Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên

Chia sẻ: Nguyễn Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

126
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Luật: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, từ đó nêu và đề xuất những quan điểm cơ bản và hệ thống giải pháp chủ yếu nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐỖ VĂN DƯƠNG THùC HIÖN PH¸P LUËT VÒ D¢N CHñ ë X·, PH¦êNG, THÞ TRÊN TR£N §ÞA BµN C¸C TØNH T¢Y NGUY£N Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật Mã số : 62 38 01 01 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HÀ NỘI - 2014
Công trình được hoàn thành tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Trịnh Đức Thảo Phản biện 1:......................................................... ......................................................... Phản biện 2:......................................................... ......................................................... Phản biện 3:......................................................... ......................................................... Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2014 Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tây Nguyên là địa bàn chiến lược hết sức quan trọng về kinh tế - xã hội (KT-XH), quốc phòng, an ninh và môi trường sinh thái của cả nước. Sau nhiều năm triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, bên cạnh những thành công bước đầu khá toàn diện, cũng đã bộc lộ không ít khó khăn, thách thức do tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, của hội nhập kinh tế quốc tế và những hạn chế, yếu kém trong quá trình lãnh đạo, quản lý của một số cấp uỷ Đảng, chính quyền. Một bộ phận đảng viên, cán bộ, công chức (CBCC) vẫn nhận thức chưa đầy đủ, đúng đắn pháp luật về dân chủ, còn xảy ra tình trạng cản trở việc thực hiện quyền dân chủ của nhân dân, quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân còn bị vi phạm. Một số xã, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, vùng DTTS, tổ chức triển khai thực hiện còn hình thức, chưa đồng bộ và thường xuyên, chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ mới đặt ra. Có nơi CBCC còn xem nhẹ hoặc né tránh đối phó với những bức xúc của nhân dân, còn thiếu trách nhiệm, triển khai còn nặng về hình thức, làm qua loa, chiếu lệ. Vẫn còn những nội dung dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát chưa được triển khai cụ thể như: việc thực hiện chế độ đền bù, giải phóng mặt bằng; về thu chi ngân sách, việc quy hoạch đất đai; phong trào xây dựng nông thôn mới; về thực hiện các chương trình dự án 134, 135,… từ đó đã dẫn đến tình trạng mất lòng tin của nhân dân vào chính quyền vào sự lãnh đạo của Đảng. Mặt khác, Tây Nguyên có những nét đặc thù về dân cư, dân tộc, nên một bộ phận nhân dân trình độ dân trí còn rất thấp, chưa làm tốt nghĩa vụ công dân. Thậm chí còn lợi dụng dân chủ để phục vụ cho lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân và gia đình mà xem nhẹ lợi ích cộng đồng, đất nước; cấu kết với các thế lực phản động FULRO trong và ngoài nước gây không ít cản trở trong quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ. Bên cạnh đó, một số quy định của pháp luật về dân chủ đối với vùng miền núi còn chưa phù hợp với thực tiễn, tính khả thi không cao khi áp dụng đã ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Vì lẽ đó, việc nghiên cứu một cách toàn diện vấn đề thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên cả phương diện lý luận và thực tiễn có ý nghĩa sâu sắc và cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên” làm luận án Tiến sĩ luật học, chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật.
2 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án 2.1. Mục đích của luận án Mục đích của luận án là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, từ đó nêu và đề xuất những quan điểm cơ bản và hệ thống giải pháp chủ yếu nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ của luận án Để thực hiện mục đích trên, luận án có nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án, đánh giá những giá trị của các công trình đó và những vấn đề luận án cần tiếp tục làm sáng tỏ. - Phân tích khái niệm pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; khái niệm, đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; vai trò và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Tham khảo kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ của các tỉnh Tây Bắc có thể vận dụng cho các tỉnh vùng miền núi Tây Nguyên. - Khái quát hóa sự điều chỉnh của pháp luật dân về chủ ở xã, phường, thị trấn của Việt Nam từ năm 1945 tới nay. Đồng thời đánh giá thực trạng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chỉ ra những ưu điểm và hạn chế của nó; phân tích những yếu tố đặc thù tác động thực hiện pháp luật về dân chủ; khảo sát, đánh giá đúng thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên; rút ra các nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế và bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn ở các tỉnh Tây Nguyên. - Phân tích, luận chứng các quan điểm và đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên dưới góc độ của chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật. Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, luận án tập trung đi vào khai thác đối tượng chủ yếu là các tổ chức cơ sở đảng, chính quyền, MTTQ và các tổ chức đoàn thể ở
3 xã, phường, thị trấn; CBCC và nhân dân trực tiếp tham gia thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Với mục đích nghiên cứu chuyên sâu về một vấn đề, luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu đánh giá thực trạng và luận chứng vai trò, cách thức triển khai, tổ chức thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn cấp xã, thôn, buôn, tổ dân phố tại 05 tỉnh miền núi Tây Nguyên, bao gồm: Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng, từ năm 1998 đến nay. (từ sau khi Bộ Chính trị khóa VIII ban hành Chỉ thị 30-CT/TW ngày 18/02/1998, trọng tâm từ năm 2007 đến nay, tức là khi thực hiện Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 của UBTVQH khóa XI về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn). 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án - Luận án được thực hiện dựa trên những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật nói chung, pháp luật về dân chủ và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn nói riêng; đồng thời tham khảo các công trình có liên quan đến đề tài đã được công bố. - Luận án được nghiên cứu trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin; sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của các khoa học liên ngành và chuyên ngành, như: phương pháp hệ thống, phương pháp lôgic, phương pháp lịch sử, phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp thống kê - so sánh, phương pháp điều tra xã hội học. Các phương pháp được sử dụng nhằm làm rõ nội dung cơ bản của luận án, đảm bảo tính khoa học và lôgic giữa các vấn đề của luận án trong các chương. 5. Những đóng góp mới về khoa học của luận án Luận án là công trình chuyên khảo đầu tiên nghiên cứu tương đối hệ thống và toàn diện thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, nên có một số đóng góp khoa học mới sau: - Xây dựng khái niệm pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có tính nền tảng xuyên suốt luận án; chỉ ra được một số đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật dân về chủ ở xã, phường, thị trấn; nêu ra được vai trò, điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. - Luận án phân tích chỉ ra yếu tố đặc thù về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội… tác động tới quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã,
4 phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Phân tích được các kết quả, hạn chế của thực trạng này thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn tại các tỉnh Tây Nguyên; chỉ ra được những nguyên nhân ưu điểm và hạn chế của thực trạng này; qua đó rút ra 6 bài học kinh nghiệm từ thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên trong thời gian qua. - Xác lập các quan điểm, đề xuất được hệ thống giải pháp bao gồm nhóm giải pháp chung và nhóm giải pháp cụ thể mang tính đặc thù cho Tây Nguyên, nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về mặt lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần vào giải quyết một số vấn đề lý luận hiện nay đang đặt ra đối với hoạt động thực hiện quyền làm chủ, quyền tự quyết của nhân dân ở cơ sở, trong đó có vấn đề lý luận thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay. - Về mặt thực tiễn Luận án có thể được dùng làm tài liệu tham khảo, giúp các cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận, đoàn thể ở các tỉnh Tây Nguyên có cơ sở để hoạch định, chỉ đạo nhằm thực hiện đúng, nghiêm túc pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Luận án sẽ có giá trị tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy ở trường Chính trị và Trung tâm bồi dưỡng Chính trị của huyện, thành phố ở các tỉnh trong khu vực Tây Nguyên. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu của tác giả đã được công bố, danh mục tài liệu tham khảo, luận án bao gồm 4 chương, 12 tiết.
5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Nghiên cứu vấn đề dân chủ, pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trong nước bao gồm 2 nhóm: nhóm thứ nhất, các công trình nghiên cứu liên quan đến dân chủ và pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; nhóm thứ hai, các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường thị trấn. 1.2. Tình hình nghiên cứu đối với nước ngoài Nghiên cứu vấn đề dân chủ và pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về dân chủ đã được nhiều học giả tư sản hiện đại nghiên cứu khá chi tiết và rất đa dạng. Bên cạnh đó các nhà khoa học trong nước cũng đã có những công trình liên quan đến dân chủ và pháp luật về dân chủ cơ sở ở nước ngoài bao gồm 2 nhóm vấn đề sau: nhóm thứ nhất, các công trình nghiên cứu liên quan đến dân chủ và pháp luật về dân chủ cơ sở; nhóm thứ hai, các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện pháp luật nói chung và thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. 1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án Về lý luận, luận án tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ - Quan niệm dân chủ ở xã, phường, thị trấn, pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn - các khái niệm công cụ để đi đến nghiên cứu khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Bên cạnh đó khái niệm pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn và những nội dung điều chỉnh cần được bổ sung trong pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn mà các công trình khoa học nêu trên chưa đề cập đến cũng cần được tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện. - Khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là vấn đề cơ bản để từ đó phân tích, làm rõ các nội dung lý luận của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. - Cơ sở lý luận của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, bao gồm: đặc điểm, hình thức, các yếu tố ảnh hưởng, vai trò, các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; kinh nghiệm thực hiện pháp về dân chủ ở xã, phường, thị trấn của một số tỉnh có giá trị tham khảo đối với các tỉnh Tây Nguyên.
6 Về thực tiễn, luận án cần tập trung làm rõ - Nghiên cứu, đánh giá khái quát quá trình hình thành và phát triển, thực trạng pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn ở Việt Nam. - Nghiên cứu, phân tích làm rõ những yếu tố đặc thù tác động đến quá trình triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên theo các hình thức thực hiện pháp luật. Chỉ rõ những bất cập, hạn chế và từ đó xác định nguyên nhân của thực trạng, rút ra bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Từ việc phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Luận án xây dựng luận cứ đề xuất các quan điểm và giải pháp mang tính đặc thù bảo đảm cho việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn 05 tỉnh Tây Nguyên. Kết luận chương 1 Từ những kết quả nghiên cứu chương 1 cho thấy, đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu được công bố trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án. Những công trình này liên quan đến các nhóm vấn đề cơ bản sau: - Nhóm các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề thực hiện dân chủ và pháp luật về dân chủ ở xã, phường thị trấn. Các công trình ở nhóm này đề cập đến một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện dân chủ ở cấp xã; nội dung, cơ chế thực hiện, một số hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp; đề cập đến một số vấn đề lý luận pháp luật dân chủ ở xã, phường thị trấn. Đồng thời ở mức độ khác nhau các công trình nêu được thực trạng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; trên cơ sở đó chỉ ra được những hạn chế, yếu kém của pháp luật và có những đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. - Nhóm các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Các công trình này chủ yếu nghiên cứu dưới góc độ thực hiện pháp luật và tổ chức thực hiện nội dung pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; những thành công, hạn chế và những vấn đề đặt ra trong xây dựng và thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở nói chung và từng địa phương nói riêng.
7 - Những công trình của các tác giả nước ngoài và của các tác giả Việt Nam nghiên cứu các vấn đề thực hiện dân chủ, pháp luật về dân chủ, thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở của nước ngoài có giá trị tốt cho việc nghiên cứu tìm ra những giá trị tham khảo cho Việt Nam hiện nay. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN 2.1. Khái niệm, nội dung điều chỉnh của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.1.1. Khái niệm về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Dân chủ ở xã, phường thị trấn là hình thức nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình được tiến hành từ cấp xã xuống đến thôn, buôn, tổ dân phố theo phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân thụ hưởng đối với các nội dung có liên quan tới đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội của người dân ở cơ sở bằng những hình thức nhất định, phù hợp với các nguyên tắc và quy định của pháp luật. 2.1.2. Khái niệm về pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là tổng hợp những qui phạm pháp luật trong hệ thống các văn bản QPPL do cơ quan nhà nước ban hành theo thẩm quyền hoặc phối hợp với các tổ chức CT-XH ban hành, nhằm điều chỉnh các QHXH phát sinh trong việc thực quyền làm chủ, quyền tự quyết của nhân dân ở xã, phường, thị trấn, góp phần bảo đảm dân chủ, phát triển KT- XH và ổn định trật tự xã hội ở cơ sở. 2.1.3. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn bao gồm các quy định về nguyên tắc thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn; các quy định về quyền thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn; quy định về hành vi bị nghiêm cấm và chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. 2.2. Khái niệm, đặc điểm, hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là quá trình hoạt động có mục đích nhằm làm cho những quy định của pháp luật về dân chủ ở xã,
8 phường, thị trấn thành những xử sự thực tế của các chủ thể pháp luật đi vào cuộc sống, mở rộng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN thực sự là của dân, do dân và vì dân. 2.2.2. Đặc điểm của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.2.2.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn được tiến hành bởi nhiều chủ thể pháp luật Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là thực hiện các QPPL được quy định trong nhiều lĩnh vực khác nhau, là trách nhiệm của nhiều chủ thể trong xã hội. Chính vì vậy, muốn thực hiện có hiệu quả pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa các chủ thể pháp luật. 2.2.2.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là hoạt động thường xuyên, liên tục diễn ra trên địa bàn cấp xã; thôn, buôn, tổ dân phố Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trước hết vẫn là sự bảo đảm nguyên tắc “toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” song lại đặt trong không gian rộng lớn, cụ thể là địa bàn cấp xã và thôn, buôn, tổ dân phố - nơi cư trú và sinh hoạt của tuyệt đại bộ phận các tầng lớp nhân dân. Đây là nơi mà người dân có thể cảm nhận thực tế về quyền làm chủ của mình ngay tại cấp xã, mà không phải là cấp huyện, tỉnh hay ở trung ương. 2.2.2.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có nội dung thực hiện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có nội dung rộng, bao hàm trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của người dân nơi cư trú, có mối quan hệ mật thiết với nhau, đảm bảo cho pháp luật được thực hiện tốt ở cấp xã, thôn buôn, tổ dân phố. Pháp luật về dân chủ còn quy định việc xây dựng hương ước, quy ước mang tính xã hội, tính cộng đồng, góp phần không nhỏ trong việc bảo vệ an ninh, trật tự nơi thôn, buôn, tổ dân phố, bảo đảm cuộc sống sự bình yên cho nhân dân. 2.2.3. Hình thức thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Một là, tuân thủ pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Tuân thủ pháp luật trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó, các chủ thể pháp luật tự kiềm chế để không thực hiện những hành vi, hoạt động mà pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn nghiêm cấm, không cho phép thực hiện. Các QPPL thực hiện dân chủ ở cấp xã mang tính chất “ngăn cấm” chủ yếu được quy định trong Pháp
9 lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Thanh Tra, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Hình sự… Hai là, chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó, các chủ thể pháp luật thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ pháp lý của mình bằng các hành động tích cực được quy định trong Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn và các văn bản QPPL khác liên quan đến lợi ích của nhân dân, quyền làm chủ của nhân dân. Hình thức thi hành pháp luật được thực hiện đối với những điều luật quy định về nguyên tắc và trách nhiệm thực hiện về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Ba là, sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là hình thức của thực hiện pháp luật.Theo đó, các chủ thể pháp luật thực hiện quyền làm chủ của mình một cách tự giác và tích cực, nghĩa là thực hiện các hành vi mà pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn cho phép. Chủ thể của hình thức sử dụng pháp luật là đông đảo các tầng lớp nhân dân trên địa bàn xã, phường, thị trấn có thể sử dụng các quyền năng được pháp luật cho phép theo ý chí của mình. Bốn là, áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn Áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn là một hình thức thực hiện pháp luật đặc biệt. Theo đó, Nhà nước thông qua các cơ quan có thẩm quyền hoặc nhà chức trách tổ chức cho các chủ thể pháp luật thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn hoặc tự mình căn cứ vào các quy định của pháp luật dân chủ để tạo ra các quyết định làm phát sinh, thay đổi, đình chỉ hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ thể trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. 2.3. Vai trò và điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.3.1. Vai trò của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.3.1.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần xây dựng dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh và hoàn thiện hệ thống chính trị cơ sở Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn và xây dựng HTCT có quan hệ hữu cơ với nhau. Trong đó, tác động lớn nhất là thực hiện pháp luật về dân chủ góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp uỷ, quản lý điều hành của CQCX theo hướng ngày một dân chủ, công khai, minh bạch,
10 bám sát thực tiễn hơn, khắc phục được tình trạng quan liêu, cửa quyền, là phương thức để phòng chống các sai lầm, khuyết điểm của chính quyền địa phương, nhất là trong hoạt động quản lý, điều hành. CQCX thông qua hoạt động triển khai thực hiện dân chủ có sự phối hợp với MTTQ và các đoàn thể để nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, tăng thêm uy tín, góp phần xây dựng HTCT cơ sở vững mạnh. 2.3.1.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần hiện thực hóa các quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về dân chủ trong thực tiễn đời sống của nhân dân ở cấp xã. Việc thực hiện pháp luật về dân chủ trên tất cả các lĩnh vực diễn ra ở cơ sở không chỉ giúp cho pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, nhân dân tự mình làm chủ trong QLXH mà còn giúp cho Đảng, Nhà nước ngày càng có cơ sở thực tiễn hơn trong việc hoạch định đường lối chính sách, hoàn thiện pháp luật, vì chỉ có thông qua thực tiễn, nhân dân mới thực sự là người sáng tạo ra lịch sử, các quyền và lợi ích hợp pháp của mình mới được đảm bảo trên thực tế. 2.3.1.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội và giữ vững an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội ở cấp xã Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn cũng là cơ sở để giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần thực hiện chức năng duy trì trật tự xã hội. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi gây mất dân chủ, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Thực hiện pháp luật dân chủ, nhân dân được bàn và quyết định trực tiếp những vấn đề an ninh trật tự, xây dựng và tổ chức tự quản đời sống cộng đồng, chính quyền có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết đơn thư dân nguyện, đảm bảo quyền dân chủ trực tiếp của nhân dân. 2.3.1.4. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các hiện tượng tiêu cực khác Pháp luật thực hiện về dân chủ ở xã, phường, thị trấn ra đời, người dân đã sử dụng quyền làm chủ của mình để đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực của một số người có chức, có quyền đã lợi dụng quyền lực để mưu cầu lợi ích riêng cho mình. Thực hiện dân chủ cũng đòi hỏi bộ máy nhà nước phải đẩy mạnh cải
11 cách hành chính để phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn theo hướng gần dân, thân dân. 2.3.1.5. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn góp phần rèn luyện kỹ năng làm chủ, phát huy tính tự quản của cộng đồng dân cư; thực hiện quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng nông thôn mới Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn ra đời đã thể chế hoá quyền làm chủ của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Nhân dân đã căn cứ vào các quy định trong pháp luật dân chủ ở cấp xã từng bước rèn luyện ý thức, năng lực, kỹ năng làm chủ của mình để thực hành dân chủ. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn còn góp phần để nhân dân thực sự thực hiện quyền làm chủ của mình trong xây dựng nông thôn mới. Xây dựng nông thôn mới là một nội dung, nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X (Nghị quyết 26- NQ/TW) về nông nghiệp - nông thôn - nông dân. 2.3.2. Những điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 2.3.2.1. Các bảo đảm về chính trị Đảm bảo về chính trị là sự bảo đảm về định hướng chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Định hướng chính trị của Đảng đối với việc củng cố, mở rộng và phát huy nền dân chủ XHCN ở nước ta nói chung và pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn nói riêng thể hiện trước hết ở mức độ quan tâm và nhận thức của các cơ quan lãnh đạo của Đảng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Đảm bảo về chính trị là hết sức cần thiết đối với việc thực hiện có hiệu quả pháp luật về dân chủ dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nó tạo cơ sở củng cố lập trường chính trị cho đảng viên, CBCC cấp xã. Củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. 2.3.2.2. Các bảo đảm về kinh tế Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn cần được bảo đảm về kinh tế. Đó là các điều kiện cần thiết về cơ sở vật chất, kinh phí và hạ tầng kỹ thuật cho các hoạt động triển khai pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trong thực tiễn cuộc sống. Sự phát triển kinh tế bảo đảm cho triển vọng của nền dân chủ, sự phát triển kinh tế sẽ tạo ra được một tầng lớp trung lưu và sẽ tạo điều
12 kiện cho dân chúng có học thức cao hơn trước và đó là môi trường mới thuận lợi cho dân chủ hoá. 2.3.2.3. Các đảm bảo về văn hoá - xã hội Thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ ở cấp xã góp phần làm cho cuộc sống của dân cư ở thôn, buôn, tổ dân phố ổn định, đoàn kết và đồng thuận. Quyền làm chủ của nhân dân trên lĩnh vực văn hoá - xã hội thể hiện tập trung ở việc nâng cao trình độ dân trí, xây dựng đời sống văn hoá tinh thần lành mạnh ở cơ sở, củng cố tình đoàn kết trong cộng đồng, giáo dục truyền thống đạo đức, văn hoá, cũng như nâng cao ý thức chính trị cho nhân dân. Đây là điều kiện, là cơ sở vững chắc để tiếp tục phát huy quyền làm chủ của nhân dân và xây dựng HTCT vững mạnh trên địa bàn cấp xã. 2.3.2.4. Các bảo đảm về pháp lý Để đưa pháp luật vào cuộc sống, phát huy hiệu quả điều chỉnh các QHXH phát sinh trong quá trình xây dựng và triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ, trước hết phải hiện hữu một hệ thống các văn bản QPPL về dân chủ ở cấp xã ngày càng hoàn thiện, chất lượng. Khi đánh giá về mức độ hoàn thiện và chất lượng của hệ thống pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn phải dựa vào các tiêu chí cơ bản, đó là: tính toàn diện, đồng bộ, tính thống nhất, tính phù hợp và trình độ kỹ thuật pháp lý. 2.4. Kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn của các tỉnh Tây Bắc có giá trị tham khảo cho Tây Nguyên Sau gần 15 năm triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ cơ sở, ngoài công tác giám sát kiểm tra để nâng cao chất lượng các công trình, nhân dân các tỉnh Tây Bắc đã tham gia đóng góp một phần đáng kể sức người, sức của cùng với Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng tại địa phương. Từ thực tiễn những kết quả đạt được của các tỉnh Tây Bắc rút ra 6 bài học kinh nghiệm trong việc xây dựng, đóng góp của nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các dân tộc các tỉnh Tây Bắc, những kinh nghiệm này là bài học bổ ích có thể tham khảo áp dụng cho Tây Nguyên. Kết luận chương 2 Trên cơ sở lý luận về nhà nước và pháp luật nói chung và thực hiện pháp luật về dân chủ nói riêng; kết hợp với những kiến thức trong lĩnh vực thực hiện
13 pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, chương 2 của luận án đã tập trung luận giải một số vấn đề lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Cụ thể: Phân tích và đưa ra được các khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu như: Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn, đặc biệt là khái niệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Luận án đã chỉ ra đặc điểm của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; phân tích được sự khác biệt của các hình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn như tuân thủ, chấp hành, sử dụng và áp dụng pháp luật, từ đó đã khẳng định vai trò của pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Luận án chỉ ra và phân tích các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Nghiên cứu tham khảo kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn của một số tỉnh có thể vận dụng cho các tỉnh vùng miền núi Tây Nguyên. Chương 3 QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN PHÁP LUẬT DÂN CHỦ XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN 3.1. Quá trình hình thành và phát triển pháp luật dân chủ xã, phường, thị trấn ở Việt Nam 3.1.1. Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn thời kỳ từ năm 1946 đến năm 1998 Nghiên cứu pháp luật về dân chủ ở thời kỳ này cho thấy, pháp luật đã tạo được hành lang pháp lý quan trọng của quá trình mở rộng và phát huy quyền dân chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực, pháp luật về dân chủ đã thể chế hoá được quan điểm, đường lối của Đảng về quyền làm chủ, quyền tự quyết của nhân dân; tạo được cơ sở pháp lý điều chỉnh một số quan hệ phát sinh trong quá trình xây dựng nền dân chủ XHCN ở nước ta, cụ thể như: Quyền phúc quyết, quyền bầu cử, quyền làm việc, quyền được nghỉ ngơi, quyền nghiên cứu khoa học, quyền khiếu nại, tố cáo và quyền biểu tình, quyền tự do kinh doanh, quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín… Tuy nhiên, dân chủ đại diện là duy nhất nhưng cũng chưa thực sự rõ ràng về tính chất đại diện nhiều quy định không cụ thể; còn nhiều “khoảng trống” chưa có pháp luật điều chỉnh gây khó khăn cho việc sử dụng và áp dụng pháp luật nói riêng và thực hiện pháp luật nói chung.
14 3.1.2. Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn thời kỳ từ năm 1998 đến nay Các quy định pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định những nội dung phải công khai để dân biết, dân bàn, quyết định, dân tham gia ý kiến và giám sát đã phần nào phản ánh đúng điều kiện KT-XH của Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, được quy định trong nhiều văn bản QPPL khác nhau như: Hiến pháp, Bộ luật, Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư…Trong đó chủ yếu vẫn là Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Tuy nhiên, hệ thống các quy định pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chưa mang tính đồng bộ, thống nhất, khoa học và đặc biệt là chưa mang tính pháp lý cao. Đối với Pháp lệnh Thực hiện dân chủ xã, phường, thị trấn thực chất đây là một văn bản QPPL mang tính dưới luật, chưa phải là văn bản QPPL được thực hiện theo quy trình lập pháp của Quốc hội. Do đó, tính chặt chẽ về quy trình soạn thảo, thẩm tra, thông qua và công bố không thể đảm bảo bằng một đạo luật do Quốc hội ban hành. 3.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên 3.2.1. Những yếu tố đặc thù tác động tới thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên do nhiều yếu tố tác động như: yếu tố vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên; yếu tố kinh tế, tâm lý, văn hoá truyền thống; yếu tố về đặc điểm dân cư, trình độ dân trí; yếu tố dân tộc và tôn giáo ở các tỉnh Tây Nguyên; âm mưu và thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, của lực lượng phản động FULRO trong và ngoài nước; trình độ, năng lực lãnh đạo, quản lý điều hành của đội ngũ CBCC cấp xã. Tất cả những yếu tố mang tính đặc thù này đã tác động không nhỏ tới quá trình triểu khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã vùng Tây Nguyên. 3.2.2. Thực trạng tuân thủ pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn các tỉnh Tây Nguyên Trong gần 15 năm qua, Đảng bộ, chính quyền và MTTQ Việt Nam cấp xã trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, dưới sự chỉ đạo sát sao của Trung ương và các cơ quan chức năng của địa phương đã đề ra nhiều chủ trương, kế hoạch, biện pháp nhằm triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Nhờ
15 vậy, đã thu được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, các chủ thể pháp luật vẫn còn chưa tuân thủ pháp luật một cách triệt để những quy định mang tính chất “ngăn cấm” của Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Thanh tra, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật MTTQ Việt Nam… 3.2.3. Thực trạng chấp hành pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn tại các tỉnh Tây Nguyên Quyền làm chủ của nhân dân chỉ có thể được thực hiện trong thực tiễn cuộc sống khi các cơ quan nhà nước, CBCC và mọi cá nhân công dân thực hiện các nghĩa vụ pháp lý của mình bằng các hoạt động tích cực. Theo đó, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, CQCX, CBCC và công dân phải thực hiện nghiêm túc các trách nhiệm, nghĩa vụ pháp lý của mình bằng hoạt động tích cực mà pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định. Tuy nhiên, Quy chế công khai dân chủ có một số nơi làm chưa tốt, chưa công khai minh bạch trong bình xét vốn đầu tư, số hộ dân được hưởng lợi chưa rõ ràng dẫn đến nội bộ mất đoàn kết, một số chính sách thực hiện thiếu hiệu quả. Việc thực hiện bầu cử còn hình thức, hạn chế về quy trình bầu cử và ý thức công dân. Một bộ phận nhân dân chưa thực sự tôn trọng quyền công dân trong bầu cử, việc phổ biến pháp luật về kinh tế, thương mại rất hạn chế, chủ yếu do người dân phải tự tìm hiểu. Việc chấp hành quy định về niêm yết công khai mức thuế chưa kịp thời, thiếu nghiêm túc. 3.2.4. Thực trạng sử dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn các tỉnh Tây Nguyên Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn có những đặc thù khác với thực hiện pháp luật một số lĩnh vực như hình sự, hành chính…, do vậy trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn chủ yếu tập trung nhiều vào hình thức sử dụng pháp luật. Chủ thể là đông đảo các tầng lớp nhân dân có quyền sử dụng nhiều hình thức để thực hiện quyền làm chủ, quyền tự quyết của mình, theo đó CQCX phải có trách nhiệm tôn trọng và phải tạo mọi điều kiện cho nhân dân sử dụng quyền dân chủ trên mọi lĩnh vực. Tuy nhiên, trong thực tiễn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, người dân vẫn chưa ý thức được hết trách nhiệm của mình trong thực hiện quyền cũng như nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. 3.2.5. Thực trạng áp dụng pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên Do nhận thức đúng tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân chủ, trong thời gian qua trên địa bàn 5 tỉnh Tây Nguyên các chủ thể đã có một số
16 hoạt động áp dụng pháp luật như thực hiện công tác xây dựng, ban hành văn bản quản lý, triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp của nhân dân; gắn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên với cải cách hành chính. Tuy nhiên, các hoạt động đó chưa thực sự phát huy hiệu quả trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn. 3.3. Đánh giá chung thực trạng và bài học kinh nghiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên 3.3.1. Đánh giá chung thực trạng 3.3.1.1. Ưu điểm và hạn chế Nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh các tỉnh Tây Nguyên cho thấy thực hiện việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đã góp phần hạn chế tình trạng tham nhũng, quan liêu, hách dịch, cửa quyền, làm trong sạch đội ngũ CBCC; quyền làm chủ của nhân dân ngày càng được phát huy. Nhận thức của nhân dân về "Nhà nước của dân, do dân, vì dân" với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được cụ thể, sâu sắc hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình tổ chức thực hiện, triển khai các quy định của pháp luật về dân chủ vào thực tiễn cuộc sống trên đại bàn các tỉnh Tây Nguyên đã bộc lộ không ít hạn chế, bất cập. 3.3.1.2. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên * Nguyên nhân của những ưu điểm: Quá trình triển khai, thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đã thu được những thành tựu cơ bản nêu trên là do các cấp uỷ Đảng, chính quyền, đoàn thể và nhân dân các dân tộc Tây Nguyên nhận thức một cách đúng đắn tầm quan trọng của thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn; sự quan tâm, theo dõi và chỉ đạo sát sao của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương; sự tham gia nhiệt tình, có trách nhiệm của MTTQ và các đoàn thể quần chúng. Cơ sở vật chất kỹ thuật được chuẩn bị khá chu đáo, đúng quy định. Trình độ học vấn của cán bộ, đảng viên ở cơ sở của các tỉnh Tây Nguyên đã có bước phát triển khá so với trước đây. * Nguyên nhân của những hạn chế là do: Hệ thống các văn bản pháp luật về dân chủ còn thiếu đồng bộ, chưa nhất quán; chưa có luật để điều chỉnh một cách tổng quát nhất; điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, sự di dân, tranh chấp
17 nguồn lợi sống làm cho vấn đề dân tộc và quan hệ dân tộc ở Tây Nguyên rất phức tạp; sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch, của lực lượng phản động FULRO trong và ngoài nước; công tác tuyên truyền, phổ biến về thực hiện pháp luật về dân chủ vùng Tây Nguyên không thường xuyên, những bài kinh nghiệm trong quá trình thực hiện của các địa phương không được trao đổi, phổ biến… 3.3.2. Bài học kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên Từ thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, rút ra 6 bài học kinh nghiệm sau: phải bảo đảm vai trò và nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng ủy cấp xã, chi ủy, chi bộ thôn, buôn, tổ dân phố; phải xây dựng đội ngũ CBCC cấp xã, đặc biệt cán bộ DTTS và cán bộ tự quản thôn, buôn, tổ dân phố ngang tầm nhiệm vụ; phải thực hiện linh hoạt, sáng tạo nội dung phương châm“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra;BCĐ thực hiện QCDC cấp xã phải làm tốt vai trò tham mưu cho cấp ủy Đảng; tập trung giải quyết vấn đề FULRO, giữ vững ổn định chính trị và phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS; củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và chính quyền; thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên cần phải phát huy vai trò của đội ngũ già làng, trưởng dòng họ, chức sắc, chức việc tôn giáo. Kết luận chương 3 Để đánh giá đúng thực trạng quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn ở các tỉnh Tây Nguyên, luận án đã chỉ ra những yếu tố đặc thù tác động tới quá trình thực hiện pháp luật dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Những yếu tố này có tác động không nhỏ và đã góp phần làm phong phú thêm cơ sở giúp tác giả phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên một cách phù hợp. Bằng việc nghiên cứu, điều tra xã hội học, luận án đã bám sát mục tiêu khi tiến hành nghiên cứu, đưa ra những đánh giá chung mang tính lý luận và thực tiễn, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân cũng như những bài học kinh nghiệm về quá trình triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên kể từ sau khi Bộ Chính trị (khoá VIII) ban hành Chỉ thị số 30- CT/TW ngày 18/2/1998 đến nay.
18 Chương 4 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TRÊN ĐỊA BÀN CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN HIỆN NAY 4.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay 4.1.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về dân chủ nói chung và dân chủ ở cấp xã, thôn, buôn nói riêng Quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây phải luôn được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy Đảng và các cấp chính quyền từ tỉnh đến cấp xã phải được coi là một quan điểm chỉ đạo quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp bảo đảm hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn 4.1.2. Cần nâng cao nhận thức của các chủ thể về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật về dân chủ xã, phường, thị trấn trên địa bàn Tây Nguyên Để có nền dân chủ thực sự trên phạm vi cả nước thì mỗi địa phương, cấp xã cần nâng cao nhận thức đúng đắn và đầy đủ cho đội ngũ CBCC, nhân dân về vai trò và tầm quan trọng nội dung của pháp luật về dân chủ, qua đó thúc đẩy tính tự giác và tinh thần làm chủ của công dân, tổ chức trong HTCT đối với việc thực hiện pháp luật dân chủ. Mỗi một người dân phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình 4.1.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn phải phù hợp và gắn với điều kiện đặc thù, cụ thể về kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng ở vùng Tây Nguyên Pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn được quy định rải rác trong nhiều văn bản do Nhà nước ban hành mang tính phổ quát, song bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thực hiện cũng cần tính đến những vấn đề đặc thù của các địa phương, nhất là điều kiện KT-XH, những nét đặc trưng riêng xuất phát từ tình hình chính trị, KT-XH, văn hóa của mỗi địa phương, cũng như tâm lý truyền thống văn hóa, tín ngưỡng, lễ nghi, lối sống, phong tục, tập quán…đáp ứng nguyện vọng của của người dân ở mỗi vùng, miền.