Tóm tắt luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: Bình Bình | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án nhằm mục đích nghiên cứu khung lý thuyết và thực trạng về quản lý nhà nước của ngân hàng nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam, qua đó đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm giúp NHNN phát huy vai trò quản lý nhà nước đối với hệ thống NHTM Việt Nam trong việc quản lý và kiểm soát nợ xấu một cách hiệu quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Tài chính - Ngân hàng: Quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 nổ ra làm chao đảo nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến sự đổ vỡ hàng loạt hệ thống ngân hàng, tình trạng sụt giá chứng khoán và mất giá tiền tệ quy mô lớn tại nhiều quốc gia trên thế giới. Đáng chú ý, cuộc khủng hoảng tài chính đã làm cho tăng trưởng toàn cầu giảm xuống còn 1,8% vào năm 2008 (năm 2007 đạt 4,2%), sau đó bị giảm thêm vào năm 2009 (Tuyết Minh, 2018). Những tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng này cho thấy sự cần thiết và vai trò quan trọng của chính sách quản lý nhà nước (QLNN) đối với hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) của một quốc gia. Trong những năm gần đây, các nước trên thế giới và các tổ chức tài chính quốc tế đã quan tâm rất nhiều đến chính sách quản lý nợ xấu khi xây dựng chiến lược kiểm soát rủi ro tín dụng của các NHTM (Klingelhöfer và Sun, 2018). Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng các biện pháp vĩ mô để bảo vệ sự ổn định tài chính quốc gia (Ozge và Jane, 2018). Tại Việt Nam, hoaṭ ̣ ̉ ̣ đông cua hê thông ngân hang th ́ ̀ ương mai đ̣ ược đăt d ̣ ươi ś ự quan ly cua Ngân hang Nha ̉ ́ ̉ ̀ ̀ nước. Vai tro điêu tiêt va quan ly cua Ngân hang Nha n ̀ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̉ ̀ ̀ ươc nhăm ôn đinh gia tri đông tiên, ́ ̀ ̉ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ̉ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ đam bao an toan hoat đông ngân hang va hê thông ngân hang th ̀ ̀ ́ ̀ ương mai, đam bao an toan ̣ ̉ ̉ ̀ ̣ ̉ hiêu qua thanh toan quôc gia. Vì v ́ ́ ậy, đôi v ́ ơi cac ngân hang th ́ ́ ̀ ương mai, khi m ̣ ưc d ́ ư nợ ́ ́ ̣ xâu tin dung cang cao thi Ngân hang Nha n ̀ ̀ ̀ ̀ ươc th ́ ương đong vai tro “ng ̀ ́ ̀ ười cưu canh cuôi ́ ́ ́ cung”. Vì v ̀ ậy, Ngân hang Nha N ̀ ̀ ươc luôn chu trong quan tâm đên qu ́ ́ ̣ ́ ản lý hoat đông c ̣ ̣ ủa các ngân hang th ̀ ương mại, cụ thể là trong kiêm soat chât l ̉ ́ ́ ượng tin dung, đ ́ ̣ ặc biệt là kiêm ̉ soat n ́ ợ xâu ć ủa các ngân hang th ̀ ương mại (Lê Ngọc Lân, 2011). Tại Việt Nam, nợ xâu cua hê thông ngân hang th ́ ̉ ̣ ́ ̀ ương mai vân luôn tôn tai t ̣ ̃ ̀ ̣ ừ nhiêu ̀ năm trươc va co xu h ́ ̀ ́ ương tăng manh t ́ ̣ ừ sau cuôc khung hoang năm 2008. Trong giai đoan ̣ ̉ ̉ ̣ 20082010, nợ xâu cua toan hê thông ngân hang ́ ̉ ̀ ̣ ́ ̀ ở mưc kiêm soat tôt. Tuy nhiên, năm 2011, ́ ̉ ́ ́ nợ xâu băt đâu gia tăng, chiêm 3,3% tông d ́ ́ ̀ ́ ̉ ự nợ. Thực trạng này khiến môt sô ngân hang ̣ ́ ̀ thương mai băt đâu xuât hiên dâu hiêu không kha quan vê kha năng thanh khoan va co xu ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̉ ̉ ̀ ́ hương gia tăng nguy c ́ ơ rui ro nhanh chong. Năm 2012, ty lê n ̉ ́ ̉ ̣ ợ xâu theo công bô t ́ ́ ừ Cơ quan giam sat ngân hang đat m ́ ́ ̀ ̣ ưc 8,6%, trong khi đo theo sô liêu cua Fitch Rating, ty lê n ́ ́ ́ ̣ ̉ ̉ ̣ ợ ́ ̉ ̣ ̣ xâu cua Viêt Nam đat 13% trên tông d ̉ ư nợ. Keo dai đên hêt năm 2013, n ́ ̀ ́ ́ ợ xâu cua Viêt Nam ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ tăng manh bao đông, co th ́ ời điêm tăng 23,73% so v ̉ ơi năm 2012. Th ́ ực tê, t ́ ại thời điểm đó ́ ợ xâu đang la môi đe doa cua toan nganh va ngay cang v cho thây, n ́ ̀ ́ ̣ ̉ ̀ ̀ ̀ ̀ ̀ ượt tâm kiêm soat cua ̀ ̉ ́ ̉ cac ngân hang th ́ ̀ ương mai. ̣ Tuy nhiên, từ cuôi năm 2014 tr ́ ở lai đây, hê thông ngân hang th ̣ ̣ ́ ̀ ương mai Vị ệt Nam ̃ ́ ưng b đa co nh ̃ ươc tiên manh me trong viêc lanh manh hoa hê thông ngân hang va tăng s ́ ́ ̣ ̃ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ức ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ ự nỗ lực chu đông th bên trong canh tranh cho hê thông ngân hang. Kêt qua nay la s ̀ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ực hiên ̣ ̣ ̉ cac biên phap quan ly t ́ ́ ́ ừ Ngân hang Nha n ̀ ̀ ước trong việc triển khai cac giai phap nhăm han ́ ̉ ́ ̀ ̣ ́ ̀ ưa mưc n chê va đ ́ ợ xâu vê m ́ ̀ ức kiêm soat. Trong bôi canh thi tr ̉ ́ ́ ̉ ̣ ường tai chinh m ̀ ́ ở rông nh ̣ ư
̣ ̣ hiên nay, hê thông ngân hang th ́ ̀ ương mai Viêt Nam đang chuyên minh trong xu thê toan câu ̣ ̣ ̉ ̀ ́ ̀ ̀ hoa. Gi ́ ưa ap l ̃ ́ ực canh tranh trên con đ ̣ ường hôi nhâp, hoat đông tin dung cua cac ngân hang ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̀ thương mai luôn đ ̣ ược mở rông va phat triên, tuy nhiên vân đê rui ro tin dung, n ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̣ ợ xâu vân ́ ̃ chưa thực sự được kiêm soat va x ̉ ́ ̀ ử ly hiêu qua (Tô Ng ́ ̣ ̉ ọc Hưng, 2013). Xuất phát từ thực tế nêu trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài: “ Quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ” để nghiên cứu. Đề tài hệ thống hóa và mở rộng thêm cơ sở lý luận và thực trạng về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Luận án nhằm mục đích nghiên cứu khung lý thuyết và thực trạng về QLNN của NHNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam, qua đó đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm giúp NHNN phát huy vai trò QLNN đối với hệ thống NHTM Việt Nam trong việc quản lý và kiểm soát nợ xấu một cách hiệu quả. So vơi cac đê tai nghiên c ́ ́ ̀ ̀ ứu trươc đo, h ́ ́ ương nghiên c ́ ưu cua luân an h ́ ̉ ̣ ́ ương đên viêc nghiên c ́ ́ ̣ ứu giai phap trong suôt ̉ ́ ́ ̉ ̉ ́ ợ xâu tr qua trinh kiêm soat quan ly n ́ ̀ ́ ́ ước, trong va sau khi phat sinh n ̀ ́ ợ xâu. ́ Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, luận án hướng đến nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau đây: Hệ thống hóa, phân tích, làm rõ cở sở lý luận về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM; Phân tích thực trạng QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam thông qua dữ liệu sơ cấp và thứ cấp từ phỏng vấn, khảo sát, nghiên cứu và phân tích thực tế; Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Luận án nhằm mục đích đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam; cụ thể, luân an ḥ ́ ương đên viêc nghiên c ́ ́ ̣ ứu giaỉ ́ ́ ́ ̀ ̉ ́ ̉ ́ ợ xâu tr phap trong suôt qua trinh kiêm soat quan ly n ́ ước, trong va sau khi phat sinh n ̀ ́ ợ xâu. ́ Phạm vi nghiên cứu Giới hạn về nội dung nghiên cứu: những vấn đề liên quan đến QLNN đối với nợ xấu trong hoạt động tín dụng của các NHTM. Về không gian nghiên cứu: tai 35 ngân hang th ̣ ̀ ương mai, chia làm 3 nhóm: NHTM ̣ có vốn nhà nước, NHTM không có vốn nhà nước, và NHTMNN.
Về thời gian nghiên cứu: trong giai đoạn từ 2010 cho đến 2019, các đề xuất giải pháp trong giai đoạn từ nay đến 2025, tầm nhìn 2030. 4. Các câu hỏi nghiên cứu của luận án Trên cơ sở mục đích và các nhiệm vụ nghiên cứu đã đặt ra ở trên, luận án tập trung trả lời các câu hỏi sau: QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM cần theo các nội dung nào ? QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM cần theo các phương pháp nào ? Hiệu quả QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM được xác định và đo lường như thế nào ? Thực trạng hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam? Những thành tựu và hạn chế trong QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam? Trong tương lai, cần có những giải pháp nào để hoàn thiện hơn hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam? 5. Các kết quả nghiên cứu dự kiến đạt được của luận án Luận án có những đóng góp mới chủ yếu cả về lý luận và thực tiễn như sau: Thứ nhất, về mặt lý luận: Luận án hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM. Thứ hai, về mặt thực tiễn: Luận án làm rõ thực trạng nợ xấu, quản lý nợ xấu tại ngân hang th ̀ ương mai và ̣ quản lý của Ngân hang Nha n ̀ ̀ ươc đ ́ ối với nợ xấu tại các ngân hang th ̀ ương mai nh ̣ ằm đánh giá về khả năng kiểm soát và QLNN đối với hệ thống ngân hang th ̀ ương mai Vi ̣ ệt Nam về nợ xấu. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Đề xuất các kiến nghị đối với Nhà nước và ngân hang th ̀ ương mai nh ̣ ằm hoàn thiện cơ sở pháp lý về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam. 6. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án có kết cấu gồm 04 chương, cụ thể: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Chương 4: Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu về quản lý nợ xấu của ngân hàng thương mại Có các công trình nghiên cứu điển hình như nghiên cứu của Elmira và Roman (2019), Phạm Dương Phương Thảo và Nguyễn Linh Đan (2018), Mazzu và Muriana (2018), Lin HueyYeh và các cộng sự (2016), nghiên cứu của Nguyễn Thị Hoài Phương (2012), Đoàn Phương Thảo và Tạ Nhật Linh (2016), Nguyên Thi Thu Cuc (2015), Đoàn Ph ̃ ́ ương Thảo và Tạ Nhật Linh (2014) …Tuy nhiên, để đi sâu nghiên cứu về vai trò và tác động của QLNN đối với nợ xấu của các NHTM hầu như chưa có nghiên cứu nào có thể thực hiện và đánh giá toàn diện. Vì vậy, việc phân tích và đánh giá vai trò QLNN đối với tình hình nợ xấu của các NHTM tại Việt Nam là thực sự cần thiết. 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động của ngân hàng thương mại Nhìn chung, các nghiên cứu về QLNN đối với hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng của các NHTM nói riêng được thực hiện rất nhiều ở cả trong và ngoài nước, nổi bật có nghiên cứu của Klingelhöfer và Sun (2019), Danisman và Demirel (2019), Nguyen Thi Thieu Quang, Gan Christopher, Li Zhaohua (2019), Gambacorta và Murcia (2019), Trần Trọng Phong và Cao Việt Thắng (2014), nghiên cứu của Thakor Anjan V. (2019), Li Zhaohua và các cộng sự (2019), Yazar Orhan H. (2015) ... Tuy nhiên, xét trong điều kiện thực tế đối với đặc điểm hệ thống NHTM Việt Nam hiện nay và tình hình QLNN về tín dụng của các ngân hàng, hầu hết các nghiên cứu chưa đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng để tìm kiếm những giải pháp phù hợp. Vì vậy nghiên cứu được thực hiện nhằm đi sâu phân tích thêm về vai trò và tác động của QLNN đối với nợ xấu của các NHTM. 1.1.3. Các nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với nợ xấu của ngân hàng thương mại Trong những năm gần đây đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện nhằm xây dựng cơ sở lý luân và đánh giá thực tiễn về tình hình QLNN đối với nợ xấu của NHTM ở cả trong và ngoài nước, như Nguyễn Lê Nguyên Dung (2019), Baudino và Yun (2017), Nguyễn Tiến Đông (2019), Nguyên Thu H ̃ ương (2016), Mazzu và Muriana (2018) ... Tuy nhiển mới chỉ có một số nghiên cứu điển hình được thực hiện trong những năm gần đây sau cuộc khủng hoảng kinh tế và những diễn biến phức tạp của nợ xấu tín dụng tại các NHTM như nghiên cứu của Nguyễn Trí Hiếu (2012) về vấn đề tái cấu trúc ngân hàng Việt Nam và giải quyết nợ xấu ở tầm quốc gia. Hầu hết các nghiên cứu được thực hiện bị giới hạn, chủ yếu tập trung vào các hướng dẫn của Nhà nước, các TCTD quốc tế về chuẩn mực và tiêu chuẩn đánh giá cũng như các hướng dẫn xử lý nợ xấu. Vì vậy, kết quả nghiên cứu chưa phản ảnh sâu sắc và toàn diện về thực trạng QLNN đối với tình hình nợ xấu của
NHTM. Trên cơ sở đó, nghiên cứu định hướng đi sâu về vai trò và tác động của QLNN đối với nợ xấu của các NHTM Việt Nam trong bối cảnh kinh tế xã hội hiện nay. 1.1.4. Khoảng trống nghiên cứu và những vấn đề mà luận án sẽ kế thừa và phát triển Mặc dù đã có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan tới chủ đề, các nghiên cứu này vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định, cụ thể như sau: Thứ nhất, vai trò của chính sách nhà nước về nợ xấu của NHTM mới được các nhà nghiên cứu chú ý gần đây. Trong bối cảnh tại Việt Nam, nhiều chủ trương, chính sách đối với quản lý nợ xấu của NHTM đã có nhiều thay đổi, điều này ảnh hưởng đáng kể đến cách thức và quy trình QLNN đối với nợ xấu tại NHTM tại Việt Nam. Thứ hai, các nghiên cứu đã nêu lên các lý luận cơ bản về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM, đồng thời phân tích và đánh giá chi tiết thực trạng của vấn đề nghiên cứu. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào tổng hợp đầy đủ các lý luận về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM trong bối cảnh hiện nay. Thứ ba, nhiều công trình nghiên cứu tập trung phân tích về các hạn chế, bất cập và khó khăn trong QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM. Tuy nhiên, cho đến nay, theo hiểu biết của tác giả, có rất ít công trình nghiên cứu phân tích cụ thể và toàn diện những khó khăn trong QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM. Thứ tư, về phương pháp nghiên cứu, đa số các công trình nghiên cứu chỉ sử dụng một phương pháp nghiên cứu cụ thể như phương pháp định tính hoặc phương pháp định lượng. Việc sử dụng kết hợp hai phương pháp nghiên cứu này vẫn còn hạn chế, đặc biệt là đối với các công trình nghiên cứu trong nước. Thứ năm, các nghiên cứu về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM chưa được tiến hành trên các phương diện cụ thể, chưa bao quát hết đủ các vấn đề liên quan đến hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM. Thứ sáu, nhìn chung, theo đánh giá của tác giả, các công trình nghiên cứu, đặc biệt là các nghiên cứu trong nước đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM còn chung chung, chưa mang tính khả thi cao; vì vậy tính ứng dụng thực tế còn thấp. 1.1.5. Góc tiếp cận của luận án Trên cơ sở tổng hợp, phân tích, đánh giá những công trình đã công bố, tác giả nhận thấy các nghiên cứu về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Cho đến nay, một công trình nghiên cứu mang tính hệ thống về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam, từ lý luận đến khảo sát về thực trạng, từ đó đề xuất các quan điểm, phương hướng và giải pháp thì vẫn chưa có công trình nào. Vì vậy, vẫn còn nhiều nội dung cả về lý luận và thực tiễn cần được giải quyết, đòi hỏi nghiên cứu sâu hơn về hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM trong bối cảnh hiện nay. Trên cơ sở nhận thức được vai trò quan trọng của hoạt động tín dụng và hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM, tác giả đã quyết
định lựa chọn đề tài nghiên cứu này. Có thể khẳng định, đề tài mà tác giả lựa chọn không trùng lắp với các kết quả nghiên cứu đã được công bố trước đó. 1.2. Phương pháp nghiên cứu 1.2.1. Phương pháp luận nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu luận án được thực hiện là kết hợp giữa nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Các phương pháp chính yếu được tác giả sử dụng trong quá trình xử lý dữ liệu đó là: phương pháp thu thập thông tin; phương pháp thống kê; phương pháp phỏng vấn lấy ý kiến chuyên gia; phương pháp đối chiếu và so sánh; phương pháp khảo sát điều tra và phân tích hồi quy bội; phương pháp phân tích, suy diễn và tổng hợp. 1.2.2. Thu thập và xử lý dữ liệu thứ cấp Trong nghiên cứu này, các dữ liệu thứ cấp được tác giả thu thập từ sách, báo, các báo cáo khoa học, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM . Bên cạnh đó, nguồn dữ liệu thứ cấp quan trọng khác phục vụ cho nghiên cứu này là các văn bản pháp lý hiện hành tại Việt Nam có liên quan đến QLNN về nợ xấu của các NHTM Việt Nam. 1.2.3. Thu thập và xử lý dữ liệu sơ cấp phỏng vấn chuyên gia Để thu thập dữ liệu sơ cấp, tác giả triển khai các cuộc phỏng vấn trực tiếp. Mục đích phỏng vấn là thu thập ý kiến đánh giá về thực trạng nợ xấu tại các NHTM Việt Nam và thực trạng QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam hiện nay. Với mục tiêu đó, tác giả xác định đối tượng tham gia phỏng vấn là các chuyên gia, các nhà nghiên cứu về rủi ro tín dụng và nợ xấu ngân hàng tại các trường đại học, ngân hàng, viện, trung tâm nghiên cứu trong và ngoài nước. Tổng số người tham gia phỏng vấn phục vụ cho nghiên cứu này là 18 người. Thời gian thực hiện phỏng vấn từ tháng 10/2019 đến hết tháng 12/2019. 1.2.4. Thu thập và xử lý dữ liệu sơ cấp từ khảo sát điều tra Để củng cố thêm dữ liệu sơ cấp cho nghiên cứu, tác giả tiến hành một cuộc khảo sát điều tra bảng hỏi về thực trạng QLNN đối với nợ xấu của các NHTM Việt Nam và các yếu tố tác động đến hoạt động này. Đối tượng tham gia khảo sát điều tra là các nhà lãnh đạo ngân hàng Việt Nam đang nắm giữ các vị trí: Chủ tịch, Phó chủ tịch HĐQT; Thành viên Ban Kiểm soát; TGĐ, Phó TGĐ; Lãnh đạo Ban/Khối Quản trị rủi ro, Pháp chế và AMC. Quy mô khảo sát điều tra bao gồm tất cả 35 NHTM Việt Nam. Thời gian triển khai khảo sát điều tra là từ tháng 01/2020 đến hết tháng 02/2020. Tác giả gửi bảng hỏi qua email và bưu điện tới các đối tượng tham gia khảo sát điều tra. Số lượng bảng hỏi phân phát đi khoảng hơn 200 bảng hỏi. Kết quả cuối cùng còn 162 bảng hỏi hợp lệ phục vụ làm mẫu nghiên cứu này. Đa phần những người tham gia khảo sát điều tra là nhân viên /Khối Quản trị rủi ro, Pháp chế và AMC (72,84%). Về loại
hình ngân hàng, đa phần là các ngân hàng TMCP (83,33%). Về quy mô lao động, 37,04% ngân hàng tham gia khảo sát có quy mô lao động từ 3 đến dưới 10 nghìn người. Về quy mô vốn điều lệ, đa số các ngân hàng tham gia khảo sát có vốn điều lệ d ưới 5 nghìn tỷ đồng (33,33%). Xét về tuổi ngân hàng, các ngân hàng tham gia khảo sát có thời gian hoạt động từ 25 năm trở lên chiếm đa số (50,62%).
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NỢ XẤU CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 2.1. Tổng quan về nợ xấu của ngân hàng thương mại 2.1.1. Khái niệm, nguyên nhân và phân loại nợ xấu Tại Việt Nam, theo NHNN Việt Nam, nợ xấu là những khoản nợ được phân loại vào nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn), nhóm 4 (nợ nghi ngờ) và nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) dựa trên tiêu chí được quy định tại Thông tư số 02/2013/TTNHNN của NHNN Việt Nam. Nợ xấu trong hoạt động tín dụng của NHTM phát sinh do các nguyên nhân sau đây: các yếu tố khách quan của môi trường xung quanh; các yếu tố kinh tế vĩ mô; nguyên nhân chủ quan. 2.1.2. Các chỉ tiêu phản ảnh nợ xấu của ngân hàng thương mại Để đo lường và đánh giá nợ xấu, các NHTM căn cứ vào các chỉ tiêu sau: tổng số nợ xấu; tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ; tỷ lệ nợ khó đòi trên tổng dư nợ hoặc tỷ lệ nợ khó đòi trên nợ xấu; tỷ lệ giữa các khoản xóa nợ trong năm so với tổng dư nợ cho vay ... 2.1.3. Ảnh hưởng của nợ xấu đến an toàn hoạt động của ngân hàng thương mại Thứ nhất, nợ xấu làm tăng chi phí hoạt động của ngân hàng, dẫn đến là sự suy giảm về lợi nhuận. Thứ hai, nợ xấu làm gián đoạn nguồn vốn để cho vay của ngân hàng. Thứ ba, nợ xấu tăng khiến ngân hàng bị mất vốn, mất thanh khoản. Thứ tư, nợ xấu làm suy giảm năng lực tài chính của NHTM. Thứ năm, nợ xấu khiến cho uy tín của ngân hàng sụt giảm. Thứ sáu, nợ xấu ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tiếp cận khách hàng của ngân hàng. 2.2. Quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại 2.2.1. Khái niệm và hoạt động quản lý nhà nước đối với nợ xấu của ngân hàng thương mại QLNN đối với nợ xấu tại các NHTM chính là sự tác động có tổ chức, mang tính quyền lực công của NHTW và các cơ quan trong bộ máy của NHTW, thông qua hệ thống pháp luật và chính sách để điều chỉnh các hành vi và quy trình tín dụng của NHTM, nhằm mục tiêu đảm bảo an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Quản lý của nhà nước đối với nợ xấu của NHTM là cần thiết khách quan do: Thứ nhất, chức năng chung của nhà nước. Thứ hai, vai trò quan trọng của NHTM trong nền kinh tế. Thứ ba, đặc điểm hoạt động kinh doanh. Thứ tư, vai trò quản lý vĩ mô về tài chính ngân hàng của nhà nước. Thứ năm, yêu cầu cần phải đảm bảo hiệu quả QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM.
2.2.2. Phương pháp, công cụ và mục tiêu quản lý nhà nước đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của ngân hàng thương mại Hiện nay, có một số phương pháp được áp dụng phổ biến trong QLNN đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của NHTM, đó là: phương pháp hành chính, phương pháp cưỡng chế nhà nước, phương pháp thuyết phục, phương pháp kinh tế, phương pháp quản lý tác nghiệp, phương pháp quản lý có mục tiêu, phương pháp kiểm tra … (Phan Trung Hiền, 2009). Có năm nhóm công cụ chính để QLNN đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của các NHTM, bao gồm: (i) Nhóm công cụ thể hiện mục tiêu quản lý, (ii) Nhóm công cụ thể hiện chuẩn mực xử sự hành vi của các NHTM, (iii) Nhóm công cụ thể hiện tư tưởng, quan điểm của nhà nước trong việc điều chỉnh các hoạt động tín dụng và nợ xấu của NHTM, (iv) Nhóm công cụ vật chất làm động lực tác động vào các NHTM, và (v) Nhóm công cụ để sử dụng các công cụ trên (Phan Trung Hiền, 2009). Có bốn mục tiêu của QLNN đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của NHTM: Thứ nhất, duy trì sự an toàn và lành mạnh và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Thứ hai, khuyến khích, hỗ trợ hoạt động của hệ thống NHTM. Thứ ba, tạo môi trường thuận lợi để các NHTM phát triển. Thứ tư, định hướng, dẫn dắt và điều tiết hoạt động của hệ thống ngân hàng, tạo lập sự cân đối vĩ mô trong nền kinh tế và ngăn ngừa nợ xấu. 2.2.3. Nội dung quản lý nhà nước đối với nợ xấu của ngân hàng thương mại 2.2.3.1. Xác lập môi trường pháp lý cho hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Ban hành hệ thống pháp luật và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động tín dụng của hệ thống các NHTM. Xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các chương trình hành động và phát triển liên quan đến hoạt động tín dụng của các NHTM Định hướng và chiến lược điều chỉnh cơ cấu các NHTM 2.2.3.2. Ban hành chuẩn mực nợ xấu trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Phân loại nợ Đo lường nợ xấu Mô hình xếp hạng tín dụng (chấm điểm tín dụng) Trích lập dự phòng rủi ro tín dụng 2.2.3.3. Tổ chức kiểm tra, giám sát hoạt động tín dụng và nợ xấu của các ngân hàng thương mại Kiểm tra và đánh giá các quy định về chuẩn mực nợ xấu do chính NHTM ban hành.
Kiểm tra và đánh giá việc thực hiện cấp tín dụng, quản lý tiền vay và chính sách dự phòng rủi ro của các NHTM. Kiểm tra, thanh tra, giám sát và đôn đốc việc thực hiện phân loại nợ, trích lập dự phòng và sử dụng tiền dự phòng vào việc xử lý rủi ro tín dụng. Trình Thống đốc NHTW để ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về việc phân loại nợ tín dụng ... 2.2.3.4. Xử lý các ngân hàng thương mại khi có với nợ xấu vượt ngưỡng trong hoạt động tín dụng Xử phạt hành chính đối với các NHTM có hành vi vi phạm pháp luật về cấp tín dụng và quản lý nợ xấu Tái cơ cấu hệ thống các NHTM Nâng cao năng lực tài chính, quản trị và điều hành của các NHTM 2.2.4. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước đối với nợ xấu của các ngân hàng thương mại 2.2.4.1. Các tiêu chí định lượng Tỷ lệ vốn pháp định/điều lệ so với tài sản điều chỉnh theo trọng số rủi ro Tỷ lệ vốn điều lệ cấp 1 so với tài sản điều chỉnh theo trọng số rủi ro Nợ xấu ròng trên vốn Nợ xấu trên tổng dư nợ 2.2.4.2. Các tiêu chí định tính Để đánh giá hiệu quả của hoạt động QLNN, mô hình 3Es được áp dụng phổ biến trên thế giới. Tại Việt Nam, các tiêu chí cơ bản để đánh giá hiệu quả hoạt động QLNN gồm: tính hiệu lực hay tuân thủ, hiệu quả, phù hợp (Nguyễn Thị Ngọc Diễm, 2018). Trong luận án này, tác giả kết hợp sử dụng 4 tiêu chí để đánh giá hiệu quả hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam: tính hiệu lực hay tuân thủ; tính hiệu quả; hiệu suất hay tính khả thi; sự phù hợp. 2.3. Đề xuất mô hình, giả thuyết và thang đo nghiên cứu 2.3.1. Mô hình và các giả thuyết nghiên cứu lý thuyết Từ cơ sở lý luận đã trình bày trên đây, tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu lý thuyết hoạt động QLNN đối với nợ xấu của NHTM như sau: Nguồn: tác giả Hình : Mô hình nghiên cứu lý thuyết hoạt động QLNN đối với nợ xấu của NHTM
Tương ứng theo mô hình trên, tác giả đề xuất bốn giả thuyết nghiên cứu như sau: H1 : Môi trường pháp lý đồng bộ và phù hợp được NHTW xác lập và điều tiết đối với hoạt động tín dụng của NHTM có quan hệ cùng chiều tích cực với hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM. H2 : Các chuẩn mực nợ xấu do NHTW quy định và ban hành kịp thời và phù hợp đối với NHTM có quan hệ cùng chiều tích cực đối với hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM. H3 : Chất lượng tổ chức kiểm tra, giám sát của NHTW đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của NHTM có quan hệ cùng chiều tích cực đối với hiệu quả hoạt động QLNN đối với nợ xấu của NHTM. H4 : Hoạt động xử lý nghiêm khắc của NHTW đối với các NHTM có với nợ xấu vượt ngưỡng cho phép có quan hệ cùng chiều tích cực đối với hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM. 2.3.2. Thang đo nghiên cứu Kết quả mô hình chính thức gồm 35 biến quan sát của 4 biến độc lập tương ứng với bốn hoạt động QLNN chủ đạo của NHTW đối với nợ xấu của NHTM, và 3 biến quan sát của biến phụ thuộc về hiệu suất hoạt động QLNN đối với nợ xấu của NHTM. 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nhà nước đối với nợ xấu của ngân hàng thương mại 2.4.1. Các yếu tố thuộc về môi trường Thể chế và chính sách phát triển kinh tế của Chính phủ Môi trường pháp lý Môi trường kinh tế Môi trường cạnh tranh ngành Nhu cầu tín dụng của thị trường Hệ thống tài chính thế giới Xu thế hội nhập toàn cầu và hội nhập của NHTM vào hệ thống tài chính thế giới 2.4.2. Các yếu tố thuộc về ngân hàng trung ương Chính sách tiền tệ của NHTW Trình độ phát triển của hệ thống ngân hàng Trình độ, năng lực quản lý tín dụng của NHTW
2.4.3. Các yếu tố thuộc về ngân hàng thương mại Cơ chế quản lý tín dụng của NHTM Trình độ công nghệ của NHTM Nguồn nhân lực của NHTM Quy mô ngân hàng Cơ cấu sở hữu của NHTM có sự tham gia của nhà nước 2.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại một số quốc gia và bài học cho Việt Nam 2.5.1. Kinh nghiệm quản lý của một số quốc gia Luận án đã trình bày một số kinh nghiệm quản lý nợ xấu của Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, từ đó rút ra bài học cho Việt Nam trong hiện tại và tương lai.
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NỢ XẤU CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 3.1. Khái quát về Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam 3.1.1. Khái quát về ngân hàng Nhà nước Việt Nam Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010 quy định NHNN Việt Nam có hai chức năng chính, đó là (i) QLNN về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối; (ii) phát hành tiền, ngân hàng của các TCTD và cung ứng dịch vụ tiền tệ cho Chính phủ. Theo Nghị định số 16/2017/NĐCP, NHNN Việt Nam có 26 đơn vị trực thuộc, trong đó 20 đơn vị có trách nhiệm hỗ trợ Thống đốc NHNN thực hiện chức năng QLNN và chức năng NHTW, 6 đơn vị là tổ chức sự nghiệp. 3.1.2. Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Tính đến cuối năm 2019, Việt Nam có 35 NHTM, trong đó: 04 NHTMNN: Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn (Agribank), Ngân hàng TNHH MTV Xây dựng (CB), Ngân hàng TNHH MTV Đại dương (OceanBank), Ngân hàng TNHH MTV Dầu khí toàn cầu (GP Bank). 35 NHTMCP (xem phụ lục 2), trong đó có 03 NHTMCP nhà nước chiếm trên 50% là Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank). Về nhân sự của các ngân hàng, VPBank là NHTMCP có lượng nhân sự đông đảo nhất với 25.628 người. Đa phần các NHTM Việt Nam có quy mô vốn điều lệ dưới 5 nghìn tỷ đồng và có quy mô nhân sự dưới 3 nghìn người. 3.1.3. Tình hình nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Theo số liệu công bố của NHNN Việt Nam, tổng số nợ xấu trong hệ thống ngân hàng có sự gia tăng về quy mô qua giai đoạn 20102018. Nợ xấu gia tăng điều đó chứng tỏ các ngân hàng đang gặp khó khăn trong việc thu hồi lãi và vốn trên tín dụngcho vay của mình trong bối cảnh nên kinh tế nước ra đang mở rộng về quy mô. Năm 2010 tổng dư nợ của hệ thống ngân hàng Việt Nam chỉ khoảng 58 nghìn tỷ đồng, chỉ sau 2 năm trong giai đoạn chịu ảnh hưởng của cuộc khủng khoảng tài chính thế giới diễn ra vào cuối năm 2012 con số này tăng lên gấp đôi là vào khoảng 118 nghìn tỷ đồng. Nợ xấu hiện nay lại có xu hướng tăng cao ở một số NHTM, làm ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế và làm giảm lãi suất cho vay. Trong thời kì từ 20102019, diễn biến của chỉ số NPL của hệ thống của ngân hàng ở Việt Nam được phân làm 2 giai đoạn rõ rệt. Từ phía Nhà nước và các TCTD đã có những biện pháp kịp thời để ngăn chặn tình trạng nợ xấu gia tăng, gây bất ổn đối với hệ
thống tài chính. Mặc dù vấn đề xử lý nợ xấu trong giai đoạn này có nhiều tiến triển, nợ xấu của các ngân hàng Việt Nam vẫn là vấn đề đáng quan ngại. Hình 3.4: Tổng nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam giai đoạn 20102018 Nguồn: NHNN và tổng hợp Hình 3.5: Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ của hệ thống ngân hàng giai đoạn 20102019 Nguồn: Báo cáo thường niên của NHNN và tác giả tổng hợp Bên cạnh việc tích cực xử lý nợ xâú, các NHTM đang tăng cường quản trị rủi ro thông qua tăng tỷ lệ an toàn vốn theo hiệp ước Basel II. Đến nay, các NHTM Vietcombank, VIB, MB, ACB, TPBank, VPBank và OCB đã được NHNN công nhận là đáp ứng chuẩn mực Basel II theo Thông tư 41/2016/TTNHNN. Theo báo cáo của NHNN cho biết, tính từ năm 2012 tới cuối tháng 3/2019, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 907,33 ngàn tỉ đồng nợ xấu. 3.1.4. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Vai trò của NHNN về QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM thể hiện qua việc NHNN xây dựng khuôn khổ pháp lý đối với hoạt động các NHTM ở Việt Nam. Để đảm bảo sự an toàn, chặt chẽ trong hoạt động của các NHTM, NHNN đã lập và thực hiện các đề án cơ cấu và kiểm soát nợ xấu ở các NHTM được chia làm 2 giai đoạn chính 2011 2015 và 20162020. Để giám sát, kiểm soát nợ xấu của các NHTM, NHNN còn chú trọng xây dựng, tổ chức bộ máy quản lý đối với hoạt động NHTM ở Việt Nam, phát triển đội ngũ cán bộ, công chức có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao, đáp ứng được các yêu cầu và nhiệm vụ trong công tác của NHNN trong việc điều tra, đánh giá nợ xấu của NHTM. Ngoài ra công tác thanh tra, giám sát các NHTM trong lĩnh vực nợ xấu vẫn được NHNN thực hiện theo định kì. 3.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam 3.2.1. Thực trạng môi trường pháp lý về hoạt động tín dụng và quản lý nợ xấu của ngân hàng thương mại Thứ nhất, theo kết quả khảo sát điều tra, Nhà nước đã ban hành hệ thống pháp luật và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM một cách đồng bộ và phù hợp thực tiễn. Điểm trung bình của tiêu chí này theo kết quả khảo sát đạt 3,235. Thứ hai, các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các chương trình phát triển hoạt động liên quan đến hoạt động tín dụng của các NHTM do NHNN xây dựng và định hướng
có tính khả thi và thiết thực cao. Kết quả khảo sát điều tra cho thấy điểm trung bình của tiêu chí này là 3,142. Thứ ba, theo kết quả khảo sát điều tra, nhìn chung, các định hướng và chiến lược điều chỉnh cơ cấu các NHTM của NHNN được xây dựng phù hợp với bối cảnh và tình hình thực tiễn. Điểm trung bình của tiêu chí này là 3,173. 3.2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Thứ nhất, theo kết quả khảo sát điều tra, với số điểm trung bình đạt 4,031, NHNN đã quy định rõ ràng và hợp lý về phân loại nợ đối với NHTM. Đây là tiêu chí đạt số điểm trung bình cao nhất trong nội dung về tổ chức thực hiện QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam. Thứ hai, việc không ngừng ban hành các quy định xếp hạng tín dụng (chấm điểm tín dụng) của NHNN đối với các NHTM rất cần thiết và đóng góp tích cực đối với sự an toàn và phát triển bền vững của NHTM. Điểm trung bình của tiêu chí này theo kết quả khảo sát là 3,796. Thứ ba, các quy định về trích lập dự phòng rủi ro tín dụng của NHNN đối với các NHTM rất cần thiết và phù hợp với bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế, với rủi ro tín dụng ngày càng tăng cao. Điều này được chứng minh qua kết quả khảo sát điều tra khi điểm trung bình của tiêu chí này đạt 3,765. Thứ tư, kết quả khảo sát điều tra chỉ ra rằng các chuẩn mức nợ xấu do NHNN ban hành đối với NHTM có đóng góp tích cực đối với sự an toàn và phát triển bền vững của NHTM. Điểm trung bình của tiêu chí này đạt 3,840. 3.2.3. Thực trạng kiểm tra, giám sát của ngân hàng nhà nước đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của các ngân hàng thương mại Thứ nhất, theo kết quả khảo sát điều tra, trong những năm gần đây, NHNN đã làm rất tốt việc kiểm tra và đánh giá các quy định về chuẩn mực nợ xấu của NHTM, mức độ tuân thủ và chất lượng thực hiện đáp ứng các chuẩn mực này. Điểm trung bình của tiêu chí này đạt 4,185, cao nhất trong 03 tiêu chí liên quan đến kiểm tra, giám sát của NHNN đối với hoạt động tín dụng và nợ xấu của các NHTM. Thứ hai, với số điểm trung bình là 3,796, có thể thấy, về công tác kiểm tra và đánh giá của NHNN về việc thực hiện cấp tín dụng, quản lý tiền vay và chính sách dự phòng rủi ro của các NHTM theo các chuẩn mực và quy trình cấp tín dụng đã ban hành. Thứ ba, theo kết quả khảo sát điều tra, với số điểm trung bình là 4,068, NHNN đã thực hiện tốt hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát và đôn đốc về việc thực hiện phân loại nợ, trích lập dự phòng và sử dụng dự phòng vào việc xử lý rủi ro tín dụng của các NHTM. Cơ quan thanh tra của NHNN đang nổ lực thực hiện có hiệu quả nhằm kịp thời phát hiện các sai phạm, chấn chỉnh và khắc phục hậu quả nhằm xây dựng môi trường tài chính vững mạnh cho các NHTM cũng như thị trường tài chính Việt Nam.
3.2.4. Thực trạng xử lý vi phạm của ngân hàng nhà nước đối với ngân hàng thương mại khi có nợ xấu vượt ngưỡng trong hoạt động tín dụng Thứ nhất, theo kết quả khảo sát điều tra, NHNN thực hiện tốt các biện pháp xử lý hành chính đối với các NHTM có hành vi vi phạm pháp luật về cấp tín dụng và quản lý nợ xấu. Điểm trung bình của tiêu chí này theo kết quả khảo sát là 4,099. Thứ hai, về các hoạt động tái cơ cấu hệ thống các NHTM của NHNN trong thời gian qua, điểm trung bình của tiêu chí này đạt 3,648 cho thấy NHNN đã quan tâm và thực hiện tốt việc tái cơ cấu hệ thống các NHTM. Thứ ba, kết quả khảo sát điều tra chỉ ra rằng NHNN đã triển khai hiệu quả những hoạt động điều chỉnh và hỗ trợ của NHNN nhằm nâng cao năng lực tài chính, quản trị và điều hành của các NHTM trong thời gian qua. Điểm trung bình của tiêu chí này là 3,630. Để nâng cao năng lực tài chính, quản trị và điều hành của các NHTM trong thời gian qua, NHNN đã thực hiện rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực hoạt động ngân hàng, từ đó tạo nền tảng đảm bảo an toàn và hiệu quả cho các hoạt động tín dụng của ngân hàng. 3.3. Phân tích định lượng kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu 3.3.1. Kiểm định thang đo 3.3.1.1. Phân tích thành tố khám phá (EFA) Kết quả phân tích thành tố khám phá (EFA) đối với 13 biến quan sát của 4 biến độc lập cho thấy phân tích EFA của chúng tôi là thích hợp. Tại các Eigenralue >1, phân tích EFA đã trích được 4 thành tố chính với 13 biến quan sát và với phương sai lũy kế đạt 80,860% (> 0,5). Điều này có nghĩa là 4 thành tố chính giải thích được 80,860% tổng số thông tin của 13 biến quan sát, nên phân tích thành tố đạt yêu cầu. Với phương pháp tiến hành tương tự như trên cho 5 biến quan sát của biến phụ thuộc, kết quả phân tích thành tố chính được giá trị KMO = 0,786 (> 0,5) với mức ý nghĩa Sig = 0,000 ( 1, thành tố chính duy nhất đạt phương sai lũy kế 73,741% (> 0,5), hay giải thích đến 73,741% tổng số thông tin của 5 biến quan sát, nên phân tích thành tố đạt yêu cầu. 3.3.1.2. Phân tích thành tố khẳng định (CFA) Kết quả phân tích EFA kiểm định thang đo và hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha cho thấy 13 biến quan sát của 4 biến độc lập và 5 biến quan sát của biến phụ thuộc trong mô hình nghiên cứu lý thuyết đảm bảo được tính hội tụ và tính nhất quán nội tại. Kết quả này cho phép tác giả thực hiện kiểm định mô hình và các giả thuyết nguyên cứu. 3.3.2. Kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu 3.3.2.1. Phân tích tương quan
Kết quả phân tích cho phép khẳng định giá trị phân biệt giữa các biến độc lập hay các khái niệm nghiên cứu đạt được với độ tin cậy 95%; tính đa công tuyến giữa các biến độc lập trong mô hình nghiên cứu có thể loại bỏ. 3.3.2.2. Phân tích hồi quy bội Từ kết quả phân tích SPSS hồi quy bội, cho phép tác giả kết luận như sau: không có hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập; mô hình hồi quy bội giải thích hay phản ảnh được 63,90% thực tế hay tổng thông tin của 4 biến độc lập đưa vào mô hình. Bảng 3.12: Kết quả phân tích hồi quy bội Hệ số chưa Hệ số chuẩn chuẩn hóa hóa t Sig. Đa cộng tuyến Độ lệch Dung Model B chuẩn Beta sai VIF 1 (Consta nt) 0.932* 0.193 4.832 0.000 ** X1 0.267* 0.051 0.267 5.201 0.000 0.545 1.835 ** X2 0.149** 0.055 0.149 2.742 0.007 0.484 2.066 * X3 0.174** 0.050 0.174 3.482 0.001 0.575 1.739 * X4 0.278* 0.055 0.278 5.017 0.000 0.467 2.141 ** Q3 0.225* 0.041 0.260 5.488 0.000 0.639 1.564 ** Q5 0.013 0.063 0.013 0.207 0.836 0.359 2.784 Q6 0.018 0.044 0.026 0.415 0.679 0.358 2.797 R = 0,799; R2 = 0,639; Giá trị F = 47,491***, Sig (F) = 0,000 Ghi chú: * mức ý nghĩa thống kê p
NHNN xác lập và điều tiết đối với hoạt động tín dụng của NHTM càng đồng bộ và phù hợp thì hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM càng cao. Giả thuyết 1 được khẳng định đúng. Biến X2 Các quy định về chuẩn mực nợ xấu trong hoạt động tín dụng của NHTM, đạt giá trị B = 0,149 và Sig. = 0,007, thể hiện mối quan hệ tích cực cùng chiều giữa biến này với hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM với ngưỡng tin cậy 99%. Kết quả này khẳng định giả thuyết 2. Biến X3 Tổ chức kiểm tra, giám sát hoạt động tín dụng và nợ xấu của NHTM có tác động tích cực cùng chiều (B = 0,174) đến hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM với ngưỡng tin cậy 99% (Sig. = 0,001), qua đó khẳng định giả thuyết 3 đúng. Biến X4 Hoạt động xử lý các NHTM khi có với nợ xấu vượt ngưỡng cho phép, đạt giá trị B = 0,278 và Sig. = 0,000, thể hiện mối quan hệ tích cực cùng chiều giữa biến này với hiệu quả hoạt động QLNN về nợ xấu của NHTM với ngưỡng tin cậy 99%. Như vậy, giả thuyết 4 được khẳng định đúng. 3.4. Thực trạng các yếu tố tác động đến hoạt động quản lý nhà nước đối với nợ xấu của các ngân hàng thương mại 3.4.1. Các yếu tố thuộc về môi trường Theo kết quả khảo sát điều tra, với số điểm trung bình đạt 4,228 cao nhất trong số 09 yếu tố thuộc về môi trường, nhu cầu tín dụng của thị trường là yếu tố tác động mạnh mẽ nhất đến hoạt động QLNN đối với nợ xấu của các NHTM Việt Nam. 3.4.2. Các yếu tố thuộc về ngân hàng nhà nước Với điểm trung bình đạt 4,605, trình độ, năng lực quản lý tín dụng của NHTW đối với các NHTM là yếu tố thuộc về NHNN có tác động mạnh nhất đến hoạt động QLNN đối với nợ xấu của các NHTM Việt Nam. 3.4.3. Các yếu tố thuộc về ngân hàng thương mại Theo kết quả khảo sát điều tra, cơ chế quản lý tín dụng là yếu tố có tác động mạnh mẽ nhất trong số năm yếu tố thuộc về NHTM đến hoạt động QLNN đối với nợ xấu của các NHTM Việt Nam. 3.5. Đánh giá chung về hoạt động quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam 3.5.1. Các thành tựu đã đạt được Kết quả nghiên cứu chỉ ra một số thành tựu đã đạt được trong hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam, cụ thể như sau: Thứ nhất, NNHN đã triển khai đồng bộ các giải pháp xử lý nợ xấu song song cùng các giải pháp kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh. Thứ hai, tính đến cuối quý II/2018, về cơ bản, nợ xấu được
xử lý của toàn hệ thống TCTD Việt Nam đã tăng lên đáng kể. Thứ ba, công tác thanh tra, giám sát hoạt động của các NHTM được duy trì thường xuyên, NHNN kịp thời phát hiện các sai phạm của NHTM. Thứ tư, NHNN đã phát huy hiệu quả hoạt động tái cơ cấu hệ thống các NHTM. Thứ năm, NHNN đã thực hiện rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực hoạt động ngân hàng. 3.5.2. Một số hạn chế Bên cạnh các thành tựu, hoạt động QLNN đối với nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam còn tồn tại một vài hạn chế nhất định, đó là: Thứ nhất, công tác QLNN đối với nợ xấu của NHTM vẫn chưa thực sự mang lại hiệu quả. Thứ hai, những hạn chế trong QLNN về pháp lý trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm, xử lý nợ xấu. Thứ ba, cơ cấu tổ chức bộ máy thanh tra, kiểm tra giám sát NHNN từ trung ương đến địa phương được đánh giá còn khá cồng kềnh. Thứ tư, phương pháp thanh tra, kiểm tra giám sát vi phạm của các NHTM vẫn nặng về phương pháp kiểm tra tuân thủ quy định pháp lý về hoạt động ngân hàng. Thứ năm, môi trường pháp lý đối với việc quản lý nợ xấu NHTM của NHNN còn hạn chế. 3.5.3. Nguyên nhân của các hạn chế  Nguyên nhân khách quan Thứ nhất, trong thời gian qua, nền kinh tế Việt Nam còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Thứ hai, hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, với tiềm lực tài chính hạn hẹp. Thứ ba, các chính sách kinh tế vĩ mô của Việt Nam còn tồn tại nhiều bất cập. Thứ tư, tại Việt Nam, hiện nay, ngân hàng vẫn là kênh tài trợ vốn chủ yếu cho các hoạt động đầu tư và phát triển do thị trường vốn chưa thực sự phát triển.  Nguyên nhân chủ quan Thứ nhất, hiện nay, tại một số NHTM, quy trình tín dụng chưa thực sự chặt chẽ. Thứ hai, đề án cơ cấu lại hệ thống TCTD trong 5 năm qua chưa giải quyết triệt để các yếu kém của hệ thống NHTM. Thứ ba, các công cụ và chính sách hỗ trợ NHTM năng lực tài chính, điều hành và xử lý nợ xấu của NHNN chưa phát huy được hiệu quả cao. Thứ tư, đạo đức nghề nghiệp của một số cán bộ ngân hàng cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng.
CHƯƠNG 4: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NỢ XẤU CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 4.1. Dự báo bối cảnh và diễn biến nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam 4.1.1. Bối cảnh tín dụng trong nước và quốc tế  Bối cảnh tín dụng quốc tế Căng thẳng thương mại TrungMỹ đang phủ bóng đen lên nền kinh tế toàn cầu và điều kiện tài chính ở rất nhiều các khu vực. Trước tình trạng như vậy, các NHTW sẵn sàng kích thích tăng trưởng và người vay vốn trên toàn cầu có thể tiếp tục được hưởng các điều kiện tín dụng khá tốt. Nhằm khắc phục những căng thằng về thương mại, các NHTW đã tiến hành cắt giảm các mức lãi suất chính sách, bổ sung thanh khoản và đóng vai trò cho là người cho vay cuối cùng để củng cố thị trường tiền tệ liên ngân hàng. Bên cạnh đó các NHTW tiến hành những biện pháp can thiệp cần thiết để ổn định thị trường tài chính.  Bối cảnh tín dụng trong nước Về điều hành chính sách tiền tệ, NHNN trong những năm gần đã tích cực thực hiện các công cụ CSTT để ổn định thị trường tiền tệ, từ đó kiểm soát lạm phát thấp 3.54% và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ở mức cao 7.08%. Về điều hành tín dụng, theo thông báo của NHNN, tín dụng hiện nay đang tăng trưởng phù hợp với cân đối vĩ mô và đã đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế. 4.1.2. Dự báo nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Thực tế, tác động của đại dịch COVID19 tới chất lượng tài sản của các nhà băng đã làm bộc lộ những tiềm ẩn của vấn đề nợ xấu. Dự báo, nợ xấu của ngành ngân hàng có thể sẽ tăng lên 3% vào cuối 2020 và trong năm 2021 sẽ tăng lên 4%. Chất lượng tín dụng của khách hàng ngày càng suy giảm, cùng với môi trường lãi suất thấp tiếp tục được duy trì khi hậu quả của đại dịch dần bộc lộ trong toàn bộ nền kinh tế ở vài năm tới. 4.2. Định hướng và quan điểm quản lý nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam 4.2.1. Định hướng quản lý của nhà nước đối với nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam Thứ nhất, định hướng cho việc phát triển hệ thống giám sát trong ngành ngân hàng. Thứ hai, định hướng cho việc đổi mới quản lý và phát triển nhân lực trong quản trị rủi ro. Thứ ba, định hướng cho việc hiện đại hóa hệ thống công nghệ vào quản lý rủi ro. Thứ tư,