Tóm tắt luận án tiến sĩ Lịch sử thế giới: Hoạt động thương mại - truyền giáo của Bồ Đào Nha và Pháp ở Việt Nam (thế kỷ XVI - XVIII)

ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC<br /> <br /> HOÀNG THỊ ANH ĐÀO<br /> <br /> HOẠT ĐỘNG THƢƠNG MẠI - TRUYỀN GIÁO CỦA BỒ<br /> ĐÀO NHA VÀ PHÁP Ở VIỆT NAM<br /> (THẾ KỶ XVI – XVIII)<br /> <br /> Chuyên ngành: Lịch sử thế giới<br /> Mã số: 62 22 03 11<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ THẾ GIỚI<br /> <br /> HUẾ - 2017<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> Khoa Lịch sử, Trƣờng Đại học Khoa học, Đại học Huế<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS. Nguyễn Văn Tận<br /> 2. PGS. TS. Đặng Văn Chƣơng<br /> Phản biện 1: ……………………………….<br /> Phản biện 2: ……………………………….<br /> Phản biện 3: ……………………………….<br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại<br /> học Huế họp tại:<br /> ………………………………………………………………<br /> Vào hồi……..giờ….….ngày………..tháng….năm………..<br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> Thư viện Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế<br /> Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> <br /> 1.<br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> 6.<br /> 7.<br /> 8.<br /> 9.<br /> 10.<br /> 11.<br /> 12.<br /> 13.<br /> 14.<br /> <br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ<br /> <br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Đàng Trong của Đại Việt trong quan hệ<br /> thương mại với phương Tây thế kỷ XVI – XVII”, Tạp chí Nghiên<br /> cứu Đông Nam Á, số 8/2011, tr. 51 – 54.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Sự tiếp nhận văn minh phương Tây ở Nhật<br /> Bản và Việt Nam trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX<br /> – Một số vấn đề đối sánh”, Nhật Bản và Việt Nam - Phong trào văn<br /> minh hóa cuối thế kỷ XIX đầu thề kỷ XX, Nguyễn Tiến Lực (tuyển<br /> chọn), NXB Giáo dục Việt Nam, 2012, tr. 184 – 191.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Hoạt động thương mại của Đàng Trong trong<br /> quan hệ với các nước phương Tây thế kỷ XVI đến thế kỷ XVII”, Tạp<br /> chí Phát triển kinh tế - Xã hội Đà Nẵng, số 19 + 20/ 2011, tr. 72 –<br /> 75.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Sự tiếp nhận văn hóa phương Tây thông<br /> qua hoạt động thương mại - truyền giáo của Bồ Đào Nha và Pháp ở<br /> Việt Nam (thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XIX)”, Kỷ yếu Hội thảo<br /> quốc tế Việt Nam học lần thứ tư, 12/2012, Hà Nội.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Vai trò của Biển Đông trong hoạt động giao<br /> thương giữa Việt Nam với các nước phương Tây (thế kỷ XVI –<br /> XVIII) – Kiến nghị một số giải pháp”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học<br /> Hợp tác Biển Đông: Lịch sử và triển vọng, 12/2012, Đà Nẵng.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Sự tiếp biến Nho giáo và Thiên Chúa giáo<br /> vào Việt Nam thế kỷ XVII – Một vài nét đối sánh”, Kỷ yếu Hội<br /> thảo quốc tế Luân thường Nho giáo dưới góc nhìn xuyên văn hóa,<br /> 6/2013, Tp Hồ Chí Minh, tr. 360 – 364.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Vai trò của người phụ nữ Việt Nam trong<br /> sự tiếp nhận Thiên chúa giáo và sự phát triển thương mại ở Faifo<br /> (Hội An) thế kỷ XVII – XVIII”, Kỷ yếu Hội nghị Khoa học trẻ,<br /> 11/2013, Đại học Khoa học Huế, tr. 146 – 150.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Vai trò của Việt Nam trong hệ thống thương<br /> mại Biển Đông thời cận đại (thế kỷ XVI – XVIII)” – Hội thảo Bảo<br /> tồn và phát huy giá trị văn hóa biển đảo, Nha Trang, tháng 1/2015.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Vị thế của Đàng Trong (Việt Nam) trong<br /> hoạt động thương mại với Bồ Đào Nha thế kỷ XVI – XVII”, Tạp<br /> chí Khoa học công nghệ Đại học Huế, tập 122, số 8, 2016, tr. 35 –<br /> 42.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Vai trò của các giáo sĩ Dòng Jésuites với<br /> việc thành lập cư sở Thanh Chiêm (Quảng Nam) và chữ Quốc ngữ<br /> thế kỷ XVII”, Kỷ yếu Hội thảo “Dinh trấn Thanh Chiêm và chữ<br /> Quốc ngữ”, Quảng Nam, tháng 8/2016, tr. 651 – 671.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Đàng Ngoài của Việt Nam trong quan hệ thương<br /> mại với Bồ Đào Nha (1626 – 1664)”, Tạp chí Nghiên cứu ĐNA, số 12<br /> (2016), tr. 14 – 21.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Những động thái chính trị của Pháp ở Việt<br /> Nam cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX – sự ứng đối của Việt<br /> Nam và những hệ lụy lịch sử””, Tạp chí KHCN Trường Đại học<br /> Khoa học Huế, số 2 (2016), tr. 81 – 92.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Quá trình truyền giáo của Pháp vào Việt<br /> Nam (thế kỷ XVII – XVIII) – Diễn biến và hệ quả”, Đề tài khoa<br /> học cấp cơ sở Trường Đại học Khoa học Huế, 10/2016.<br /> Hoàng Thị Anh Đào, “Chữ Quốc ngữ đối với phong trào Duy tân ở<br /> Quảng Nam (cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX – Biểu hiện và tác<br /> động”, Kỷ yếu Hội thảo Khoa học cấp tỉnh, 6/2017.<br /> <br /> 1<br /> A. MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Châu Âu thế kỷ XV - XVI là thời kỳ quá độ từ chế độ Phong<br /> kiến sang chế độ Tư bản chủ nghĩa với những phong trào có tính cách<br /> mạng như phong trào Văn hóa Phục hưng, Cải cách tôn giáo và Phát<br /> kiến địa lý. Từ sau Kỷ nguyên khám phá (Age of discovery), mạng lưới<br /> mậu dịch hàng hải được nối kết giữa phương Tây và phương Đông,<br /> giữa châu Âu với Tân lục địa. Điều này đã đóng vai trò quyết định<br /> trong việc thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động trao đổi buôn bán, mở<br /> rộng truyền giáo của các quốc gia Tây Âu ra khỏi phạm vi châu lục.<br /> Ở thế kỷ XVI – XVII là những thế kỷ Bồ Đào Nha vươn lên<br /> chiếm ưu thế trên các tuyến hải thương, trở thành “đế chế mậu dịch”<br /> đã có một hệ thống nhượng địa rộng lớn ở những vùng đất phương<br /> Đông. Nhưng từ giữa thế kỷ XVII, ở phương Đông, Bồ Đào Nha dần<br /> suy yếu, nhiều quốc gia Tây Âu khác đã vươn lên giành lấy vị trí của<br /> Bồ Đào Nha để khẳng định vai trò của mình trong giao thương và<br /> truyền giáo. Những nước tư bản đang lên và đối đầu với Bồ Đào Nha<br /> lúc đó là Hà Lan, Anh và Pháp.<br /> Các nước phương Tây trong tiến trình đến phương Đông, nhận<br /> thấy rằng Việt Nam là vùng đất có vị trí địa chiến lược: đây là giao<br /> điểm kết nối các con đường thương mại, Việt Nam đã trở thành cửa ngõ<br /> giao thương của các đoàn thuyền buôn quốc tế. Mặc dù có nhiều điều<br /> kiện địa lý thuận lợi, nhưng nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam thời bấy<br /> giờ vẫn còn mang nặng tính tự cung, tự cấp, tình hình chính trị thiếu ổn<br /> định với sự chia cắt, cát cứ, đầu tiên là vua Lê – họ Mạc, sau đó là<br /> chúa Trịnh – chúa Nguyễn khiến đất nước bị chia thành hai miền là<br /> Đàng Trong và Đàng Ngoài. Có thể nói, lịch sử Việt Nam từ thế kỷ<br /> XVI chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các nhân tố phương Tây bên cạnh<br /> các nhân tố phương Đông truyền thống. Trong các nhân tố phương<br /> Tây, giới nghiên cứu thường nhắc đến Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh,<br /> <br />