Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tham nhũng và tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia chuyển đổi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM<br /> --------------<br /> <br /> ĐẶNG VĂN CƯỜNG<br /> <br /> THAM NHŨNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ<br /> TẠI CÁC QUỐC GIA CHUYỂN ĐỔI<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> <br /> Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng<br /> Mã số: 60.34.02.01<br /> <br /> TP. Hồ Chí Minh – năm 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại : trường Đại học Kinh tế TP.HCM<br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS Vũ Thị Minh Hằng<br /> 2. TS Nguyễn Thị Huyền<br /> Phản biện 1: ............................................................................................................................<br /> Phản biện 2: ............................................................................................................................<br /> Phản biện 3: ............................................................................................................................<br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường họp tại:<br /> .....................................................................................................................................................<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br /> <br /> năm<br /> <br /> Chương 1: Giới thiệu tổng quan về nghiên cứu<br /> 1.1.<br /> <br /> Tính cấp thiết của luận án<br /> <br /> Do ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội, từ lâu tham nhũng đã trở thành chủ đề trọng tâm trong<br /> các lĩnh vực khoa học chính trị và kinh tế học. Vấn đề chống tham nhũng hiện đang là<br /> một trong những vấn đề được ưu tiên hàng đầu trong chương trình cải cách thể chế cho<br /> tiến trình phát triển tại các quốc gia chuyển đổi. Theo tài liệu “Các hình thái tham nhũng”<br /> của Ngân hàng thế giới (2008), những nghiên cứu dựa trên kinh nghiệm trong vòng một<br /> thập kỷ qua đã chỉ ra một cách thuyết phục rằng sự yếu kém trong điều hành nhà nước<br /> (thể chế) thường dẫn đến các hình thức tham nhũng và nó được xem là gây cản trở đối<br /> với đầu tư, làm chậm tăng trưởng kinh tế và kìm hãm các nỗ lực xóa đói giảm nghèo.<br /> Hiện nay, các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng các công cụ chẩn đoán để đánh<br /> giá về các ưu tiên cải cách trong các lĩnh vực hay xảy ra tham nhũng với phạm vi rộng<br /> hơn và đánh giá về tác động tiềm tàng của các biện pháp cải cách này theo thời gian.<br /> Nhưng việc tìm hiểu sâu hơn về các nguyên nhân gây ra tham nhũng vẫn đối mặt với<br /> nhiều khó khăn và việc xác định yếu tố nào là quan trọng dẫn đến tình trạng tham nhũng<br /> ngày càng trầm trọng, dai dẵn thì vẫn chưa được giải quyết.<br /> Đến thời điểm hiện nay, các quốc gia chuyển đổi vẫn đang trong giai đoạn thực hiện cải<br /> cách thể chế để hướng đến mục tiêu tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng<br /> và ổn định chính sách nhằm thu hút dòng vốn đầu tư thúc đẩy tiến trình phát triển đất<br /> nước. Chính sách cải cách này đã mang lại những thành công bước đầu khi các nền kinh<br /> tế này đã đẩy mạnh tiến trình công nghiệp hóa và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế quốc<br /> tế, đạt được nhiều thành tựu về tăng trưởng kinh tế, văn hóa, xã hội… Nhưng, song hành<br /> với những thành tựu đó, các quốc gia này vẫn đang đối mặt với nhiều vấn đề xã hội<br /> nghiêm trọng. Trong đó, sự lây lan của nạn tham nhũng tràn ngập vào mọi khía cạnh của<br /> đời sống kinh tế xã hội được xem là vấn đề đáng lo ngại nhất. Theo báo cáo của<br /> WorldBank (2007b), thực tế chỉ có 8 trong tổng số 34 quốc gia chuyển đổi có chỉ số kiểm<br /> soát tham nhũng vượt mức trung trình của toàn thế giới trong giai đoạn 1996 – 2006<br /> (kiểm soát tốt tham nhũng). Những nghiên cứu học thuật trước đây đã chỉ ra rằng nguyên<br /> nhân chủ yếu của tình trạng này được cho là do các quốc gia chuyển đổi có chất lượng<br /> khung thể chế kém, thiếu cả mức độ dân chủ và tự do kinh tế, và thu nhập của giới công<br /> chức còn thấp so với đại diện khu vực tư (Acemoglu & Verdier, 2000; Treisman, 2000).<br /> Vì vậy, tác giả cho rằng việc thực hiện một nghiên cứu để tìm kiếm bằng chứng về các<br /> nguyên nhân của tình trạng tham nhũng và đánh giá tác động của tham nhũng đến tăng<br /> trưởng kinh tế trong bối cảnh của các quốc gia chuyển đổi là thật sự cần thiết.<br /> 1.2.<br /> <br /> Tình hình nghiên cứu có liên quan đến luận án<br /> <br /> Gần đây, các nghiên cứu về các yếu tố tác động đến tham nhũng là rất đa dạng và phong<br /> phú. Các nghiên cứu này tập trung vào việc tìm hiểu các nguyên nhân gây ra tham nhũng<br /> và từ đó tìm ra các giải pháp giảm mức độ tham nhũng. Các nhà kinh tế và người hoạch<br /> định chính sách đã từng nhấn mạnh vai trò của các yếu tố thể chế như là mức độ tự do<br /> kinh tế và tự do dân chủ trong việc chống tham nhũng (Krueger, 1974; Treisman, 2007).<br /> 1<br /> <br /> Mặc dù có nhiều sự đồng thuận trong các tài liệu thực nghiệm nhưng vẫn tồn tại một vài<br /> vấn đề chưa được giải quyết. Chẳng hạn, nghiên cứu của Rock (2009) và Treisman<br /> (2000) cho thấy mức độ tự do kinh tế lớn hơn làm giảm mức độ tham nhũng, trong khi<br /> đó vai trò của mức độ dân chủ thì lại không rõ ràng.<br /> Ở khía cạnh khác, các nghiên cứu đánh giá hậu quả của tham nhũng tại các quốc gia, đặc<br /> biệt tác động của tham nhũng đến tăng trưởng kinh tế, cũng thu hút sự quan tâm lớn<br /> trong giới học thuật và những chuyên gia nghiên cứu chính sách. Mặc dù chủ đề này đã<br /> được thực hiện rất nhiều, nhưng kết quả của các nghiên cứu này vẫn còn gây nhiều tranh<br /> cải cả về phương diện đạo đức cũng như ảnh hưởng kinh tế. Nghiên cứu của Mauro<br /> (1995) cho thấy sự tác động tiêu cực của tham nhũng đến đầu tư và qua đó cũng ảnh<br /> hưởng tiêu cực đến tăng trưởng. Kết quả này cũng đã nhận được nhiều sự đồng thuận từ<br /> các nghiên cứu về sau như Brunetti & Weder (1998) và Mo (2001). Theo Choe & ctg<br /> (2013), khi khu vực tư và khu vực công tương tác nhau, giới công chức luôn sẵn sàng<br /> lạm dụng chức vụ, quyền lực chính trị của mình cho mục đích tham nhũng và hành động<br /> này được cho là gây trở ngại cho tăng trưởng kinh tế.<br /> Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu khác cho rằng tham nhũng chưa hẵn hoàn toàn tiêu cực<br /> mà đôi khi lại có lợi cho tăng trưởng. Bardhan (1997) đã minh họa các trường hợp mà<br /> tham nhũng có thể đã thúc đẩy phát triển kinh tế trong một giai đoạn lịch sử của châu Âu<br /> và Mỹ. Bên cạnh đó, Beck & Maher (1986) và Lien (1986) lập luận rằng tham nhũng<br /> giúp cải thiện hiệu quả hoạt động của chính phủ. Nghiên cứu của Leff (1964),<br /> Huntington (2006) và Leys (1965) cũng cho thấy tham nhũng có tác động tích cực đến<br /> tăng trưởng kinh tế nhờ việc giảm thiểu các trở ngại từ thủ tục hành chính, sự thiếu minh<br /> bạch của hệ thống pháp lý. Từ đó, các tác giả đã ví tham nhũng như chất bôi trơn giúp<br /> kích hoạt sự vận hành của một thể chế quan liêu và giảm thiểu các rào cản gây trở ngại<br /> cho đầu tư và tăng trưởng.<br /> Trong giai đoạn đầu của thời kỳ đổi mới, mức độ tham nhũng tại các quốc gia chuyển đổi<br /> diễn biến theo chiều hướng tiêu cực, tăng về quy mô và đa dạng về hình thức (Campos &<br /> Pradhan, 2007). Nguyên nhân của tình trạng này được cho là do điều kiện mức độ dân<br /> chủ thấp và tự do kinh tế còn hạn chế, chất lượng thể chế yếu kém. Bên cạnh đó, việc áp<br /> đặt các quyền lực chính trị và sự chi phối của giới công chức đến các hoạt động kinh tế<br /> xã hội vẫn còn quá lớn thì người dân buộc phải dùng tiền làm chất bôi trơn là điều khó<br /> tránh khỏi. Khi đó, chất bôi trơn này được cho rằng có tác động tích cực đến hiệu quả<br /> kinh tế bởi vì nó giúp kích hoạt sự vận hành của bộ máy chính quyền quan liêu và thúc<br /> đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua cơ chế “speed money” (Aidt, 2009).<br /> Xuất phát từ lý do trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Tham nhũng và tăng trưởng<br /> kinh tế tại các nền kinh tế chuyển đổi” làm đề tài nghiên cứu cho luận án của mình.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Vấn đề nghiên cứu của luận án được thể hiện thông qua sơ đồ sau:<br /> Hình 1.1: Tham nhũng và tăng trưởng kinh tế<br /> <br /> Thể chế<br /> Tăng<br /> Các yếu<br /> tố kinh<br /> tế, văn<br /> hóa, xã<br /> hội<br /> <br /> Tham<br /> nhũng<br /> <br /> trưởng<br /> kinh<br /> tế<br /> <br /> Nguồn: tổng hợp của tác giả<br /> 1.3.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Mục tiêu thứ nhất của nghiên cứu này là đánh giá các yếu tố tác động đến tham nhũng tại<br /> các quốc gia chuyển đổi. Trong đó, nghiên cứu sẽ tiến hành phân tích định lượng sự tác<br /> động của việc cải thiện chất lượng thể chế đến tham nhũng ở nhiều mức độ khác nhau và<br /> khảo sát khả năng tồn tại mối quan hệ phi tuyến giữa thu nhập và tham nhũng tại các<br /> quốc gia này; Mục tiêu thứ hai của nghiên cứu này là sử dụng mô hình nghiên cứu định<br /> lượng nhằm khảo sát khả năng tham nhũng đóng vai trò là chất bôi trơn để kích hoạt sự<br /> vận hành của các bộ máy nhà nước, giúp khu vực tư tránh được các rào cản về mặt thủ<br /> tục hành chính, sự phức tạp của các quy định và qua đó nó sẽ giúp đẩy nhanh tiến trình<br /> hoạt động kinh doanh và làm gia tăng sản lượng cho nền kinh tế trong điều kiện chất<br /> lượng thể chế yếu kém tại các quốc gia chuyển đổi. Một cách cụ thể, nghiên cứu này tiến<br /> hành lượng hóa tác động của sự kết hợp giữa tham nhũng và thể chế lên tăng trưởng<br /> nhằm đánh giá các khoản đút lót cho giới công chức sẽ giúp đại diện khu vực tư có thể<br /> tránh được các rào cản thủ tục hành chính hoặc thúc đẩy tiến trình vận hành của bộ máy<br /> quan liêu và qua đó có thể tiết kiệm được thời gian cũng như dễ dàng thực hiện các hoạt<br /> động kinh doanh tại các quốc gia chuyển đổi.<br /> Để đạt được hai mục tiêu nghiên cứu trên, nội dung của luận án phải trả lời được 5 câu<br /> hỏi nghiên cứu sau:<br /> (1) Các yếu tố nào tác động đến tham nhũng tại các quốc gia chuyển đổi?<br /> (2) Chất lượng thể chế (thể chế chính trị và thể chế kinh tế) tác động như thế nào đến<br /> việc kiểm soát hành vi tham nhũng?<br /> 3<br /> <br />