BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br />
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br />
<br />
CAO VĂN CHÍ<br />
<br />
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, SINH THÁI HỌC<br />
HAI LOÀI RUỒI ĂN RỆP Dideopsis aegrota Fabricius và<br />
Syrphus ribesii Linnaeus VÀ KHẢ NĂNG SỬ DỤNG CHÚNG<br />
TRONG PHÒNG CHỐNG RỆP MUỘI HẠI CÂY ĂN QUẢ<br />
CÓ MÚI Ở HÀ NỘI VÀ PHỤ CẬN<br />
<br />
Chuyên ngành: Bảo vệ thực vật<br />
Mã số: 62.62.01.12<br />
<br />
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br />
<br />
HÀ NỘI - 2013<br />
<br />
Công trình hoàn thành tại:<br />
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br />
<br />
Người hướng dẫn: GS.TS. NGUYỄN VĂN ĐĨNH<br />
<br />
Phản biện 1: PGS. TS. Khuất Đăng Long<br />
Viện sinh Thái và Tài nguyên Sinh vật<br />
Phản biện 2: PGS. TS. Nguyễn Văn Viên<br />
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br />
Phản biện 3: GS. TS. Phạm Văn Lầm<br />
Viện Bảo vệ thực vật<br />
Luận án được bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại:<br />
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br />
Vào hồi<br />
<br />
giờ, ngày<br />
<br />
tháng<br />
<br />
năm 2013<br />
<br />
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br />
- Thư viện Quốc gia Việt Nam<br />
- Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br />
- Thư viện Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Cây có múi<br />
<br />
MỞ ĐẦU<br />
<br />
1. Đặt vấn đề<br />
Ruồi ăn rệp (RAR) thuộc họ Syrphidae đã được nghiên cứu, ứng dụng để<br />
phòng trừ rệp muội hại trên nhiều loại cây trồng ở nhiều nước trên thế giới (Van<br />
Veen, 2004). Họ Syrphidae là họ lớn nhất của bộ Hai cánh, chúng được sử dụng<br />
trong phòng trừ sinh học (Speight, 1986), (Sommaggio, 1999), (Castella và Speight,<br />
2001). Loài ruồi ăn rệp thuôc họ Syrphidae chiếm 53,04% tổng số các loài ăn rệp<br />
trong quần thể rệp muội ở vùng Mosul, Irắc (Manhmoud, 1983). Tại vùng Himachal<br />
Pradesh, Ấn Độ côn trùng ăn thịt chủ yếu là ấu trùng của RAR, chúng có thể làm giảm<br />
20% quần thể rệp muội (Krishan và Orn, 1990). Ấu trùng loài ruồi Episyrphus<br />
balteatus (De Geer) ăn hơn 100 loài rệp muội trên thế giới (Sadeghi và Gilbert,<br />
2000b), (Verheggen và Haubruge, 2010).<br />
Ở Việt Nam trên ruộng cải bắp, thuốc lá ít phun thuốc trừ sâu, ấu trùng của<br />
RAR có khả năng hạn chế mật độ rệp muội từ 20,1 - 89,3% (Quách Thị Ngọ và<br />
Nguyễn Thị Hoa, 2005). Để góp phần giảm thiểu sử dụng thuốc trừ sâu trên cây ăn<br />
quả (CAQ) có múi và phát huy đầy đủ hơn vai trò của RAR, chúng tôi thực hiện đề<br />
tài: “Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái học hai loài ruồi ăn rệp Dideopsis<br />
aegrota Fabricius và Syrphus ribesii Linnaeus và khả năng sử dụng chúng trong<br />
phòng chống rệp muội hại cây ăn quả có múi ở Hà Nội và phụ cận”.<br />
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br />
2.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài<br />
Đề tài đã nghiên cứu một cách hệ thống về đặc điểm hình thái, sinh học và một số<br />
yếu tố tác động đến sự phát sinh, phát triển của 2 loài RAR (D. aegrota và S. ribesii) ăn rệp<br />
muội hại CAQ có múi tại Chương Mỹ (Hà Nội), các kết quả này là những tư liệu khoa học<br />
mới để sử dụng trong công tác nghiên cứu và đào tạo.<br />
2.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài<br />
Đề tài đã đề xuất sử dụng 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii) trong phòng chống<br />
rệp muội hại CAQ có múi một cách có hiệu quả, góp phần sản xuất CAQ có múi an<br />
toàn, bền vững cho vùng Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung.<br />
3. Mục đích, yêu cầu của đề tài<br />
3.1. Mục đích<br />
Xác định thành phần RAR (Diptera: Syrphidae) ăn rệp muội hại CAQ có múi<br />
1<br />
<br />
và nghiên cứu đặc điểm hình thái, sinh học và sinh thái học của 2 loài RAR phổ biến<br />
trên đồng ruộng (D. aegrota, S. ribesii), từ đó xác định khả năng sử dụng chúng trong<br />
việc khống chế số lượng rệp muội hại CAQ có múi ở Hà Nội và phụ cận.<br />
3.2. Yêu cầu<br />
- Xác định được thành phần rệp muội và thiên địch của chúng trên CAQ có<br />
múi ở Hà Nội và phụ cận.<br />
- Xác định đặc điểm hình thái, sinh học và sinh thái học của RAR cánh nâu<br />
D. aegrota và RAR vằn vàng S. ribesii.<br />
- Đánh giá vai trò của RAR cánh nâu D. aegrota, RAR vằn vàng S. ribesii và<br />
khả năng sử dụng chúng trong việc khống chế số lượng rệp muội hại CAQ có múi.<br />
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br />
4.1. Đối tượng nghiên cứu<br />
Ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota, ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii và rệp muội<br />
hại CAQ có múi.<br />
4.2. Phạm vi nghiên cứu<br />
Đặc điểm hình thái, sinh học và một số yếu tố ảnh hưởng đến RAR cánh nâu<br />
D. aegrota, RAR vằn vàng S. ribesii.<br />
Khả năng sử dụng RAR trong khống chế số lượng rệp muội hại CAQ có múi.<br />
5. Những đóng góp mới của đề tài<br />
Đã phát hiện 5 loài ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi ở Hà Nội và phụ cận,<br />
trong đó có 2 loài lần đầu tiên ghi nhận ở vùng nghiên cứu là Dideopsis aegrota<br />
Fabricius và Melangyna sp., 2 loài RAR cánh nâu Dideopsis aegrota Fabricius và<br />
ruồi ăn rệp vằn vàng Syrphus ribesii Linnaeus là các loài phổ biến, có vai trò quan<br />
trọng trong điều hòa số lượng rệp muội trên cây ăn quả có múi ở Hà Nội và phụ cận.<br />
Bổ sung những dẫn liệu khoa học mới về đặc điểm sinh học và ảnh hưởng của<br />
một số yếu tố sinh thái đến sự phát sinh, phát triển của ruồi ăn rệp cánh nâu<br />
Dideopsis aegrota Fabricius.<br />
6. Cấu trúc của luận án<br />
Luận án chính 122 trang, gồm 5 phần: mở đầu (4 trang), chương 1. Tổng quan<br />
tài liệu (21 trang), chương 2. Phương pháp nghiên cứu (19 trang), chương 3. Kết quả<br />
và thảo luận (76 trang), kết luận và kiến nghị (2 trang), tổng số 114 tài liệu tham khảo<br />
(gồm 43 tài liệu tiếng Việt Nam, 71 tài liệu tiếng Anh).<br />
2<br />
<br />
CHƯƠNG 1<br />
TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br />
<br />
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài<br />
Trong hệ sinh thái đồng ruộng, mối quan hệ giữa cây trồng, sâu hại và thiên<br />
địch luôn gắn kết chặt chẽ với nhau. Việc nông dân sử dụng nhiều thuốc trừ sâu không<br />
những gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn ảnh hưởng<br />
đến nhiều loài thiên địch trong vườn CAQ có múi. Điều tra xác định những loài thiên<br />
địch của dịch hại cây trồng đồng thời nhân nuôi thiên địch có triển vọng sử dụng<br />
trong biện pháp sinh học đã trở thành tâm điểm của biện pháp quản lý dịch hại tổng<br />
hợp IPM (Hà Quang Hùng, 1998). Nhiều loài thiên địch đã được nghiên cứu nhân<br />
nuôi trở thành sản phẩm thương mại như tác nhân sinh học có ý nghĩa áp dụng phòng<br />
chống dịch hại có hiệu quả (Nguyễn Văn Đĩnh và cs., 2004). Ở Hà Lan loài ruồi ăn rệp<br />
E. balteatus đã được nhân nuôi để tiêu diệt rệp vừng và nhiều loài rệp muội hại cây<br />
trồng (Koppert, 2013). Ở Việt Nam biện pháp sinh học trên CAQ có múi chưa được áp<br />
dụng một cách rộng rãi, đặc biệt vấn đề bảo vệ nhóm kẻ thù tự nhiên chưa được quan<br />
tâm nghiên cứu nhiều.<br />
1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước<br />
1.2.1.Thành phần rệp muội và thiên địch của chúng<br />
1.2.1.1.Thành phần rệp muội<br />
Theo Emden (1972) cho biết trên thế giới có 3805 loài rệp muội được phân bố<br />
thành 10 họ phụ.<br />
1.2.1.2. Thiên địch của rệp muội<br />
Về thành phần ruồi ăn rệp (RAR) của rệp muội đã được nhiều tác giả nghiên<br />
cứu. Trên thế giới đã phát hiện có khá nhiều RAR thuộc họ Syrphidae như theo<br />
Emden (1956) có 49 loài, ở Nhật Bản có 200 loài (Tokuichi Shiraki, 1968a, 1968b),<br />
tại cộng hòa Czechoslovakia có 63 loài (Kula, 1981), ở vùng núi cao Tiên Shan và<br />
Pamir của Liên Xô (cũ) có 101 loài (Pek, 1982), ở Ấn Độ có 129 loài (Thompson,<br />
1981), ở các đỉnh núi cao của Thụy Sỹ có 121 loài (Dethier và Tiefenau, 1982), ở<br />
Italy có 39 loài (Burgio và Sommaggio, 2002), ở Thổ Nhĩ Kỳ có 105 loài (Saribiyik,<br />
2003) và ở Ba Lan có 38 loài (Elzbieta, 2006).<br />
Từ những kết quả công bố trên thế giới về thành phần loài RAR các tác giả ít<br />
đề cập đến loài RAR vằn vàng S. ribesii và RAR cánh nâu D. aegrota, chỉ có loài<br />
RAR E. balteatus là được các tác giả đề cập đến nhiều. Ít có những tài liệu nói về<br />
thành phần RAR muội hại trên CAQ có múi.<br />
3<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
