Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố nông sinh học đến sinh trưởng và ra hoa của giống thuốc lá K.326 trồng tại miền Bắc Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN VĂN VÂN<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ<br /> NÔNG SINH HỌC ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ RA HOA<br /> CỦA GIỐNG THUỐC LÁ K.326 TRỒNG TẠI MIỀN BẮC<br /> VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành : Khoa học cây trồng<br /> Mã số<br /> <br /> : 62.62.01.10<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> HÀ NỘI - 2013<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> Người hướng dẫn: GS.TS Hoàng Minh Tấn<br /> TS Trần Đăng Kiên<br /> .<br /> <br /> Phản biện 1: TS. Nguyễn Đình Vinh<br /> <br /> Phản biện 2: PGS.TS. Lê Tất Khương<br /> <br /> Phản biện 3: TS. Lê Văn Đức<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp trường họp tại:<br /> Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> Vào hồi , ngày tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Thuốc lá (Nicotiana tabacum L.) là một cây công nghiệp ngắn ngày, có nguồn<br /> gốc từ châu Mỹ. Hiện nay, thuốc lá được trồng trên 120 quốc gia từ 60o vĩ Bắc đến<br /> 40o vĩ Nam. Thuốc lá là cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người sản<br /> xuất và đóng góp một phần đáng kể cho ngân sách Nhà nước. Vì vậy việc sản xuất<br /> thuốc lá ở nước ta đã được Chính phủ và các Bộ ngành quan tâm định hướng phát<br /> triển. Tuy nhiên, năng suất và chất lượng thuốc lá ở nước ta còn ở mức hạn chế so<br /> với các nước sản xuất thuốc lá truyền thống trong khu vực và trên thế giới.<br /> Trong những năm qua chúng ta đã nhập nội một số giống thuốc lá tốt để<br /> thay thế cho các giống thuốc lá bản địa đã mang lại hiệu quả to lớn cho ngành<br /> thuốc lá Việt Nam. Trong các giống thuốc lá nhập nội thì giống K.326 là giống ổn<br /> định nhất về năng suất và chất lượng nên nó được trồng rộng rãi trong cả nước.<br /> Hạn chế lớn nhất của giống này là ra hoa sớm làm giảm năng suất và chất lượng<br /> thuốc lá nguyên liệu. Do vậy việc nghiên cứu các yếu tố và các biện pháp ảnh<br /> hưởng đến sự ra hoa của giống thuốc lá K.326 có ý nghĩa to lớn trong việc điều<br /> chỉnh ra hoa của giống này.<br /> Sự sinh trưởng của các cơ quan dinh dưỡng như thân lá và sự ra hoa của<br /> thực vật có một mối quan hệ mật thiết và đây là quan hệ ức chế tương quan. Khi<br /> thân lá sinh trưởng mạnh thì ức chế sự hình thành hoa và ngược lại. Vì vậy, việc<br /> điều chỉnh mối quan hệ tương quan ức chế giữa sự sinh trưởng của thân lá và sự ra<br /> hoa của giống K.326 cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc điều chỉnh ra hoa của<br /> chúng theo ý muốn. Mối quan hệ ức chế tương quan giữa qua trình sinh trưởng<br /> thân lá và ra hoa trong cây được điều chỉnh bằng sự cân bằng hormon nên các chất<br /> điều hòa sinh trưởng ngoại sinh có khả năng điều chỉnh tốt mối quan hệ này.<br /> Thuốc lá thuộc nhóm cây ngày ngắn nên quang chu kỳ ngày dài hoặc quang<br /> gián đoạn ảnh hưởng rất lớn đến sự phân hóa hoa của chúng theo hướng kích thích sinh<br /> trưởng thân lá và trì hoãn sự xuất hiện hoa ở cây thuốc lá giống K.326. Ngoài ra việc<br /> tạo cây thuốc lá có tuổi sinh lý trẻ hơn từ chồi nách cũng như gây hạn cho cây<br /> cũng là những biện pháp hữu hiệu điều chỉnh sự ra hoa của thuốc lá giống K.326.<br /> Chính vì vậy mà chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu ảnh hưởng của<br /> một số yếu tố nông sinh học đến sinh trưởng và ra hoa của giống thuốc lá K.326<br /> trồng tại miền Bắc Việt Nam”.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> Xác định được ảnh hưởng của một số yếu tố nông sinh học đến sinh trưởng<br /> và ra hoa của giống thuốc lá K.326 để điều chỉnh quá trình ra hoa của chúng trong<br /> sản xuất thuốc lá nguyên liệu và trong lai tạo giống thuốc lá.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn<br /> 3.1. Ý nghĩa khoa học<br /> Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp các dẫn liệu khoa học có giá trị<br /> về ảnh hưởng của một số tác nhân nông sinh học đến mối quan hệ tương quan ức<br /> chế giữa quá trình sinh trưởng thân lá và ra hoa của cây thuốc lá giống K.326<br /> trồng tại miền Bắc Việt Nam<br /> Kết quả của đề tài cũng là tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy và nghiên cứu<br /> về sinh lý sự ra hoa của thực vật và kỹ thuật điều chỉnh ra hoa cho cây thuốc lá.<br /> 3.2. Ý nghĩa thực tiễn<br /> Từ kết quả nghiên cứu của đề tài có thể đề xuất một số biện pháp điều chỉnh<br /> sự ra hoa của thuốc lá theo 2 hướng: kìm hãm sự ra hoa (biện pháp cắt ngọn, thực<br /> hiện quang chu kỳ ngày dài và quang gián đoạn, xử lý GA3…) hoặc kích thích sự<br /> ra hoa sớm (gây hạn, xử lý chất ức chế sinh trưởng ethrel, PIX…) để phục vụ sản<br /> xuất thuốc lá nguyên liệu và lai tạo giống.<br /> 4. Những đóng góp mới của luận án<br /> - Thực hiện quang chu kỳ đã khẳng định giống thuốc lá K.326 có phản ứng rất<br /> rõ với quang chu kỳ ngày ngắn. Đồng thời quang chu kỳ ngày dài và quang gián đoạn<br /> có tác dụng ức chế mạnh mẽ sự ra hoa của cây thuốc lá (làm chậm thời gian ra<br /> hoa): kéo dài thời gian sinh trưởng sinh dưỡng, làm tăng chiều cao cây và số lá.<br /> - Xác định được mối quan hệ tương quan giữa sinh trưởng thân lá và ra hoa<br /> khi sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng. Các chất kích thích sinh trưởng đã kích<br /> thích rõ rệt đến sinh trưởng thân lá và có xu hướng kìm hãm sự ra hoa. Ngược lại,<br /> các chất ức chế sinh trưởng đã ức chế khá mạnh đến sinh trưởng thân lá và có khả<br /> năng kích thích cây ra hoa sớm hơn đối với giống thuốc lá K.326.<br /> - Việc cắt ngọn cây thuốc lá để tạo thân mới từ chồi nách có ảnh hưởng đến<br /> sự ra hoa trong đó thân mới mọc từ chồi nách lá số 5 kìm hãm thời gian ra hoa và<br /> làm tăng năng suất giống thuốc lá K.326.<br /> 5. Cấu trúc luận án<br /> Luận án gồm 113 trang không kể tài liệu tham khảo: mở đầu 4 trang, tổng<br /> quan tài liệu 35 trang, nội dung và phương pháp nghiên cứu 12 trang, kết quả<br /> nghiên cứu và thảo luận 61 trang, kết luận và đề nghị 2 trang. Luận án gồm 47<br /> bảng, 17 biểu đồ hình vẽ. Luận án sử dụng 116 tài liệu tham khảo: 66 tài liệu tiếng<br /> Việt và 50 tài liệu tiếng Anh.<br /> Chương 1<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI<br /> 1.1. Giới thiệu về cây thuốc lá<br /> 1.1.1. Nguồn gốc<br /> Trong lịch sử, cây thuốc lá được trồng đầu tiên ở châu Mỹ từ hơn 6000 năm<br /> trước Công Nguyên (Dẫn theo Akchurst B.C, 1981). Loài Nicotiana tabacum L.<br /> 2<br /> <br /> được trồng đầu tiên ở Trung, Nam Mỹ và Nicotiana justica được trồng ở Bắc Mỹ.<br /> Thuốc lá được trồng ở Châu Á, Châu Phi vào cuối thế kỷ 16 (Colins and Hawks,<br /> 1993). Tại Việt nam, cây thuốc lá đã xuất hiện từ thời Vua Lê Thần Tông (Khoảng<br /> năm 1660) (Dẫn theo Lê Đình Thụy và Bùi Văn Tài (1987)...<br /> 1.1.2. Phân loại<br /> Theo Wilson and Loomis (1967), thuốc lá thuộc giới thực vật (Plant), phụ<br /> giới có phôi (Embryophyta), ngành có mạch dẫn (Tracheophyta), phụ ngành<br /> dương xỉ (Pteropsida), lớp thực vật hạt kín (Angiosperma), lớp phụ 2 lá mầm<br /> (Dicotyledonae), phân lớp cúc (Asteridae), bộ cà (Solanales), họ cà (Solanaceae),<br /> Họ này có tới trên 85 chi trong đó có chi Nicotiana và loài Nicotinana tabacum L.<br /> 1.1.3. Giá trị của cây thuốc lá<br /> Thuốc lá là 1 loại cây công nghiệp ngắn ngày có tầm quan trọng bậc nhất về<br /> kinh tế trên thị trường thế giới không chỉ đối với trên 33 triệu nông dân của trên 120<br /> quốc gia (những người coi cây thuốc lá là nguồn thu nhập chính) mà còn cho cả toàn<br /> bộ nền công nghiệp - từ các nhà máy chế biến, cuốn điếu, sản xuất phụ gia, phụ liệu<br /> đến cả hệ thống phân phối tiêu thụ, thậm chí cả một phần ngành sản xuất các vật tư<br /> nông nghiệp phục vụ cho cây thuốc lá như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,…<br /> Ở Việt Nam, thuốc lá được trồng chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc,<br /> duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên với diện tích trung bình<br /> hàng năm từ 18 – 20 ngàn ha thuốc lá các loại, thu được 30 – 45 ngàn tấn thuốc lá<br /> nguyên liệu và ngành thuốc lá nộp cho ngân sách Nhà nước trên 10 nghìn tỷ đồng<br /> mỗi năm, góp phần đáng kể xoá đói giảm nghèo cho nông dân các dân tộc vùng<br /> núi phía Bắc, Tây Nguyên.<br /> 1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ thuốc lá<br /> Theo thống kê của Universal Leaf Tobacco Company 2012, hàng năm toàn<br /> thế giới có tổng diện tích trồng thuốc lá khoảng 2,5 - 3,0 triệu ha với tổng sản<br /> lượng khoảng 4,9 - 5,6 triệu tấn. Về tiêu thụ thuốc lá điếu, mức tiêu thụ năm 2011<br /> trên toàn thế giới là 6.293 tỷ điếu. Ở Việt Nam năm 2012 đã sản xuất được<br /> 59.732 tấn thuốc lá nguyên liệu, sản xuất 105,124 tỷ điếu thuốc các loại, trong đó<br /> nội tiêu 83,495 tỷ điếu, xuất khẩu 21,682 tỷ điếu.<br /> 1.3. Đặc điểm sinh thái và dinh dưỡng khoáng của thuốc lá<br /> Các điều kiện sinh thái như ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ, đất trồng cũng như<br /> các nguyên tố khoáng có vai trò rất quan trọng cho sự sinh trưởng, tạo năng suất<br /> và chất lượng cho thuốc lá nguyên liệu<br /> 1.4. Các nghiên cứu về ra hoa in vitro ở thực vật<br /> Để tìm hiểu bản chất của quá trình ra hoa ở thực vật, nhiều công trình<br /> nghiên cứu khoa học về sự ra hoa in vitro của nhiều đối tượng thực vật được tiến<br /> hành như thí nghiệm về sự ra hoa in vitro của cây cà chua (Lycopersicon<br /> 3<br /> <br />