Tóm tắt luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Đặc điểm tâm lý lâm sàng của học sinh Tiểu học có rối loạn tăng động giảm chú ý

Chia sẻ: Vinh Le | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm rõ những đặc điểm tâm lý lâm sàng đặc trưng của trẻ rối loạn tâm lý tăng động giảm chú ý trong quần thể nghiên cứu, một số liên quan đến tình trạng rối loạn tâm lý tăng động giảm chú ý ở các em; đề xuất các biện pháo tác động nhằm giảm thiểu rối loạn tâm lý tăng động giảm chú ý của trẻ em Tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Đặc điểm tâm lý lâm sàng của học sinh Tiểu học có rối loạn tăng động giảm chú ý

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o viÖn khoa häc x· héi viÖt nam viÖn t©m lý häc nguyÔn thÞ v©n thanh ®Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña häc sinh tiÓu häc cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý Chuyªn ngμnh: T©m lý häc chuyªn ngμnh M· sè: 62 31 80 05 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ t©m lý häc hμ néi-2010
danh môc c¸c c«ng tr×nh ®· c«ng bè C«ng tr×nh ®· ®−îc hoμn thμnh t¹i ViÖn T©m lý häc. 1. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2006), “Rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý vμ rèi lo¹n häc tËp ë trÎ em”, T¹p chÝ T©m lý häc (sè 3)-3. Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 2. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2006), “Rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý ë trÎ em-LÞch sö vÊn ®Ò thuËt ng÷”, T¹p chÝ T©m lý häc (sè 4)-4. 1.PGS.TS. V¨n ThÞ Kim Cóc. 3. NguyÔn ThÞ V©n Thanh, NguyÔn Sinh Phóc (2007), Thùc tr¹ng häc sinh cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý ë hai tr−êng tiÓu häc t¹i Hμ Néi, Kû 2.PGS.TS. NguyÔn Sinh Phóc yÕu héi th¶o “Can thiÖp vμ phßng ngõa c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ tinh thÇn trÎ Ph¶n biÖn 1: GS.TS TrÇn H÷u LuyÕn em ViÖt Nam”, Khoa S− ph¹m (tr−êng §¹i häc quèc gia Hμ Néi); Department of Psychology and Human Devolopment (§¹i häc Valderbilt, Tr−êng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia Hμ Néi. vμ Pearbody) (12/2007), Hμ Néi. 4. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2008), VÊn ®Ò chÈn ®o¸n vμ thùc tr¹ng rèi Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. TrÇn ThÞ Minh §øc lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý cña häc sinh tiÓu häc ë Hμ Néi, Kû yÕu Héi th¶o khoa häc “Ch¨m sãc søc khoÎ tinh thÇn”, Héi T©m lý-Gi¸o dôc ViÖt Tr−êng §¹i häc KHXH & NV, §¹i häc Quèc gia Hμ Néi. Nam (11-13/1/2008), S¬n T©y-Hμ T©y. 5. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2008), Giíi thiÖu mét sè bé thang ®o ®−îc Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. TrÇn Quèc Thμnh sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ trÎ em cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý, Kû yÕu Héi th¶o khoa häc “Ch¨m sãc søc khoÎ tinh thÇn”, Héi T©m lý-Gi¸o dôc ViÖt Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hμ Néi Nam (11-13/1/2008), S¬n T©y-Hμ T©y. 6. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2008), Mét sè vÊn ®Ò ®¸ng l−u t©m vÒ tiÕn LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhμ n−íc häp triÓn cña rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý, Kû yÕu Héi th¶o khoa häc “Ch¨m sãc søc khoÎ tinh thÇn”, Héi T©m lý-Gi¸o dôc ViÖt Nam (11-13/1/2008), t¹i Viện Tâm lý học, 37 Kim Mã Thượng, Cống Vị, Ba Đình, Hà Nội, S¬n T©y-Hμ T©y. vμo håi 14 giê, ngμy 8 th¸ng 2 n¨m. 2010 7. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2008), Ch©n dung t©m lý mét tr−êng hîp rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý, T¹p chÝ T©m lý häc (sè 3)-3. Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: Th− viÖn Quốc gia Hà Nội, Thư viện 8. NguyÔn ThÞ V©n Thanh (2008), §Æc ®iÓm quan hÖ g¾n kÕt gi÷a trÎ tiÓu häc cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý vμ ng−êi ch¨m sãc, T¹p chÝ T©m Viện Tâm lý học. lý häc (12) tr.53-60.
24 1 hÖ tiÕp xóc kh«ng cã mèi quan hÖ víi c¸c møc ®é cña RLT§GCY. Nh−ng møc ®é c¸c kü n¨ng cña quan hÖ g¾n kÕt cã t−¬ng quan nghÞch vμ Më ®Çu cã kh¶ n¨ng dù b¸o ®−îc møc ®é biÓu hiÖn cña RLT§GCY cña HSTH. 1. Lý do chän ®Ò tμi 2. VÒ nghiªn cøu thùc nghiÖm: C¸c trÎ ®−îc t¸c ®éng ®· c¶i thiÖn ®−îc 1.1. Rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý (RLT§GCY) lμ mét lo¹n kh¸ phæ mét møc ®é RLT§GCY trªn thang ®iÓm Conner vμ trªn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh biÕn ë trÎ em trªn thÕ giíi vμ g©y ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng vμ quan s¸t. Ng−îc l¹i, c¸c trÎ RLT§GCY kh«ng ®−îc ¸p dông c¸c biÖn sù ph¸t triÓn cña trÎ. Trªn thÕ giíi, tÝnh trung b×nh, cø 100 trÎ th× cã tõ 2 ph¸p t¸c ®éng tiÕn triÓn Ýt ë mét sè khÝa c¹nh vÒ chó ý, vËn ®éng vμ xung ®Õn 5 trÎ m¾c rèi lo¹n nμy. ë løa tuæi häc ®−êng, RLT§GCY chiÕm ®éng. Mét sè khÝa c¹nh quan s¸t kh¸c ë c¸c trÎ nμy cã tiÕn triÓn theo kho¶ng 3-5% tæng sè trÎ chiÒu h−íng xÊu ®i. KÕt qu¶ t¸c ®éng thùc nghiÖm còng kh¼ng ®Þnh gi¶ 1.2. RLT§GCY lμ mét rèi lo¹n ngμy cμng thu hót ®−îc sù quan t©m chó thuyÕt nghiªn cøu cña luËn ¸n lμ: “Cã thÓ c¶i thiÖn møc ®é biÓu hiÖn trªn ý cña x· héi v× sù ph¸t triÓn phøc t¹p cña nã. Tr−íc ®©y ng−êi ta vÉn cho l©m sμng ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ tiÓu häc cã RLT§GCY b»ng c¸ch sö r»ng, trÎ RLT§GCY sÏ thuyªn gi¶m c¸c triÖu chøng khi b−íc vμo tuæi dông c¸c biÖn ph¸p can thiÖp t©m lý t¸c ®éng vμo quan hÖ g¾n kÕt thanh thiÕu niªn. Nh−ng trong mét nghiªn cøu chiÒu däc, Barkley (1990) nhËn thÊy 70% trÎ RLT§GCY ®Õn løa tuæi thanh thiÕu niªn vÉn ®¸p øng M/NCS-trÎ”. c¸c tiªu chuÈn chÈn ®o¸n cña RLT§GCY. Vμ nghiªn cøu sau 20 n¨m th× KiÕn nghÞ 60% ®èi t−îng nμy vÉn cßn c¸c triÖu chøng chñ yÕu cña RLT§GCY. 1. ë phßng kh¸m: ®Ó ®i ®Õn mét chÈn ®o¸n cho trÎ RLT§GCY cÇn 1.3. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ RLT§GCY cña häc sinh tiÓu häc (HSTH) ë hÕt søc thËn träng, ph¶i phèi hîp nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau, chø ViÖt Nam hiÖn nay cßn ch−a nhiÒu: Trong lÜnh vùc y häc, nghiªn cøu vÒ kh«ng thÓ chØ c¨n cø vμo kÕt qu¶ tr¾c nghiÖm hay nh÷ng pháng vÊn l©m lo¹i rèi lo¹n nμy chØ dõng l¹i lμ mét phÇn trong c¸c ®iÒu tra c¸c rèi lo¹n ë sμng ®−îc lμm véi v·. trÎ em nãi chung; Trong lÜnh vùc t©m lý häc, c¸c nghiªn cøu còng cßn 2. TrÞ liÖu t©m lý: c¸c trÞ liÖu míi nªn ®−îc x©y dùng trªn c¬ së khiªm tèn vμ chØ r¶i r¸c trong mét sè c¸c luËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc hay n©ng cao kü n¨ng g¾n kÕt cho M/NCS vμ trÎ. cao häc. 3. Nhμ tr−êng vμ gi¸o viªn: Ph¸t hiÖn sím trÎ cã RLT§GCY ®Ó Víi nh÷ng lý do trªn ®©y, viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi “§Æc ®iÓm t©m lý sím ®−a ®Õn c¸c nhμ chuyªn m«n vμ ®Ó cã kÕ ho¹ch gióp ®ì trÎ hßa nhËp l©m sμng cña häc sinh tiÓu häc cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý” lμ mét líp häc. viÖc lμm cÇn thiÕt, cã ý nghÜa c¶ vÒ mÆt lý luËn vμ thùc tiÔn. 4. Tuyªn truyÒn vμ gi¸o dôc céng ®ång: CÇn cã nh÷ng ch−¬ng tr×nh 2. Môc ®Ých nghiªn cøu gi¶ng d¹y hoÆc tuyªn truyÒn ®Ó n©ng cao kü n¨ng g¾n kÕt víi trÎ cho Lμm râ nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng ®Æc tr−ng cña trÎ M/NCS ®Ó gi¶m nhÑ møc ®é RLT§GCY ë trÎ. RLT§GCY trong quÇn thÓ nghiªn cøu, mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh 5. ë gia ®×nh cÇn l−u ý, M/NCS cÇn ph¶i n©ng cao kü n¨ng trong tr¹ng RLT§GCY ë c¸c em (cô thÓ lμ kü n¨ng quan hÖ g¾n kÕt gi÷a trÎ cã quan hÖ g¾n kÕt ®Ó tr¸nh g©y “®au khæ” cho trÎ. RLT§GCY vμ mÑ/ng−êi ch¨m sãc; ®Ò xuÊt biÖn ph¸p t¸c ®éng nh»m gi¶m thiÓu RLT§GCY cña trÎ tiÓu häc cã RLT§GCY.
2 23 3. §èi t−îng, kh¸ch thÓ nghiªn cøu So víi tr−êng hîp kh«ng ®−îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng, 3.1. §èi t−îng nghiªn cøu: §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña HSTH cã rèi tr−êng hîp ®−îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng cho kÕt qu¶ c¶i thiÖn lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý vμ mèi quan hÖ cña HSTH cã rèi lo¹n t¨ng trªn c¶ thang ®iÓm cña CPRS vμ trªn c¸c khÝa c¹nh quan s¸t chó ý ë tÊt c¶ ®éng gi¶m chó ý víi M/NCS. c¸c bèi c¶nh. 3.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu KÕt luËn ¾ Kh¸ch thÓ chÝnh lμ 41 HSTH ®−îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh lμ 1. VÒ nghiªn cøu thùc tr¹ng RLT§GCY. C¸c häc sinh nμy ®−îc t×m kiÕm tõ c¸c nguån: ë tr−êng tiÓu §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña HSTH biÓu hiÖn trªn ba khÝa c¹nh häc, ë gia ®×nh vμ c¸c phßng kh¸m nhi khoa vμ t©m thÇn nhi trªn ®Þa bμn chÝnh lμ gi¶m chó ý, t¨ng ®éng vμ xung ®éng, cô thÓ nh− sau: Hμ Néi. • §Æc ®iÓm chó ý cña häc sinh cã RLT§GCY ®èi víi nh÷ng nhiÖm ¾ Kh¸ch thÓ phô gåm: 41 mÑ hoÆc ng−êi ch¨m sãc chÝnh cña nh÷ng vô cã cÊu tróc lμ: trÎ RLT§GCY cã søc bÒn chó ý ng¾n, khèi l−îng chó ý trÎ trong nhãm kh¸ch thÓ chÝnh; 36 gi¸o viªn cña c¸c trÎ cã RLT§GCY nhá, møc ®é c¸c kü n¨ng chó ý thÊp h¬n so víi nhãm ®èi chøng trªn tÊt nªu trªn; 30 HSTH kh«ng cã RLT§GCY lμm nhãm ®èi chøng vμ 30 mÑ c¶ c¸c bèi c¶nh quan s¸t. Sù kh¸c nhau vÒ cã søc bÒn chó ý, khèi l−îng hoÆc ng−êi ch¨m sãc chÝnh (M/NCS) cña nh÷ng trÎ kh«ng cã RLT§GCY nμy. chó ý, møc ®é c¸c kü n¨ng chó ý lμ cã gi¸ trÞ khi ph©n biÖt c¸c HSTH cã 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc RLT§GCY vμ c¸c HSTH kh«ng cã RLT§GCY. §èi víi mét sè nhiÖm vô 4.1. §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña HSTH cã RLT§GCY cã thÓ nhËn chó ý lo¹i kh¸c, ®Æc ®iÓm gi¶m chó ý cña trÎ cã thÓ cã nh÷ng dao ®éng thÊy ë sù t¨ng vËn ®éng th«, ë sù chó ý (khèi l−îng chó ý nhá, kü n¨ng nhÊt ®Þnh. chó ý thÊp vμ kh«ng bÒn v÷ng) vμ xung ®éng hμnh vi. Trong häc tËp, trÎ th−êng biÓu hiÖn ®Æc ®iÓm gi¶m chó ý b»ng viÖc 4.2. Møc ®é RLT§GCY cña HSTH cã RLT§GCY phô thuéc vμo kü m¾c lçi sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô: ®äc bá sãt ch÷, chÐp n¨ng quan hÖ g¾n kÕt gi÷a trÎ víi M/NCS. bá sãt ch÷, chÐp ®Çu bμi sai…dÉn ®Õn lμm sai. 4.3. Cã thÓ c¶i thiÖn møc ®é RLT§GCY cña HSTH b»ng c¸ch huÊn • BiÓu hiÖn t¨ng ®éng cña HSTH cã RLT§GCY, ®¸ng chó ý nhÊt luyÖn cho M/NCS hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p can thiÖp t©m lý t¸c ®éng t©m lμ t¨ng vËn ®éng th«, víi ®Æc ®iÓm “ngä ngo¹y, vÆn vÑo trªn ghÕ ngåi”. lý ®Ó hä c¶i thiÖn chÊt l−îng quan hÖ g¾n kÕt cña hä víi trÎ. • HSTH cã RLT§GCY th−êng biÓu hiÖn xung ®éng hμnh vi b»ng 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 5.1. HÖ thèng hãa nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ trÎ tiÓu häc vμ RLT§GCY ë trÎ tiÓu “c−íp lêi ng−êi ®èi tho¹i”, “ph¸ quÊy, trªu chäc trÎ ngåi c¹nh” vμ “nãi leo häc. vμo c©u chuyÖn cña ng−êi kh¸c”; biÓu hiÖn xung ®éng c¶m xóc b»ng “dÔ 5.2. X¸c ®Þnh vμ lμm râ nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng ®Æc tr−ng cña khãc hoÆc hay khãc”. Khã kiÒm chÕ hμnh vi cña m×nh tr−íc mét sù hÉng trÎ RLT§GCY, thùc tr¹ng quan hÖ g¾n kÕt gi÷a M/NCS-trÎ tiÓu häc cã hôt, mét sù phÊn khÝch…lμm trÎ th−êng khã cã hμnh vi thÝch øng víi bèi RLT§GCY trong quÇn thÓ nghiªn cøu. c¶nh giao tiÕp, lμm ng−êi kh¸c khã chÞu. 5.3. Nghiªn cøu thùc nghiÖm t¸c ®éng nh»m c¶i thiÖn c¸c ®Æc ®iÓm t©m Quan hÖ g¾n kÕt cña M/NCS víi trÎ cã RLT§GCY t¹i thêi ®iÓm kh¶o lý cña RLT§GCY ®Ó ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt nghiªn cøu. s¸t cã ®Æc ®iÓm: tÇn suÊt quan hÖ t−¬ng t¸c t−¬ng ®èi lín tuy nhiªn møc ®é c¸c kü n¨ng cña quan hÖ g¾n kÕt phÇn lín l¹i ë møc trung b×nh hoÆc møc thÊp. KÕt qu¶ cña quan hÖ t−¬ng t¸c th−êng thÊp; TÇn suÊt cña quan
22 3 quan hÖ g¾n kÕt cña M/NCS l¹i t¨ng c−êng thªm mét møc HÖ thèng c¸c 6. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu biÖn ph¸p ®−îc m« h×nh hãa trong h×nh 3.8. 6.1. VÒ kh¸ch thÓ nghiªn cøu chÝnh: Kh¸ch thÓ ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn chÈn ®o¸n cña DSM-IV vÒ 3.5. KÕt qu¶ thùc nghiÖm t¸c ®éng RLT§GCY; C¸c tiªu chuÈn lo¹i trõ cña c¸c kh¸ch thÓ bao gåm: chËm §èi víi c¸c tr−êng hîp RLT§GCY ph©n kiÓu gi¶m chó ý tham gia ph¸t triÓn trÝ tuÖ, c¸c rèi lo¹n t©m thÇn (tù kû, lo¹n thÇn), bÖnh thùc thÓ thùc nghiÖm, chóng t«i chØ ®¸nh gi¸ c¸c ®Æc ®iÓm gi¶m chó ý tr−íc vμ n·o, ®éng kinh…; chøc n¨ng cña c¸c gi¸c quan nh− tai, m¾t, c¬ quan sau thùc nghiÖm. Bëi lÏ, vÊn ®Ò gi¶m chó ý lμ vÊn ®Ò chÝnh cña c¸c trÎ ph¸t ©m cßn tèt; kh«ng cã c¸c bÖnh ngoμi da nh− eczema, v¶y nÕn; kh«ng nμy, sù c¶i thiÖn cã héi chøng Tourette, móa giËt Syndenham; C¸c kh¸ch thÓ chØ cã B¶ng 3.16: KÕt qu¶ thùc nghiÖm t¸c ®éng trªn tr−êng hîp RLT§GCY thÓ gi¶m chó ý RLT§GCY ®¬n thuÇn, kh«ng cã c¸c rèi lo¹n kÌm theo: rèi lo¹n häc tËp, Tr−êng hîp 012007 Tr−êng hîp 292007 rèi lo¹n phßng vÖ chèng ®èi, rèi lo¹n lo ©u, rèi lo¹n hμnh vi; Kh¸ch thÓ Tr−íc Sau HiÖu sè Tr−íc Sau HiÖu sè chÝnh cã RLT§GCY nh−ng vÉn tham gia vμo c¸c líp häc b×nh th−êng thùc thùc thay thùc thùc thay nghiÖm nghiÖm ®æi nghiÖm nghiÖm ®æi nh− c¸c trÎ em kh¸c cïng ®é tuæi; Thùc nghiÖm t¸c ®éng kh«ng nghiªn §iÓm cña CPRS 89 74 - 15 92 90 -2 cøu trªn nh÷ng trÎ ®ang ®−îc sö dông liÖu ph¸p hãa d−îc (dïng thuèc (®iÓm sè) ®iÒu trÞ RLT§GCY) Thêi l−îng chó ý (thêi l−îng trung b×nh/s) 6.2. Giíi h¹n vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu: chØ nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t©m lý ë nhμ 1.4 4.7 +3.3 1.2 1.2 0 l©m sμng lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý ë HSTH trong bèi c¶nh nhμ tr−êng, ë tr−êng 1.7 5.8 +4.1 1.9 2 + .1 ë phßng kh¸m 26.2 30.2 +4 28.6 20.1 - 8.5 gia ®×nh vμ phßng kh¸m. Kü n¨ng chó ý 3 5 +2 4 4 0 6.3. VÒ ®Þa bμn nghiªn cøu: c¸c trÎ sèng ë néi thμnh thμnh phè Hμ Néi. (møc ®é ®iÓm) 7. c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ò tμi sö dông phèi hîp c¸c Khèi l−îng chó ý (sè l−îng trung b×nh) ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tμi liÖu; Ph−¬ng ph¸p ë nhμ 1 1.4 + .4 1.2 1.2 0 pháng vÊn; Ph−¬ng ph¸p quan s¸t; Ph−¬ng ph¸p trß chuyÖn l©m sμng; ë tr−êng 1.2 1.6 + .4 2 2.1 + .1 Ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm; Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm t©m lý; Ph−¬ng ë phßng kh¸m 2.1 2.5 + .4 2 2 0 ph¸p thèng kª to¸n häc; Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tr−êng hîp. cña RLT§GCY nhiÒu hay Ýt phô thuéc vμo sù c¶i thiÖn cña c¸c ®Æc ®iÓm gi¶m chó ý nμy. 8. §ãng gãp míi cña luËn ¸n XÐt vÒ ®iÓm sè cña CPRS, c¶ hai tr−êng hîp ®Òu cã sù thay ®æi. - Nghiªn cøu nμy hÖ thèng gãp phÇn lμm s¸ng tá h¬n hÖ thèng Tuy nhiªn, tr−êng hîp ®−îc can thiÖp cã hiÖu sè thay ®æi lín h¬n (-15 so kh¸i niÖm vμ c¬ së lý luËn vÒ ®Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng, rèi lo¹n t¨ng víi -2), cã nghÜa lμ sù c¶i thiÖn vÒ ®iÓm sè trªn tr¾c nghiÖm t©m lý lín ®éng gi¶m chó ý cña HSTH, ®ång thêi ®Ò cËp ®Õn sù ph¸t sinh vμ ph¸t h¬n. Møc ®é RLT§GCY ®−îc c¶i thiÖn tõ møc nhÑ chuyÓn sang møc triÓn cña RLT§GCY trong ®êi sèng c¸ nh©n. ranh giíi. Trong khi tr−êng hîp 292007 th× sù c¶i thiÖn lμ kh«ng ®¸ng kÓ. - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi cã thÓ sö dông lμm tμi liÖu tham Møc ®é cña RLT§GCY trªn ®iÓm sè cña CPRS vÉn gi÷ ë møc ®é nhÑ kh¶o cho c¸c nhμ t©m lý l©m sμng, c¸c nhμ t− vÊn t©m lý vμ c¸c bËc cha nh− tr−íc thùc nghiÖm. mÑ trong viÖc chÈn trÞ, nu«i d¹y trÎ tiÓu häc cã RLT§GCY.
4 21 3.4. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng ch−¬ng 1: c¬ së lý luËn 1.1. lÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò Cã nh÷ng b»ng chøng cho thÊy RLT§GCY lμ hiÖn t−îng ®· xuÊt hiÖn tõ hμng ngμn n¨m tr−íc. Tuy nhiªn tªn gäi vμ néi dung cña rèi lo¹n nμy kh«ng ngõng thay ®æi theo thêi gian. ChØ khi Sæ tay ChÈn ®o¸n vμ Thèng kª c¸c rèi lo¹n t©m thÇn cña Héi t©m thÇn häc Hoa kú lÇn thø 2 (1968) ®−a ra thuËt ng÷ ph¶n øng t¨ng ®éng ë trÎ em, ®Þnh danh rèi lo¹n víi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n: gi¶m chó ý, t¨ng ®éng vμ xung ®éng, thuËt ng÷ nμy míi ®−îc sö dông réng r·i, thèng nhÊt trong khoa häc. 1.1.1. Nghiªn cøu dÞch tÔ häc vÒ RLT§GCY cña trÎ 6-12 tuæi G.J.August vμ cs (1996) nghiªn cøu trªn 7.231 trÎ em tõ líp 1 ®Õn líp 4. KÕt qu¶ lμ tû lÖ nam/n÷ lμ 4/1, 4,4% cã hμnh vi ph¸ ph¸ch, 67% c¸c trÎ cã hμnh vi ph¸ ph¸ch nμy ®¸p øng tiªu chuÈn chÈn ®o¸n RLT§GCY. Trong khi ®iÒu tra dÞch tÔ vÒ tû lÖ RLT§GCY trªn 2.400 trÎ em Cana®a (2002), cho tû lÖ nam vμ n÷ cã RLT§GCY gÇn t−¬ng ®−¬ng. M.Beiser, R.Dion, A.Gotowiec (2000) ph©n tÝch c¸c sè liÖu trªn 1.555 trÎ lμ d©n b¶n xø vμ 489 trÎ lμ d©n nhËp c− ë B¾c Mü ®Ó kh¶o s¸t yÕu tè xuyªn v¨n hãa cña cÊu tróc triÖu chøng cña RLT§GCY. Ở ViÖt nam, NguyÔn V¨n Siªm (1996) thèng kª, tõ 1-2-1995 ®Õn 15-5-1996, nhËn thÊy cã 10 trÎ RLT§GCY ®Õn kh¸m t¹i phßng kh¸m t©m lý-y häc-gi¸o dôc, bÖnh viÖn Saint Paul; NguyÔn C«ng Khanh (2003) c«ng bè bμi b¸o “ThÝch nghi hãa bé tr¾c nghiÖm Conner” vμ x¸c ®Þnh tr¾c nghiÖm lμ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ph¸t hiÖn trÎ cã RLT§GCY; H×nh 3.9: M« h×nh tæ chøc c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng Trong “Ph−¬ng ph¸p ph¸t hiÖn hiÖn t−îng rèi nhiÔu hμnh vi t¨ng ®éng C¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ gi¶m chó ý ë häc sinh trung häc c¬ së” (2003), Vâ ThÞ Minh ChÝ ®−a ra nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm quan hÖ g¾n kÕt cña M/NCS-trÎ tiÓu häc cã tû lÖ häc sinh cã RLT§GCY lμ 0.73%, trong ®ã nam: 1.28%, n÷: 019%. RLT§GCY, nh»m n©ng cao chÊt l−îng quan hÖ g¾n kÕt ®−îc thiÕt kÕ ViÖc dÉn ra nghiªn cøu nμy ë ViÖt nam cã vÎ khËp khiÔng so víi chñ yÕu lμ nh»m t¸c ®éng tõ M/NCS ®Õn trÎ. C¸c biÖn ph¸p nμy ®−îc tæ c¸c nghiªn cøu n−íc ngoμi. Tuy nhiªn thùc tÕ, sè liÖu nμy ë HSTH ch−a chøc thμnh mét hÖ thèng, trong ®ã c¸c biÖn ph¸p ®−îc tiÕn hμnh tr−íc lμ cã nghiªn cøu nμo ®−a ra, nªn chóng t«i kh«ng thÓ tiÕn hμnh so s¸nh c¬ së cho c¸c biÖn ph¸p ®−îc tiÕn hμnh tiÕp sau. Qua mçi b−íc tiÕn hμnh, ®−îc.
20 5 tøc, c¸u b¼n, næi khïng”, “nãi leo vμo c©u chuyÖn cña ng−êi kh¸c”, “dÔ 1.1.2. Nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm cô thÓ cña RLT§GCY khãc hoÆc hay khãc”, “chen ngang trong khi xÕp hμng hay trong trß ch¬i” R.Pry (1998) ë Ph¸p, nghiªn cøu c¸c thμnh tè nhËn thøc vμ hμnh vi chØ ra sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª gi÷a hai nhãm. ë 30 trÎ 7 tuæi cã RLT§GCY. T¸c gi¶ nhËn xÐt vÒ mèi t−¬ng quan gi÷a Tãm l¹i: §a sè HSTH biÓu hiÖn t¨ng ®éng RLT§GCY b»ng “ngä nhËn thøc vμ hμnh vi cña nhãm ®èi t−îng nghiªn cøu vμ ®Æt c©u hái cho ngo¹y, vÆn vÑo trªn ghÕ ngåi”. HSTH cã RLT§GCY th−êng biÓu hiÖn c¸c h−íng nghiªn cøu vÒ sau: ThiÕu hôt chó ý liÖu cã cïng b¶n chÊt víi xung ®éng hμnh vi b»ng viÖc khã kiÒm chÕ hμnh vi cña m×nh tr−íc mét trÇm c¶m ë trÎ em trong chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ hay trong c¸c rèi lo¹n häc sù hÉng hôt, mét sù phÊn khÝch....lμm trÎ th−êng khã cã hμnh vi thÝch øng tËp hay kh«ng? víi bèi c¶nh giao tiÕp. D.R.Blachman vμ S.Hinshaw (2002) so s¸nh trÎ n÷ cã RLT§GCY vμ trÎ n÷ kh«ng cã RLT§GCY, nhËn thÊy: trÎ cã RLT§GCY khã ®−îc 3.2. quan hÖ g¾n kÕt gi÷a M/NCS-trÎ cã RLT§GCY b¹n bÌ cïng løa chÊp nhËn h¬n; Khi tham gia vμo quan hÖ b¹n bÌ: trÎ KÕt qu¶ ë b¶ng 3.13 cho thÊy: Sù t−¬ng quan kh«ng cã ý nghÜa RLT§GCY kh«ng cã b¹n th©n vμ kh«ng cã nhiÒu lo¹i b¹n h¬n; §é bÒn thèng kª gi÷a møc ®é RLT§GCY vμ tÇn suÊt quan hÖ tiÕp xóc; Cã t−¬ng cña t×nh b¹n vμ ChÊt l−îng cña quan hÖ b¹n bÌ: kh«ng nhËn thÊy sù kh¸c quan ©m ( r = − . 661) cã ý nghÜa ë møc p=.01 gi÷a kü n¨ng g¾n kÕt vμ biÖt gi÷a hai nhãm. møc ®é RLT§GCY. 1.1.3. Nghiªn cøu vÒ c¸c rèi lo¹n kÌm theo B¶ng 3.13: T−¬ng quan gi÷a tÇn suÊt quan hÖ tiÕp xóc vμ kü n¨ng g¾n kÕt víi møc ®é cña RLT§GCY R.Delong (1995) ®−a ra con sè kho¶ng 41% ®Õn 80% trÎ Møc ®é TÇn suÊt Kü n¨ng RLT§GCY cã rèi lo¹n häc tËp. Cßn M.Touzin, M.F.Le Heuzey, quan hÖ RLT§GCY g¾n kÕt M.C.Mouren-Simeoni (1997) nhËn thÊy: 29% cã mét rèi lo¹n häc tËp tiÕp xóc Møc ®é RLT§GCY r 1 − . 109 − . 661** biÓu hiÖn ë ch÷ viÕt, 26,6% cã mét rèi lo¹n häc tËp biÓu hiÖn ë m«n ®äc, n 41 41 41 vμ 18% cã mét rèi lo¹n häc tËp ë biÓu ®¹t ng«n ng÷; §iÒu tra cña V¨n TÇn suÊt quan hÖ tiÕp xóc r − . 109 1 − . 067 n 41 41 41 phßng Nghiªn cøu vμ ChÝnh s¸ch Ch¨m sãc Søc kháe Hoa kú (1996) −íc Kü n¨ng g¾n kÕt r − . 661** − . 067 1 tÝnh, 1/3 trÎ cã RLT§GCY th× còng cã thªm mét chÈn ®o¸n rèi lo¹n n 41 41 41 phßng vÖ chèng ®èi; d−íi 1/5 trÎ cã RLT§GCY th× còng cã rèi lo¹n trÇm Ghi chó: ** HÖ sè t−¬ng quan cã ý nghÜa ë møc .01 c¶m; h¬n 1/5 sè trÎ cã RLT§GCY th× cã mét chÈn ®o¸n vÒ rèi lo¹n lo ©u; Do ®ã, nÕu kü n¨ng g¾n kÕt cña M/NCS cμng tèt th× møc ®é biÓu 12,36% trÎ trong sè ®ã cã rèi lo¹n häc tËp, 35,15% cã rèi lo¹n hμnh vi. hiÖn cña RLT§GCY cμng nhÑ. Trong khi ®ã, theo ®iÒu tra cña Trung t©m KiÓm so¸t vμ phßng ngõa bÖnh Nh− vËy, tÇn suÊt cña quan hÖ tiÕp xóc kh«ng cã mèi quan hÖ víi tËt Mü (1998) −íc l−îng h¬n mét nöa trÎ tõ 6-11 tuæi ®−îc chÈn ®o¸n cã c¸c møc ®é cña RLT§GCY. Nh−ng møc ®é c¸c kü n¨ng cña quan hÖ g¾n RLT§GCY th× còng cã mét rèi lo¹n häc tËp. kÕt cã t−¬ng quan nghÞch vμ cã kh¶ n¨ng dù b¸o møc ®é biÓu hiÖn cña Ở ViÖt nam, TrÇn ThÞ LÖ Thu (2006), t×m ra 4 trÎ cã RLT§GCY ë RLT§GCY cña HSTH. quÇn thÓ 59 trÎ ph¸t triÓn t©m thÇn trong c¸c líp gi¸o dôc ®Æc biÖt. 3.3. tr−êng hîp nghiªn cøu ®iÓn h×nh (kh«ng tr×nh bμy v× khu«n khæ cña cuèn tãm t¾t cã h¹n)
6 19 1.1.4. Nghiªn cøu vÒ tiÕn triÓn cña RLT§GCY S.Mannuza vμ cs (1988) nghiªn cøu chiÒu däc trong 10 n¨m. C¸c B¶ng 3.7: §Æc ®iÓm xung ®éng cña hai nhãm nhμ nghiªn cøu nhËn thÊy tû lÖ ng−êi bÞ c¶nh s¸t b¾t gi÷, kÕt téi vμ bá tï Nhãm nghiªn Nhãm ®èi cøu chøng cao h¬n nhãm chøng. Bèi c¶nh Trung §é Trung §é 1.1.5. Nghiªn cøu vÒ c¸c ph−¬ng thøc trÞ liÖu hay trî gióp trÞ liÖu t©m Néi dung quan s¸t b×nh b×nh p sè lÇn lÖch sè lÇn lÖch lý quan s¸t ®¸nh chuÈn ®¸nh chuÈn G.A.Fabiano vμ W.E.Pelham Jr. (2003) nghiªn cøu tr−êng hîp mét dÊu dÊu /10s /10s cËu bÐ 8 tuæi 11 th¸ng, häc líp 3. C¸c t¸c gi¶ sö dông liÖu ph¸p hμnh vi C−íp lêi ng−êi ë nhμ 2.29 .87 .00(*) .00(**) .000 víi hÖ thèng nhiÖm vô cô thÓ vμ hÖ thèng khen th−ëng phï hîp vμ nhËn ®èi tho¹i ë tr−êng 1.45 .46 0 0 .000 ë phßng kh¸m 1.31 .41 0 0 .000 ®Þnh: viÖc ¸p dông liÖu ph¸p hμnh vi vμo m«i tr−êng tr−êng häc lμ cã tÝnh Ph¸ quÊy, trªu ë nhμ 2.62 1.20 0 0 .000 kh¶ thi. chäc trÎ ngåi ë tr−êng 1.52 .50 .00(*) .00(**) .000 c¹nh ë phßng kh¸m 1.49 .49 0 0 .000 G.M.Kapalka (2004) thö nghiÖm 76 gia ®×nh cã trÎ RLT§GCY Ph¸ ®¸m trß ch¬i ë nhμ .54 .38 0 0 .000 xem xÐt c¸ch thøc trÎ nhËn ®−îc lêi yªu cÇu ®Ò nghÞ cña cha mÑ cã hiÖu cña nh÷ng trÎ ë tr−êng 1.48 .49 .00(*) .00(**) .000 kh¸c, hay ho¹t ë phßng kh¸m .38 .28 0 0 .000 qu¶ nhÊt. §¸nh gi¸ sau hai tuÇn, tû lÖ kh«ng v©ng lêi gi¶m 32%. ®éng cña ng−êi kh¸c Hμnh vi R.Reid, M.Schartz, A.L. Trout (2005) sö dông can thiÖp tù ®iÒu chØnh NhÊp nhæm hoÆc ë nhμ .18 .13 0 0 .000 cho trÎ RLT§GCY. KÕt qu¶ cña nghiªn cøu gîi ý: can thiÖp tù ®iÒu chØnh hμnh ®éng nh− ë tr−êng .00(*) .00(**) 0 0 .000 cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¶i thiÖn cã ý nghÜa ë häc sinh trªn hμnh vi tËp trung bÞ thóc ®Èy ë phßng kh¸m .00(*) .00(**) 0 0 .002 Nãi leo vμo c©u ë nhμ 2.79 1.28 .00(*) .00(**) .000 vμo nhiÖm vô c«ng viÖc, hiÖu qu¶ vμ tÝnh chÝnh x¸c cña häc tËp vμ lμm chuyÖn cña ë tr−êng 1.75 .78 0 0 .000 ng−êi kh¸c ë phßng kh¸m 1.03 .65 0 0 .000 gi¶m nh÷ng hμnh vi ph¸ ph¸ch kh«ng thÝch hîp. G©y gæ, ®¸nh ë nhμ .00(*) .19 0 0 .031 Nh− vËy, c¸c nghiªn cøu vÒ RLT§GCY ë n−íc ngoμi kh¸ s©u vμ kh¸ nhau. ë tr−êng .00(*) .00(**) .00(*) .00(**) .082 ë phßng kh¸m 0 0 0 0 nhiÒu mÆt. Trong lóc ®ã c¸c nghiªn cøu vÒ RLT§GCY nãi chung vμ Chen ngang ë nhμ .90 .66 .00(*) .00(**) .000 RLT§GCY cña HSTH ë ViÖt Nam nãi riªng l¹i ch−a nhiÒu. trong khi xÕp ë tr−êng .64 .50 .00(*) .00(**) .000 hμng hay trong ë phßng kh¸m .31 .41 0 0 .000 1.2. Mét sè kh¸I niÖm c¬ b¶n trß ch¬i 1.2.1. Häc sinh tiÓu häc Bùc tøc, c¸u b¼n, ë nhμ .30 .00(**) .00(*) .00(**) .000 næi khïng ë tr−êng .19 .00(**) .00(*) .00(**) .000 1.2.1.1. VÒ ®é tuæi: HSTH lμ trÎ em ®i häc, cã ®é tuæi tõ 6 ®Õn 12. ë phßng kh¸m .14 .00(**) 0 0 .000 1.2.1.2. Nh÷ng nhiÖm vô ph¸t triÓn cña HSTH: Häc ®−îc nh÷ng kü C¶m xóc BÞ kÝch ®éng, næi ë nhμ .36 .34 .00(*) .00(**) .000 khïng ë tr−êng .16 .26 .00(*) .00(**) .002 n¨ng vÒ thÓ chÊt cÇn thiÕt cho nh÷ng trß ch¬i b×nh th−êng; KiÕn t¹o ®−îc ë phßng kh¸m .00 .00(**) (*) 0 0 .006 nh÷ng th¸i ®é, quan niÖm, t− thÕ, d¸ng ®iÖu lμnh m¹nh víi b¶n th©n nh− DÔ khãc hoÆc ë nhμ .56 .27 0 0 .000 hay khãc. ë tr−êng .23 .17 0 0 .000 lμ mét c¬ thÓ ®ang t¨ng tr−ëng; Häc ®−îc c¸ch hoμ hîp víi b¹n cïng tuæi ë phßng kh¸m .00(*) .00(**) 0 0 .000 Ghi chó: (*) lμ nh÷ng quan s¸t kh«ng ®¸ng kÓ vμ b¹n cïng løa; Häc ®−îc mét vai trß x· héi nam tÝnh hay n÷ tÝnh thÝch (**) lμ nh÷ng lÖch chuÈn kh«ng ®¸ng kÓ hîp; Ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng c¬ b¶n liªn quan ®Õn ®äc, viÕt vμ tÝnh to¸n;
18 7 (9.8%) ch¹y nh¶y, leo trÌo kh«ng phï hîp t×nh huèng cña nhãm nghiªn Ph¸t triÓn c¸c kh¸i niÖm cÇn thiÕt cho cuéc sèng hμng ngμy; Ph¸t triÓn cøu vμ 30 tr−êng hîp quan s¸t cña nhãm ®èi chøng. l−¬ng t©m, ®¹o ®øc vμ thang c¸c gi¸ trÞ; §¹t ®−îc sù ®éc lËp cña c¸ nh©n; B¶ng 3.4: §Æc ®iÓm cña c¸c triÖu chøng “ngåi kh«ng yªn”, “ra khái Ph¸t triÓn th¸i ®é vÒ c¸c nhãm vμ c¸c ®oμn thÓ x· héi. chç ngåi”, “ch¹y nh¶y leo trÌo trong t×nh huèng kh«ng phï hîp” 1.2.1.3. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ thÓ vμ t©m lý cña c¶ hai nhãm a. §Æc ®iÓm vËn ®éng Nhãm nghiªn cøu Nhãm ®èi chøng Néi dung Bèi c¶nh quan Sè Trung Sè Trung - Sù ph¸t triÓn cña c¸c kü n¨ng vËn ®éng th«. VËn ®éng cña HSTH b×nh sè b×nh sè uyÓn chuyÓn h¬n vμ phèi hîp tèt h¬n ë thêi kú tr−íc. HÇu hÕt trÎ 10-11 quan s¸t s¸t trÎ trÎ lÇn ®¸nh lÇn ®¸nh tuæi cã thÓ häc ch¬i thÓ thao nh−: ch¹y, trÌo, nh¶y d©y, b¬i léi, ®¹p xe dÊu/5phót dÊu/5phót ë nhμ 36 24.62 0 0 v.v. Vμ khi ®· thùc hiÖn ®−îc, c¸c kü n¨ng vÒ thÓ chÊt l¹i lμ nguån ham Ngåi kh«ng yªn ë tr−êng 36 28.76 0 0 thÝch lín h¬n vμ ®−a trÎ ®Õn thμnh c«ng. Kü n¨ng vËn ®éng th« liªn quan ë phßng kh¸m 36 19.39 0 0 ë nhμ 12 3.93 0 0 ®Õn ho¹t ®éng cña c¬ lín. TrÎ trai th−êng thùc hiÖn lo¹i vËn ®éng nμy Ra khái chç ngåi ë tr−êng 12 1.02 0 0 nhiÒu h¬n trÎ g¸i. ë phßng kh¸m 12 2.96 0 0 - Sù ph¸t triÓn cña c¸c kü n¨ng vËn ®éng tinh tÕ. TrÎ 6 tuæi cã thÓ Ch¹y nh¶y leo trÌo ë nhμ 4 1.10 0 0 trong t×nh huèng ë tr−êng 4 0.20 0 0 biÕt ®ãng ®inh, buéc d©y giμy, mÆc quÇn ¸o. Khi 7 tuæi, trÎ thÝch sö dông kh«ng phï hîp ë phßng kh¸m 4 0 0 0 mét chiÕc bót ch× h¬n lμ mét chiÕc bót s¸p ®Ó vÏ vμ ®«i khi viÕt ng−îc KÕt qu¶ cña b¶ng 3.4 hoμn toμn kh«ng nhËn thÊy c¸c ®Æc ®iÓm ch÷. Ch÷ viÕt trë nªn nhá h¬n. Lóc 8-10 tuæi, trÎ cã thÓ sö dông hai tay “ngåi kh«ng yªn”, “ra khái chç ngåi” vμ “ch¹y nh¶y leo trÌo trong t×nh ®éc lËp mét c¸ch dÔ dμng h¬n vμ chÝnh x¸c h¬n; b©y giê trÎ cã thÓ viÕt huèng kh«ng phï hîp” ë nhãm ®èi chøng. Kh«ng cã sù kh¸c nhau gi÷a ®−îc ch÷ in. Cì ch÷ ngμy cμng nhá h¬n so víi tr−íc ®©y. Kho¶ng 10-12 c¸c bèi c¶nh quan s¸t: ë nhμ, ë tr−êng vμ ë phßng kh¸m. Nh− vËy, ®èi víi tuæi, trÎ b¾t ®Çu béc lé nh÷ng kü n¨ng thao t¸c b»ng tay t−¬ng tù nh÷ng trÎ cã ®Æc ®iÓm t¨ng ®éng, cã thÓ dÔ dμng nhËn ra h¬n víi nh÷ng trÎ cã kh¶ n¨ng cña ng−êi lín. TrÎ ®· cã nh÷ng cö ®éng phøc t¹p, r¾c rèi vμ ®Æc ®iÓm kÐm chó ý. nhanh nhÑn cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra ®−îc mét s¶n phÈm lμm b»ng tay cã chÊt §Æc ®iÓm xung ®éng cña trÎ RLT§GCY ®−îc kh¶o s¸t b»ng quan l−îng tèt. TrÎ g¸i th−êng vËn hμnh c¸c kü n¨ng vËn ®éng tinh tÕ tèt h¬n s¸t trªn nh÷ng trÎ RLT§GCY thÓ t¨ng ®éng-xung ®éng (10 trÎ) vμ nh÷ng trÎ trai. RLT§GCY thÓ hçn hîp (3 trÎ). C¸c kÕt qu¶ quan s¸t nμy ®−îc so s¸nh b. §Æc ®iÓm chó ý cña häc sinh tiÓu häc víi quan s¸t trªn c¸c trÎ kh«ng cã RLT§GCY trong nhãm ®èi chøng. Call (1985) −íc l−îng mét sù ph¸t triÓn ®é dμi thÝch hîp cña chó ý B¶ng 3.7 tr×nh bμy kÕt qu¶ quan s¸t ®Æc ®iÓm xung ®éng cña c¸c trÎ cã ®Ó duy tr× chó ý vμo mét ho¹t ®éng, vÝ dô xem ti vi, víi trÎ 6-7 tuæi lμ 60 RLT§GCY vμ c¸c trÎ trong nhãm ®èi chøng. Quan s¸t ®−îc thùc hiÖn phót. trªn nh÷ng trÎ cã RLT§GCY thÓ t¨ng ®éng-xung ®éng vμ thÓ hçn hîp. Cooke vμ Williams (1987) ®· tæng kÕt s¸u møc ®é ph¸t triÓn b×nh C¸c môc “c−íp lêi ng−êi ®èi tho¹i”, “ph¸ quÊy, trªu chäc trÎ ngåi c¹nh”, th−êng cña viÖc kiÓm so¸t chó ý, dùa trªn nghiªn cøu cña J.Reynell. Theo “ph¸ ®¸m trß ch¬i cña nh÷ng trÎ kh¸c, hay ho¹t ®éng cña ng−êi kh¸c”, ®ã th× kü n¨ng chó ý cña HSTH ®¹t møc cao nhÊt: møc ®é 6-møc ®é cuèi “bùc
8 17 cïng. Khi nμy, c¸c kªnh nghe, nh×n vμ thao t¸c b»ng tay ®−îc thèng hîp B¶ng 3.2: §Æc ®iÓm khèi l−îng chó ý cña hai nhãm mét c¸ch trän vÑn vμ sù chó ý cña trÎ ®−îc thiÕt lËp vμ duy tr× tèt. Sè nhiÖm vô Nhãm nghiªn cøu Nhãm ®èi chøng trÎ chó Sè Trung Sè Trung c. §Æc ®iÓm quan hÖ t−¬ng t¸c cña häc sinh tiÓu häc. MÆc dï, trÎ ë tuæi ý ®−îc Nhãm tuæi b×nh sè b×nh sè p nμy dμnh Ýt thêi gian cho cha mÑ h¬n so víi cho b¹n bÌ cïng løa, nh−ng trÎ nhiÖm vô trÎ nhiÖm vô Bèi c¶nh chó ý chó ý quan hÖ víi cha mÑ vÉn cßn rÊt quan träng. Th«ng th−êng, ng−êi ta cho Quan s¸t ®−îc ®−îc r»ng quan hÖ cha mÑ-trÎ nh− mét con ®−êng mét chiÒu chØ cã cha mÑ ¶nh 6-9 tuæi 15 1.11 14 3.63 .000 h−ëng ®Õn trÎ. Nh−ng thùc ra mèi quan hÖ nμy lμ quan hÖ qua l¹i vμ theo ë nhμ 10-12 tuæi 16 1.99 16 4.66 .000 Tæng 31 1.56 30 4.18 .000 hai chiÒu. §Ó cã sù hßa hîp víi trÎ, cha mÑ cÇn t¹o ®−îc c¸ch nu«i d¹y 6-9 tuæi 15 1.25 14 3.59 .000 theo h−íng cïng ®iÒu hßa víi trÎ. ë tr−êng 10-12 tuæi 16 2.08 16 4.58 .000 1.2.2. Rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý. Rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m chó ý lμ Tæng 31 1.68 30 4.12 .000 6-9 tuæi 15 2.02 14 3.65 .000 tªn gäi ®−îc sö dông ®Ó ®Ò cËp ®Õn nh÷ng trÎ em cã c¸c nhãm triÖu ë phßng kh¸m 10-12 tuæi 16 2.29 16 4.65 .000 chøng bao gåm: gi¶m chó ý, t¨ng ®éng vμ xung ®éng tån t¹i ë mét møc Tæng 31 2.16 30 4.18 .000 ®é kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn, vμ cã tÝnh lan to¶. Sù tån t¹i cña rèi Sù kh¸c nhau gi÷a thêi l−îng chó ý cña trÎ ë bèi c¶nh phßng kh¸m lo¹n nμy ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh lÜnh héi häc vÊn ë tr−êng còng nh− vμ bèi c¶nh kh¸c lμ mét ®iÒu kh¸ thó vÞ. Theo chóng t«i, ®ã lμ do trÎ ë viÖc t¹o dùng vμ duy tr× c¸c mèi quan hÖ trong gia ®×nh vμ ngoμi x· héi trong mét bèi c¶nh xa l¹, víi nh÷ng ng−êi xa l¹, v× vËy trÎ chó t©m h¬n, cña trÎ. tr¹ng th¸i chó ý chñ yÕu lμ chó ý cã chñ ®Þnh, do vËy thêi l−îng chó ý 1.2.3. §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña trÎ cã rèi lo¹n t¨ng ®éng gi¶m còng dμi h¬n. §iÒu nμy cã thÓ dÉn ®Õn mét nhËn ®Þnh: chó ý cña c¸c trÎ chó ý RLT§GCY trong nhiÒu bèi c¶nh, th−êng lμ chó ý kh«ng chñ ®Þnh. 1.2.3.1. §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng cña ng−êi cã rèi lo¹n t¨ng ®éng Tãm l¹i: trÎ RLT§GCY cã søc bÒn chó ý ng¾n, khèi l−îng chó ý gi¶m chó ý. §Æc ®iÓm t©m lÝ l©m sμng cña ng−êi cã rèi lo¹n t¨ng ®éng nhá, møc ®é kü n¨ng chó ý thÊp h¬n so víi nhãm ®èi chøng trªn tÊt c¶ gi¶m chó ý lμ c¸c ®Æc ®iÓm vÒ chó ý, hμnh vi, vËn ®éng mμ nhμ t©m lý c¸c bèi c¶nh quan s¸t. Sù kh¸c nhau nμy lμ cã gi¸ trÞ khi ph©n biÖt c¸c häc l©m sμng cã thÓ nhËn biÕt trùc tiÕp b»ng c¸c gi¸c quan vμ dùa vμo ®ã HSTH cã RLT§GCY vμ c¸c HSTH kh«ng cã RLT§GCY. ®Ó nhËn ra rèi lo¹n nμy trªn mét ng−êi cô thÓ nμo ®ã cã rèi lo¹n t¨ng 3.1.2. §Æc ®iÓm t¨ng ®éng vμ xung ®éng ®éng gi¶m chó ý. “Ngä ngoËy, vÆn vÑo trªn ghÕ ngåi”, “ch¶y ra khái chç”, “ch¹y 1.2.3.2. §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng RLT§GCY cña trÎ em nh¶y leo trÌo kh«ng phï hîp” lμ nh÷ng ®Æc ®iÓm t¨ng ®éng ®−îc kh¶o Gi¶m chó ý. Mét nhμ t©m lý häc cã thÓ ghi nhËn lμ trÎ cã thÓ chó ý s¸t. trong qu¸ tr×nh lμm test. Mét nhμ nhi khoa cã thÓ quan s¸t thÊy ®øa trÎ C¸ch thøc lËp b¶ng thèng kª nμy nh− sau: chØ chó ý ®Õn c¸c ®èi kh«ng mÊt tËp trung chó ý trong thö nghiÖm ng¾n ë phßng kh¸m. Do vËy, t−îng cã triÖu chøng (®· liÖt kª trong b¶ng 2.4). Cã 36 tr−êng hîp nÕu ng−êi kh¸m, nhμ t©m thÇn nhi, nhμ nhi khoa hay nhμ t©m lý häc (87.8%) cã triÖu chøng hay ngä ngo¹y, vÆn vÑo trªn ghÕ ngåi, 12 tr−êng kh«ng nhËn ra nh÷ng biÕn ®æi tiÒm tμng cho nh÷ng hμnh vi nh− vËy, hîp (29.3%) hay ch¹y ra khái chç ngåi trong giê häc, 4 tr−êng hîp ng−êi ®ã cã thÓ sÏ kh«ng ®óng ®¾n ®i ®Õn kÕt luËn lμ ®øa trÎ nμy hoμn
16 9 ë nhãm ®èi chøng, chØ cã mét trÎ ë løa tuæi 6-9 (chiÕm 7.1%) vμ toμn tèt vμ r»ng bè mÑ vμ gi¸o viªn cña trÎ ®· ph¶n ¸nh qu¸ møc. Cßn bè mét trÎ løa tuæi 10-12 (chiÕm 6.3%) ®¹t kü n¨ng chó ý møc 5: trÎ hiÓu mÑ cña ®øa trÎ l¹i cã thÓ ph¶n ®èi chÈn ®o¸n cña nhμ chuyªn m«n. Hä cã nh÷ng chØ dÉn b»ng lêi liªn quan ®Õn nhiÖm vô mμ vÉn kh«ng ph¶i gi¸n thÓ sÏ hái “Lμm sao mμ con t«i cã thÓ sao l·ng chó ý khi nã ch¬i ®iÖn tö ®o¹n ho¹t ®éng ®Ó nh×n vμo ng−êi nãi. Thêi gian tËp trung chó ý cña trÎ hμng giê liÒn kh«ng døt? “. cã thÓ ng¾n nh−ng trÎ cã kh¶ n¨ng tËp trung vμo nhãm lêi chØ dÉn. Còng v× sù r¾c rèi nμy mμ cho ®Õn ngμy nay, ch−a cã c«ng cô hay tr¾c nghiÖm nμo ®−îc thõa nhËn réng r·i ®Ó ®o l−êng ®Æc ®iÓm kÐm chó ý Ng−îc l¹i, ë nhãm nghiªn cøu, chØ cã mét trÎ (2.4%) ®¹t kü n¨ng chó cña trÎ RLT§GCY.§Ó cã ®−îc mét chÈn ®o¸n ®Æc tr−ng, nhμ l©m sμng ý møc 6 vμ b¶y trÎ (16.7%) ®¹t kü n¨ng chó ý møc 5. ph¶i t×m ®−îc c¸c b»ng chøng l©m sμng r»ng: gi¶m chó ý g©y ra cho th©n §a sè (26.8%) trÎ míi chØ ®¹t kü n¨ng chó ý møc 3. ë møc nμy chó ý chñ hμng lo¹t sù suy gi¶m kh¶ n¨ng trong häc tËp vμ chøc n¨ng x· héi. cña trÎ vÉn lμ mét kªnh duy nhÊt. TrÎ kh«ng thÓ chó ý vμo c¸c kÝch thÝch T¨ng ®éng ë trÎ ®−îc béc lé b»ng t¨ng vËn ®éng th« nh− ch¹y nh¶y nghe vμ nh×n tõ c¸c nguån kh¸c nhau. vμ trÌo leo qu¸ nhiÒu. Nh÷ng trÎ nμy th−êng ®−îc m« t¶ lu«n ho¹t ®éng, Trong nhãm nghiªn cøu, kü n¨ng chó ý møc 4 còng cßn chiÕm tû lÖ “ch¹y nh− mét c¸i ®éng c¬”, khã ngåi yªn. Nh÷ng trÎ lín h¬n th× cã c¶m kh¸ lín (23.8%). gi¸c cùc kú bån chån, bøt røt. Trong c¸c t×nh huèng mμ tÊt c¶ c¸c trÎ em Khèi l−îng chó ý cña hai nhãm còng ®−îc kh¶o s¸t b»ng b¶ng ®Òu béc lé møc ®é vËn ®éng cao, vÝ dô ch¬i trong s©n tr−êng, th× cã thÓ quan s¸t chó ý. ViÖc kh¶o s¸t khèi l−îng chó ý nh»m môc ®Ých xem xÐt kh«ng quan s¸t ®−îc t¨ng ®éng. Sù kh«ng yªn trong ®Æc ®iÓm t¨ng ®éng trÎ cã thÓ tæ chøc ®−îc bao nhiªu nhiÖm vô chó ý trong cïng mét lóc. Sè cña trÎ kh«ng chØ lμ h¸u ®éng mμ cßn lμ ch¹y ra khái chç ngåi, ph¸ ph¸ch nhiÖm vô mμ trÎ chó ý ®−îc trong mçi hμnh ®éng chó ý ë c¶nh quan s¸t trong líp häc. V× vËy, Klein vμ Young (1979) ®· cho r»ng sù kÕt hîp cña ®−îc ghi nhËn vμo tõng dßng riªng biÖt, sau ®ã ®−îc tæng kÕt thμnh sè møc ®é ho¹t ®éng cao vμ nh÷ng hμnh vi ph¸ ph¸ch cao míi lμ ®iÓm ph©n trung b×nh cho tÊt c¶ c¶nh quan s¸t. biÖt gi÷a trÎ RLT§GCY vμ trÎ b×nh th−êng. §«i khi trÎ RLT§GCY ba hoa, nãi chuyÖn phiÕm kh«ng ngõng còng gièng nh− ho¹t ®éng cña trÎ KÕt qu¶ ë b¶ng 3.3 cho thÊy, trung b×nh sè nhiÖm vô mμ c¸c trÎ cña vËy. c¶ hai nhãm cã thÓ chó ý ®−îc ë c¸c bèi c¶nh quan s¸t: ë gia ®×nh, ë Xung ®éng. Ng−êi ta ®· sö dông c¸c c©u hái sau ®Ó ph©n biÖt xung tr−êng häc hÇu nh− kh«ng cã sù kh¸c nhau. ®éng trong quÇn thÓ: TrÎ cã khã kh¨n khi ph¶i chê ®îi ®Õn l−ît trong trß Sè nhiÖm vô trung b×nh mμ trÎ cã thÓ chó ý ®−îc ë løa tuæi 6-9 ®Òu ch¬i hay trong c¸c t×nh huèng nhãm kh«ng? TrÎ cã th−êng thèt ra c©u tr¶ thÊp h¬n so víi løa tuæi 10-12 ë c¶ hai nhãm. §iÒu nμy còng phï hîp víi lêi tr−íc khi ®èi t¸c nãi xong c©u kh«ng? TrÎ khã ch¬i yªn lÆng cã ph¶i ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn chó ý cña trÎ em theo løa tuæi. kh«ng? Cã ph¶i trÎ ng¾t lêi, ph¸ ®¸m nh÷ng ng−êi kh¸c kh«ng (vÝ dô: hóc Tuy nhiªn, sè nhiÖm vô trung b×nh mμ c¸c trÎ cã RLT§GCY trong ®Çu vμo nh÷ng trÎ kh¸c ®ang ch¬i)? Cã ph¶i trÎ tham gia vμo nh÷ng ho¹t nhãm nghiªn cøu chó ý ®−îc trong mét kho¶ng thêi gian so víi nhãm ®èi ®éng nguy hiÓm mμ kh«ng ®Ó ý ®Õn hËu qu¶ vμ còng kh«ng ph¶i v× môc chøng kh¸c nhau râ rÖt, vμ sù kh¸c nhau nμy lμ cã ý nghÜa thèng kª trªn ®Ých t×m kiÕm sù ly kú, giËt g©n (vÝ dô: ch¹y ngoμi ®−êng phè mμ kh«ng tÊt c¶ c¸c bèi c¶nh quan s¸t (p=.000). ®Ó ý ®Õn xe cé)?
10 15 ¶nh h−ëng cña c¸c ®Æc ®iÓm cña RLT§GCY lªn sù lÜnh héi häc Møc ®é 3: Chó ý cña trÎ vÉn lμ mét kªnh duy nhÊt. Nh−ng nÕu vÊn vμ c¸c quan hÖ liªn c¸ nh©n cña trÎ chØ ®−îc coi lμ cã gi¸ trÞ nÕu nhμ ®−îc ng−êi lín gióp ®ì, trÎ cã thÓ chuyÓn sang tõ kªnh chó ý nμy sang l©m sμng nhËn thÊy sù ¶nh h−ëng nμy lμ râ nÐt. kªnh chó ý kh¸c råi l¹i quay trë vÒ kªnh chó ý ban ®Çu. ¶nh h−ëng cña RLT§GCY ®Õn viÖc lÜnh héi häc vÊn ë tr−êng häc. Møc ®é 4: TrÎ chuyÓn ®−îc tõ kªnh chó ý nμy sang kªnh chó ý TrÎ RLT§GCY th−êng cã kÕt qu¶ häc tËp kÐm, mÆc dï chØ sè trÝ tuÖ cña kh¸c nh−ng kh«ng cÇn cã sù gióp ®ì cña ng−êi lín. trÎ còng kh«ng thÊp. C¸c m«n häc nh− To¸n häc, §¸nh vÇn, TËp ®äc cña trÎ th−êng kÐm h¬n so víi nh÷ng trÎ kh¸c cã cïng tr×nh ®é trÝ tuÖ. D−êng Møc ®é 5: Chó ý cña trÎ cã hai kªnh. Tuy nhiªn, thêi gian tËp trung nh− nh÷ng khã kh¨n cña trÎ trong viÖc duy tr× chó ý lμm nh÷ng trÎ chó ý cña trÎ cßn ng¾n. RLT§GCY th−êng kh«ng hoμn thμnh ®−îc nh÷ng bμi tËp ®−îc giao cho. Møc ®é 6: C¸c kªnh chó ý cña trÎ ®−îc thèng hîp mét c¸ch trän ¶nh h−ëng cña RLT§GCY ®Õn viÖc c¸c quan hÖ trong gia ®×nh vμ vÑn vμ sù chó ý cña trÎ ®−îc thiÕt lËp vμ duy tr× tèt. ngoμi x· héi cña trÎ. TrÎ RLT§GCY kh«ng ®−îc b¹n bÌ cïng løa −a B¶ng 3.1: §Æc ®iÓm møc ®é c¸c kü n¨ng chó ý cña c¶ hai nhãm thÝch vμ gÆp khã kh¨n trong quan hÖ víi cha mÑ, víi anh chÞ em trong Møc ®é Nhãm nghiªn cøu Nhãm ®èi chøng Nhãm tuæi Kü n¨ng chó ý Sè trÎ % Sè trÎ % nhμ vμ víi gi¸o viªn. §é tuæi tõ 6-12 lμ løa tuæi mμ c¸c biÓu hiÖn cña 6-9 tuæi 0 0 0 0 RLT§GCY mang tÝnh ®iÓn h×nh vμ râ rμng nhÊt. Møc ®é 1 10-12 tuæi 0 0 0 0 1.2.4. ChÈn ®o¸n vμ ph©n lo¹i RLT§GCY Tæng 0 0 0 0 6-9 tuæi 1 5.3 0 0 1.2.4.1. Tiªu chuÈn chÈn ®o¸n sö dông cho nghiªn cøu nμy lμ tiªu chuÈn Møc ®é 2 10-12 tuæi 0 0 0 0 chÈn ®o¸n cña DSM-IV. Tæng 1 5.3 0 0 6-9 tuæi 4 21.1 0 0 1.2.4.2. Ph©n lo¹i RLT§GCY:RLT§GCY thÓ gi¶m chó ý, thÓ gi¶m chó Møc ®é 3 10-12 tuæi 8 36.4 0 0 ý lμ næi tréi: m· chÈn ®o¸n 314.00; RLT§GCY thÓ t¨ng ®éng-xung ®éng: Tæng 12 26.8 0 0 m· chÈn ®o¸n 314.01; RLT§GCY thÓ hçn hîp: m· chÈn ®o¸n lμ 314.01. 6-9 tuæi 9 47.4 0 0 Møc ®é 4 10-12 tuæi 1 4.5 0 0 1.2.4.3. §i ®Õn mét chÈn ®o¸n RLT§GCY ®Ó cã ®−îc mét chÈn ®o¸n Tæng 10 23.8 0 0 RLT§GCY chÝnh x¸c nhÊt thiÕt cÇn cã sù phèi kÕt hîp cña nhiÒu c«ng cô 6-9 tuæi 1 5.3 1 7.1 Møc ®é 5 10-12 tuæi 6 27.3 1 6.3 vμ tæng hîp tõ nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau. Tæng 7 16.7 2 6.7 1.3. c¸c h−íng nghiªn cøu vÒ sù ph¸t sinh vμ ph¸t 6-9 tuæi 0 0 13 92.9 triÓn cña RLT§GCY.Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu nh÷ng lý gi¶i vÒ sù Møc ®é 6 10-12 tuæi 1 4.5 15 93.8 Tæng 1 2.4 28 93.3 ph¸t sinh vμ ph¸t triÓn cña RLT§GCY trong ®êi sèng c¸ nh©n, chóng t«i ®Ò cËp ®Õn c¸c luång quan ®iÓm ®−¬ng ®¹i tiªu biÓu kh¸c nhau, bao gåm: KÕt qu¶ nghiªn cøu ë b¶ng 3.2 cho thÊy, ®a sè c¸c trÎ ë nhãm ®èi T©m lý häc thÇn kinh cho r»ng, RLT§GCY thùc chÊt lμ do qu¸ tr×nh chøng ®· ®¹t ®Õn møc ®é kü n¨ng chó ý cao: 13 trÎ 6-9 tuæi (92.9%) vμ tù ®iÒu hßa, tù kiÓm so¸t, tù qu¶n lý cña trÎ kÐm. §iÒu nμy cã liªn quan 15 trÎ 10-12 tuæi (93.8%) trÎ ®¹t ®−îc kü n¨ng chó ý møc cao nhÊt-møc ®Õn c¸c chøc n¨ng thùc thi cña trÎ còng kh«ng tèt. Nguån gèc cña tù ®iÒu 6. Trong ®ã c¸c kªnh nghe, nh×n vμ thao t¸c b»ng tay ®−îc thèng hîp mét hßa vμ c¸c chøc n¨ng thùc thi lμ sù ph¸t triÓn kh«ng ®¹t ®Õn sù thuÇn thôc c¸ch trän vÑn vμ sù chó ý cña trÎ ®−îc thiÕt lËp vμ duy tr× tèt.
14 11 cña n·o bé. Do trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã sù “mÊt hßa hîp” cña qu¸ ch−¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu tr×nh “sinh lý thÇn kinh liªn c¸ nh©n” cña cha mÑ vμ ®øa trÎ; c¸c sang §iÒu tra s¬ bé trªn 1.594 HSTH ë tr−êng tiÓu häc Hoμng Hoa chÊn t©m lý diÔn ra ë giai ®o¹n sím trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña trÎ; sù Th¸m (quËn Ba ®×nh, Hμ Néi) vμ tr−êng tiÓu häc Kh−¬ng ®×nh (quËn bÊt th−êng trong cÊu tróc cña gien lμ tè bÈm cho viÖc béc lé c¸c triÖu Thanh xu©n, Hμ Néi), nhËn thÊy cã 26 trÎ cã RLT§GCY (chiÕm tû lÖ chøng cña RLT§GCY. Tr−êng ph¸i ®éng lùc t©m lý quan niÖm, sù hiÖn diÖn cña RLT§GCY 1.63%). Tû lÖ nam/n÷ t×m ®−îc trong quÇn thÓ HSTH lμ 23/3. ph¶n ¸nh sù g·y vì trong mét d©y truyÒn phøc t¹p cña nh÷ng sù kiÖn, 3.1. §Æc ®iÓm t©m lý l©m sμng HSTH cã RLT§GCY nh÷ng tr¶i nghiÖm ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nh÷ng sù kiÖn vμ nh÷ng tr¶i 3.1.1. §Æc ®iÓm chó ý nghiÖm cã thÓ kÓ ®Õn nh− sau: sù li h«n, li th©n (nh−ng trÎ kh«ng thÝch Quan s¸t chó ý kh«ng ®−îc tiÕn hμnh víi toμn bé 41 kh¸ch thÓ nghi ®−îc); sù thiÕu v¾ng vai trß cña ng−êi cha; tèc ®é thay ®æi cña x· nghiªn cøu mμ chØ ®−îc tiÕn hμnh víi c¸c kh¸ch thÓ cã RLT§GCY thÓ héi lμm thêi gian mμ cha mÑ dμnh cho trÎ trë nªn qu¸ Ýt ái; sù mÊt uy gi¶m chó ý (28 tr−êng hîp) vμ RLT§GCY thÓ hçn hîp (3 tr−êng hîp). quyÒn vμ kh«ng thiÕt lËp ®−îc c¸c giíi h¹n cña ng−êi lín v.v. Bëi lÏ, c¸c tr−êng hîp RLT§GCY thÓ t¨ng ®éng cã thÓ cã ®Æc ®iÓm chó Lý thuyÕt g¾n bã ®−a ra luËn ®iÓm, sù ph¸t triÓn cña RLT§GCY ph¶i ý t−¬ng ®èi gièng víi c¸c trÎ b×nh th−êng. Do vËy, nÕu tæng kÕt c¶ c¸c ®−îc xem xÐt tõ quan hÖ cha mÑ-trÎ. Sù nhÊn m¹nh cña häc thuyÕt nμy tr−êng hîp nμy vμo sÏ kh«ng lμm næi bËt ®−îc sù kh¸c th−êng vÒ ®Æc ®Õn møc thay v× nãi ®Õn c¸i t«i, ng−êi ta ph¶i ®Ò cËp ®Õn c¸i chóng t«i- ®iÓm thêi l−îng chó ý cña c¸c kh¸ch thÓ nghiªn cøu. hμm ý ®Õn quan hÖ m·nh liÖt gi÷a trÎ vμ nh÷ng ng−êi ch¨m sãc. ë giai ®o¹n sím, quan hÖ nμy ®−îc c¸ nh©n hãa bëi qu¸ tr×nh cña “c¸i ng¨n §Ó lμm râ h¬n sù kh¸c biÖt (nÕu cã) gi÷a hai nhãm ®Çu tiÓu häc vμ chÆn vμ c¸i bÞ ng¨n chÆn” gi÷a trÎ vμ ng−êi ch¨m sãc. NÕu qu¸ tr×nh nμy cuèi tiÓu häc, chóng t«i ph©n lμm hai nhãm tuæi 6-9 tuæi (15 tr−êng hîp) kh«ng ®−îc diÔn ra hoÆc bÞ g·y vì, hμnh vi cña trÎ sÏ kh«ng bÞ ng¨n vμ 10-12 tuæi (16 tr−êng hîp). chÆn, trÎ kh«ng thÓ duy tr× ho¹t ®éng vμo mét nhiÖm vô, tr«i d¹t tõ ho¹t Chóng t«i còng tiÕn hμnh quan s¸t ë c¸c bèi c¶nh kh¸c nhau: ë nhμ, ®éng nμy sang ho¹t ®éng kh¸c, dÔ sao l·ng chó ý. §ã lμ nh÷ng ®Æc ®iÓm ë tr−êng häc vμ ë phßng kh¸m nh»m t×m hiÓu sù lan táa vÒ biÓu hiÖn c¸c cña trÎ cã RLT§GCY. ®Æc ®iÓm gi¶m chó ý cña 31 tr−êng hîp nμy ë c¸c bèi c¶nh kh¸c nhau. C¶ ba quan ®iÓm ®Òu thèng nhÊt ë mét ®iÓm: ®Òu nh¾c ®Õn vai trß cña Møc ®é c¸c kü n¨ng chó ý ®−îc kh¶o s¸t b»ng phiÕu ghi l¹i quan s¸t chó ý. quan hÖ gi÷a trÎ vμ ng−êi ch¨m sãc. §iÓm kh¸c biÖt cña ba lý thuyÕt vÒ C¸c møc ®é ®−îc ®¸nh gi¸ sau khi c¶nh quan s¸t hμnh vi chó ý kÕt thóc, bao gåm: vai trß nμy lμ: nÕu nh− t©m lý häc thÇn kinh chØ coi vai trß cña quan hÖ Møc ®é 1: TrÎ cùc kú dÔ bÞ sao l·ng bëi c¸c kÝch thÝch bªn ngoμi. nμy nh− mét yÕu tè ¶nh h−ëng, tr−êng ph¸i ®éng lùc t©m lý coi ®ã nh− BÊt cø sù kiÖn míi nμo sÏ lμm trÎ sao l·ng chó ý ngay lËp tøc. mét nh©n tè nguy c¬, th× lý thuyÕt g¾n bã l¹i ph©n tÝch rÊt s©u vÒ quan hÖ nμy vμ coi ®ã nh− lμ céi nguån h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña RLT§GCY Møc ®é 2: TrÎ cã thÓ tËp trung vμo mét nhiÖm vô cô thÓ mμ nã lùa trong ®êi sèng cña c¸ nh©n. V× vËy, theo quan ®iÓm riªng cña c¸ nh©n chän. Tuy nhiªn, chó ý cña trÎ chØ lμ mét kªnh duy nhÊt. chóng t«i, c¸c luËn ®iÓm cña lý thuyÕt g¾n bã cã −u thÕ h¬n trong viÖc gi¶i thÝch vÒ RLT§GCY.
12 13 C¸c kh¸ch thÓ chÝnh ®−îc t×m kiÕm tõ hai nguån lμ häc sinh ë tr−êng ch−¬ng 2: tæ chøc vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu häc vμ trÎ ®Õn kh¸m ë c¸c c¬ së kh¸m ch÷a vÒ søc kháe t©m thÇn. Gi¸o 2.1. Tæ chøc vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tr¹ng viªn vμ cha mÑ ë c¸c nguån t−¬ng øng ®−îc phæ biÕn kiÕn thøc vμ lμm ChØ b¸o ADHD cña Conner ®Ó cã thÓ t×m kiÕm ®−îc c¸c kh¸ch thÓ nghi Häc sinh cña tr−êng tiÓu TrÎ em ®Õn kh¸m ë c¬ së häc ë Hμ Néi kh¸m ch÷a t©m thÇn nhi ngê cã RLT§GCY. C¸c kh¸ch thÓ nμy ®−îc lμm tr¾c nghiÖm Gille ®Ó lo¹i trõ chËm kh«n, trÎ ®−îc kh¸m nhi khoa, kh¸m t©m thÇn kinh ®Ó lo¹i trõ c¸c nguyªn nh©n thùc thÓ vμ ®èi chiÕu DSM-IV. Tr−íc khi tiÕn hμnh Phæ biÕn kiÕn thøc Phæ biÕn kiÕn thøc Kh¸ch héi chÈn ®Ó ®i ®Õn chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh trÎ cã RLT§GCY, cha mÑ vμ gi¸o ChØ b¸o ADHD cña Conner thÓ ChØ b¸o ADHD cña Conner viªn ®−îc lμm tr¾c nghiÖm Conner dμnh cho gi¸o viªn (CTRS-R) vμ häc Conner dμnh cho cha mÑ (CPRS-R) vμ ®Òu ®−îc pháng vÊn s©u. Mét sinh Tr¾c nghiÖm Gille Kh¸m thÇn kinh nhãm trÎ kh«ng cã RLT§GCY còng ®−îc chän ra ®Ó lμm ®èi chøng víi nghi -t©m thÇn ngê nhãm kh¸ch thÓ chÝnh. C¶ hai nhãm nμy ®Òu ®−îc tiÕn hμnh c¸c thñ tôc Kh¸m nhi khoa cã §èi chiÕu DSM-IV quan s¸t, pháng vÊn s©u, ph©n tÝch s¶n phÈm ho¹t ®éng. M/NCS còng RLT§ ®−îc tiÕn hμnh quan s¸t ®Ó t×m hiÓu quan hÖ g¾n kÕt. CTRS-R GCY CPRS-R 2.2. Tæ chøc vμ ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm t¸c ®éng Gi¸o 2.2.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm t¸c ®éng: Thùc nghiÖm ®−îc thùc hiÖn ®Ó MÑ/ Héi chÈn chøng minh gi¶ thuyÕt nghiªn cøu. viªn NCS 2.2.2. Kh¸ch thÓ cña thùc nghiÖm t¸c ®éng: mét trÎ RLT§GCY thÓ t¨ng ®éng, mét trÎ RLT§GCY thÓ hçn hîp. 2.2.3. Tæ chøc tiÕn hμnh thùc nghiÖm t¸c ®éng. Thêi gian thùc nghiÖm Pháng vÊn Kh¸ch Kh¸ch Quan s¸t thÓ lμ 8 th¸ng, chia lμm ba giai ®o¹n: §¸nh gi¸ tr−íc thùc nghiÖm; TiÕn hμnh thÓ häc c¸c b−íc cña c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng thùc nghiÖm qua M/NCS; §¸nh gi¸ chÝnh sinh Quan s¸t Ph©n tÝch s¶n sau thùc nghiÖm. Chóng t«i so s¸nh mçi trÎ nμy víi mét trÎ cã ®é tuæi vμ cã kh«ng phÈm h.®éng cã cã ph©n kiÓu RLT§GCY t−¬ng ®−¬ng nh−ng kh«ng ®−îc ¸p dông c¸c RLT§ RLT§ Pháng vÊn GCY GCY Pháng vÊn biÖn ph¸p t¸c ®éng ®Ó lμm râ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p. 2.2.4. Ph−¬ng ph¸p hç trî trong thùc nghiÖm t¸c ®éng Bao gåm ph−¬ng ph¸p n©ng ®ì, hç trî cña c¸c thμnh viªn kh¸c trong gia ®×nh; hç H×nh 2.1: M« h×nh t×m kiÕm kh¸ch thÓ vμ tæ chøc c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trî cña gi¸o viªn.