BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
TRẦN ĐẠI AN
NGHIÊN CỨU VĂN BIA
TỈNH NAM ĐỊNH
Chuyên ngành: Hán Nôm
Mã số: 9.22.01.04
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
HÀ NỘI - 2022
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS.TS. Trịnh Khắc Mạnh
Phản biện 1: GS.TS. Trần Nho Thìn
Trường Đại học KHXH & NV – ĐHQG Hà Nội
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Tuấn Cƣờng
Viện Nghiên cứu Hán Nôm
Phản biện 3: PGS.TS. Dƣơng Tuấn Anh
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án Tiến sĩ
họp tại: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Vào hồi ... ngày ... tháng ... năm 2022
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Trung tâm Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1. Trần Đại An (2020), “Giới thiệu văn bia huyện Mỹ Lộc tỉnh Nam
Định”, Tạp chí Hán Nôm, số 1.
2. Trần Đại An (2020), “Giới thiệu văn bia có nội dung quai đê lấn
biển ở tỉnh Nam Định”, Tạp chí Hán Nôm, số 6.
3. Trần Đại An (2021), “Giới thiệu văn bia có nội dung về tín ngưỡng
thờ Mẫu ở Nam Định”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Văn
học và Ngôn ngữ trong thế giới đương đại -Bản sắc và hội nhập”,
Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Nhà xuất bản
Giáo dục.
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do, tính cấp thiết chọn đề tài
Trong di sản thành văn, văn bia là một bộ phận quan trọng trong di
sản Hán Nôm nói riêng và nền văn hóa thành văn nói chung. Văn bia
còn là đối tượng để nghiên cứu về các vấn đề lịch sử, kinh tế, giáo dục,
văn hóa, tôn giáo tín ngưỡng… qua các giai đoạn phát triển của dân tộc.
Văn bia trên địa bàn tỉnh Nam Định đã được một số nhà nghiên cứu, các
cơ quan nghiên cứu quan tâm giới thiệu, nhưng các công trình mới
dừng lại ở chỗ giới thiệu, dịch nghĩa một số văn bia, và chỉ là những bài
viết riêng lẻ về một vài văn bia đăng trên các báo và tạp chí khoa học,
chưa có một công trình nào thống kê và khai thác nội dung văn bia tỉnh
Nam Định một cách đầy đủ và có hệ thống. Với nguồn tư liệu văn bia
phong phú hiện có, chúng tôi thống kê được 2.155 văn bia Hán Nôm
trên địa bàn tỉnh Nam Định, kéo dài hàng nghìn năm, đa dạng về loại
hình, phong phú về nội dung đã phản ánh rõ nét nhất về lịch sử hình
thành và phát triển của địa phương, tình hình kinh tế, văn hóa, giáo dục
và tôn giáo tín ngưỡng, phong tục tập quán trong đời sống xã hội. Đặc
biệt, nơi đây ghi nhận những dấu tích của những thời kỳ huy hoàng của
các triều đại phong kiến, là nơi sinh thành các vua triều đại nhà Trần
(một triều đại nổi tiếng bậc nhất thời phong kiến) với những chiến công
hiển hách, ba lần chiến thắng giặc Nguyên - Mông. Văn bia là những cứ
liệu khá chính xác để tìm hiểu về quá trình vận động, nét đặc trưng văn
hóa địa phương, góp phần không nhỏ vào việc bổ sung các dữ liệu chính
sử. Là người quê hương Nam Định, được học tập chuyên ngành Hán
Nôm, yêu thích văn bia tỉnh Nam Định, nên NCS chọn đề tài Nghiên
cứu văn bia tỉnh Nam Định làm đề tài luận án Tiến sĩ Ngữ văn chuyên
ngành Hán Nôm.
2. Cơ sở lý thuyết và phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở lý thuyết
Trước hết, luận án dựa trên cơ sở quan điểm và đượng lối của Đảng
và Nhà nước về văn hóa văn nghệ, nhất là trong việc sưu tầm, bảo tồn,
nghiên cứu, khai thác và phát huy vốn di sản Hán Nôm.
2
Tiếp đó là, áp dụng lý thuyết Minh văn học (Ephigraphy), một lý
thuyết hướng tới sự thống kê, giải thích, cắt nghĩa làm nổi bật tính hệ
thống về quá trình hình thành, phát triển của văn bia tỉnh Nam Định
theo thời gian và không gian; từ đó khai thác giá trị thông tin văn bản
trong nghiên cứu các lĩnh vực của đời sống văn hóa xã hội tỉnh Nam
Định truyền thống, trong hệ giá trị của di sản Hán Nôm Việt Nam trong
nền văn hóa dân tộc.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu luận án, chúng tôi sẽ vận dụng một số
phương pháp nghiên cứu cơ bản sau:
- Phương pháp văn bản học: khảo sát, làm rõ thực trạng các thác bản
văn bia tỉnh Nam Định để xác định được những văn bản văn bia đáng
tin cậy (thiện bản), làm cơ sở cho việc nghiên cứu.
- Phương pháp định lượng: thống kê, phân loại nêu lên đặc điểm
thác bản văn bia tỉnh Nam Định để lựa chọn những đơn vị văn bia phù
hợp với đối tượng nghiên cứu.
- Phương pháp phiên dịch học: được sử dụng để biên dịch, giải
nghĩa, minh giải sâu văn bản và là cơ sở tư liệu cho quá trình phân tích
và nghiên cứu.
- Nghiên cứu liên ngành: khai thác giá trị nội dung về kinh tế, văn hóa,
giáo dục, tôn giáo tín ngưỡng, phong tục tập quán, v.v... trong đời sống xã
hội địa phương thời trung đại qua văn bia tỉnh Nam Định.
- Khảo sát điền dã: NCS sẽ tiến hành khảo sát điền dã để đối chiếu
giữa thác bản và văn bia hiện vật.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là 2.155 văn bia (trong đó 2.151
thác bản văn bia Hán Nôm tỉnh Nam Định hiện đang lưu trữ tại Viện
Nghiên cứu Hán Nôm (VNCHN) và 04 văn bia do NCS đi thực tế sưu
tầm tại địa phương).
- Phạm vi nghiên cứu: Hệ thống hóa tư liệu văn bia tỉnh Nam Định,
với 2.155 văn bia, lập danh mục văn bia nêu phân bố các văn bia theo
thời gian, không gian và theo loại hình di tích; từ đó nêu lên đặc điểm, giá
trị nội dung văn bia Nam Định