Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu dịch tễ học một số loài ấu trùng sán lá truyền lây qua cá chép (Cyprinus carpio) và biện pháp phòng, trị

B ăGIỄOăD CăVÀăĐÀOăT O<br /> TR<br /> <br /> NGăĐ IăH CăNỌNGăNGHI PăHÀăN I<br /> <br /> KIMăVĔNăV N<br /> <br /> NGHIÊN C U D CH T H C M T SỐ LOÀI U TRÙNG<br /> SÁN LÁ TRUY N LÂY QUA CÁ CHÉP (Cyprinus carpio)<br /> VÀ BI N PHÁP PHÒNG, TR<br /> <br /> Chuyên ng̀nh: Ký sinh trùng và Vi sinh vật học thú y<br /> M̃ ś: 62 64 01 04<br /> <br /> TịMăT TăLU NăỄNăTIẾNăSĨ<br /> <br /> HÀ N I, 2013<br /> <br /> Côngătrìnhăđ<br /> TR<br /> <br /> Ng<br /> <br /> iăh<br /> <br /> căthựcăhi năt i:<br /> NGăĐ IăH CăNỌNGăNGHI PăHÀăN I<br /> <br /> ngăd n:ă<br /> <br /> 1. PGS. TS.ăNguy năVĕnăTh<br /> 2. PGS. TS.ăNguy năTh ăLan<br /> <br /> Ph năbi nă1:ă<br /> <br /> PGS.TS.ăPhanăĐ chăLân<br /> H iăThúăY<br /> <br /> Ph năbi nă2:ă<br /> <br /> TS.ăBùiăQuangăT<br /> Vi năNghiênăc uăNuôiătrồngăth yăs năI<br /> <br /> Ph năbi nă3:ă<br /> <br /> TS.ăLêăVĕnăKhoa<br /> C căThúăY<br /> <br /> Luận án đ̃ được bảo vệ trước h i đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Trường<br /> họp tại: Trường Đại học Nông nghiệp H̀ N i<br /> V̀o hồi .............. giờ, ng̀y ...... tháng ....... năm 20...<br /> <br /> Cóăth ătìmălu năánăt i:<br /> - Thư viện Qúc gia<br /> - Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp H̀ N i<br /> <br /> M<br /> <br /> Đ U<br /> <br /> Tính c p thi t c a đề tƠi nghiên c u<br /> Đối với nuôi trồng thuỷ s n (NTTS) của Việt Nam, nuôi cá n ớc ngọt<br /> truyền thống xét về nhóm loài vẫn chiếm hơn một nửa s n l ợng nuôi. Tổng<br /> diện tích nuôi cá n ớc ngọt truyền thống của c n ớc năm 2010 là 222.500<br /> ha đ t s n l ợng 444.895 t n, trong đó vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH)<br /> có diện tích nuôi lớn nh t gần 80.000 ha đ t s n l ợng 243.000 t n (Tổng<br /> cục Thuỷ s n, 2011). Trong các loài cá nuôi ghép truyền thống, cá chép là<br /> loài cá có ch t l ợng thịt thơm, ngon đ ợc nhiều ng i tiêu dùng lựa chọn<br /> trong chế biến nhiều món ăn. Trong quá trình ơng, nuôi cá chép chứa ẩn<br /> nhiều lo i u trùng sán lá (ATSL) có nguy cơ truyền lây sang ng i và động<br /> vật khi sử dụng thực phẩm không đ ợc n u đủ nhiệt. Trong các lo i ATSL<br /> truyền lây qua cá có những tác h i và mức độ nguy hiểm khác nhau và đư có<br /> nhiều tác gi tập trung nghiên cứu nh ng chủ yếu phân lo i dựa trên đặc<br /> điểm hình thái của u trùng nên có nhiều điểm nhầm lẫn, hơn nữa thiệt h i<br /> của các hộ dân khi ơng cá chép giống bị nhiễm ATSL Centrocestus<br /> formosanus gây bệnh kênh mang là r t lớn và từ tr ớc đến nay ch a có biện<br /> pháp xử lý có hiệu qu .<br /> Xu t phát từ những lý do trên chúng tôi đư thực hiện đề tài: “Nghiên c u<br /> d ch t học một số loài u trùng sán lá truyền lây qua cá chép (Cyprinus<br /> carpio) và bi n pháp phòng, tr ”.<br /> Mục tiêu nghiên c u<br /> Tìm ra sự phân bố các lo i ATSL truyền lây trên cá chép các hệ<br /> thống nuôi, các giai đo n phát triển của cá và tác h i của ATSL nhằm góp<br /> phần c nh báo v n đề an toàn thực phẩm có nguồn gốc thủy s n, đặc biệt<br /> v n đề bệnh truyền lây;<br /> Phân biệt đ ợc một số ATSL truyền lây bằng ph ơng pháp sinh học<br /> phân tử cá góp phần phân lo i chính xác các loài ATSL;<br /> Tìm ra biện pháp phòng và trị bệnh kênh mang<br /> gây ra góp phần gi m thiểu rủi ro cho ng<br /> <br /> 1<br /> <br /> i nuôi cá.<br /> <br /> cá chép do ATSL<br /> <br /> Ý nghĩa khoa học vƠ thực ti n c a đề tƠi<br /> Đề tài thực sự có ý nghĩa khoa học trong gi ng d y, nghiên cứu dịch tễ<br /> ATSL truyền lây qua cá<br /> <br /> các giai đo n phát triển và các hệ thống nuôi cá chép<br /> <br /> khu vực phía Bắc, Việt Nam. Đặc biệt khi nghiên cứu gi i trình tự gen, so<br /> sánh các loài sán lá có ý nghĩa khoa học chuyên sâu trong v n đề phân lo i sán<br /> lá bằng ph ơng pháp sinh học phân tử và xây dựng cây ph hệ.<br /> Thử nghiệm thành công việc sử dụng thuốc và hoá ch t điều trị bệnh<br /> kênh mang cá chép do ATSL gây ra có ý nghĩa thực tiễn trong công tác<br /> phòng và trị bệnh nguy hiểm này.<br /> Những đóng góp mới c a Lu n án<br /> tr<br /> <br /> Lần đầu tiên xác định tình hình nhiễm ATSL các giai đo n sinh<br /> ng của cá chép trong các hệ thống nuôi n ớc ta một cách đồng bộ;<br /> <br /> Áp dụng sinh học phân tử trong phân lo i ATSL và liên kết đ ợc các<br /> giai đo n phát triển của sán lá truyền lây qua cá Việt Nam trong vòng đ i;<br /> Lần đầu tiên đ a ra biện pháp điều trị bệnh kênh mang cá chép do<br /> ATSL gây ra trên cá có hiệu qu , m ra một h ớng mới trong xử lý bệnh<br /> truyền lây nguy hiểm trên cá.<br /> Ch<br /> <br /> ng 1. T NG QUAN TÀI LI U<br /> <br /> 1.1. T ng quan về vùng nghiên c u<br /> Vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) gồm 11 tỉnh và thành phố:<br /> Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hà Nam, H ng Yên, H i D ơng, Qu ng<br /> Ninh, H i Phòng, Thái Bình, Nam Định và Ninh Bình với tổng số dân<br /> lên tới 20 triệu ng i và chiếm tới 22,8% tổng dân số toàn quốc, có tổng<br /> diện tích là 16.700 km2, trong đó diện tích NTTS năm 2010 là 127.571<br /> ha s n l ợng đ t 392.277 t n (Trong đó diện tích nuôi cá n ớc ngọt là<br /> 89.651 ha và đ t s n l ợng 281.773 t n).<br /> Trong 4 tỉnh đề tài lựa chọn (Hà Nội, Bắc Ninh, H i D ơng và H ng<br /> Yên) để nghiên cứu chỉ nuôi thuỷ s n n ớc ngọt, là nơi có diện tích và s n<br /> l ợng thuỷ s n lớn trong vùng (Tổng cục Thuỷ s n, 2011).<br /> 2<br /> <br /> 1.2. Khái ni m về d ch t học vƠ ph ng pháp nghiên c u d ch t học<br /> Dịch tễ học đ ợc hiểu là một khoa học nghiên cứu sự phân bố tần số<br /> mắc hoặc chết đối với các bệnh tr ng cùng với những yếu tố quy định sự<br /> phân bố của các yếu tố đó. Có nhiều ph ơng pháp nghiên cứu đ ợc áp dụng<br /> trong nghiên cứu dịch tễ học, đây chúng tôi áp dựng ph ơng pháp mô t .<br /> 1.3. T ng quan về đối t ợng nghiên c u<br /> 1.3.1. Hình thái, phâ n loại và đặc điểm sinh học cá chép<br /> Về phân lo i cá chép:<br /> Bộ cá chép: Cypriniformes<br /> Họ cá chép: Cyprinidae<br /> ài:<br /> <br /> Giống cá chép: Cyprinus<br /> Loài cá chép: Cyprinus<br /> Hình 1.1 Cá chép (Cyprinus carpio )<br /> <br /> carpio (Linnaeus, 1758)<br /> <br /> Cá chép là đối t ợng nuôi n ớc ngọt truyền thống, lâu đ i.<br /> 1.3.2. Các giai đoạn phát triển của cá chép<br /> <br /> Cá chép bột, cá chép h ơng, cá chép giống, cá chép th ơng phẩm.<br /> 1.3.3. Hệ thống ương, nuôi cá chép<br /> <br /> Đối với cá chép trong giai đo n ơng từ cá bột lên cá h ơng chủ yếu<br /> là ơng trong các ao đ t bằng cách gây màu t o thức ăn tự nhiên và có dùng<br /> thêm thức ăn bổ sung hoặc cám công nghiệp, đến giai đo n cá chép giống và<br /> cá chép th ơng phẩm các hộ th ghép là chính. Dù nuôi đơn hay nuôi ghép,<br /> cá đ ợc nuôi trong các ao đ t có thể dùng cám công nghiệp hoặc phế phụ<br /> phẩm nông nghiệp kết hợp trong ao có th vịt, lợn trên b hoặc trên mặt ao,<br /> có sử dụng thêm nguồn ch t th i từ chăn nuôi, thức ăn rơi vưi, thức ăn thừa<br /> để tận dụng, hoặc sử dụng n ớc x bể Biogas để gây màu t o thức ăn tự<br /> nhiên, hoặc có thể th ra ruộng. ơng nuôi cá chép chủ yếu với mục đích<br /> tận dụng mặt n ớc, tận dụng thức ăn tự nhiên…, gần đây khu vực phía Bắc<br /> đư xu t hiện hình thức nuôi cá chép trong lồng bằng thức ăn công nghiệp<br /> hoặc nuôi cá chép giòn.<br /> 1.4. T ng quan về ký sinh trùng ký sinh trên cá chép<br /> Một số nghiên cứu của các tác gi Hà Ký, Bùi Quang Tề, 2007 về KST<br /> ký sinh trên cá chép khu vực phía Bắc, Việt Nam và khu vực miền Trung cho<br /> th y cá nhiễm nhiều lo i KST.<br /> 3<br /> <br />