Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý Giáo dục: Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án này nhằm đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý Giáo dục: Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ****************** NGUYỄN THỊ DUYÊN PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THAM VẤN NGHỀ CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM KĨ THUẬT QUA DẠY HỌC NGHIỆP VỤ SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục Mã số: 9 14 01 02 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2021
Công trình đƣợc hoàn thiện tại: VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Nguyễn Thị Hoàng Yến 2. TS. Dƣơng Quang Ngọc Phản biện 1: .................................................................... ................................................................... Phản biện 2: .................................................................... ................................................................... Phản biện 3: .................................................................... ................................................................... Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện họp tại Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, 101 Trần Hưng Đạo, Hà Nội Vào hồi…...giờ......,ngày……....tháng ………năm 2021 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc Gia. - Thư viện Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN [1] Nguyễn Thị Duyên (2015), “Tích hợp nội dung giáo dục hướng nghiệp trong chương trình đào tạo giáo viên kỹ thuật công nghiệp”, Tạp chí Thiết bị Giáo dục, số đặc biệt 7/2015. [2] Nguyễn Thị Duyên (2016), “Năng lực giáo dục hướng nghiệp cơ bản của giáo viên hướng nghiệp ở trường phổ thông”, Tạp chí Dạy và học ngày nay, số 06/2016. [3] Nguyễn Thị Duyên (2017), “Giáo dục kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên Sư phạm Kỹ thuật thông qua dạy học nghiệp vụ sư phạm”, Tạp chí Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 147. [4] Nguyễn Thị Duyên (2017), The training measure for career counseling skill for teacher at High school in Vietnam, International Engineering and Technology Education Conference (IETEC’17). Engineering and Technology Education Quality Assurance: Embracing the Future, Deakin University Australia. 4-6 DECEMBER 2017, Hanoi, Vietnam. Bài viết được nhận giải thưởng “Best paper award” và tiếp tục được gửi đăng tại International Journal of Quality Assurance in Engineering and Technology Education Volume 6, Issue 2, July-December 2017 với tiêu đề “The Assessment for Career Counseling Skill for Teacher at High School A Case Study in Vietnam”. Link bài viết “https://www.igiglobal.com/viewtitlesample.aspx?id=221383”; “https://www.igi-global.com/article/the-assessment-for-career-counseling- skill-for-teacher-at-high-school/221383”. [5] Nguyễn Thị Duyên (2018), “Sử dụng nghiên cứu trường hợp trong dạy học nghiệp vụ sư phạm nhằm phát triển kỹ năng tham vấn nghề cho sinh viên Sư phạm Kỹ thuật”, Tạp chí Tạp chí Khoa học Giáo dục Việt Nam, số 09 tháng 9/2018.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục hướng nghiệp (GDHN) ở trường phổ thông có tầm quan trọng đặc biệt, cung cấp và hướng dẫn học sinh cách tìm những thông tin nghề nghiệp, hệ thống đào tạo và thị trường lao động một cách có hệ thống, giúp học sinh có thể lựa chọn cho mình nghề nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân và nhu cầu của xã hội. Trong những năm gần đây, tỷ lệ sinh viên (SV) ra trường thất nghiệp ngày càng nhiều. Một số người tìm được việc làm thì không đúng chuyên ngành đào tạo, một số thì phải đào tạo lại. Trong khi đó một số ngành vẫn đang còn thiếu nguồn nhân lực. Một trong những nguyên nhân của thực trạng nói trên là việc lựa chọn nghề của học sinh chưa phù hợp. Nhiều trường phổ thông chưa thực hiện đầy đủ các nội dung GDHN, chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả công tác tham vấn nghề cho học sinh. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV sư phạm kĩ thuật (SPKT) ở các trường SPKT có thể thực hiện qua nhiều con đường khác nhau. Trong đó, thông qua việc dạy học nghiệp vụ sư phạm (NVSP) là con đường cơ bản, thuận lợi và hiệu quả nhất Vì vậy, việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT là rất cần thiết nhằm giúp cho SV SPKT sau khi ra trường vừa đảm nhiệm tốt việc giảng dạy chuyên môn, vừa có kiến thức, kĩ năng mang tính chuyên nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tham vấn nghề ở các cơ sở giáo dục. Từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn “Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm” làm đề tài luận án tiến sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn việc kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên SPKT, đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình đào tạo SV SPKT ở các trường Đại học SPKT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. 4. Giả thuyết khoa học Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT là cần thiết và phù hợp với xu thế đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, hiện nay việc đào tạo giáo viên SPKT ở các trường đại học SPKT chưa coi trọng đúng mức vấn đề này. Nếu xây dựng được quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm phù hợp thì sẽ nâng cao hiệu quả phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lí luận về phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua
2 dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. - Khảo sát thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP. - Đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. - Thực nghiệm tổ chức dạy học NVSP theo quy trình đã đề xuất nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. 6. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học các học phần NVSP. SV sau khi tốt nghiệp sẽ làm công tác tham vấn nghề ở các trường THPT. - Giới hạn về đối tượng khảo sát: Chúng tôi tiến hành khảo sát thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV đại học SPKT tại các trường đại học SPKT sau: Đại học SPKT Hưng Yên, Đại học SPKT Nam Định, Đại học SPKT TP Hồ Chí Minh. - Tổ chức thực nghiệm dạy học NVSP theo quy trình đã đề xuất nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận - Tiếp cận trải nghiệm - Tiếp cận hệ thống - cấu trúc - Tiếp cận thực tiễn - Tiếp cận phát triển 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi - Phương pháp quan sát. - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động. - Phương pháp thực nghiệm 7.2.3. Nhóm các phương pháp hỗ trợ 8. Những luận điểm cần bảo vệ Luận án sẽ chứng minh những luận điểm khoa học sau: - Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT là một yêu cầu rất cần thiết hiện nay, đáp ứng được yêu cầu về giảng dạy hoạt động Trải nghiệm-Hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 và nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp ở các cơ sở giáo dục. - Các học phần trong chương trình nghiệp vụ sư phạm dùng trong đào tạo giáo viên kĩ thuật có nhiều cơ hội và phù hợp nhất để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật. - Tiếp cận trải nghiệm trong dạy học NVSP là chiến lược hiệu quả nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT vì tiếp cận trải nghiệm sẽ dựa trên sự hiểu biết và kinh nghiệm sẵn có của sinh viên để từ đó tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp giúp
3 phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. 9. Những đóng góp mới của luận án - Luận án đã bổ sung, làm rõ hơn khái niệm, bản chất của dạy học ở đại học theo tiếp cận trải nghiệm; - Luận án đã góp phần làm mới hơn các thành phần trong cấu trúc của kĩ năng tham vấn nghề trong đào tạo cho sinh viên SPKT. - Luận án đã làm rõ thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP ở một số trường Đại học SPKT. Đây là cơ sở thực tiễn quan trọng để đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. - Luận án đã đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục các công trình của tác giả đã công bố, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án bao gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. Chương 2: Thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. Chương 3: Quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm. Chương 4: Thực nghiệm sư phạm. Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THAM VẤN NGHỀ CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM KỸ THUẬT QUA DẠY HỌC NGHIỆP VỤ SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu về tham vấn nghề * Trên thế giới - Hướng nghiên cứu về lý thuyết tham vấn nghề - Hướng nghiên cứu về mục tiêu, nội dung, các giai đoạn tham vấn nghề cho đối tượng ngoài trường phổ thông - Hướng nghiên cứu về mục tiêu, nội dung, các giai đoạn tham vấn nghề cho đối tượng trong trường phổ thông Tham vấn nghề là vấn đề được các nhà khoa học trên thế giới đề cập từ rất sớm, kết quả đó chính là một hệ thống lý luận vô cùng quý báu cho việc phát triển hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói chung và tham vấn nghề nói riêng ở nước ta * Tại Việt Nam: Khi nói đến vấn đề trợ giúp người học giải quyết những khó khăn trong lựa chọn nghề nghiệp thì nhiều tác giả sử dụng cụm từ “tư vấn nghề”, thuật ngữ “tham vấn nghề” mới xuất hiện trong mấy năm gần đây. Vì vậy, chúng tôi khái quát những công trình nghiên cứu trong nước theo các hướng sau: - Nghiên cứu về tư vấn nghề tại Việt Nam - Nghiên cứu về tham vấn nghề tại Việt Nam Ở Việt Nam trong những năm gần đây cũng có những công trình nghiên cứu về tư vấn nghề và tham vấn nghề và các tác giả không những đã khái quát lại những lý thuyết
4 về tư vấn nghề và tham vấn nghề mà còn chỉ ra vai trò, nhu cầu và thực trạng tư vấn nghề, tham vấn nghề, quy trình tham vấn nghề ở trường phổ thông nhưng cũng chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến những kĩ năng tham vấn nghề và việc phát triển kĩ năng này cho đội ngũ giáo viên làm công tác tham vấn nghề ở trường phổ thông 1.1.2. Nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận trải nghiệm Trong thế kỷ 20, dạy học theo tiếp cận trải nghiệm được biết đến là một lý thuyết giáo dục hiện đại gắn với tên tuổi của các tác giả như John Dewey (1859-1952), Jean Piaget (1896-1980), Vygotsky (1896-1934), Lewin (1890-1947), George Santayana (1863-1952). Các tác giả khẳng định, dạy học theo tiếp cận trải nghiệm có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện và phát triển năng lực cho người học. Và dạy học theo tiếp cận trải nghiệm đang trở thành xu hướng, nền tảng giáo dục trong thế kỉ 21. Mặc dù dạy học theo tiếp cận trải nghiệm đã xuất hiện từ lâu trên thế giới nhưng tại Việt Nam trong những năm gần đây mới có những công trình nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận trải nghiệm: Các tác giả đã nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận trải nghiệm, về vận dụng học tập trải nghiệm giáo dục cho từng lĩnh vực cụ thể. Các tác giả đã chỉ rõ đặc điểm, bản chất của học tập trải nghiệm, của dạy học và giáo dục theo tiếp cận trải nghiệm và đề xuất mô hình, biện pháp dạy học, biện pháp giáo dục cụ thể cho từng lĩnh vực. 1.1.3. Nghiên cứu về phát triển kĩ năng tham vấn nghề qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm * Nghiên cứu về dạy học NVSP * Nghiên cứu về phát triển kĩ năng qua dạy học NVSP * Nghiên cứu về phát triển kĩ năng tham vấn nghề theo tiếp cận trải nghiệm 1.1.4. Nhận xét chung Có nhiều công trình nghiên cứu về tư vấn nghề và tham vấn nghề của các tác giả trong và ngoài nước. Ngoài việc nghiên cứu về dạy học NVSP, nhiều tác giả còn đi sâu nghiên cứu đến phát triển các kĩ năng phát triển kĩ năng qua dạy học NVSP cho các đối tượng khác nhau Như vậy, qua tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến luận án, có thể khẳng định đến thời điểm hiện tại chưa có công trình nghiên cứu nào bàn về phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. Việc nghiên cứu để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT cần được tiếp tục quan tâm nghiên cứu, phát triển. Và việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm sẽ nâng cao chất lượng các hoạt động trong lớp học của GV và SV, nâng cao chất lượng dạy học NVSP, đồng thời rèn luyện được kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT, giúp thực hiện được mục tiêu kép trong đào tạo giáo viên kĩ thuật. 1.2. Tham vấn nghề ở trƣờng trung học phổ thông 1.2.1. Khái niệm tham vấn nghề 1.2.1.1. Định nghĩa tham vấn nghề Tham vấn nghề là việc trợ giúp thân chủ nâng cao năng lực giải quyết những khó khăn trong quá trình chọn nghề và lựa chọn được nghề cho bản thân trên cơ sở khoa học. 1.2.1.2. Phân biệt tham vấn nghề và tư vấn nghề 1.2.2. Mục tiêu của tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông - Học sinh giải quyết được những khó khăn trong quá trình chọn nghề
5 - Đạt được mục tiêu của GDHN, cụ thể: + Học sinh có năng lực tự khám phá bản thân: Năng lực, tính cách, sở thích, giá trị, mong muốn, nguyện vọng của bản thân. + Học sinh có hiểu biết đầy đủ về ngành nghề, trường thi. + Học sinh có năng lực lựa chọn ngành nghề phù hợp. 1.2.3. Nội dung của tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông - Trợ giúp học sinh trung học phổ thông tự nhận thức về bản thân - Trợ giúp học sinh trung học phổ thông tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp, về nhu cầu xã hội - Trợ giúp học sinh ra quyết định chọn nghề cho bản thân trên cơ sở khoa học và giải quyết được khó khăn trong quá trình chọn nghề 1.2.4. Các hình thức tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông - Tham vấn nghề cho cá nhân học sinh - Tham vấn nghề cho nhóm học sinh 1.2.5. Quy trình tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông Tác giả Jennifer M Kidd (2006) [127] đã đưa ra quy trình tham vấn nghề gồm 4 giai đoạn: 1/ Xây dựng mối quan hệ; 2/ Giúp thân chủ tự nhận thức; 3/ Khám phá tìm ra những quan điểm mới; 4/ Hình thành chiến lược và kế hoạch. Tác giả Trương Thị Hoa [41] đã xây dựng quy trình tham vấn nghề gồm 03 giai đoạn với 11 bước… 1.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông - Yếu tố thuộc về nhà trường - Yếu tố thuộc về nhà tham vấn (Giáo viên) - Yếu tố thuộc về học sinh 1.3. Kĩ năng tham vấn nghề cần phát triển cho sinh viên sƣ phạm kĩ thuật 1.3.1. Định nghĩa kĩ năng và kĩ năng tham vấn nghề “Kĩ năng là một dạng hành động được thực hiện tự giác dựa trên tri thức, vốn kinh nghiệm và các điều kiện tâm lý bên trong mỗi cá nhân trong các tình huống khác nhau để đạt được mục tiêu đã đề ra”. - Khái niệm kĩ năng tham vấn nghề “Kĩ năng tham vấn nghề là một dạng hành động được chủ thể thực hiện một cách tự giác, có kết quả dựa trên tri trức khoa học về hoạt động tham vấn nghề và những điều kiện sinh học, tâm lý, xã hội có liên quan nhằm trợ giúp một cá nhân lựa chọn được nghề nghiệp trên cơ sở khoa học”. 1.3.2. Kĩ năng tham vấn nghề cần phát triển cho sinh viên sư phạm kĩ thuật 1.3.2.1. Cơ sở xác định hệ thống kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật 1.3.2.2. Kĩ năng tham vấn nghề cần có của sinh viên sư phạm kĩ thuật
6 Bảng 1.3: Kĩ năng tham vấn nghề cần có của SV SPKT TT Kĩ năng tham vấn nghề 1/ KN tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý HS 2/ KN tìm kiếm và sử dụng những công cụ trắc nghiệm phù hợp với HS 1 Nhóm kĩ 1 năng 3/ KN thu thập và phân tích thông tin về HS chuẩn bị 4/ KN thiết lập hồ sơ tham vấn nghề cho từng HS/nhóm HS 5/ KN thu thập, phân tích và duy trì cơ sở dữ liệu về thế giới nghề nghiệp, về nhu cầu nguồn nhân lực của thị trường lao động 6/ KN thiết kế hoạt động tham vấn nghề 7/ KN nhận diện các vấn đề liên quan đến chọn nghề của HS 8/ KN hướng dẫn HS tự nhận thức và đánh giá bản thân Nhóm kĩ năng 2 tổ 9/ KN hướng dẫn HS tìm hiểu và đánh giá thông tin về ngành, nghề, 2 chức thực trường đào tạo các nghề, nhu cầu nguồn nhân lực hiện quá trình tham 10/ KN hướng dẫn HS giải quyết những khó khăn tâm lý có liên quan vấn trong quá trình chọn nghề 11/ KN hướng dẫn HS ra quyết định lựa chọn ngành, nghề phù hợp trên cơ sở khoa học 3Nhóm kĩ 12/ KN phân tích thông tin của HS/nhóm HS sau quá trình tham vấn 3 năng sau quá trình 13/ KN lưu trữ hồ sơ tham vấn của HS/nhóm HS tham vấn 14/ KN đánh giá kết quả quá trình tham vấn 15/ KN điều chỉnh và lên kế hoạch quá trình tham vấn tiếp theo 1.3.3. Các con đường phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật - Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP - Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua thực tập sư phạm - Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp - Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT thông qua tự giáo dục, tự học, tự rèn luyện của bản thân 1.4. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sƣ phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sƣ phạm theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.1. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT là quá trình tổ chức các hoạt động dạy học, giáo dục nhằm giúp sinh viên từ chỗ chưa có kĩ năng tham vấn nghề đến có được kĩ năng tham vấn nghề, giúp sinh viên có khả năng độc lập giải quyết có hiệu
7 quả các nhiệm vụ về tham vấn nghề trong quá trình học tập và trong hoạt động nghề nghiệp sau này. 1.4.2. Dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.2.1. Khái niệm 1/ Kinh nghiệm và trải nghiệm “Trải nghiệm là quá trình chủ thể tham gia trực tiếp các hoạt động thực tiễn trong cuộc sống. Trong quá trình đó, chủ thể sử dụng những tri thức và kinh nghiệm của mình trong những điều kiện nhất định từ đó tiếp thu, lĩnh hội và làm phong phú vốn hiểu biết, kinh nghiệm của bản thân”. 2/ Dạy học theo tiếp cận trải nghiệm “Dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm là quá trình giảng viên thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học các học phần NVSP trên cơ sở những kiến thức, kinh nghiệm của sinh viên, giúp sinh viên có cơ hội được cảm nhận, trải nghiệm, trao đổi, chia sẻ để cùng nhau giải quyết vấn đề đã đưa ra nhằm đạt được mục tiêu dạy học NVSP”. 1.4.2.2. Đặc điểm dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm Bản chất của dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm là sự huy động kiến thức, kinh nghiệm của người học để từ đó tổ chức các hoạt động để cho sinh viên tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học tập. Trong quá trình đó, giảng viên phải có những biện pháp động viên, khích lệ, phát huy được sự chủ động, tích cực của người học cả về mặt nhận thức và về mặt cảm xúc trong một môi trường học tập mà mọi cá nhân đều có cơ hội được phát huy khả năng làm việc của mình. Nó không chỉ mang tính độc lập nghiên cứu của từng cá nhân mà còn có sự hợp tác,chia sẻ giữa các thành viên trong quá trình làm việc nhóm. 1.4.3. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm 1.4.3.1. Khái niệm “Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm là quá trình giảng viên thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học các học phần NVSP trên cơ sở những kiến thức, kinh nghiệm của sinh viên, giúp sinh viên có cơ hội được cảm nhận, trải nghiệm, trao đổi, chia sẻ để cùng nhau giải quyết vấn đề, những nhiệm vụ học tập NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề qua đó giúp SV từ chỗ chưa có kĩ năng tham vấn nghề đến có được kĩ năng tham vấn nghề, từ chỗ kĩ năng tham vấn nghề còn chưa hoàn thiện đến hoàn thiện kĩ năng tham vấn nghề đáp ứng được yêu cầu của công việc sau này”. 1.4.3.2. Mục tiêu Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm nhằm giúp sinh viên hiểu được sâu sắc nội dung tham vấn nghề, cách thức thực hiện tham vấn nghề cho học sinh phổ thông, các yếu tố ảnh hưởng đến tham vấn nghề; Giúp sinh viên thực hiện được tham vấn nghề cho cá nhân và nhóm học sinh phổ thông trong những tình huống cụ thể. Qua đó, góp phần thúc đẩy hoạt động học tập và rèn luyện nghề nghiệp cho sinh viên SPKT. 1.4.3.3. Nguyên tắc
8 - Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu - Thích hợp với chương trình đào tạo giáo viên kỹ thuật - Thích hợp với đặc điểm tâm lý sinh viên SPKT - Tạo cơ hội cho sinh viên được trải nghiệm trong những tình huống gắn với thực tiễn nghề nghiệp 1.4.3.4. Nội dung Hình 1.2: Nội dung tham vấn nghề cần giảng dạy cho sinh viên SPKT 1.4.3.5. Phương pháp dạy học - Dạy học dựa vào dự án - Dạy học dựa vào nghiên cứu trường hợp - Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề - Phương pháp đóng vai - Phương pháp động não 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sƣ phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sƣ phạm theo tiếp cận trải nghiệm - Giảng viên giảng dạy NVSP - Sinh viên - Cơ sở vật chất Kết luận chƣơng 1 Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp và tham vấn nghề cho đối tượng trong và ngoài trường phổ thông. Tại Việt Nam, tham vấn nghề là một vấn đề mới được nghiên cứu trong những năm gần đây. Tuy vậy, cũng chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT.
9 Tham vấn nghề là một trong những con đường để giáo dục hướng nghiệp nhằm trợ giúp người học tự giải quyết được những khó khăn trong quá trình chọn nghề và chọn được nghề nghiệp cho bản thân trên cơ sở khoa học. Lực lượng thực hiện công tác tham vấn nghề không chỉ có giáo viên ở trường phổ thông mà cần có sự chung tay của các lựa lượng khác, đặc biệt là giảng viên ở các trường cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT có thể được thực hiện thông quan nhiều con đường. Trong đó, phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP là con đường cơ bản nhất giúp sinh viên SPKT có cơ hội được học tập, được trải nghiệm trong các tình huống tham vấn nghề từ đó rèn luyện và phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT. Phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT qua dạy học theo tiếp cận trải nghiệm chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như nhà giáo dục, tính tích cực của sinh viên, nội dung và phương pháp dạy học, cơ sở vật chất phục vụ hoạt động dạy học… Trong quá trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT cần tính đến mức độ tác động của các yếu tố này để có cách thức tổ chức hoạt động dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT một cách phù hợp. Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THAM VẤN NGHỀ CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM KỸ THUẬT QUA DẠY HỌC NGHIỆP VỤ SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng 2.1.1. Mục đích khảo sát Khảo sát nhằm chỉ ra thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. Đây là cơ sở đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. 2.1.2. Nội dung và công cụ khảo sát Bảng hỏi (hay phiếu điều tra) 2.1.3. Đối tƣợng và địa bàn khảo sát Đại học Sư phạm Kĩ thuật Hưng Yên, Đại học Sư phạm Kĩ thuật Nam Định, Đại học Sư phạm Kĩ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. 2.1.4. Quy mô khảo sát Trên cơ sở áp dụng công thức xác định số lượng mẫu chúng tôi chúng tôi gửi phiếu khảo sát tới 342 sinh viên và 50 giảng viên, kết quả thu về được 300 phiếu SV và 45 phiếu của giảng viên. 2.1.5. Phƣơng thức và thời gian tiến hành Gửi trực tiếp hoặc gửi qua Email phiếu điều tra để thu thập dữ liệu. Thời gian tiến hành: Học kì I năm học 2017 - 2018. 2.1.6. Kĩ thuật xử lí số liệu Tất cả các dữ liệu thu thập được xử lí, kiểm nghiệm giá trị bằng phần mềm SPSS 22.0.
10 2.1.7. Tiêu chí và thang điểm đánh giá 2.2. Kết quả nghiên cứu 2.2.1. Thực trạng kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên sư phạm kĩ thuật 2.2.1.1. Thực trạng từng nhóm kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên sư phạm kĩ thuật Tuy có sự khác biệt về giá trị trung bình, thứ hạng xếp loại giữa các kĩ năng tham vấn nghề, nhưng điểm trung bình (Mean) của tất cả các kĩ năng là tương đối thấp: “KN thiết kế hoạt động tham vấn nghề”, “KN tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí học sinh”, “KN thu thập, phân tích và duy trì cơ sở dữ liệu về thế giới nghề nghiệp, về nhu cầu nguồn nhân lực của thị trường lao động”, “KN nhận diện các vấn đề liên quan đến chọn nghề của học sinh...” là những kĩ năng yếu nhất đối với sinh viên sư phạm kĩ thuật. Nguyên nhân của những thực trạng này là do chương trình đào tạo giáo viên kĩ thuật ở các trường Đại học Sư phạm Kĩ thuật hiện nay chưa có các học phần chuyên biệt để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên. Trong chương trình giảng dạy chưa chú trọng đến việc tích hợp nội dung giáo dục hướng nghiệp nói chung và tham vấn nghề nói riêng cho sinh viên SPKT… Do đó, việc đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT là rất cần thiết, mang lại ý nghĩa to lớn về lí luận và thực tiễn giáo dục. 2.2.1.2.Đánh giá chung về kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên sư phạm kĩ thuật Có đến 227/345 (chiếm 65.8%) ý kiến đánh giá kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên SPKT ở mức độ chưa có kĩ năng và mức độ trung bình. Chỉ có 115/345 (chiếm 33.3%) ý kiến đánh giá kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên SPKT ở mức độ khá và chỉ có 0.9% ý kiến đánh giá ở mức độ tốt. Như vậy, nhìn chung kĩ năng tham vấn nghề là còn chưa tốt nên việc đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật là vô cùng cần thiết trong bối cảnh hiện nay. 2.2.2. Nhận thức về sự cần thiết của việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật Có đến 293/345 (chiếm 84.9%) ý kiến cho rằng việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT là “cần thiết”. Chỉ có 52/345 (chiếm 15.1%) đánh giá việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT ở mức độ “bình thường” và không có bất kì giảng viên và sinh viên nào cho rằng đây là vấn đề không cần thiết. 2.2.3. Thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật hiện nay tại các trường đại học sư phạm kĩ thuật 2.2.3.1. Các con đường phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật 2.2.3.2. Mức độ tổ chức các hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT
11 Kết quả cho thấy, trong dạy học nghiệp vụ sư phạm, các giảng viên vẫn chưa thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm theo hướng tích cực hóa để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật. 2.2.3.3. Mức độ cần thiết và sử dụng các hoạt động trải nghiệm trong dạy học nghiệp vụ sư phạm để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT Một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học NVSP có sự chênh lệnh rất lớn về thứ hạng của mức độ cần thiết và mức độ sử dụng là: - Hoạt động “trải nghiệm thực tế” có mức độ cần thiết xếp thứ “3” (mean = 2.78), nhưng mức độ sử dụng lại xếp thứ “11” (mean = 2.174). Nghĩa là giảng viên và sinh viên cho rằng, hoạt động này là rất cần thiết, tuy nhiên thực tế lại được sử dụng rất ít. Do vậy, cần phải có quy trình hướng dẫn giảng viên tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế về nghiệp vụ sư phạm nhằm phát triển kĩ năng tham vấn nghề sao cho có hiệu quả. - Tương tự như vậy, với các “bài tập dự án” có mức độ cần thiết xếp thứ “9” (mean = 2.501), nhưng mức độ sử dụng lại xếp thứ “12” (2.165). Tức là giảng viên và sinh viên cho rằng bài tập dự án là cần thiết, nhưng lại được sử dụng rất ít. Do vậy, cũng cần thiết phải đề xuất cách thức phù hợp nhằm tăng cường vai trò của các dự án học tập trong hoạt động trải nghiệm nghiệp vụ sư phạm để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên….. Do vậy, để tăng cường hiệu quả của việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề thông qua dạy học nghiệp vụ sư phạm thì việc đề xuất quy trình giúp các giảng viên có thể thiết kế các hoạt động trải nghiệm NVSP theo hướng tăng cường tính tích cực, chủ động của sinh viên là rất cần thiết. 2.2.4. Mức độ khó khăn khi phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sư phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận trải nghiệm Khi phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm có 4 vấn đề khó khăn nhất mà giảng viên sẽ phải đối mặt gồm:Sinh viên chưa chủ động, tích cực tham gia các hoạt động trải nghiệm (với mean = 2.42); Xác định nội dung tham vấn nghề cần giảng dạy cho sinh viên sư phạm kĩ thuật (mean = 2.301); Lựa chọn nội dung trong chương trình nghiệp vụ sư phạm phù hợp để tích hợp nội dung tham vấn nghề (mean = 2.235); Cách thức xây dựng kế hoạch dạy học, tổ chức các hoạt động dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm nhằm phát triển KN tham vấn nghề cho SV SPKT (mean = 2.261). Đây là những vấn đề, khó khăn chính mà luận án sẽ cần tập trung giải quyết. Kết luận chƣơng 2 Kết quả của nghiên cứu này đã đạt được mục đích nghiên cứu đề ra, phác họa bức tranh tổng quát về thực trạng phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT ở các trường Đại học Sư phạm Kĩ thuật. Điều này chỉ ra một vài nhiệm vụ quan trọng cho quy trình sẽ được thảo luận, đề xuất ở chương tiếp theo nhằm cải thiện, tăng cường hiệu quả cho việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề gồm: - Trong bối cảnh không thể cho phép tổ chức phát triển kĩ năng tham vấn nghề như một học phần chính qui trong chương trình đào tạo, thì giải pháp hiệu quả nhất là lồng ghép vào trong các môn học/ chủ đề phù hợp. Trong đó, con đường hữu hiệu nhất là lồng ghép vào trong chương trình nghiệp vụ sư phạm. Theo con đường này, sẽ có hai vấn đề chính cần phải được xem xét giải quyết: (1) Lựa chọn nội dung tham vấn nghề cần thiết nhất để lồng ghép vào trong chương trình nghiệp vụ sư phạm, (2) Cân nhắc các chủ đề
12 nghiệp vụ sư phạm thích hợp cho sự lồng ghép đó. - Vấn đề tiếp theo là việc cân nhắc thiết kế hoạt động trải nghiệm nghiệp vụ sư phạm theo hướng tăng cường vai trò, sự chủ động tham gia của sinh viên. Đó là việc cân nhắc, lựa chọn các phương pháp và thiết kế dạy học nhằm vừa đạt được mục tiêu giáo dục nghiệp vụ sư phạm, vừa đạt mục tiêu phát triển kĩ năng tham vấn nghề. Các chiến lược dạy học dựa vào dự án, dạy học dựa vào nghiên cứu trường hợp…có thể là những gợi ý thích hợp để xem xét. - Kết quả nghiên cứu này cũng đã phác họa bức tranh tổng quát về mức độ phát triển kĩ năng tham vấn nghề của sinh viên sư phạm kĩ thuật. Chƣơng 3. QUY TRÌNH PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG THAM VẤN NGHỀ CHO SINH VIÊN SƢ PHẠM KĨ THUẬT QUA DẠY HỌC NGHIỆP VỤ SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN TRẢI NGHIỆM 3.1. Quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sƣ phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sƣ phạm theo tiếp cận trải nghiệm Luận án đề xuất quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm gồm có các giai đoạn và các bước như sau: Trong quy trình này, để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT thì việc dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm sẽ trải qua 3 giai đoạn với 7 bước, cụ thể: Giai đoạn 1: Chuẩn bị 1/ Bƣớc 1: Lựa chọn nội dung trong chƣơng trình NVSP thích hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm và có tiềm năng lồng ghép nội dung tham vấn nghề Đây là bước đầu tiên trong giai đoạn chuẩn bị quá trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm. Chương trình NVSP ở các trường ĐHSPKT gồm nhiều học phần với nhiều nội dung khác nhau nhưng không phải học phần nào, nội dung nào cũng phù hợp để lồng ghép nội dung tham vấn nghề vào giảng dạy để phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV SPKT. Vì vậy, để thực
13 hiện được việc phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm thì đầu tiên cần phân tích chương trình NVSP ở các trường ĐH SPKT và lựa chọn được những nội dung trong các học phần thuộc chương trình NVSP thích hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm và có tiềm năng lồng ghép nội dung tham vấn nghề. 2/ Bƣớc 2: Xây dựng bài tập thực hành NVSP thích hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm Để tổ chức được việc dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm thì việc chuẩn bị dạy học đóng vai trò rất quan trọng. Việc thiết kế và sử dụng các bài tập thực hành NVSP gắn liền với những tình huống có thực hoặc hư cấu thể hiện được công việc của người giáo viên kĩ thuật sẽ làm trong thực tế rất có ý nghĩa cho quá trình dạy học. Trong bước này cần đưa ra được kĩ thuật xây dựng những bài tập thực hành NVSP và xây dựng được những bài tập thực hành NVSP theo những yêu cầu nhất định để sử dụng trong giai đoạn thực hiện dạy học tiếp theo. Giai đoạn 2: Thực hiện 3/ Bƣớc 3: Xác định kinh nghiệm của SV Để thực hiện được bước này, trong quá trình dạy học NVSP giảng viên có thể tổ chức cho SV quan sát video, hồi tưởng kinh nghiệm trong quá khứ, điều tra, quan sát, đọc tài liệu, mô phỏng, thực địa, nghiên cứu tình huống, phỏng vấn, động não, viết nhật ký học tập, nhắc lại kinh nghiệm của bản thân…Qua đó, SV sẽ được thể hiện những kinh nghiệm đã có gắn liền với bối cảnh/ tình huống có liên quan đến tham vấn nghề mà bản thân đã trải qua. Trên cơ sở kinh nghiệm đã có của SV, giảng viên sẽ tổ chức hoạt động dạy học theo hướng tăng cường trài nghiệm giúp phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho SV. 4/ Bƣớc 4: Định hƣớng sinh viên nghiên cứu, đƣa ra quan điểm của cá nhân về bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề Trong bước này, SV sẽ được chia thành các nhóm với số lượng và chất lượng đồng đều nhau. Sau đó, giảng viên đưa ra bài tập thực hành NVSP có tích hợp nội dung tham vấn nghề đã được chuẩn bị sẵn để SV nghiên cứu, đưa ra những nhận xét, những quan điểm của cá nhân về bài tập đó. Những bài tập thực hành NVSP có thể thiết kế dưới dạng dưới dạng video, nghiên cứu tình huống, những câu chuyện… Ở bước này, SV sẽ sử dụng những kinh nghiệm đã có của mình về tham vấn nghề để quan sát, suy ngẫm về những nhiệm vụ, yêu cầu đang diễn ra trong những bài tập thực hành NVSP có liên quan tới tham vấn nghề, từ đó sẽ đưa ra được quan điểm của bản thân về vấn đề cần giải quyết. 5/ Bƣớc 5: Định hƣớng SV giải quyết bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề Ở bước trên, SV đã nghiên cứu những bài tập thực hành NVSP có tích hợp nội dung tham vấn nghề, SV đã có sự đối chiếu giữa thực tế với vốn kinh nghiệm của bản thân và giữa các thành viên trong nhóm hoặc trong lớp với nhau khi thực hiện những nhiệm vụ được giao. Để giải quyết hiệu quả những bài tập thực hành NVSP đã giao cho các nhóm, cần lưu ý: - Tùy vào bài tập NVSP được giao mà giảng viên có thể hướng dẫn SV tiến hành thực hiện dự án học tập, nghiên cứu trường hợp, đóng vai, thực địa, mô phỏng, nghiên cứu các báo cáo có liên quan… 6/ Bƣớc 6: Tổ chức cho SV thực hành kĩ năng tham vấn nghề thông qua bài tập thực hành NVSP Đây là bước quan trọng để SV được thể hiện, được rèn luyện kĩ năng tham vấn nghề.
14 Trong bước này, các nhóm sẽ báo cáo kết quả việc thực hiện các nhiệm vụ, các yêu cầu trong bài tập thực hành NVSP trước giảng viên và tập thể lớp dưới các hình thức khác nhau như: Thuyết trình, thực hành đóng vai, sân khấu hóa…. Ngoài ra, các nhóm còn chia sẻ về những thuận lợi, những khó khăn, những kinh nghiệm có được qua quá trình giải quyết bài tập thực hành NVSP Giảng viên và sinh viên trong lớp quan sát, theo dõi và có thể đưa ra nhận xét, bổ sung, góp ý cho nhóm khi cần thiết. Giai đoạn 3: Tổng kết 7/ Bƣớc 7: Nhận xét, đánh giá Tùy thuộc vào từng nội dung mà giảng viên sẽ tổ chức nhận xét, đánh giá về kết quả thực hiện nhiệm vụ của nhóm theo tiêu chí nhất định với các hình thức khác nhau: các nhóm tự đánh giá, đánh giá từ các nhóm khác và đánh giá của giảng viên Tiếp theo, giảng viên sẽ nhận xét, kết luận về chất lượng thực hiện nhiệm vụ của các nhóm. Đưa ra những hướng điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện nếu cần thiết. Qua đó, SV có thể điều chỉnh những sai lầm và củng cố những kiến thức, kĩ năng cho bản thân mình. 3.2. Vận dụng quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên sƣ phạm kĩ thuật qua dạy học nghiệp vụ sƣ phạm theo tiếp cận trải nghiệm 3.2.1.Vận dụng quy trình đã đề xuất nhằm phát triển nhóm kĩ năng chuẩn bị cho quá trình tham vấn Giai đoạn 1: Chuẩn bị 1/Bƣớc 1: Lựa chọn nội dung trong chƣơng trình NVSP thích hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm và có tiềm năng lồng ghép nội dung tham vấn nghề * Phân tích chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm ở các trường đại học SPKT * Lựa chọn nội dung Bảng 3.2: Các chủ đề/ bài học NVSP phù hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm và có tiềm năng lồng ghép nội dung tham vấn nghề theo chương trình NVSP ở trường ĐHSPKT Hưng Yên Thời gian Nội dung Kĩ năng TT Bài tham vấn tham vấn Thực nghề nghề đƣợc Tên chủ đề/ bài học Lý tập/ Tự tập tại Tổng đƣợc rèn luyện, thuyết Thảo học cơ sở lồng ghép phát triền luận I. Tâm lý học nghề nghiệp Xu hướng nhân 1 cách và động cơ của 3 2 7 0 12 - ND2 nhân cách - ND3 2 Khí chất - Tính cách 5 3 12 0 20 - ND4 3 Năng lực 3 2 7 0 12
15 Tâm lý học nhân - ND3 Nhóm KN 4 cách người giáo viên - ND4 chuẩn bị kĩ thuật 3 2 7 0 12 - ND5 - ND6 Đặc điểm tâm lý lứa - ND3 5 tuổi HS trung học - ND5 4 2 9 0 15 phổ thông - ND1 Nhóm KN - ND2 tổ chức - ND4 thực hiện 6 Công tác hướng 6 4 14 0 24 - ND5 quá trình nghiệp tham vấn Nhóm KN sau quá trình tham vấn II. Giáo dục học nghề nghiệp 1 Mục đích, nguyên - ND1 Nhóm lý và hệ thống giáo 3 2 7 0 12 - ND5 KN chuẩn dục quốc dân bị - ND1 2 Quá trình giáo dục 5 2 11 0 18 - ND6 - ND1 Nhóm - ND5 KN tổ chức thực 3 Công tác chủ nhiệm hiện quá lớp trình tham 3 2 7 0 12 vấn Nhóm KN sau quá trình tham vấn III. Phƣơng pháp luận nghiên cứu khoa học 1 Lựa chọn đề tài và 4 2 9 0 15 - ND2 Nhóm KN xây dựng đề cương - ND3 chuẩn bị nghiên cứu Nhóm KN 2 Điều tra bằng bảng sau quá hỏi, phỏng vấn... 3 2 7 0 12 trình tham vấn 3 Thu thập, phân tích, tổng hợp dữ liệu 3 2 7 0 12 4 Viết báo cáo khoa học 3 2 7 0 12
16 IV. Phƣơng pháp dạy học chuyên ngành và kĩ năng dạy học 1 Thiết kế bài lý thuyết 4 2 9 0 15 - ND 3 Nhóm - ND 4 KN chuẩn 2 Thiết kế bài thực hành 4 2 9 0 15 - ND 6 bị 3 Thiết kế bài tích hợp 6 4 14 0 24 Nhóm 4 Thực hành giảng dạy KN tổ bài lý thuyết 4 2 9 0 15 chức thực hiện quá 5 Thực hành giảng dạy trình tham bài thực hành 4 2 9 0 15 vấn 6 Thực hành giảng dạy bài tích hợp 4 2 9 0 15 V. Phát triển chƣơng trình giáo dục Nhóm KN chuẩn bị Phát triển chương trình Nhóm KN 1 đào tạo theo phương tổ chức 3 2 7 0 12 ND 3 pháp phân tích nghề thực hiện quá trình tham vấn 2 Xây dựng phiếu điều tra khảo sát thông tin - ND2 phục vụ cho việc 3 2 7 0 12 Nhóm KN - ND3 đánh giá chất lượng chuẩn bị chương trình VI. Thực tập sƣ phạm (6 tuần) Tuần 1,2: Rèn luyện kĩ - ND2 Nhóm KN năng nghiên cứu học sinh 0 0 0 80h 80h - ND3 chuẩn bị Tuần 3,4: Rèn luyện kĩ - ND5 Nhóm KN năng thiết kế hoạt động - ND6 sau quá trong dạy học và thực hiện trình tham công tác giáo viên chủ vấn nhiệm 0 0 0 80h 80h Nhóm KN tổ chức Tuần 5,6: Rèn luyện kĩ thực hiện năng dạy học và kĩ năng tổ quá trình 0 0 0 80h 80h tham vấn chức hoạt động của người giáo viên chủ nhiệm lớp 2/ Bƣớc 2: Xây dựng bài tập thực hành nghiệp vụ sƣ phạm thích hợp với dạy học theo tiếp cận trải nghiệm * Kĩ thuật thiết kế bài tập thực hành nghiệp vụ sư phạm dưới dạng dự án
17 (1) Lựa chọn những chủ đề có lồng ghép nội dung tham vấn nghề thích hợp với việc sử dụng dự án để dạy học (2) Xác định vấn đề có liên quan trong thực tiễn (3) Xây dựng các nhiệm vụ của dự án học tập (4) Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả dự án học tập đã xây dựng * Minh họa thiết kế bài tập thực hành nghiệp vụ sư phạm dưới dạng dự án Dự án: “ Sử dụng trắc nghiệm trong tìm hiểu khí chất, tính cách học sinh” Giai đoạn 2: Thực hiện Chủ đề “Khí chất - Tính cách” thuộc học phần Tâm lý học nghề nghiệp trong chương trình NVSP tại trường ĐHSPKT Hưng Yên với thời lượng 05 giờ lý thuyết, 03 giờ thảo luận/ bài tập/ thực hành, 12 giờ tự học, tự nghiên cứu. Nội dung chính của dự án học tập cho chủ đề này đã được thiết kế trong bước 2 (mục 3.2.1) của luận án. Giảng viên sẽ tiến hành hoạt động dạy học và hướng dẫn sinh viên thực hiện hoạt động học tập trong bài “Khí chất – Tính cách” có thể hiện rõ 4 bước của giai đoạn 2 trong quy trình phát triển kĩ năng tham vấn nghề cho sinh viên SPKT qua dạy học NVSP theo tiếp cận trải nghiệm, gồm có: Bước 3: Xác định kinh nghiệm của SV; Bước 4: Định hướng sinh viên nghiên cứu, đưa ra quan điểm của cá nhân về bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề; Bước 5: Định hướng SV giải quyết bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề; Bước 6: Tổ chức cho SV thực hành kĩ năng tham vấn nghề thông qua bài tập thực hành NVSP. 3/ Bƣớc 3: Xác định kinh nghiệm của SV (0,5 giờ) Trong bước này, giảng viên đưa ra một tình huống về “Khí chất - Tính cách” gắn với đối tượng là học sinh phổ thông Tình huống: Hoa là học sinh lớp 12A9 trường THPT Hoàng Hoa Thám. Hoa luôn chuẩn bị bài tốt trước khi đến lớp nhưng rất nhút nhát, ít khi tham gia các hoạt động trên lớp và không bảo vệ quan điểm của mình một cách công khai khi bị thách thức. Giảng viên đặt câu hỏi: 4/ Bƣớc 4: Định hƣớng sinh viên nghiên cứu, đƣa ra quan điểm của cá nhân về bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề (3,5 giờ) Đầu tiên, giảng viên sẽ chia lớp thành các nhóm với số lượng và chất lượng đồng đều. Trong quá trình này, SV được khuyến khích tham gia và việc xây dựng nên những nhiệm vụ sẽ tiến hành trong dự án học tập. Giảng viên sẽ gợi ý một số nhiệm vụ cho các nhóm nghiên cứu theo như ý tưởng của dự án học tập đã được chuẩn bị: Sau đó, giảng viên tổ chức cho SV thảo luận và xây dựng lên kế hoạch thực hiện nhiệm vụ của nhóm, trong đó nêu rõ những công việc cần làm, phân công người thực hiện, thời gian dự kiến, kinh phí, phương pháp tiến hành, sản phẩm dự kiến. 5/ Bƣớc 5: Định hƣớng SV giải quyết bài tập thực hành NVSP có lồng ghép nội dung tham vấn nghề (12 giờ tự học, tự nghiên cứu) Trong khoảng thời gian này, các nhóm sẽ tự tổ chức việc thực hiện nhiệm vụ của nhóm mình theo kế hoạch đã đưa ra. Trên cơ sở thực hiện những nhiệm vụ của nhóm qua quá trình suy ngẫm, chia sẻ, trao đổi, phản hồi…sinh viên sẽ hình thành những khái niệm, những tri thức mới về tham vấn nghề, về cách tìm kiếm và sử dụng những trắc nghiệm để tìm hiểu khí chất, tính cách của học sinh, về xác định những ngành nghề phù hợp với từng kiểu khí chất... 6/ Bƣớc 6: Tổ chức cho SV thực hành kĩ năng tham vấn nghề thông qua bài tập thực hành NVSP (4 giờ) Trong giai đoạn này, từng nhóm sẽ thực hành rèn luyện kĩ năng tham vấn nghề