Tóm tắt Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết về quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý CPĐT đại học và việc quản lý CPĐT đại học phù hợp trong điều kiện giao quyền TCTC cho các cơ sở GDĐH. Kết quả nghiên cứu của luận án bổ sung cơ sở lý luận về quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập, giúp các nhà nghiên cứu, nhà khoa học và nhà quản lý có cái nhìn hệ thống về quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ Kinh tế: Quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  PHẠM THỊ HOA HẠNH QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐÀO TẠO CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 62.34.02.01 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ HÀ NỘI – 2018
Công trình được hoàn thành tại : Học viện Tài chính Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. Hoàng Trần Hậu 2. PGS, TS. Trần Thị Hà Phản biện 1: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................... ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phản biện 2: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......... .................... ...... . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phản biện 3: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......... .................... ...... ............. ............... .......... .................... ...... Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện Tài chính Vào hồi ... ... giờ.... ... ngày.....tháng... . năm 2018. Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia. - Thư viện Học viện Tài chính.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tự chủ tài chính (TCTC) là xu thế tất yếu đối với các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) công lập, và TCTC chỉ thực sự phát huy tác dụng khi các cơ sở GDĐH công lập tự đảm bảo khả năng bền vững về tài chính đáp ứng tốt cho nhu cầu hoạt động. Để thực hiện được vấn đề này, đòi hỏi các cơ sở GDĐH công lập, bên cạnh việc đa dạng hóa và tăng các nguồn thu, phải có những đổi mới về phương thức quản lý, đặc biệt là quản lý chi phí đào tạo (CPĐT) để tăng cường hiệu quả sử dụng các nguồn kinh phí. Quản lý CPĐT cũng là cơ sở để phân loại mức độ TCTC; xác định được giá dịch vụ đào tạo theo quy định tại Nghị định số 16/2015/NĐ-CP; so sánh CPĐT giữa các cơ sở GDĐH có cùng ngành đào tạo và giúp các cơ sở GDĐH công lập tính toán chính xác mức độ đóng góp của người học khi được phân cấp tự chủ về tài chính. Với mục tiêu hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập, nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập Việt Nam (VN) để từ đó đề xuất hệ thống giải pháp hoàn thiện quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN thời gian tới, nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài “Quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho Luận án tiến sỹ kinh tế của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý CPĐT của các cơ sở
2 GDĐH công lập. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Nghiên cứu lý luận cơ bản về quản lý CPĐT các cơ sở GDĐH công lập; thực tiễn quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập VN để từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN thời gian tới. - Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu về quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN (không bao gồm những đơn vị hoạt động theo đặc thù riêng như cơ sở GD quốc phòng, an ninh, quân đội). - Về thời gian: Luận án sử dụng số liệu từ năm 2011 đến năm 2016 để phân tích, đánh giá thực trạng và rút ra nhận xét, đề xuất các giải pháp cho quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập. Những giải pháp này có thể áp dụng cho giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030. 4. Phương pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án xem xét sự vật, hiện tượng trong trạng thái động, mở rộng ứng với các điều kiện và môi trường liên quan. Trên cơ sở đó,
3 để đưa ra được những phân tích, đánh giá, luận giải có căn cứ khoa học, luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp tổng hợp; Phương pháp thống kê, so sánh; Phương pháp phân tích và dự báo. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Ý nghĩa khoa học: Luận án hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết về quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý CPĐT đại học và việc quản lý CPĐT đại học phù hợp trong điều kiện giao quyền TCTC cho các cơ sở GDĐH. Kết quả nghiên cứu của luận án bổ sung cơ sở lý luận về quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập, giúp các nhà nghiên cứu, nhà khoa học và nhà quản lý có cái nhìn hệ thống về quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập. Ý nghĩa thực tiễn: Luận án vận dụng những vấn đề lý luận để làm rõ việc quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập; tham khảo kinh nghiệm nước ngoài về quản lý CPĐT đại học; đề xuất việc tính phí linh hoạt theo từng ngành đào tạo, từng loại hình đào tạo của mỗi cơ sở GDĐH trên cơ sở đo được năng lực thu hút tương đương với mức phí của mỗi đơn vị, đồng thời đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả kiểm soát và quản lý CPĐT gắn liền với cơ chế TCTC tại các cơ sở GDĐH công lập ở VN. 6. Đóng góp mới của luận án 6.1. Về mặt lý luận + Đưa ra quan điểm về CPĐT và quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập, phân loại CPĐT đại học. Xây dựng khung lý thuyết về quản lý CPĐT đại học trên các khía cạnh: bản chất, mục
4 tiêu, nguyên tắc, phương pháp và nội dung của quản lý CPĐT. + Xây dựng được hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý CPĐT các cơ sở GDĐH công lập. + Xác định những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến quản lý CPĐT đại học, bao gồm những nhân tố vi mô và nhân tố vĩ mô. + Rút ra một số bài học từ việc nghiên cứu kinh nghiệm quản lý tài chính và CPĐT của các trường đại học một số quốc gia trên thế giới 6.2. Về mặt thực tiễn + Phương pháp đánh giá thực trạng: Nghiên cứu sinh đã vận dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh, phân tích, dự báo... để vận dụng phù hợp với từng nội dung nghiên cứu của luận án. Đặc biệt, luận án đã sử dụng phương pháp phân tích đánh giá thực trạng quản lý CPĐT gắn liền với thực hiện TCTC của các cơ sở GDĐH công lập giai đoạn 2011- 2016, chỉ ra những mặt đã đạt được, cũng như những hạn chế và nguyên nhân. + Đề xuất giải pháp mới: Trên cơ sở định hướng phát triển GDĐH Việt Nam và dự báo các nhân tố tác động đến CPĐT trong thời gian tới, luận án đã đề xuất được hệ thống giải pháp hoàn thiện công tác quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập VN, đặc biệt là xây dựng mô hình quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập theo mô hình quản lý chi phí của doanh nghiệp. 7. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu làm 3 chương:
5 Chương 1: Những vấn đề cơ bản về quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập. Chương 2: Thực trạng quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam. 8. Tổng quan tình hình nghiên cứu 8.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Luận án đã tìm hiểu và giới thiệu các bài báo, các luận án tiến sĩ, các đề tài nghiên cứu khoa học (NCKH) trong và ngoài nước liên quan hoặc lĩnh vực nghiên cứu gần với đề tài luận án, trong đó: có 4 công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính các cơ sở GDĐH; 3 công trình nghiên cứu về tài chính và TCTC đại học, 6 công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề CPĐT và giá thành đào tạo đại học. 8.2. Kết quả đạt được và khoảng trống ở các nghiên cứu trên Một là, nhìn chung với các công trình nghiên cứu ở nước ngoài, chúng ta mới chỉ được kế thừa ở các vấn đề liên quan đến quản lý tài chính giáo dục nói chung, chỉ mới đề cập tới sự tương quan giữa CPĐT với học phí mà chưa đi vào nghiên cứu và đưa ra phương án quản lý hiệu quả CPĐT trong các cơ sở GDĐH. Hai là, dưới nhiều góc độ khác nhau, những công trình nghiên cứu trong nước mới dừng lại ở mức độ tập trung phân tích và tìm ra cách thức để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính GDĐH. Trong đó, đa số bàn đến vấn đề quản lý tài chính, vấn đề TCTC trong các cơ sở GDĐH, sự cần thiết xác định CPĐT đại học, song đi
6 sâu vào nghiên cứu phương thức và đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý CPĐT đối với các cơ sở GDĐH công lập, đặc biệt trong cơ chế TCTC còn vắng bóng. 8.3. Những vấn đề đặt ra cho việc nghiên cứu của luận án * Về lý luận: Cần nghiên cứu một cách toàn diện, đầy đủ về lý luận quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập. * Về thực tiễn: Cần nghiên cứu về quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập VN thời gian qua để có những phân tích và đánh giá chính xác thực trạng. * Về giải pháp: Đề xuất hệ thống giải pháp quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập VN giai đoạn tiếp theo trong điều kiện thực hiện TCTC. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐÀO TẠO CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập 1.1.1 Khái niệm, đặc trưng và vai trò của các cơ sở giáo dục đại học công lập - Cơ sở GDĐH công lập là các cơ sở giáo dục do chính quyền thành lập và quản lý. Nguồn kinh phí đảm bảo cho các cơ sở GDĐH công lập hoạt động phụ thuộc vào chính sách đầu tư tài chính và mức độ xã hội hóa nguồn lực dành cho GDĐH của mỗi quốc gia - Các cơ sở GDĐH công lập là một bộ phận của hệ thống GDĐH, vì vậy nó cũng có những đặc trưng giống như bất kỳ một cơ
7 sở GDĐH nào trong xã hội. - Vai trò của các cơ sở GDĐH công lập trong hệ thống GDĐH: Sự ra đời và hoạt động của các cơ sở GDĐH công lập thể hiện vai trò của Nhà nước đối với GDĐH; Cơ sở GDĐH công lập góp phần thúc đẩy sự hình thành cơ cấu của nền kinh tế quốc dân; Các cơ sở GDĐH công lập góp phần tích cực trong việc thiết lập sự công bằng xã hội. 1.1.2 Chi phí đào tạo trong các cơ sở GDĐH công lập CPĐT trong các cơ sở GDĐH công lập là các hao phí về lao động của giảng viên và cán bộ viên chức cùng với các hao phí về điều kiện đảm bảo cho việc học tập của sinh viên và hoạt động giảng dạy, đào tạo của cơ sở GDĐH, để các cơ sở GDĐH công lập đạt được những mục tiêu cụ thể và hoàn thành nhiệm vụ được giao. CPĐT đại học có thể được xem xét, nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau: Chi phí của Nhà nước; Chi phí của cơ sở GDĐH; Chi phí của người học… Quản lý CPĐT đại học được nghiên cứu trong luận án này được giới hạn ở quản lý chi phí của cơ sở GDĐH. 1.1.3 Phân loại chi phí đào tạo đại học Dưới góc độ CPĐT của các cơ sở GDĐH, CPĐT có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, luận án chỉ giới thiệu một số cách phân loại CPĐT liên quan trực tiếp đến vấn đề quản lý CPĐT mà luận án đề cập tới: Chi phí thường xuyên và chi phí không thường xuyên; Chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp; CPĐT cần thiết và CPĐT thực tế; CPĐT bình quân; Chi phí cố định, chi phí biến đổi và chi phí hỗn hợp; Chi phí khoán; Chi phí về TSCĐ; Chi phí hàng năm.
8 1.2. Quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở GDĐH công lập 1.2.1 Bản chất của quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập Quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập là việc các cơ sở GDĐH công lập sử dụng các biện pháp tổ chức, hành chính, thông qua chế độ tài chính hiện hành và căn cứ vào định mức chi để kiểm soát các hoạt động chi cho đào tạo tại đơn vị mình. 1.2.2 Mục tiêu của quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập Đối với các cơ sở GDĐH công lập, việc quản lý CPĐT nhằm mục tiêu đạt được hiệu quả hoạt động tối ưu. Hiệu quả hoạt động liên quan đến việc cung cấp các đầu ra của dịch vụ công với một chất lượng nhất định ở mức chi phí hợp lý. Hiệu quả hoạt động xem xét mối quan hệ giữa đầu vào và kết quả thực hiện nhiệm vụ ở cấp độ đầu ra. 1.2.3 Nguyên tắc quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập Nguyên tắc phù hợp; Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả; Nguyên tắc trọng yếu; Nguyên tắc khách quan. 1.2.4 Phương pháp quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập - Quản lý chi phí theo phương pháp kế toán truyền thống; Quản lý chi phí theo hoạt động (ABC). - Trong cơ chế TCTC, rất cần thiết các thông tin công khai, minh bạch về quản lý tài chính. Sử dụng phương pháp ABC để xác định chính xác chi phí đơn vị của các đầu ra công việc là điều rất cần thiết, từ đó tính ra các định mức đo lường kết quả các hoạt động hoặc áp dụng để làm thế nào giảm được các chi phí của một đầu ra, hay chi phí đào tạo một sinh viên, hiểu rõ nguồn và nguyên nhân lãng phí dẫn đến các hoạt động không tạo ra giá trị gia tăng để từ đó
9 giảm đi hoặc loại bỏ. 1.2.5 Nội dung quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập - Xây dựng hệ thống văn bản pháp quy, các định mức kinh tế kỹ thuật… Các văn bản về quản lý chi phí chính là cái khung, các quy định mà CBVC phải tuân theo khi tương tác với nhau. Việc xây dựng các văn bản quy định của các cơ sở GDĐH công lập phải trong khuôn khổ khung thể chế của Nhà nước. - Tổ chức bộ máy quản lý chi phí: Sắp xếp, bố trí, phân công công việc cho những người làm công tác quản lý chi phí trong đơn vị, phù hợp với quy mô hoạt động và yêu cầu quản lý của đơn vị. - Xây dựng quy trình quản lý chi phí: Lập kế hoạch; Thực hiện kế hoạch (Nhận diện và phân loại chi phí; Tổ chức các phương pháp xác định CPĐT; Phân tích thông tin và đánh giá); Kiểm tra, giám sát, quyết toán và công khai các khoản chi. 1.2.6 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập - Nhóm nhân tố vĩ mô: Môi trường pháp lý; Tình hình kinh tế xã hội của quốc gia. - Nhóm nhân tố vi mô: Chiến lược phát triển và quy mô đào tạo; Trình độ quản lý, cơ chế quản lý và tổ chức bộ máy quản lý; Ngành, nhóm ngành, cơ cấu ngành và thời gian đào tạo; Chất lượng đào tạo; Quy mô và trình độ giảng viên; Cơ sở vật chất của cơ sở GDĐH; Các yếu tố khác: Nhiệm vụ được giao hàng năm, yếu tố vùng miền, số lượng sinh viên mỗi lớp học, phương pháp dạy và học...
10 1.3. Kinh nghiệm quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học một số nước trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam Luận án nghiên cứu kinh nghiệm quản lý tài chính và quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH một số nước trên thế giới như: Anh, Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, đưa ra các phân tích và nhận xét, từ đó luận án rút ra tám bài học tham khảo cho quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập ở VN. Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐÀO TẠO CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 2.1 Tổng quan về các cơ sở giáo dục đại học công lập ở VN 2.1.1 Hệ thống giáo dục đại học công lập ở VN Hệ thống các cơ sở GDĐH công lập ở VN hiện nay được tổ chức rất đa dạng. Quản lý các cơ sở GDĐH công lập không chỉ có Bộ GD&ĐT mà còn có các bộ, ngành trung ương, các UBND tỉnh/thành phố cùng tham gia quản lý, đan xen trong phương thức quản lý và điều hành. GDĐH Việt Nam có bước phát triển nhanh chóng, mở rộng về quy mô và số lượng các cơ sở GDĐH được thành lập mới, trong đó có các cơ sở GDĐH công lập. Nếu như năm học 2000-2001 chỉ có 57 cơ sở GDĐH công lập, thì số cơ sở GDĐH công lập tăng lên 138 vào năm học 2010-2011 và 163 vào năm học 2015-2016. Các cơ sở GDĐH công lập được phân bổ ở hầu hết các vùng, miền trên
11 cả nước với nhiều lĩnh vực đào tạo khác nhau. Việc tăng nhanh số cơ sở GDĐH, đặc biệt là các cơ sở GDĐH công lập sẽ tạo điều kiện cho người dân thực hiện quyền được tham gia học tập, nâng cao trình độ dân trí, tuy nhiên cũng đặt ra cho xã hội nói chung và ngành GDĐT nói riêng bài toán về kinh phí đào tạo và chất lượng đào tạo. 2.1.2. Phân loại các cơ sở GDĐH công lập ở VN Với mỗi tiêu chí phân loại cơ sở GDĐH công lập khác nhau sẽ ảnh hưởng khác nhau đến CPĐT. Trên một khía cạnh nào đó, không tính đến ảnh hưởng của các yếu tố khác, thì quy mô đào tạo càng lớn sẽ làm cho CPĐT giảm xuống, hoặc CPĐT ở thành phố lớn sẽ cao hơn ở các tỉnh (do ảnh hưởng của giá cả), hoặc CPĐT theo ngành nghề đào tạo khác nhau sẽ khác nhau… Trong phần này, luận án đề cập tới việc phân loại cơ sở GDĐH công lập theo các tiêu chí: Phân loại theo quy mô đào tạo; Phân loại theo vùng miền; Phân loại theo ngành đào tạo. 2.1.3. Cơ chế tự chủ tài chính của các cơ sở GDĐH công lập VN hiện nay Các cơ sở GDĐH công lập VN đang thực hiện cơ chế tự chủ theo quy định tại Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ban hành ngày 14 tháng 02 năm 2015 của Chính phủ, với mục tiêu: Đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp, bao gồm cả về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính. Theo đó, tự chủ tài chính của các cơ sở GDĐH công lập được phân theo 4 mức độ chính: Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; Đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; Đơn vị do Nhà nước bảo đảm chi
12 thường xuyên. Các cơ sở GDĐH công lập càng tự chủ cao về tài chính thì được tự chủ cao trong triển khai thực hiện nhiệm vụ tổ chức bộ máy nhân sự và phân bổ, sử dụng các nguồn tài chính; Xóa bỏ bao cấp qua giá, từng bước tính đủ chi phí. 2.2 Thực trạng quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở VN 2.2.1 Mô tả mẫu nghiên cứu Để đi vào tìm hiểu thực trạng quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập, luận án phân tích trên cơ sở thông tin thống kê thu thập được từ phiếu điều tra khảo sát và số liệu thống kê của các Bộ như Bộ GD&ĐT, Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT... Đặc biệt, để đi sâu vào phân tích số liệu nghiên cứu về CPĐT đại học tại các cơ sở GDĐH công lập, luận án đã chọn mẫu ra 35 đơn vị tiêu biểu, đại diện cho các lĩnh vực đào tạo, nhóm ngành đào tạo, các vùng miền với những đặc thù khác nhau (đào tạo đơn ngành, đa ngành…). 2.2.2 Bộ máy quản lý chi phí và chế độ kế toán áp dụng Trong các cơ sở GDĐH công lập, Hiệu trưởng là chủ tài khoản chịu trách nhiệm toàn bộ về các hoạt động của đơn vị, trong đó có hoạt động thu chi tài chính. Tham gia trực tiếp vào công tác quản lý chi phí tại các cơ sở GDĐH công lập là cán bộ phòng tài chính hoặc ban tài chính. Các cơ sở GDĐH công lập được khảo sát hiện đang áp dụng tổ chức mô hình kế toán tập trung để thích hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của đơn vị mình. Giai đoạn 2011-2016 các cơ sở GDĐH công lập VN áp dụng chế độ kế toán ban hành theo Quyết định số 19/2006/QĐ-BTC
13 ngày 30 tháng 3 năm 2006 và Thông tư số 185/2010/TT-BTC ngày 15 tháng 11 năm 2010 hướng dẫn sửa đổi, bổ sung chế độ kế toán HCSN ban hành theo Quyết định số 19/2006/QĐ-BTC của Bộ Tài chính. 2.2.3 Thực trạng công tác xây dựng và quản lý chi phí đào tạo theo dự toán và định mức chi 2.2.3.1 Thực trạng công tác xây dựng và chấp hành dự toán chi phí - Xây dựng dự toán: Qua khảo sát cho thấy 100% các cơ sở GDĐH công lập đã tiến hành xây dựng dự toán chi. Công tác xây dựng dự toán được tiến hành bởi nhiều bộ phận đơn vị của các cơ sở GDĐH công lập, trong đó phòng tài chính là đơn vị chịu trách nhiệm chính. Quá trình lập dự toán được phân thành hai bước, gồm xây dựng dự toán về lượng và sau đó là xây dựng dự toán về giá trị. - Chấp hành dự toán: Theo kế hoạch dự toán đã được phê duyệt, các cơ sở GDĐH công lập tiến hành sử dụng kinh phí để đáp ứng cho các nhu cầu hoạt động của nhà trường. Kho bạc Nhà nước thực hiện kiểm tra giám sát thường xuyên việc chấp hành dự toán của các cơ sở GDĐH công lập thông qua việc kiểm tra từng khoản chi do các đơn vị thanh toán qua Kho bạc. 2.2.3.2 Thực trạng công tác xây dựng và quản lý chi phí theo định mức chi Trên cơ sở các văn bản quy định và khả năng tài chính của đơn vị, các cơ sở GDĐH công lập xây dựng các định mức chi tiêu thông qua việc ban hành QCCTNB. 100% các cơ sở GDĐH công lập được khảo sát đã xây dựng và ban hành QCCTNB. Các định mức chi trong QCCTNB thường được xây dựng theo nội dung chi
14 phí phát sinh thực tế tại đơn vị, là cơ sở để thực hiện và quản lý các khoản chi. 2.2.4 Thực trạng tổ chức nhận diện, phân loại chi phí - Các cơ sở GDĐH công lập được khảo sát chỉ thực hiện phân loại và hạch toán chi phí đáp ứng theo yêu cầu của chế độ kế toán hiện hành. Các đơn vị đều tiến hành nhận diện chi phí theo nội dung kinh tế của chi phí; ngoài ra một số cơ sở GDĐH công lập cũng đã thực hiện nhận diện chi phí theo đối tượng tập hợp chi phí, khi cần đánh giá hiệu quả của một lớp hoặc một loại hình đào tạo, các cơ sở GDĐH công lập sẽ tập hợp toàn bộ chi phí trực tiếp và phân bổ chi phí gián tiếp theo các tiêu chí nhất định. 2.2.5 Thực trạng quản lý chi phí đào tạo theo các nội dung chi 2.2.5.1 Quản lý chi sự nghiệp giáo dục và đào tạo - Các khoản chi thường xuyên cho công tác đào tạo từ NSNN là khoản chi nhằm duy trì hoạt động và phát triển của ngành, vì vậy khoản chi này tương đối ổn định và chiếm tỉ trọng chủ yếu trong ngân sách sự nghiệp giáo dục. - Việc hạch toán CPĐT ở các cơ sở GDĐH công lập chủ yếu căn cứ trên nội dung chi để đưa vào các mục, nhóm mục chi phù hợp, chỉ hạch toán chi tiết đến hệ đào tạo mà chưa hạch toán, thống kê chi tiết chi phí theo ngành, dẫn đến việc tính toán CPĐT sinh viên theo ngành tại các cơ sở GDĐH đa ngành sẽ rất khó thực hiện. Cùng một nội dung chi, các đơn vị có thể sử dụng nguồn NSNN hoặc nguồn thu sự nghiệp để thực hiện khoản chi phí này. Vì vậy luận án không phân tích việc quản lý CPĐT theo nguồn chi, mà đi vào phân tích chi tiết theo các nội dung chi, mục và nhóm mục chi.
15 2.2.5.2 Quản lý chi phí tài sản - Tài sản của các cơ sở GDĐH công lập được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau: NSNN cấp, thu sự nghiệp của đơn vị, tài trợ, viện trợ, biếu tặng… - Với chủ trương của Nhà nước ưu tiên đầu tư cho các cơ sở GDĐH công lập thông qua các dự án và CTMT, CSVC của các đơn vị những năm gần đây nhìn chung đã được đầu tư nâng cấp đáng kể, đặc biệt là các trang thiết bị phòng thí nghiệm. Tuy nhiên tần suất và hiệu suất sử dụng tài sản chưa cao, công tác quản lý TSCĐ chưa được thực hiện tốt, trong khi chi phí về TSCĐ chiếm tỷ trọng khá lớn trong chi phí của các đơn vị. 2.2.6 Thực trạng tổ chức xác định chi phí đào tạo - Đây là công việc khá phức tạp. Hàng năm, đa số các cơ sở GDĐH công lập chưa chú trọng và chưa thể tự xác định được CPĐT thực tế một sinh viên. Công tác quản lý chi phí tại các cơ sở GDĐH công lập mới chỉ dừng lại ở việc kiểm tra, phản ánh, hạch toán và báo cáo quyết toán theo quy định. Vì vậy việc quản lý CPĐT theo định mức CPĐT sinh viên hàng năm hầu như vẫn còn bị bỏ ngỏ. 2.2.7 Thực trạng phân tích thông tin chi phí và đánh giá - Qua khảo sát cho thấy 100% các cơ sở GDĐH công lập đã thực hiện các công tác phân tích thông tin chi phí và đánh giá để đưa ra các quyết định hoạt động tiếp theo. Tuy nhiên, do là các cơ sở công lập nên từ kết quả đánh giá đến thực tế triển khai tiếp theo vẫn còn những khoảng cách. 2.2.8 Thực trạng quản lý chi phí đào tạo thông qua các công cụ: kiểm tra, giám sát và công khai tài chính
16 2.2.8.1 Thực trạng công khai tài chính + Công tác công khai không kịp thời, không thường xuyên; + Công khai thiếu thông tin, không đầy đủ theo quy định; + Chưa thực sự coi trọng công tác công khai và tầm quan trọng của việc cung cấp các thông tin của cơ sở GDĐH với người học, với xã hội; + Nội dung công khai còn chung chung, người đọc khó có thể đánh giá và có cái nhìn toàn diện về các cơ sở GDĐH công lập, đặc biệt đối với những người muốn tìm hiểu hiệu quả hoạt động tài chính của đơn vị. 2.2.8.2 Thực trạng kiểm tra, giám sát nội bộ Công tác tự kiểm tra, giám sát nội bộ tại các cơ sở GDĐH công lập vẫn chưa thực sự được chú trọng, còn thiếu cả về nhân sự và trình độ. Các ban, ngành được thành lập trong các đơn vị như thanh tra, hội đồng trường… vẫn chưa phát huy hết vai trò giám sát hoạt động tài chính nội bộ. Rất ít đơn vị thực hiện được việc tự kiểm tra tài chính. 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chi phí đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam 2.3.1. Những mặt đã đạt được + Việc sử dụng tài chính cho GDĐH được đổi mới theo hướng tăng cường nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cơ sở GDĐH công lập; + Các đơn vị đã chủ động xây dựng định mức chi phí, là công cụ kiểm soát các khoản chi; + Các nguồn kinh phí ngày càng đa dạng và được sử dụng
17 linh hoạt, đáp ứng được nhiệm vụ, mục tiêu, định hướng của Nhà nước; + Hiệu quả sử dụng tài sản ngày càng cao; + Đổi mới phương thức quản lý các khoản chi; + Tăng thu nhập của CBVC. Tăng hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn tài chính. 2.3.2. Những bất cập và nguyên nhân Luận án chỉ ra những bất cập còn tồn tại trong thực tế quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập, đồng thời chỉ ra nguyên nhân của từng vấn đề, đó là: + Chưa chú trọng công tác công khai tài chính; + Hạn chế trong các công tác: xây dựng dự toán chi phí, xác định chi phí cho đối tượng chịu chi phí và phân tích biến động chi phí; + Sử dụng kinh phí NSNN cấp còn lãng phí, chưa hiệu quả; + Công tác tự kiểm tra, giám sát nội bộ còn nhiều hạn chế; + Bất cập liên quan tới việc chi tiêu tài chính; Hạn chế về phân tích và sử dụng thông tin trong quản lý chi phí; + Chính sách học phí còn nhiều hạn chế. Mức học phí chưa phù hợp với CPĐT, làm mất cân đối nguồn nhân lực trong xã hội và không khuyến khích nâng cao chất lượng đào tạo; + Đa số các đơn vị chưa xây dựng được chiến lược phát triển dài hạn, dẫn đến mục tiêu quản lý CPĐT chưa cụ thể; + Quy trình quản lý CPĐT tại các cơ sở GDĐH công lập chưa rõ ràng, chưa phân cấp rõ chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm của từng bộ phận, cá nhân trong quản lý CPĐT;
18 + Chưa tính toán được CPĐT của các chương trình đào tạo, dẫn tới chưa tính được giá thành cho từng ngành đào tạo tại mỗi cơ sở GDĐH công lập; + Chưa chú trọng đến việc giảm chi phí đào tạo; Chưa bù đắp đúng mức chi phí cho lao động qua đào tạo. Chương 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI PHÍ ĐÀO TẠO CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 3.1 Định hướng phát triển GDĐH và quan điểm quản lý CPĐT của các cơ sở GDĐH công lập Việt Nam thời gian tới, tầm nhìn đến năm 2030 3.1.1 Mục tiêu, định hướng phát triển GDĐH công lập Việt Nam Trước yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển; giáo dục vừa là mục tiêu vừa là động lực để phát triển KT-XH. Mục tiêu, định hướng phát triển GDĐH công lập Việt Nam thời gian tới được thể hiện rõ tại Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII; kế hoạch số 407/KH-BGDĐT của Bộ GD&ĐT về kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 19-2016/NQ-CP. 3.1.2. Quan điểm về quản lý CPĐT các cơ sở GDĐH công lập VN thời gian tới, tầm nhìn đến năm 2030 Những quan điểm quản lý CPĐT trong thời gian tới, đó là: