Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Nghiên cứu sự thích ứng của trẻ 5-6 tuổi trong các hoạt động chuẩn bị đến trường phổ thông

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> VŨ THỊ KIỀU TRANG<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỰ THÍCH ỨNG CỦA TRẺ 5-6 TUỔI TRONG<br /> CÁC HOẠT ĐỘNG CHUẨN BỊ ĐẾN<br /> TRƢỜNG PHỔ THÔNG<br /> <br /> Chuyên ngành: TÂM LÍ HỌC CHUYÊN NGÀNH<br /> Mã số: 62 31 04 01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÍ HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI, 2016<br /> <br /> Công trình đƣợc hoàn thành tại:<br /> Khoa tâm lý học - Học viện Khoa học Xã hội<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> PGS.TS TRẦN THU HƢƠNG<br /> <br /> Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Hữu Thụ<br /> Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức<br /> Phản biện 3: PGS.TS. Phan Thị Mai Hƣơng<br /> <br /> Luận án đƣợc bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp Viện tại:<br /> Học viện Khoa học Xã hội<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thƣ viện Quốc Gia<br /> - Thƣ viện Học viện Khoa học Xã hội<br /> - Thƣ viện Trƣờng Đại học Tân Trào - Tuyên Quang<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> 1.1. Trƣớc cuộc sống xã hội đang vận động và biến đổi không<br /> ngừng nhƣ hiện nay, để tồn tại và phát triển, mỗi con ngƣời cần phải<br /> có sự thích ứng tốt. Theo J.Piaget, đặc trƣng của cả hoạt động sinh<br /> học và hoạt động tâm lý là tổ chức kinh nghiệm nhằm tạo ra sự thích<br /> nghi giữa cơ thể với môi trƣờng: “Thích nghi là sự thay đổi hoặc sửa<br /> lại cho hợp với một sơ đồ, một ý tƣởng hay một quan niệm hiện có để<br /> theo một kiến thức mới”. Piaget tin rằng trẻ em học bằng cách tự sửa<br /> cho hợp với hoàn cảnh, để tồn tại và phát triển bao gồm đồng hoá và<br /> điều ứng (dẫn theo Collete Gray và Macblain, 2014).<br /> Trẻ em nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói ri ng là một thành phần<br /> trong nhóm xã hội yếu thế, trẻ dễ dàng gặp phải những khó khăn, trở<br /> ngại, những nguy hiểm trong cuộc sống. Đặc biệt, 6 tuổi là thời điểm<br /> có tính bƣớc ngoặt trong cuộc đời: trẻ vào học ở trƣờng phổ thông.<br /> Chính vì vậy, việc trẻ 5-6 tuổi có đƣợc sự thích ứng nhằm vƣợt qua<br /> những khó khăn, sự yếu thế của bản thân để hòa nhập, tồn tại và phát<br /> triển trong môi trƣờng xã hội mới là một điều hết sức quan trọng.<br /> 1.2. Việc chuẩn bị cho trẻ 5-6 tuổi vào học ở trƣờng phổ<br /> thông đƣợc các bậc cha mẹ và nhà trƣờng hết sức quan tâm. Đề án<br /> phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mầm non 5 tuổi giai đoạn 2010 2015 do Bộ giáo dục và đào tạo ban hành đã đi vào thực tiễn với mục<br /> ti u: chuẩn bị tốt về thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mỹ, tiếng Việt và<br /> tâm lý sẵn sàng đi học, bảo đảm chất lƣợng để trẻ em vào lớp 1. Tuy<br /> nhi n, trong thực tế hiện nay, vẫn còn có bậc cha mẹ quan niệm rằng<br /> chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 chủ yếu là dạy cho các cháu biết đọc, biết<br /> viết, biết làm vài phép tính. Quan niệm đó dẫn đến tình trạng “nhồi<br /> nhét” kiến thức, cho trẻ 5 tuổi học trƣớc kiến thức lớp 1, gây ra áp<br /> lực học tập khiến trẻ sợ đi học. B n cạnh đó, cũng có trẻ không đƣợc<br /> 1<br /> <br /> chuẩn bị chu đáo các điều kiện cần thiết cho hoạt động học tập, n n khi<br /> bƣớc vào lớp 1, trẻ gặp nhiều khó khăn, bỡ ngỡ, khó thích ứng với<br /> cuộc sống và hoạt động mới ở trƣờng phổ thông. Vì vậy, việc giúp trẻ<br /> có một tâm thế sẵn sàng, một hành trang đầy đủ về mọi mặt để có thể<br /> thích ứng nhanh nhất với hành trình mới này cần đến sự chuẩn bị công<br /> phu, tỷ mỷ của cha mẹ, cô giáo và những nhà nghi n cứu.<br /> Trong thực tế, có nhiều tác giả quan tâm nghi n cứu về sự<br /> thích ứng của trẻ khi bƣớc vào học lớp 1, hay những khó khăn tâm lý<br /> của trẻ khi học ở lớp 1, những nội dung chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. Tuy<br /> nhi n, chƣa có nghi n cứu nào về sự thích ứng của trẻ 5-6 tuổi trong<br /> các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông.<br /> 1.3. Việc nghi n cứu và tìm ra các phƣơng pháp khác nhau để<br /> làm thƣớc đo mức độ thích ứng của trẻ; đồng thời, đề ra những biện<br /> pháp tác động nhằm hình thành và phát triển sự thích ứng của trẻ trong<br /> các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông là việc làm cần thiết.<br /> Xuất phát từ những y u cầu đƣợc đặt ra cả về lý luận và thực tiễn, tôi<br /> lựa chọn vấn đề: “Nghiên cứu sự thích ứng của trẻ 5 - 6 tuổi trong các<br /> hoạt động chuẩn bị đến trường phổ thông” làm đề tài luận án tiến sĩ<br /> của mình.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> 2.1. Mục đích nghiên cứu<br /> Thông qua nghi n cứu lý luận và thực tiễn, đề tài làm rõ thực<br /> trạng và những yếu tố ảnh hƣởng đến sự thích ứng của trẻ 5-6 tuổi; từ<br /> đó đề xuất các biện pháp tâm lý giáo dục nhằm thúc đẩy sự thích ứng<br /> của trẻ 5-6 tuổi trong các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông.<br /> 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.2.1. Xây dựng cơ sở lý luận về vấn đề thích ứng và thích ứng<br /> của trẻ 5-6 tuổi trong các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông; làm rõ<br /> <br /> 2<br /> <br /> hệ thống khái niệm công cụ, biểu hiện thích ứng, ti u chí đo lƣờng và các<br /> yếu tố ảnh hƣởng đến sự thích ứng của trẻ.<br /> 2.2.2. Nghi n cứu thực trạng biểu hiện, mức độ thích ứng và<br /> những yếu tố ảnh hƣởng đến sự thích ứng của trẻ 5-6 tuổi trong các<br /> hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông.<br /> 2.2.3. Nghi n cứu trƣờng hợp tr n trẻ có biểu hiện khó thích<br /> ứng, xây dựng các bài tập can thiệp và đề xuất các biện pháp tâm lý<br /> giáo dục nhằm thúc đẩy sự thích ứng của trẻ 5-6 tuổi trong các hoạt<br /> động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông.<br /> 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Mức độ và biểu hiện thích ứng của trẻ 56 tuổi trong các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ thông.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> 3.2.1. Phạm vi về nội dung: Luận án chỉ nghi n cứu sự thích<br /> ứng của trẻ 5-6 tuổi trong các hoạt động chuẩn bị đến trƣờng phổ<br /> thông qua kết quả đạt đƣợc của trẻ ở hoạt động chơi, hoạt động học,<br /> sinh hoạt hàng ngày và đƣợc biểu hiện qua ba mặt đó là: (1) Nhận<br /> thức, (2) Cảm xúc, (3) Hành vi.<br /> 3.2.2. Phạm vi về khách thể: Luận án đƣợc tiến hành nghi n<br /> cứu tr n 370 khách thể gồm: 120 trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi; 110 giáo vi n<br /> mầm non đang dạy lớp mẫu giáo 5-6 tuổi; 120 phụ huynh của 120 trẻ<br /> đƣợc nghi n cứu; 20 chuy n gia trong lĩnh vực giáo dục mầm non.<br /> 3.2.3. Phạm vi về địa bàn khảo sát: Chúng tôi ti n hành khảo<br /> sát tr n địa bàn tỉnh Tuy n Quang, phạm vi khảo sát là 15 trƣờng<br /> mầm non gồm: 6 trƣờng tại Thành phố Tuy n Quang và 9 trƣờng tại<br /> các huyện Y n Sơn, Sơn Dƣơng, Chi m Hoá - Tỉnh Tuy n Quang.<br /> 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án<br /> 4.1. Phương pháp luận nghiên cứu<br /> - Phƣơng pháp tiếp cận li n ngành<br /> 3<br /> <br />