Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Xã hội học: Biến đổi phân tầng xã hội nghề nghiệp ở thành phố Đà Nẵng từ năm 2002 đến năm 2010

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> TRẦN VĂN THẠCH<br /> <br /> biÕn ®æi ph©n tÇng x· héi nghÒ nghiÖp<br /> ë thµnh phè ®µ n½ng tõ n¨m 2002 ®Õn n¨m 2010<br /> <br /> Chuyên ngành : Xã hội học<br /> Mã số<br /> <br /> : 62 31 30 01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Xà HỘI HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2014<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: 1. GS, TS Lê Ngọc Hùng<br /> 2. PGS, TS Nguyễn Chí Dũng<br /> <br /> Phản biện 1:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 2:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 3:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện<br /> họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2014<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia<br /> và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu<br /> 1.1. Tính cấp thiết về mặt lý luận<br /> Phân tầng xã hội (PTXH) là một trong những chủ đề nghiên cứu cơ bản của<br /> Xã hội học. Ở nước ta, từ đầu thập niên 90 của thế kỷ XX đến nay, đã có nhiều tổ<br /> chức, cá nhân quan tâm nghiên cứu, lí giải vấn đề PTXH trên cả phương diện lí<br /> luận và thực tiễn. Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào khía cạnh<br /> PTXH về mức sống; mô tả, đo lường mức độ giàu nghèo… Còn về phương diện<br /> PTXH nghề nghiệp và sự biến đổi của quá trình này thì chưa có nhiều những<br /> nghiên cứu. Vì vậy, xây dựng cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu biến đổi<br /> PTXH nghề nghiệp nhằm cung cấp cứ liệu cho việc hoạch định chính sách điều<br /> chỉnh PTXH nghề nghiệp, phát triển xã hội bền vững đang là yêu cầu rất cấp thiết<br /> hiện nay.<br /> 1.2. Tính cấp thiết về mặt thực tiễn<br /> Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường cùng với việc đẩy mạnh<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã và đang tác động tạo ra sự<br /> thay đổi nhiều mặt trong đời sống kinh tế - xã hội. Các loại hình nghề nghiệp thì<br /> ngày càng phát triển theo hướng phong phú đa dạng hơn. Sự dịch chuyển lao động<br /> giữa các lĩnh vực nghề nghiệp diễn ra mạnh mẽ theo hướng giảm dần lao động<br /> trong các nghề mang đặc trưng của xã hội nông nghiệp truyền thống và tăng lên<br /> đáng kể lao động trong các nghề của xã hội công nghiệp hiện đại. Từ sự biến đổi<br /> cơ cấu kinh tế đã kéo theo sự biến đổi phân tầng xã hội diễn ra khá gay gắt giữa<br /> các giai tầng xã hội, cũng như giữa các nhóm xã hội nghề nghiệp.<br /> Đà Nẵng được tách ra từ tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng để trở thành đơn vị<br /> hành chính trực thuộc Trung ương từ năm 1997; những năm sau đó, nhất là từ năm<br /> 2002 đến năm 2010 là giai đoạn thành phố thực hiện quá trình công nghiệp hóa,<br /> đô thị hóa rộng khắp với quy mô, tốc độ rất nhanh (sau năm 2010, do ảnh hưởng<br /> cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới nên quá trình đô thị hóa chậm lại). Từ khi trở<br /> thành đơn vị hành chính trực thuộc trung ương, đến năm 2010, Đà Nẵng đã thu<br /> hồi đất với tổng diện tích 11.488 ha; tổng số hộ thuộc diện giải tỏa đền bù gần<br /> 90.000 hộ. Trong đó, số hộ giải tỏa thu hồi đi hẳn là 41.282 hộ, số hộ giải tỏa thu<br /> hồi một phần 21.125 hộ, số hộ giải tỏa đất nông nghiệp, lâm nghiệp 20.333 hộ.<br /> Với các chủ trương, chính sách quy hoạch, chỉnh trang đô thị đã tạo ra những sự<br /> thay đổi lớn về không gian vật chất đô thị, về cơ cấu kinh tế - xã hội và chiến lược<br /> phát triển nền kinh tế của thành phố...Tất cả những yếu tố đó đã tác động mạnh mẽ<br /> đến biến đổi PTXH nghề nghiệp.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thực tế nói trên cho thấy, việc việc vận dụng lý thuyết và phương pháp Xã<br /> hội học vào nghiên cứu biến đổi kinh tế - xã hội nói chung và đặc biệt là sự biến<br /> đổi PTXH nghề nghiệp nói riêng, trên quy mô toàn quốc cũng như ở thành phố Đà<br /> Nẵng là nhiệm vụ cần thiết nhằm nhận diện thực trạng biến đổi, luận giải những<br /> yếu tố tác động đến sự biến đổi cũng như đánh giá hệ quả của sự biến đổi PTXH<br /> nghề nghiệp đến sự phát triển kinh tế - xã hội, từ đó kiến nghị những giải pháp hợp<br /> lý, hướng đến sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững là điều hết sức cần<br /> thiết. Việc lựa chọn đề tài: Biến đổi phân tầng xã hội nghề nghiệp ở thành phố<br /> Đà Nẵng từ năm 2002 đến năm 2010 để nghiên cứu là nhằm đáp ứng các yêu cầu<br /> quan trọng nói trên.<br /> 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án<br /> 2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Làm rõ thêm những vấn đề lý luận và phương<br /> pháp nghiên cứu về biến đổi PTXH nghề nghiệp; nhận diện thực trạng biến đổi<br /> PTXH nghề nghiệp từ năm 2002 -2014, tìm hiểu những yếu tố tác động đến sự<br /> biến đổi cũng như đánh giá hệ quả của những biến đổi đó đến sự phát triển kinh tế<br /> - xã hội ở thành phố Đà Nẵng; đề xuất các giải pháp nhằm phát triển xã hội bền<br /> vững.<br /> 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu nói trên, Luận án có các<br /> nhiệm vụ sau:<br /> - Xác định cơ sở lý luận, phương pháp luận và các khái niệm PTXH nghề<br /> nghiệp và biến đổi PTXH nghề nghiệp.<br /> - Phân tích dữ liệu để nhận diện thực trạng biến đổi PTXH nghề nghiệp.<br /> - Tìm hiểu những nhân tố chủ yếu tác động làm biến đổi PTXH nghề nghiệp<br /> - Đánh giá ảnh hưởng của sự biến đổi PTXH nghề nghiệp đến sự phát triển<br /> kinh tế - xã hội. Dự báo xu hướng biến đổi PTXH nghề nghiệp trong những năm<br /> tới ở thành phố Đà Nẵng.<br /> - Đề xuất giải pháp điều chỉnh PTXH nghề nghiệp hướng đến phát triển xã<br /> hội bền vững.<br /> 3. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu của luận án<br /> 3.1. Đối tượng: Luận án nghiên cứu sự biến đổi phân tầng xã hội<br /> nghề nghiệp.<br /> 3.2. Khách thể: Luận án nghiên cứu các nhóm xã hội nghề nghiệp đang hoạt<br /> động kinh tế thường xuyên trong 12 tháng qua ở thời điểm điều tra.<br /> 3.3. Phạm vi nghiên cứu: Luận án nghiên cứu sự biến đổi phân tầng xã hội<br /> nghề nghiệp ở thành phố Đà Nẵng từ năm 2002 đến 2010.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4. Câu hỏi nghiên cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, các câu<br /> hỏi nghiên cứu được xác định như sau:<br /> Câu hỏi 1: Cần dựa trên cơ sở phương pháp luận nào để nghiên cứu quá trình<br /> biến đổi PTXH nghề nghiệp hiệu quả nhất.<br /> Câu hỏi 2: Thực trạng biến đổi PTXH nghề nghiệp ở thành phố Đà Nẵng từ<br /> năm 2002 - 2010 diễn ra như thế nào?<br /> Câu hỏi 3: Những yếu tố chủ yếu nào đã và đang tác động đến sự biến đổi<br /> PTXH nghề nghiệp ở thành phố Đà Nẵng ?<br /> Câu hỏi 4: PTXH nghề nghiệp sẽ biến đổi theo xu hướng nào và cần các giải<br /> pháp gì để điều chỉnh PTXH nghề nghiệp, phát triển xã hội bền vững?<br /> 5. Giả thuyết nghiên cứu và khung phân tích<br /> 5.1. Giả thuyết nghiên cứu<br /> - Giả thuyết 1: Từ sau năm 2000 đến nay, sự PTXH nghề nghiệp ở thành<br /> phố Đà Nẵng diễn ra nhanh hơn về cả quy mô, mức độ so với tình hình chung<br /> của cả nước.<br /> - Giả thuyết 2: Các yếu tố giới tính, tuổi, địa bàn sinh sống, trình độ học vấn<br /> đã tác động mạnh đến sự biến đổi PTXH nghề nghiệp.<br /> - Giả thuyết 3: Chủ trương đẩy nhanh tiến trình đô thị hóa và chính sách ưu<br /> tiên phát triển giáo dục - đào tạo nguồn nhân lực là những yếu tố quan trọng thúc<br /> đẩy sự biến đổi PTXH nghề nghiệp của thành phố Đà Nẵng.<br /> 5.2. Khung phân tích<br /> Môi trường tự nhiên, kinh tế - xã hội<br /> <br /> Hệ thống chính sách<br /> <br /> Đặc điểm cá nhân<br /> người lao động<br /> <br /> Biến đổi<br /> PTXH nghề<br /> nghiệp<br /> <br /> Vị thế quyền<br /> lực nghề nghiệp<br /> <br /> Vị thế kinh tế<br /> nghề nghiệp<br /> Hệ quả xã hội<br /> <br /> Vị thế xã hội<br /> nghề nghiệp<br /> <br />