưa Hiểu và Hiểu đúng Hiểu và thực hiện đúng đầy đủ; Thực hiện và thực hiện Thực hiện nội quy, quy Chưa tuân đúng một số được nội rất tốt nội tắc an toàn thủ nội quy, nội quy, quy quy, quy tắc quy, quy tắc phòng thí quy tắc an tắc an toàn phòng thí phòng thí Sử nghiệm. toàn phòng phòng thí nghiệm và nghiệm dụng thí nghiệm nghiệm và cần có sự
6 1 thí và cần có sự cần có sự hướng dẫn nghiệm hướng dẫn hướng dẫn của GV ở an toàn của GV của GV một số khâu Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 2. Biết cách sử Biết sử dụng Biết sử dụng Sử dụng Sử dụng dụng và bảo dụng cụ và cách bảo thành thạo thành thạo quản dụng cụ nhưng còn quản một số và hiểu rõ và hiểu rõ sai sót, bảo dụng cụ đơn biện pháp biện pháp quản chưa giản trong bảo quản bảo quản các theo quy phòng thí một số dụng dụng cụ định nghiệm dụng cụ Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 2 Tiến 3. Nhận dạng Không lựa Lựa chọn sai Lựa chọn Lựa chọn hành và lựa chọn chọn được một số dụng đúng dụng dụng cụ phù thí được dụng cụ dụng cụ, cần cụ cụ cần có sự hợp với thí nghiệm cần thiết để có sự trợ gợi ý của nghiệm làm thí giúp của GV GV nghiệm. Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 4. Lắp các bộ Không lắp Lắp đúng Lắp đúng Lắp đúng dụng cụ cần được hoặc các bộ dụng các bộ dụng các bộ dụng thiết cho từng lắp sai cụ cần thiết cụ cần thiết cụ cần thiết thí nghiệm, cho từng thí cho từng thí cho từng thí hiểu được tác nghiệm, nghiệm, nghiệm, hiểu dụng của chưa hiểu hiểu được được tác từng bộ phận, được tác tác dụng của dụng của biết phân tích dụng của một số bộ từng bộ sự đúng sai một số bộ phận, biết phận, biết trong cách lắp phận phân tích sự phân tích sự dụng cụ thí trong cách đúng sai đúng sai nghiệm. lắp dụng cụ trong cách trong cách thí nghiệm. lắp lắp Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 5. Sử dụng Khả năng sử Sử dụng Sử dụng Sử dụng thành thạo các dụng các được dụng được dụng thành thạo dụng cụ thí dụng cụ cụ thí cụ thí các dụng cụ nghiệm. chưa tốt cần nghiệm nghiệm thí nghiệm sự hướng nhưng vẫn nhưng cần dẫn của GV có sai sót sự gợi ý của GV Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 6. Tiến hành Tiến hành Tiến hành Tiến hành Tiến hành thí nghiệm an được thí được thí thí nghiệm thí nghiệm toàn, đúng quy nghiệm, nghiệm an an toàn an toàn, quy trình, thành nhưng vẫn toàn, còn sai đúng quy trình rõ công. còn sai sót sót nhỏ trình, ràng, thành về quy trình nhưng thành thành công. công, kết công
7 quả dễ quan sát Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 3 Quan 7. Biết cách Không phát Biết phương Biết phương Có phương sát, mô quan sát, nhận hiện ra hiện pháp quan pháp quan pháp quan tả hiện ra được các tượng thí sát, nhưng sát sát các tượng hiện tượng thí nghiệm cần sự gợi ý tượng thí và kết nghiệm. cần sự của GV nghiệm luận hướng dẫn trong thời của GV gian ngắn Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 8. Mô tả chính Không mô Mô tả được Mô tả được Mô tả chính xác các hiện tả được hiện các hiện đủ các hiện xác các hiện tượng thí tượng thí tượng thí tượng thí tượng thí nghiệm, rút ra nghiệm, nghiệm, nghiệm, rút nghiệm, rút được kết luận không rút ra chưa rút ra ra được kết ra được đầy tượng thí được kết được kết luận cần có đủ các kết nghiệm và rút luận cần sự luận từ thí sự gợi ý của luận ra kết luận giúp đỡ của nghiệm cần GV GV sự hướng dẫn của GV Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 4 Xử lý 9. Biết vận Không biết Vận dụng Vận dụng Vận dụng thông dụng nội dung vận dụng nội dung lý nội dung lý nội dung lý tin thí lý thuyết giải nội dung thuyết giải thuyết giải thuyết giải nghiệm thích các hiện kiến thức để thích các thích được thích các tượng thí giải thích hiện tượng các hiện hiện tượng nghiệm một các hiện chưa đầy đủ. tượng, thí nghiệm cách khoa học. tượng thí nhưng diễn một cách nghiệm đạt chưa lưu khoa học, loát chính xác Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 10. Phân tích Không có sinh viên có Biết phân Xử lý thành và xử lý kết khả năng thể phân tích tích và xử lý thạo kết quả quả thực phân tích và và xử lý kết kết quả thực thực nghiệm nghiệm xử lý kết quả thực nghiệm quả thực nghiệm của nghiệm, cần một số bài có sự hướng thí nghiệm dẫn của GV Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm Mô tả mức chất lượng Xuất sắc: 9 - 10 điểm Tốt: 7 - 8 điểm Đạt yêu cầu: 5 - 6 điểm Chưa đạt: 0 - 4 điểm b) Kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý ở trường phổ thông Chúng tôi phân tích, đề xuất mỗi kỹ năng dạy học với thí nghiệm với những biểu hiện và mức độ thể hiện làm cơ sở để lượng hóa ở một mức độ nhất định giúp cho việc
8 đánh giá kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên. Chúng tôi đề xuất thang đo đánh giá theo mức độ các tiêu chí như bảng (2.9). Bảng 2.9. Thang đo kỹ năng dạy học với thí nghiệm theo mức độ các tiêu chí TT kỹ Tiêu chí Mức độ 1 Mức độ 2 Mức độ 3 Mức độ 4 năng 1 Chuẩn 1. Chọn dụng Chọn dụng Chọn sai Chọn dụng cụ Chọn dụng cụ bị, cụ đúng, đủ cụ không một số dụng đúng và phù đúng, đủ và dụng và phù hợp phù hợp với cụ nhưng có hợp với thí phù hợp với cụ thí với thí thí nghiệm thể sử dụng nghiệm, thí nghiệm, có nghiệm nghiệm hoặc không để tiến hành nhưng thừa sáng tạo phục biết chọn thí nghiệm một số dụng vụ giờ dụng cụ thí cụ dạy nghiệm Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 2 Biểu 2. Sử dụng Không có kỹ Sử dụng Sử dụng Sử dụng diễn thí thành thạo năng sử chưa thành thành thạo thành thạo nghiệm dụng cụ dụng các thạo các các dụng cụ dụng cụ trong dụng cụ dụng cụ nhưng còn lỗi dạy học Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 3. Tiến hành Tiến hành thí Tiến hành Tiến hành thí Tiến hành thí thí nghiệm an nghiệm thí nghiệm nghiệm an nghiệm an toàn, đúng không đúng an toàn, toàn, đúng toàn, đúng quy trình, kết quy trình, thí chưa đúng quy trình, kết quy trình, kết quả thành nghiệm chưa quy trình, quả thành quả thành công, dễ quan an toàn, kết kết quả công, hiện công, hiện sát quả thí thành công, tượng khó tượng dễ quan nghiệm hiện tượng quan sát sát. không thành khó quan công, hiện sát. tượng khó quan sát Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 3 Dạy 4. Lựa chọn Chưa biết Biết lựa Biết lựa chọn Biết lựa chọn học thí thí nghiệm lựa chọn thí chọn các thí thí nghiệm thí nghiệm nghiệm phù hợp với nghiệm sử nghiệm đáp phù hợp với phù hợp với mục tiêu dạy dụng cho bài ứng mục mục tiêu dạy mục tiêu dạy học và đối dạy tiêu dạy học và đối học và đối tượng HS học, nhưng tượng HS, tượng HS chưa phù nhưng nhiều hợp với HS thí nghiệm Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 5. Sử dụng thí Sử dụng thí Sử dụng thí Sử dụng thí Sử dụng thí nghiệm phù nghiệm nghiệm phù nghiệm phù nghiệm phù hợp với không phù hợp với hợp với hợp với PPDH hợp với PPDH, PPDH PPDH PPDH nhưng (Phương pháp (Phương pháp không rõ nêu và giải nêu và giải ràng. quyết vấn đề, quyết vấn đề,
9 phương pháp phương pháp nghiên cứu, nghiên phương pháp cứu, kiểm phương pháp chứng,...) kiểm nhưng chưa chứng,...) giúp HS tích giúp HS tích cực tư duy cực tư duy Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 6. Biết đặt Đã có ý đặt Đặt vấn đề Đặt vấn đề để Đặt vấn đề để vấn đề để HS vấn đề HS để HS hiểu HS hiểu mục HS hiểu mục hiểu mục đích hiểu mục mục đích đích của thí đích của thí của thí đích của thí của thí nghiệm khoa nghiệm khoa nghiệm nghiệm nghiệm học, dài dòng, học, ngắn nhưng chưa chưa thu hút thu hút HS gọn, dễ hiểu, diễn đạt HS tìm tòi. tìm tòi thu hút HS được tìm tòi Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 7. Có kỹ năng Chưa biết Có kỹ năng kỹ năng biểu kỹ năng biểu biểu diễn thí phương pháp biểu diễn thí diễn thí diễn thí nghiệm kết biểu diễn thí nghiệm kết nghiệm kết nghiệm kết hợp với lời nghiệm kết hợp với lời hợp với lời hợp với lời nói hợp với lời nói của giáo nói của giáo nói của giáo nói của giáo viên nhưng viên thành viên rất thành viên chưa hiệu thạo thạo quả Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 8. Có khả Mô tả hiện kỹ năng mô kỹ năng mô tả kỹ năng mô tả năng mô tả tượng thí tả hiện hiện tượng thí hiện tượng thí hiện tượng thí nghiệm sơ tượng thí nghiệm chính nghiệm chính nghiệm một lược, chưa nghiệm xác, khoa xác, khoa cách chính rõ, ngôn ngữ chính xác, học, sử dụng học, ngắn gọn xác, khoa vật lý chưa nhưng chưa đúng ngôn học, ngắn đúng rõ ràng ngữ vật lý gọn, sử dụng đúng ngôn ngữ vật lý 9. Biết cách Cách đặt câu Cách đặt Cách đặt câu Cách đặt câu đặt câu hỏi hỏi hướng câu hỏi hỏi hướng hỏi hướng hướng dẫn dẫn HS quanhướng dẫn dẫn HS quan dẫn HS quan HS quan sát sát hiện HS quan sát sát hiện tượngsát hiện tượng hiện tượng để tượng để rút hiện tượng để rút ra kết để rút ra kết rút ra kết ra kết luậnđể rút ra kết luận đầy đủ, luận đầy đủ, luận. chưa rõ, HSluận chưa khoa học khoa học, khó hiểu đầy đủ, diễn ngắn gọn, dễ đạt không rõ hiểu Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm 10. Biết cách Chưa biết Xây dựng Xây dựng Xây dựng kiểm tra đánh xây dựng bài được bài tập được bài tập được bài tập rèn một số rèn kỹ năng rèn kỹ năng
10 giá kỹ năng tập rèn kỹ kỹ năng THTN, chưa THTN, kết THTN năng THTN THTN, chỉ kết hợp tốt hợp được các sử dụng một các loại hình loại hình loại hình kiểm tra đánh kiểm tra đánh kiểm tra giá giá đánh giá Điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,75 điểm 1,0 điểm Mô tả mức chất lượng Xuất sắc: 9 - 10 điểm Tốt: 7 - 8 điểm Đạt yêu cầu: 5 - 6 điểm Chưa đạt: 0 - 4 điểm 2.3. Thực trạng hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên sư phạm ngành vật lý Nhằm nâng cao chất lượng dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” theo hướng hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm, chúng tôi tiến hành khảo sát, tìm hiểu thực trạng dạy học học phần theo nội dung cụ thể sau đây: − Kết quả điều tra chương trình đào tạo − Quá trình dạy của giảng viên − Hình thức tổ chức lên lớp − Sử dụng thiết bị thí nghiệm − Sự cần thiết chế tạo các thiết bị thí nghiệm tự làm − Những khó khăn của giảng viên và sinh viên khi dạy học học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” Từ thực trạng điều tra về rèn luyện kỹ năng dạy học với thí nghiệm và yêu cầu phát triển năng lực giáo viên vật lý, chúng tôi đề xuất những kỹ năng dạy học với thí nghiệm cần được rèn luyện tập trung vào các nhóm chính: nhóm kỹ năng chuẩn bị bài học, nhóm kỹ năng dạy học trên lớp, nhóm kỹ năng đánh giá. 2.6. Biện pháp 1. Đổi mới cấu trúc nội dung chương trình học phần Thí nghiệm vật lý phổ thông theo hướng phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm trong đào tạo theo tín chỉ Bổ sung vào chương trình đào tạo nội dung cụ thể: “Phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý cho sinh viên sư phạm” bao gồm: a) Cơ sở lý luận của kỹ năng dạy học; b) Cơ sở lý luận của kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý ở trường phổ thông; c) Vận dụng kỹ năng dạy học với thí nghiệm vào thực tiễn dạy học ở trường phổ thông. Kiến thức và kỹ năng thực hiện thí nghiệm vật lý đại cương là cơ sở quan trọng để sinh viên nghiên cứu các nội dung dạy học vật lý ở trường phổ thông, trong khi kiến thức lý luận dạy học vật lý ở trường phổ thông là cơ sở để sinh viên tổ chức các hoạt động dạy học hiệu quả. Như vậy, môn học “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” là cầu nối giữa phần vật lý đại cương, lý luận dạy học và thực tiễn dạy học vật lý ở trường phổ thông. 2.7. Biện pháp 2. Đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực và đặc biệt chú trọng phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên Giảng viên phải quán triệt, vận dụng các phương pháp tích cực trong quá trình dạy học một cách linh hoạt, định hướng các hoạt động theo các pha sau đây: Pha thứ nhất: Chuyển giao nhiệm vụ, kích thích hứng thú nhận thức của người học, phát biểu vấn đề.
11 Pha thứ hai: Hoạt động tự chủ khám phá kiến thức, giải quyết vấn đề. Pha thứ ba: Thảo luận, trình bày báo cáo. Pha thứ tư: Thể chế hóa, vận dụng, mở rộng kiến thức. 2.8. Biện pháp 3. Bồi dưỡng kỹ năng chế tạo, sử dụng thiết bị thí nghiệm tự tạo Bồi dưỡng và phát triển kỹ năng sử dụng, lắp ráp và chế tạo thiết bị thí nghiệm, khả năng vận dụng lý thuyết vào thực tiễn. Có khả năng dạy học với thí nghiệm tự tạo. Quy trình tự tạo thí nghiệm nghiên cứu nội dung bài học có thể được thực hiện theo 9 bước sau: Bước 1. Xác định mục tiêu dạy học; Bước 2. Nghiên cứu nội dung bài học; Bước 3. Tìm hiểu thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị thí nghiệm; Bước 4. Đề xuất, lựa, lựa chọn phương án thí nghiệm Bước 5. Chuẩn bị các vật liệu, dụng cụ cần thiết; Bước 6. Gia công, chế tạo dụng cụ thí nghiệm; Bước 7. Lắp ráp thí nghiệm; Bước 8. Tiến hành thí nghiệm; Bước 9. Hoàn thiện thí nghiệm 2.9. Biện pháp 4. Đổi mới các hình thức kiểm tra đánh giá kỹ năng dạy học với thí nghiệm của sinh viên Nghiên cứu, cải tiến, phối hợp nhiều hình thức, phương thức đo lường, đánh giá việc học tập và khả năng thực thi nghiệp vụ sư phạm của sinh viên. Với quan điểm xem kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý mang ý nghĩa của hình thức nghề, chúng tôi chọn cấu trúc thang đo Dreyfus (5 mức độ). Kết luận chương 2 Trong khuôn khổ thời lượng chương trình học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”, khó có điều kiện cho sinh viên thực hiện hết tất cả những thí nghiệm yêu cầu trong dạy học vật lý ở trường phổ thông, cũng khó có thể tạo điều kiện cho tất cả sinh viên được dạy thử với các thí nghiệm cụ thể. thí nghiệm đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy học vật lý. Việc tổ chức hoạt động dạy học với thí nghiệm cần tăng cường tính sáng tạo, tự học, tự nghiên cứu và tự chiếm lĩnh tri thức của sinh viên, đó là điểm khác quan trọng trong việc đào tạo theo tín chỉ với niên chế. Các PPDH hiện đại kết hợp với kiểu THTN tìm tòi đã và đang được nghiên cứu triển khai phổ biến trên thế giới hiện nay. Ở Việt Nam, tại các cơ sở đào tạo giáo viên vật lý bậc học phổ thông, việc phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm chủ yếu trong học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” với các hình thức tổ chức dạy học độc lập, phân biệt từng bài riêng biệt chưa dựa trên hệ thống kỹ năng và quan điểm phát triển năng lực. Chúng tôi đã đề xuất một số biện pháp đổi mới từ cấu trúc nội dung chương trình, phương pháp dạy học, đến việc sáng tạo các thí nghiệm tự làm và kiểm tra, đánh giá nhằm phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên sư phạm vật lý thông qua học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”.
12 CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC NHẰM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG DẠY HỌC VỚI THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM TRONG DẠY HỌC THEO TÍN CHỈ HỌC PHẦN “THÍ NGHIỆM VẬT LÝ TRUNG HỌC PHỔ THÔNG” Trong chương này, chúng tôi vận dụng các biện pháp đã đề xuất để thiết kế tiến trình dạy học với các nội dung: - Đề xuất tiến trình dạy học nội dung cụ thể cho học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông”. - Đề xuất tiến trình rèn luyện kỹ năng dạy học với thí nghiệm các nội dung vật lý cụ thể để bồi dưỡng cho sinh viên năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở trường phổ thông. 3.1. Tiến trình tổ chức dạy học “Hình thành và phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm vật lý” cho sinh viên sư phạm Tiến trình tổ chức hoạt động học tập “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” như sơ đồ 3.1: Sơ đồ 3.1. Tiến trình tổ chức giờ học “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” 3.2. Tiến trình dạy học một số nội dung cụ thể của học phần “Thí nghiệm vật lý trung học phổ thông” nhằm phát triển kỹ năng dạy học với thí nghiệm cho sinh viên Thiết kế kế hoạch dạy học với thí nghiệm chủ đề ”Xác định suất điện động và điện trở trong của một pin điện hóa” I. Mục tiêu 1.1. Kiến thức − Nêu được các kỹ năng cần thiết của giáo viên trong dạy học với thí nghiệm. − Nêu được các kiến thức về dạy học tích cực: Bản chất, đặc điểm, quy trình tổ chức, đánh giá. − Biết cách thiết kế kế hoạch dạy học một chủ đề / bài học / đơn vị kiến thức trong môn vật lý. − Biết cách sử dụng các kỹ thuật dạy học trong dạy học môn vật lý.
13 − Biết vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học. 1.2. Kỹ năng − Kỹ năng biểu diễn kết hợp với các hoạt động của GV trong dạy học. − Sử dụng hợp lý các thí nghiệm và phối hợp hợp lý với các phương tiện dạy học khác. − Tổ chức điều khiển hoạt động của lớp học và phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo. − Xác định đúng trọng tâm chủ đề dạy học và liên hệ bài học với thực tiễn đời sống. − Hình thành các tình huống có vấn đề và sử dụng thí nghiệm để tổ chức hoạt động tìm tòi khám phá. − Sử dụng đa dạng các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS. 1.3. Thái độ − Trách nhiệm trong nhiệm vụ học tập, làm việc nhóm. − Đoàn kết hợp tác trong hoạt động thảo luận, học tập. II. Chuẩn bị 2.1. Giảng viên: Máy vi tính, Máy chiếu, bút laser… 2.2. Sinh viên: − Các video thí nghiệm, trang web phục vụ cho giai đoạn tìm hiểu thí nghiệm − Các phiếu đánh giá kỹ năng, các thiết bị thí nghiệm, máy quay, giấy A0, bảng phụ, bút dạ… III. Phương pháp dạy học * Phương pháp: dạy học khám phá, dạy học theo phương pháp bàn tay nặn bột, dạy học theo dự án, lớp học đảo ngược, khăn phủ bàn, sơ đồ tư duy, dạy học theo mô- đun. Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên Buổi 1 Nhận danh sách sinh Nhận danh sách sinh viên Sinh viên thực viên Chia sinh viên làm 3 nhóm, mỗi nhóm hiện 5 sinh viên Lựa chọn nhóm trưởng, thư ký Yêu cầu sự chuẩn bị của các nhóm: Máy tính (ít nhất 1 máy / nhóm), sách giáo khoa, Sách giáo viên vật lý lớp 11 Giới thiệu các học liệu: website, tài liệu in Tổ chức thảo luận và xác nhận các kỹ năng mà sinh viên cần hình thành trong học phần Giới thiệu các bước của tiến trình dạy học trong học phần Bước 1. Tổ chức tự nghiên cứu qua Sinh viên thực website “Thí nghiệm vật lý trung học hiện phổ thông” với các thao tác: Mở website theo link: https://sites.google.com/sgu.edu.vn/sgu
14 Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên Chọn thí nghiệm cần tìm hiểu, tìm hiểu mục tiêu, cơ sở lý thuyết, quan sát thí nghiệm thực thông qua clip Yêu cầu sinh viên thiết kế phương án thí nghiệm: cơ sở lý thuyết, mô tả dụng cụ. Trình bày cơ sở lý thuyết và cách tiến hành Yêu cầu sinh viên xác định thí nghiệm thuộc bài học nào của chương trình vật lý và thiết kế phương án dạy học với thí nghiệm đó Bước 2. Tổ chức hoạt động dạy học Sinh viên thực trên lớp hiện - Tổ chức thực hành với các thí nghiệm thực: giới thiệu cách thực hiện, cách thức đánh giá - Hướng dẫn sinh viên sửa chữa, chế tạo dụng cụ thí nghiệm Tổ chức cho sinh viên dạy học các đơn vị kiến thức với các thí nghiệm Bước 3. Thiết kế bài học với thí Sinh viên thực nghiệm hiện Tổ chức cho sinh viên dạy học một chủ đề / bài học trọn vẹn Thảo luận cải tiến các phương án dạy học Bước 4. Xây dựng hoàn thiện kế hoạch Sinh viên thực bài dạy hiện Hoạt động 1. Hướng dẫn tự học, tìm hiểu về thí nghiệm Xác định suất điện - Phân nhiệm các bộ thí nghiệm cho động và điện trở các nhóm sinh viên trong của một pin - Hướng dẫn sinh viên thao tác với điện hóa trang web đã cho để tìm hiểu thí I. Mục tiêu bài học nghiệm được phân nhiệm Sau bài học, sinh viên - Hỗ trợ sinh viên hoạt động tìm hiểu có thể đạt được: các thí nghiệm ✓ Kiến thức - Tổ chức cho sinh viên phản hồi về sự - Áp dụng được định hiểu biết, khả năng thực hiện thí luật Ôm với toàn mạch nghiệm (trắc nghiệm) để xác định suất điện động và điện trở trong của một pin điện hóa. - Sử dụng thành thạo đồng hồ đo hiện số để xác định các thông số của mạch điện.
15 Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên - Vận dụng được phương thức hoạt động của một pin điện hóa. ✓ Kỹ năng - Rèn luyện kỹ năng xác định vấn đề, kỹ năng phân tích và đánh giá, tính toán xác định các thông số liên quan tới suất điện động, điện trở trong pin điện hóa. - Rèn luyện kỹ năng làm việc độc lập và làm việc theo nhóm. - Rèn luyện kỹ năng trình bày và biểu diễn thí nghiệm trước lớp. - Rèn luyện kỹ năng chuẩn bị thí nghiệm ✓ Thái độ - Tích cực, tự giác, chủ động trong thực hiện nhiệm vụ, có tinh thần hợp tác trong làm việc nhóm. - Nghiêm túc trong giờ học, tích cực tham gia xây dựng kiến thức. Hoạt động 2. Tổ chức sinh viên thiết kế phương án thí nghiệm II. Qui trình dạy học Yêu cầu sinh viên nêu cơ sở lý thuyết, sinh viên thực 1. Làm nảy sinh vấn mô tả dụng cụ, cách tiến hành hiện đề (kiến thức xuất Tổ chức cho các nhóm sinh viên báo + Vẽ sơ đồ phát) cáo bản thiết kế của nhóm mạch điện Sử dụng biện pháp 2 Hợp thức hóa tiến trình thí nghiệm của tương ứng với GV: Cho sơ đồ mạch các nhóm các phương án điện như hình vẽ và thí nghiệm. dụng cụ tương ứng. + Tóm tắt các GV: Trình bày công thức tính phương án xác định toán với các suất điện động và điện phương án trở trong của pin. tương ứng. GV: chia nhóm trình + Chuẩn bị bày phương án dụng cụ và lắp 2. Suy luận lý thuyết ráp bài thí GV: Trong mạch nghiệm: điện trên thì giả sử
16 Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên rằng khi mạch điện hở + Chọn hộp thì hiệu điện thế giữa 2 thực hành điện cực xác định như thế với các linh nào? kiện trong hộp Sinh viên: Khi mạch + Cách kiểm điện hở thì hiệu điện tra các đồng hồ thế giữa hai cực của đo điện hiện số nguồn điện bằng suất + Thứ tự các điện động của nguồn. bước mắc Tuy nhiên khi dùng mạch điện theo vôn kế đo 2 cực của sơ đồ nguồn điện thì thực tế đã có dòng điện trong mạch đo của đồng hồ, tức là đã tạo nên mạch kín. Nhưng dòng điện trong trường hợp này là rất nhỏ, nếu điện trở trong của vôn kế rất lớn. Theo mức độ chính xác có thể xem U  E. Lúc đó r = E −U , khó xác định I vì E – U  0 và I  0. GV: Khi mạch điện hở thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện bằng suất điện động của nguồn. Sinh viên: Ghi nhận GV: Sử dụng đồng hồ đo Sinh viên: Giải thích số liệu đo GV: Kết luận Sinh viên rèn luyện được kỹ năng phát hiện vấn đề. 3. Suy luận phương án: GV yêu cầu các nhóm trình bày phương án. Sinh viên: trình bày phương án. GV: Để phép đo chính xác, nhìn chung để phép đo chính xác hơn
17 Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên và xác định được giá trị của sai số, ta có thể vận dụng định luật Ôm cho toàn mạch để xác định E và r. Có thể có các phương án thực hiện sau: Hoạt động 3. Thực hiện các thí nghiệm thực ở PTN Sinh viên thực hiện − Chuẩn bị các thí nghiệm (chưa lắp sinh viên thực theo 3 phương án đã ráp) tại các vị trí trong không gian hiện nghiên cứu lớp học − Yêu cầu các nhóm sinh viên tiếp nhận dụng cụ của bộ thí nghiệm mà buổi học trước đó đã phân nhiệm − Yêu cầu các nhóm bằng các kênh học liệu để thực hiện được các bước của thí nghiệm (GV yêu cầu tất cả các thành viên có trách nhiệm với nhiệm vụ vì họ sẽ trở thành “chuyên gia” để hướng dẫn lại cho các sinh viên ở nhóm khác − Yêu cầu các nhóm lặp lại thí nghiệm nhiều lần để đạt mức độ thuần thục (bố trí, tiến hành thí nghiệm, thu thập số liệu và xử lý kết quả) − Lựa chọn trong mỗi nhóm 1 chuyên gia để hỗ trợ các nhóm khác khi cần ở các vòng sau − Thu các báo cáo của các nhóm và hướng dẫn các nhóm luân chuyển bài thực hành − Tổ chức cho các nhóm thực hiện bài thí nghiệm với sự trợ giúp của các chuyên gia − Điều khiển các nhóm lần lượt trải qua các thí nghiệm đã bố trí − Thu lại các báo cáo và đưa ra nhận xét Hoạt động 4. Tổ chức sinh viên thiết kế chế tạo thí nghiệm Sinh viên nêu ý tưởng − Thu thập các ý tưởng từ sinh viên Các nhóm thảo sau khi nghiên cứu 3 về việc: cải tiến, sửa chữa và chế luận. phương án thí nghiệm. tạo dụng cụ thí nghiệm Xem kỹ mục − Tổ chức thảo luận đề xuất bộ dụng các vấn đề thí cụ được sửa chữa chế tạo khả thi nghiệm và câu − Yêu cầu sinh viên đề xuất cách hỏi mở rộng thực hiện với các ý tưởng đã nêu trong học liệu
18 Thời Nội dung HĐ của GV HĐ của sinh gian viên − Tổ chức thực hiện (tại không gian để hiểu rõ vấn chế tạo ở trường hoặc thực hiện ở đề nhà) − Trình diễn báo cáo các sản phẩm (hướng đến khắc phục các thí nghiệm hiện có hoặc dùng trong các tiến trình của bài học trên lớp của chương trình vật lý phổ thông) Hoạt động 5. Tổ chức dạy học một đơn vị kiến thức với thí nghiệm Thảo luận, góp ý để − Tổ chức sinh viên thiết kế tiến trình Sinh viên thực tiến trình dạy học phù dạy học một đơn vị kiến thức với thí tập với 1 trong hợp với đặc thù tiến nghiệm hiện có 3 phương án đã trình dạy học với thí − Các nhóm báo cáo kết quả thiết kế thiết kế trước nghiệm theo từng tiến trình đó phương án − Thảo luận, góp ý để tiến trình dạy học phù hợp với đặc thù tiến trình dạy học với thí nghiệm − Tổ chức các nhóm luân phiên thực hiện tiến trình dạy học đã thống nhất − Nhận xét, góp ý giúp sinh viên hình thành kỹ năng dạy học với thí nghiệm Hoạt động 6. Tổ chức cho sinh viên thiết kế bài học với thí nghiệm Sinh viên tập viết mục − Hướng dẫn sinh viên viết mục tiêu Các nhóm sinh tiêu bài học, ghi nhận bài học viên thực hiện và xử lý số liệu − Hướng dẫn, chuẩn bị học liệu, dụng cụ thí nghiệm − Hướng dẫn sinh viên cách thức tổ chức hoạt động học cho HS (đặc thù bài học với thí nghiệm) − Hướng dẫn sinh viên tham gia đánh giá hoạt động học của HS − Dự kiến cá nhân ghi hình bài học Hoạt động 7. Tổ chức dạy học với thí nghiệm Đại diện của các − Nêu yêu cầu khung thời gian cho Sinh viên thực nhóm sinh viên thực hoạt động dạy học đối với các nhóm hiện hiện bài giảng − Hướng dẫn ghi hình tiết học − Giao nhiệm vụ đánh giá (phát phiếu đánh giá cho sinh viên) − Yêu cầu đại diện của các nhóm sinh viên thực hiện bài giảng − Tổ chức cho sinh viên nhận xét, thảo luận và đánh giá − Giao nhiệm vụ cho sinh viên suy ngẫm bài học thông qua ghi hình