Tóm tắt luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý đường hô hấp của công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với bụi Talc và tổn thương phổi ở động vật thực nghiệm

Chia sẻ: Nguyen Minh Cuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án nhằm xác định những biến đổi về mô học và siêu cấu trúc của phổi chuột nhắt trắng hít bụi Talc trong 90 ngày; đánh giá môi trường lao động, xác định một số đặc điểm bệnh lý đường hô hấp của công nhân tiếp xúc trực tiếp với bụi Talc trong sản xuất săm lốp cao su. Để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu mời các bạn cùng tham khảo luận án.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý đường hô hấp của công nhân tiếp xúc nghề nghiệp với bụi Talc và tổn thương phổi ở động vật thực nghiệm

18 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o- Bé quèc phßng Häc viÖn qu©n y Nghiªm ThÞ Minh Ch©u Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc vμ tæn th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm Chuyªn ngµnh: Søc khoÎ nghÒ nghiÖp M· sè: 62 72 73 05 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sü Y häc Hµ Néi- 2010
19 C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Häc viÖn Qu©n y Ng−êi h−íng dÉn khoa häc - PGS.TS. NguyÔn Kh¾c H¶i - TS. NguyÔn Hoμng Thanh Ph¶n biÖn 1 - PGS.TS NguyÔn V¨n Hoµi Ph¶n biÖn 2 - PGS.TS Ng« Quý Ch©u Ph¶n biÖn 3 - PGS. TS NguyÔn ThÞ BÝch Liªn LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhµ n−íc häp t¹i Häc viÖn Qu©n y Vµo håi 14 giê 00 ngµy 01 th¸ng 6 n¨m 2010 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i - Th− viÖn Quèc gia - Th− viÖn Y häc Trung −¬ng - Th− viÖn Häc viÖn Qu©n y
20 gDanh môc c¸c Ch÷ viÕt t¾t ATS American Thoracic Society (Héi lång ngùc Hoa Kú) ACGIH American Conference of Govermantal Industrial Hygienists (Héi nghÞ c¸c nhµ vÖ sinh c«ng nghiÖp chÝnh phñ Mü) BBP BÖnh bôi phæi BBP- Si BÖnh bôi phæi silic COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh) CSSV Cao su Sao Vµng CSMN Cao su MiÒn Nam FEV1 Forced Expiratory Volume in one second (ThÓ tÝch thë ra g¾ng søc trong 1 gi©y ®Çu tiªn) FVC Forced Vital Capacity (Dung tÝch sèng thë m¹nh) ILO International Labour Organization (Tæ chøc lao ®éng thÕ giíi) IARC International Agency for Research on Cancer (Trung t©m quèc tÕ nghiªn cøu ung th−) J.S JonhSon baby (Tªn lo¹i phÊn xoa cho trÎ em cña h·ng Jon-son) KCS KiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm MEF75% Maximal Expiratory flow when 75% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 75% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) MEF50% Maximal Expiratory flow when 50% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 50% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) MEF25% Maximal Expiratory flow when 25% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 25% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC) NIOEH Institute of Occupational and Environmental Health (ViÖn quèc gia Y häc lao ®éng vµ VÖ sinh m«i tr−êng National) NTP National Toxycology Program (Ch−¬ng tr×nh ®éc häc quèc gia) OSHA Occupational Safety and Health Administrartion (C¬ quan qu¶n lý an toµn vµ søc khoÎ lao ®éng Mü) VC Vital capacity (Dung tÝch sèng) VPQM Viªm phÕ qu¶n m¹n TCCP Tiªu chuÈn cho phÐp 29,25,26,24,23,27,1,22,21,2,3,20 19,4,5,18,17,6,7,16,15,8,9,14,13,10,11,12
1 Më ®Çu 1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Talc lµ mét kho¸ng chÊt silicat magie cã ®Æc tÝnh: kh«ng bÞ bµo mßn, kh«ng dÝnh, ng¨n thÊm, c¸ch ®iÖn, c¸ch nhiÖt, chÞu löa... do ®ã c¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi bét talc ®−îc sö dông trong sinh ho¹t vµ nhiÒu ngµnh nghÒ nh−: C«ng nghiÖp, d−îc phÈm, mü phÈm. Sè l−îng ng−êi lµm viÖc trong c¸c nghÒ khai th¸c, chÕ biÕn hoÆc sö dông talc ë ViÖt Nam kh¸ cao. Theo ph©n lo¹i cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, bÖnh bôi phæi talc ®−îc xÕp trong nhãm c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp. NhiÒu n−íc nh− Anh, Mü, Hµ Lan, Trung Quèc, ý, ¸o... ®· xÕp bÖnh bôi phæi talc vµo danh môc c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp. Bôi talc cã thÓ g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt thùc nghiÖm ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ n−íc ngoµi chøng minh, tuy nhiªn cho ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ møc ®é ®éc h¹i cña talc kh«ng lÉn t¹p chÊt ®èi víi con ng−êi. T¹i ViÖt Nam ch−a cã nghiªn cøu nµo x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm, cã rÊt Ýt nghiªn cøu vÒ ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ng−êi lao ®éng. ë n−íc ta ch−a cã tiªu chuÈn vÖ sinh cho phÐp ®èi víi riªng bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng vµ ch−a cã tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh bôi phæi talc. §Ó gãp phÇn x¸c ®Þnh t¸c h¹i cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm còng nh− ¶nh h−ëng cña nã trªn ng−êi lao ®éng ViÖt Nam chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: "Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc vµ tæn th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm" 2- Môc tiªu: 2.1. X¸c ®Þnh nh÷ng biÕn ®æi vÒ m« häc vµ siªu cÊu tróc cña phæi chuét nh¾t tr¾ng hÝt bôi talc trong 90 ngµy. 2.2. §¸nh gi¸ m«i tr−êng lao ®éng, x¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc trùc tiÕp víi bôi talc trong ngµnh s¶n xuÊt s¨m lèp cao su. 3- Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n - LÇn ®Çu tiªn mét nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn chuét nh¾t tr¾ng t¹i ViÖt Nam vµ ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng tæn th−¬ng trªn phæi chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm hÝt bôi talc c«ng nghiÖp, talc mü phÈm trong 90 ngµy - X¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm l©m sµng, Xquang, chøc n¨ng th«ng khÝ phæi vµ biÕn ®æi cña dÞch ®−êng h« hÊp ë ng−êi lao ®éng tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc. Tõ ®ã gióp c¸c c¬ qua chøc n¨ng cã thªm c¬ së ®Ó x©y dùng tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh bôi phæi talc ë ViÖt Nam. 4- Bè côc luËn ¸n LuËn ¸n dµy 138 trang víi 40 b¶ng, 22 h×nh ¶nh, 6 ®å thÞ vµ 4 s¬ ®å, kÕt cÊu thµnh 4 ch−¬ng - §Æt vÊn ®Ò: 2 trang - Ch−¬ng 1: Tæng quan 30 trang - Ch−¬ng 2: §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 17 trang - Ch−¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu 41 trang - Ch−¬ng 4: Bµn luËn 45 trang - KÕt luËn : 2 trang - KiÕn nghÞ : 1 trang
2 Tham kh¶o 194 tµi liÖu trong ®ã tµi liÖu tiÕng ViÖt: 36, 158 tµi liÖu tiÕng Anh, 54 tµi liÖu trong 5 n¨m gÇn nhÊt. Ch−¬ng 1- Tæng quan 1.1- Giíi h¹n cho phÐp cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng TCCP cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau, nh−ng vÉn gièng nhau ë mét ®iÓm lµ qui ®Þnh riªng cho tõng lo¹i: Bôi talc c«ng nghiÖp vµ bôi talc kh«ng lÉn t¹p chÊt. ë ViÖt Nam, Theo "Tiªu chuÈn VÖ sinh An toµn lao ®éng” (TC 3733- BYT-2002 ) bôi talc ®−îc xÕp trong nhãm bôi kh«ng chøa silic. Tiªu chuÈn cho phÐp ®èi víi bôi toµn phÇn lµ 02mg/m3, bôi h« hÊp lµ 01mg/m3 kh«ng khÝ. Ch−a cã TCCP ®èi víi bôi talc kh«ng t¹p chÊt. BÖnh bôi phæi talc hiÖn ch−a ®−îc c«ng nhËn lµ bÖnh nghÒ nghiÖp ®−îc b¶o hiÓm ë ViÖt Nam. 1.2- T¸c h¹i cña bôi talc ë ®éng vËt thùc nghiÖm vµ ë ng−êi 1.3.1- Nh÷ng nghiªn cøu ë n−íc ngoµi 1.3.1.1- ë ®éng vËt thùc nghiÖm + Qua ®−êng h« hÊp Jakubowska L vµ Szaflarska-Stojko E (1992) nghiªn cøu trªn chuét nh¾t Wistar trong thêi gian 6- 9 th¸ng. Pickrel J.A vµ cs (1989), NTP (1993), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ cs (1994), IARC (1987)... nghiªn cøu trªn chuét cèng Syri hÝt bét talc trÎ em vµ mét sè t¸c gi¶ nhËn thÊy víi nång ®é bôi dao ®éng tõ 10- 40mg/m3 kh«ng khÝ, bôi talc g©y nªn qu¸ tr×nh viªm, båi hoµn vµ t¸i t¹o trong phæi chuét. Qu¸ tr×nh viªm, t¹o u h¹t x¶y ra ë hÇu hÕt sè chuét thùc nghiÖm. Møc ®é viªm, t¹o u h¹t tû lÖ thuËn víi nång ®é vµ thêi gian ph¬i nhiÔm. Sù t¨ng s¶n tÕ bµo biÓu m« x¶y ra ë trong phÕ nang, cßn x¬ hãa x¶y ra ë trong hoÆc kÏ phÕ nang. Beck BD, Feldman HA, Brain JD vµ céng sù (1987) còng x¸c ®Þnh ®éc tÝnh cña bôi talc qua ®−êng h« hÊp trªn chuét vµ kÕt luËn r»ng sù ph¬i nhiÔm víi bôi talc cã liªn quan ®Õn tæn th−¬ng ®¹i thùc bµo phæi chuét. + Qua da, tÜnh m¹ch vµ mét sè ®−êng x©m nhËp kh¸c Thùc nghiÖm g©y ®éc qua c¸c ®−êng kh¸c nhau, Mathlouthi A (1992), Dogra RKS, Iyer PKR, Shanker R vµ céng sù (2002)... ®· chøng minh r»ng tinh thÓ talc lµ nguyªn nh©n g©y nªn c¸c tæn th−¬ng viªm h¹t ë da, phæi cña ®éng vËt thùc nghiÖm. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng mÆc dï c¸c kÕt qu¶ trªn kh«ng ¸p dông ®−îc hoµn toµn trªn ng−êi nh−ng cã ý nghÜa rÊt quan träng- ®ã lµ c¬ së ®Þnh h−íng cho nh÷ng nghiªn cøu trªn ng−êi. 1.3.1.2- Nh÷ng nghiªn cøu trªn ng−êi + Qua ®−êng h« hÊp C¸c nghiªn cøu cña Antomuos JA (1969), Reyes de la Rocha S vµ Brown MA (1989) ®· cho biÕt viÖc sö dông nhiÒu bét phÊn trÎ em (thµnh phÇn chÝnh lµ talc) cã thÓ g©y ra c¸c biÕn chøng nghiªm träng ë phæi nÕu trÎ v« t×nh hÝt ph¶i. N¨m 1991, Reijula K vµ céng sù th«ng b¸o mét tr−êng hîp ®Çu tiªn bÞ bÖnh viªm tiÓu phÕ qu¶n do tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc trªn 20 n¨m. Kleinfeld M vµ céng sù (2007), Thitiworn Choongsong, Pitchaya Phakthongsuk (2006), Ellenorn MJ, Barcelux DG (1988) vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c cho biÕt: c¸c triÖu
3 chøng cña bÖnh bôi phæi do talc lµ ho, triÖu chøng nµy thay ®æi theo thêi gian vµ t¨ng khi bÖnh nÆng. Kleinfeld M, Mesite L, Kooymans O vµ céng sù (2007) cho biÕt: Dung tÝch sèng cña c¸c bÖnh nh©n bÞ bÖnh bôi phæi talc gi¶m ®¸ng kÓ (66,6% so víi sè lý thuyÕt), 13/20 tr−êng hîp dung tÝch toµn phæi gi¶m Ýt hoÆc võa (40,2- 79,6% so víi sè lý thuyÕt). Avolio vµ céng sù (1989) cho thÊy ë 25/49 tr−êng hîp c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc v−ît TCCP cã triÖu chøng trªn h×nh ¶nh Xquang vµ chøc n¨ng th«ng khÝ phæi. Theo c¸c nhµ khoa häc t¹i Hµ Lan: §a sè c¸c tr−êng hîp b¸o c¸o ®Òu miªu t¶ phæi cña c¸c c«ng nh©n ph¬i nhiÔm víi bôi talc nh− lµ mét c¬ quan ®Ých. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng ph¬i nhiÔm víi nång ®é bôi h« hÊp lµ 1,8mg/m3 kh«ng khÝ cã thÓ g©y c¸c ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng h« hÊp. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng bÖnh bôi phæi do hÝt ph¶i bôi talc cã thÓ gåm c¸c triÖu chøng cña viªm phÕ qu¶n m¹n, cÊp, viªm tæ chøc kÏ cña m« phæi, t¾c nghÏn ®−êng thë nhá, rèi lo¹n th«ng khÝ thÓ t¾c nghÏn hoÆc hçn hîp. VÒ mÆt Xquang phæi cã thÓ cã h×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng l−íi hoÆc c¸c nèt mê nhá. + Qua c¸c ®−êng ph¬i nhiÔm kh¸c Tæn th−¬ng da, niªm m¹c vµ mét sè c¬ quan kh¸c qua nhiÒu ®−êng tiÕp xóc kh¸c nhau còng ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ nªu lªn. Tuy nhiªn, trong m«i tr−êng lao ®éng c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi talc chñ yÕu qua ®−êng h« hÊp, nh÷ng ®−êng ph¬i nhiÔm kh¸c Ýt ®ãng vai trß g©y nªn c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp. 1.3.2- Nh÷ng nghiªn cøu ë ViÖt Nam 1.3.2.1- Nghiªn cøu trªn ®éng vËt thùc nghiÖm Ch−a cã nghiªn cøu thùc nghiÖm nµo x¸c ®Þnh t¸c h¹i cña bôi talc. 1.3.2.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i cña bôi talc ®èi víi søc khoÎ vµ nhÊt lµ bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña ng−êi lao ®éng ë n−íc ta cßn rÊt Ýt. §èi víi bôi talc kh«ng lÉn t¹p chÊt ch−a cã nghiªn cøu nµo kh¼ng ®Þnh vÒ ¶nh h−ëng cña nã víi søc khoÎ con ng−êi. N¨m 2001, NguyÔn Nh− Vinh, Ph¹m Long Trung vµ NguyÔn ThÞ §oan Trang ®Ò cËp ®Õn t×nh tr¹ng thay ®æi chøc n¨ng th«ng khÝ phæi, h×nh ¶nh Xquang phæi, thay ®æi khÝ m¸u ®éng m¹ch ë nh÷ng ng−êi sö dông bét talc. C¸c t¸c gi¶ còng nªu lªn thêi gian tiÕp xóc 3 n¨m cã thÓ lµm xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng trªn. N¨m 2003, NguyÔn Thuú Trang nhËn thÊy cã mèi liªn quan gi÷a m«i tr−êng lao ®éng vµ bÖnh viªm phÕ qu¶n m¹n ë c«ng nh©n s¶n xuÊt cao su. C¶ 2 nghiªn cøu ®Òu ch−a kÕt luËn ®−îc nguyªn nh©n g©y bÖnh do ch−a ph©n tÝch ®−îc thµnh phÇn nguyªn liÖu sö dông vµ mÉu m«i tr−êng. NguyÔn ThÞ To¸n vµ céng sù (2007) nghiªn cøu trªn c«ng nh©n khai th¸c vµ chÕ biÕn talc nhËn thÊy: TriÖu chøng ho vµ kh¹c ®êm chiÕm tû lÖ 93%- 96%; Rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi: thÓ t¾c nghÏn: 15%, thÓ hçn hîp: 10% vµ thÓ h¹n chÕ: 6,7%. C¸c bÊt th−êng trªn phim Xquang phæi lµ nèt mê trßn ®Òu d¹ng p, q, h×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng l−íi vµ d¹ng “kÝnh mê”. C¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn bÖnh bôi phæi do tiÕp xóc víi bôi talc vµ còng cho r»ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu ë ViÖt nam. Ch−¬ng 2- §èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1- §èi t−îng nghiªn cøu
4 2.1.1- Nghiªn cøu trªn ®éng vËt §éng vËt thùc nghiÖm: Chuét nh¾t tr¾ng ®ùc, träng l−îng: 23,5- 26,0gam (04-05 tuÇn tuæi), 270 con chia 3 nhãm: - Nhãm 1: hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng cã phun bôi talc c«ng nghiÖp. - Nhãm 2: hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng cã phun bôi talc mü phÈm. - Nhãm 3: chøng-hÝt kh«ng khÝ trong chu«ng kh«ng phun bôi talc. Thùc nghiÖm t¹i Lab« thùc nghiÖm-Bé m«n §éc häc Qu©n sù/HVQY. 2.1.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi 2.1.2.1- M«i tr−êng lao ®éng + M«i tr−êng lao ®éng: Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vi khÝ hËu, nång ®é thµnh phÇn bôi, h¬i khÝ ®éc trong m«i tr−êng. + Qui tr×nh c«ng nghÖ vµ th«ng tin vÒ VSATL§ t¹i c¸c c¬ së nghiªn cøu (theo mÉu thèng nhÊt). 2.1.2.2- Nghiªn cøu trªn ng−êi lao ®éng + §èi t−îng: C«ng nh©n s¶n xuÊt s¨m lèp cao su t¹i 2 Tæng C«ng ty CSMN vµ CSSV ®−îc chia thµnh 2 nhãm: - Nhãm 1 (tiÕp xóc víi bôi talc): C«ng nh©n trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt s¨m lèp cao su- tiÕp xóc víi bôi talc. - Nhãm 2 (kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc- nhãm so s¸nh): C«ng nh©n hiÖn t¹i vµ trong tiÒn sö kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc- lµm c«ng viÖc hµnh chÝnh, kÕ to¸n, qu¶n lý, b¶o vÖ… + Tiªu chuÈn chän cho c¶ 2 nhãm: Tuæi ®êi: 18- 60 tuæi. Tuæi nghÒ: tõ 01 n¨m (®ñ 12 th¸ng) trë lªn. TiÒn sö: Theo hå s¬ søc khoÎ, tr−íc khi vµo nghÒ kh«ng m¾c c¸c bÖnh tim m¹ch, bÖnh h« hÊp m¹n, c¸c dÞ tËt bÈm sinh (gï, vÑo cét sèng). T¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu kh«ng bÞ c¸c bÖnh viªm nhiÔm cÊp tÝnh cña ®−êng h« hÊp. Tù nguyÖn tham gia nghiªn cøu. 2.2- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn ®éng vËt 2.2.1.1- ChÊt liÖu sö dông trong thùc nghiÖm + Bét talc c«ng nghiÖp dïng ®Ó chèng dÝnh trong s¶n xuÊt s¨m lèp cao su cña Tæng C«ng ty CSSV cã kÝch th−íc h¹t trung b×nh tõ 1-10μm tû lÖ SiO2 lµ 0,1%, kh«ng cã ami¨ng. + Bét talc mü phÈm cña h·ng J.S th−êng dïng xoa trªn da trÎ em (dïng cho c¶ trÎ s¬ sinh), kÝch th−íc h¹t trung b×nh tõ 1-10μm, kh«ng cã SiO2 vµ ami¨ng. Thµnh phÇn vµ kÝch th−íc h¹t cña bét talc sö dông trong thùc nghiÖm ®−îc ph©n tÝch t¹i Phßng thÝ nghiÖm bôi- ViÖn YHL§ &VSMT phèi hîp víi Tr−êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 2.2.1.2- M« h×nh thùc nghiÖm Tham kh¶o c¸c thùc nghiÖm cña Pickrel J.A vµ céng sù (1989), NTP (1993), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ céng sù (1994),… chóng t«i x©y dùng m« h×nh t¹o bôi tõ bét talc kh« trong c¸c chu«ng thuû tinh. Nång ®é bôi trong chu«ng tõ 10- 20mg/m3 kh«ng khÝ. Tõng nhãm chuét thùc nghiÖm hÝt thë bôi bét talc: thêi gian 120 phót/ngµy, 5 ngµy/tuÇn, liªn tôc theo nhãm 30 ngµy, 60 ngµy vµ 90 ngµy. Nhãm chøng:
5 hÝt thë kh«ng khÝ b×nh th−êng trong chu«ng víi thêi gian t−¬ng tù nh− c¸c chuét hÝt thë bôi bét talc. T¹i thêi ®iÓm thu ho¹ch (ngµy 30, 60 vµ 90), mçi nhãm cã 30 chuét ®−îc xÐt nghiÖm ngÉu nhiªn theo c¸c chØ tiªu thèng nhÊt. XÐt nghiÖm siªu cÊu tróc phæi chuét ®−îc thùc hiÖn ë ngµy thùc nghiÖm thø 90. 2.2.1.3- C¸c chØ tiªu nghiªn cøu trªn ®éng vËt. Träng l−îng c¬ thÓ vµ träng l−îng phæi chuét, h×nh ¶nh m« bÖnh häc. Riªng tiªu b¶n siªu cÊu tróc m« phæi ®−îc lµm vµo thêi ®iÓm ngµy 90 cña thùc nghiÖm. Tiªu b¶n ®−îc ®äc t¹i khoa Gi¶i phÉu bÖnh lý vµ Ph¸p y- BÖnh viÖn 103, la bo Siªu cÊu tróc cña Trung t©m C«ng nghÖ ph«i- HVQY, Phßng ThÝ nghiÖm bôi- ViÖn Y häc lao ®éng vµ VÖ sinh m«i tr−êng, d−íi kÝnh hiÓn vi quang häc, hiÓn vi ®iÖn tö vµ hiÓn vi ph©n cùc. 2.2.2- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu m«i tr−êng lao ®éng - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vi khÝ hËu, ¸nh s¸ng, nång ®é h¬i khÝ ®éc cña bôi trong m«i tr−êng lao ®éng. - X¸c ®Þnh nång ®é vµ thµnh phÇn cña bôi trong m«i tr−êng lao ®éng. Sö dông m¸y: quang phæ hång ngo¹i FT- IR, kÝnh hiÓn vi quang häc ph¶n pha, ph©n cùc vµ kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö quÐt. Sö dông ph−¬ng ph¸p: quang phæ hÊp thô hång ngo¹i, ph−¬ng ph¸p nhiÔu x¹ tia X- XRD (X-ray diffraction). C¸c kü thuËt ®−îc thùc hiÖn theo “Th−êng quy kü thuËt cña ViÖn YHL§, VSMT – 2002”, t¹i Phßng thÝ nghiÖm hiÓn vi ®iÖn tö- Tr−êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi phèi hîp víi Phßng thÝ nghiÖm bôi cña ViÖn YHL§ vµ VSMT. - T×m hiÓu qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¨m lèp cao su vµ ®iÒu tra t×nh h×nh sö dông b¶o hé lao ®éng c¸ nh©n, tËp thÓ. - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Quan s¸t trùc tiÕp vµ ®iÒu tra x· héi häc b»ng phiÕu pháng vÊn c¸ nh©n, phiÕu ®iÒu tra c¬ së. 2.2.3- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn ng−êi 2.2.3.1 - ThiÕt kÕ nghiªn cøu: Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang 2.2.3.2.- Cì mÉu cho nghiªn cøu c¾t ngang: Theo c«ng thøc tÝnh cì mÉu cho nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang, nhãm tiÕp xóc gåm 516 c«ng nh©n ®−îc chia thµnh c¸c ph©n nhãm theo c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, nhãm kh«ng tiÕp xóc (so s¸nh): 60 ng−êi, chän toµn bé nh÷ng ng−êi trong tiÒn sö vµ hiÖn t¹i kh«ng tiÕp xóc víi bôi talc, lµm viÖc t¹i 2 c¬ së trªn, ®¹t tiªu chuÈn chän. 2.2.3.4- Kü thuËt sö dông trong nghiªn cøu trªn ng−êi. + Chôp Xquang phæi: theo kü thuËt chôp phim bôi phæi (Th−êng quy kü thuËt cña ViÖn YHL§ vµ VSMT-2002). H×nh ¶nh phim X quang phæi ®−îc ®äc theo h×nh thøc héi chÈn nhiÒu chuyªn gia-1 lÇn, cã biªn b¶n héi chÈn, thµnh phÇn gåm c¸c gi¸m ®Þnh viªn quèc gia vÒ bÖnh nghÒ nghiÖp vµ bÖnh phæi trªn c¬ së “Bé phim bôi phæi chuÈn” cña ILO- 2000. + §o chøc n¨ng th«ng khÝ phæi b»ng m¸y Spiro- Analyser. TÝnh sè lý thuyÕt cña c¸c chØ sè ®o ®−îc b»ng ph−¬ng tr×nh håi qui sè lý thuyÕt ¸p dông cho ng−êi ViÖt Nam. + XÐt nghiÖm dÞch ®−êng h« hÊp: T×m tinh thÓ talc trong ®¹i thùc bµo ë dÞch ®−êng h« hÊp cña c¸c c«ng nh©n ®−îc khÝ dung. + Kh¸m l©m sµng toµn diÖn chó träng c¸c triÖu chøng cña bÖnh h« hÊp.
6 2.3- Xö lý sè liÖu C¸c sè liÖu ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª y häc, sö dông phÇn mÒm EPI INFO 6.04. 2.4- VÊn ®Ò y ®øc trong nghiªn cøu: §¶m b¶o y ®øc trong nghiªn cøu. Ch−¬ng 3- KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1- KÕt qu¶ nghiªn cøu trªn chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm - ë 2 nhãm chuét hÝt bôi talc träng l−îng c¬ thÓ trung b×nh gi¶m, träng l−îng phæi trung b×nh t¨ng râ rÖt theo thêi gian, kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a 2 nhãm nh−ng kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm chøng (p
7 Nhuém H- E, ®é phãng ®¹i x 100 3.1.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu sù biÕn ®èi siªu cÊu tróc phæi chuét sau 90 ngµy hÝt bôi talc B¶ng 3.6. KÕt qu¶ biÕn ®æi siªu cÊu tróc phæi chuét sau 90 ngµy thùc nghiÖm Nhãm chuét HÝt bôi talc c«ng HÝt bôi talc mü Chøng (n= p 13 nghiÖp (n= 30) phÈm (n= 30) 30) (3) p 23 §Æc ®iÓm (1) (2) Kh«ng biÕn ®æi 6 12 30 < 0,05 Cã biÕn ®æi 24 18 0 < 0,05 Trªn tiªu b¶n phæi cña 2 nhãm chuét hÝt bôi talc cã h×nh ¶nh: Tinh thÓ talc n»m xen kÏ gi÷a c¸c bµo quan trong bµo t−¬ng cña ®¹i thùc bµo, cña nguyªn bµo sîi. H×nh ¶nh mµng ®¹i thùc bµo ®øt ®o¹n, ®¹i thùc bµo bÞ tho¸i ho¸. Ch−a ph¸t hiÖn ®−îc sù bÊt th−êng ë mµng nh©n tÕ bµo cña ®¹i thùc bµo vµ nguyªn bµo sîi- Mét tr−êng hîp cã tinh thÓ talc trong bµo t−¬ng nguyªn bµo sîi ë æ x¬ ho¸ phæi cña chuét hÝt bôi talc mü phÈm. H×nh ¶nh 3.17 a,b. Mµng H×nh ¶nh 3.18. Tinh thÓ ®¹i thùc bµo phÕ nang bÞ talc mü phÈm trong bµo ®øt ®o¹n vµ c¸c tinh thÓ t−¬ng nguyªn bµo sîi ë phæi talc n»m xen kÏ gi÷a c¸c chuét hÝt bôi talc mü phÈm bµo quan trong thêi ®iÓm ngµy thø 90 bµo t−¬ng ®¹i thùc bµo 3.2- KÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ng−êi tiÕp xóc víi bôi talc 3.2.1- KÕt qu¶ kh¶o s¸t vÒ m«i tr−êng lao ®éng - §iÒu kiÖn ¸nh s¸ng, vi khÝ hËu, nång ®é CO, CO2, SO2, NO2, H2S, trong m«i tr−êng lao ®éng ë møc giíi h¹n TCCP. 57/121 vÞ trÝ ®o cã nhiÖt ®é trong m«i tr−êng s¶n xuÊt cao h¬n TCCP tõ 0,2- 5oC. T¹i tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ ®o theo c«ng ®o¹n (trõ nhãm so s¸nh), tû lÖ talc trong bôi ®Òu trªn 50%. TÊt c¶ c¸c mÉu kh«ng cã ami¨ng vµ tû lÖ SiO2 thÊp d−íi 0,5%. Nång ®é bôi h« hÊp cao nhÊt ë khu vùc l−u ho¸, thÊp dÇn ë c¸c khu vùc luyÖn, Ðp, thµnh h×nh, KCS...vµ v−ît TCCP ®èi víi bôi talc (theo TC 3733/Q§- BYT 2002). 3.2.2- KÕt qu¶ kh¶o s¸t ph−¬ng tiÖn b¶o hé lao ®éng Tû lÖ dïng b¶o hé lao ®éng c¸ nh©n kh«ng ®ång ®Òu: KhÈu trang (83,5%- 92,3%), kÝnh (23,8%- 83,3%). Qu¹t hót, th«ng giã sö dông tõ 60%- 80%. ChØ cã 1 vÞ trÝ sö dông biÖn ph¸p l¾ng bôi b»ng n−íc.
8 3.2.3- Mét sè ®Æc ®iÓm ®èi t−îng nghiªn cøu. Tuæi ®êi, tuæi nghÒ trung b×nh, tû lÖ nam/n÷ vµ tû lÖ ng−êi hót thuèc l¸ gi÷a nhãm tiÕp xóc vµ nhãm so s¸nh kh«ng kh¸c biÖt (p>0,05). C«ng nh©n cã tuæi nghÒ trªn 10 n¨m chiÕm tû lÖ cao vµ cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm tuæi nghÒ d−íi 5 n¨m ë tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt (trõ nhãm c«ng ®o¹n luyÖn). 3.2.4- T×nh tr¹ng søc khoÎ, bÖnh tËt cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc. - Nhãm c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi talc cã tû lÖ bÖnh h« hÊp (34,3%) vµ bÖnh vÒ m¾t (34,9%) cao h¬n h¼n nhãm so s¸nh (5% vµ 3,4%) víi p
9 thë Khã thë 4 9,5 Tøc ngùc 3 7,2 Kh«ng cã triÖu chøng 0 0 - ë toµn bé nhãm tiÕp xóc víi bôi talc ho lµ triÖu chøng phæ biÕn víi tû lÖ: Ho kÕt hîp tøc ngùc vµ/hoÆc khã thë (29,8%), ho ®êm (19,9%), ho kÐo dµi (11,0%). 3.2.6. KÕt qu¶ nghiªn cøu chøc n¨ng th«ng khÝ phæi cña nhãm tiÕp xóc víi bôi talc vµ nhãm chøng - Tû lÖ rèi lo¹n th«ng khÝ phæi ë nhãm tiÕp xóc bôi talc lµ 21,9% cao h¬n cã ý nghÜa so víi nhãm chøng (p0,05 FEV1 72,45 ± 7,25 74,26 ± 5,67 89,05 ± 8,62 0,05 MEF75% 51,27 ± 28,79 50,72 ± 34,47 60,55 ± 17,09 >0,05 MEF50% 55,43 ± 28,67 58,21 ± 23,26 69,15 ± 13,70 >0,05 MEF25% 62,12 ± 26,62 67,67 ± 34,75 72,33 ± 16,85 >0,05 - 11,3% c«ng nh©n luyÖn vµ l−u ho¸, 2,8% c«ng nh©n t¹i c¸c c«ng ®o¹n cßn l¹i cã t¾c nghÏn ®−êng thë nhá mÆc dï ch−a biÓu hiÖn rèi lo¹n th«ng khÝ. - Gi¸ trÞ trung b×nh nh÷ng chØ sè th¨m dß chøc n¨ng th«ng khÝ phæi ë c«ng nh©n trong c¸c c«ng ®o¹n (trõ luyÖn vµ l−u ho¸) kh«ng kh¸c biÖt so víi nhãm chøng. 3.2.7- KÕt qu¶ nghiªn cøu Xquang phæi cña c¸c nhãm nghiªn cøu Bảng 3. 28. Liªn quan gi÷a tæn th−¬ng trªn phim Xquang phæi vµ rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi ë nhãm tiÕp xóc víi bôi talc §Æc ®iÓm Cã tæn th−¬ng Q Kh«ng cã tæn trªn phim X th−¬ng trªn phim quang Xquang (n= 367) (n=149) RLTKP 89 (59,7%) 24 (6,5%) 0,91 (n=113) Kh«ng RLTKP 60 (40,3%) 343 (93,4%) (n= 396) - ë nhãm tiÕp xóc, h×nh ¶nh bÊt th−êng trªn phim Xquang phæi gåm: h×nh ¶nh l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm (16,9%), dµy thµnh phÕ qu¶n (15,3%), l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm kÕt hîp dµy thµnh phÕ qu¶n (11%), d¹ng nèt mê (8,1%). D¹ng nèt mê ®¬n thuÇn chØ chiÕm 29%, trong khi ®ã 71% lµ tæn th−¬ng d¹ng nèt mê kÕt hîp c¸c d¹ng tæn th−¬ng kh¸c. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê trªn h×nh ¶nh Xquang phæi ®Òu cã rèi
10 lo¹n th«ng khÝ phæi ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. - Rèi lo¹n th«ng khÝ thÓ t¾c nghÏn chiÕm tû lÖ cao ë nh÷ng ng−êi cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê thÓ 0/1p vµ 0/1pq (thÓ nhÑ). - H×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng nèt mê gÆp ë tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi nghÒ nh−ng ë nhãm tuæi nghÒ trªn 10 n¨m tû lÖ nµy cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi c¸c nhãm tuæi nghÒ d−íi 10 n¨m (p < 0,05). B¶ng 3. 35. Ph©n bè vïng tæn th−¬ng phæi trªn phim Xquang phæi ë nhãm tiÕp xóc víi bôi talc VÞ trÝ ≤ 5 n¨m 6- 10 n¨m > 10 n¨m Tæng Trªn ph¶i 12 5 1 18 (8,1%) Trªn tr¸i 5 1 0 6 (2,7%) Gi÷a ph¶i 9 37 36 82 (36,9%) Gi÷a tr¸i 5 26 28 59 (26,6%) D−íi ph¶i 4 12 23 39 (17,67%) D−íi tr¸i 0 8 10 18 (8,1%) Tæng 35 89 98 222 3.2.9- KÕt qu¶ xÐt nghiÖm dÞch ®−êng h« hÊp 60/60 tr−êng hîp trong dÞch ®−êng h« hÊp cã: tinh thÓ talc, nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh, b¹ch cÇu lympho, ®¹i thùc bµo chøa tinh thÓ talc vµ ®¹i thùc bµo tho¸i ho¸, tuy nhiªn xÐt nghiÖm dÞch ®−êng h« hÊp lÇn 2 (tr−íc ca lµm viÖc h«m sau), cßn 18/60 tr−êng hîp cã tinh thÓ talc. 18/18 tr−êng hîp cßn tinh thÓ talc trong dÞch ®−êng h« hÊp xÐt nghiÖm lÇn 2 ®Òu cã h×nh ¶nh l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm kÕt hîp víi dµy thµnh phÕ qu¶n. 6/18 tr−êng hîp cã h×nh ¶nh nèt mê trªn phim Xquang phæi. Ch−¬ng 4- Bμn luËn 4.1. Tæn th−¬ng c¬ thÓ chuét nh¾t tr¾ng do ph¬i nhiÔm qua ®−êng h« hÊp víi bôi talc Nghiªn cøu dùa theo m« h×nh nghiªn cøu cña NTP (1993), Pickrel J.A vµ céng sù (1989), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ céng sù (1994)..., trong nghiªn cøu nµy nång ®é bôi ph¬i nhiÔm dao ®éng tõ 10mg/m3- 20mg/m3 kh«ng khÝ ®èi víi chuét nh¾t tr¾ng lµ phï hîp víi môc tiªu nghiªn cøu. M« h×nh thùc nghiÖm sö dông trong nghiªn cøu ®· t¹o ®−îc qu¸ tr×nh ph¬i nhiÔm hiÖu qu¶. Theo thêi gian träng l−îng trung b×nh cña phæi 2 nhãm chuét hÝt bôi talc t¨ng lªn râ rÖt (p
11 phÈm cã æ x¬ ho¸ trong nhu m« phæi. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi kÕt qu¶ trong nghiªn cøu cña Wehner AP (1994). CÇn l−u ý lµ tæn th−¬ng x¬ ho¸ ®−îc ph¸t hiÖn ë chuét hÝt bôi talc kh«ng chøa silic vµ ami¨ng. Sè l−îng vµ d¹ng tæn th−¬ng viªm phÕ qu¶n, phÕ nang, viªm quanh m¹ch, æ viªm h¹t vµ x¬ ho¸ kÏ m« phæi. t¨ng theo thêi gian tiÕp xóc. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª vÒ tû lÖ còng nh− d¹ng tæn th−¬ng do 2 lo¹i bôi talc thùc nghiÖm g©y nªn. Cã h×nh ¶nh bÊt th−êng trªn siªu cÊu tróc phæi cña 2 nhãm chuét ph¬i nhiÔm víi bôi talc: Tinh thÓ talc ë v¸ch liªn phÕ nang vµ kho¶ng m« kÏ, mét sè tinh thÓ talc n»m xen kÏ gi÷a c¸c bµo quan trong bµo t−¬ng cña ®¹i thùc bµo, cña nguyªn bµo sîi (¶nh 13a,b, 3.17a,b, 3.18), mµng ®¹i thùc bµo ®øt ®o¹n, ®¹i thùc bµo bÞ tho¸i ho¸. Ch−a ph¸t hiÖn ®−îc sù bÊt th−êng ë mµng nh©n tÕ bµo cña ®¹i thùc bµo vµ nguyªn bµo sîi. Mét tr−êng hîp cã tinh thÓ talc trong bµo t−¬ng nguyªn bµo sîi ë æ x¬ ho¸ phæi cña chuét hÝt bôi talc mü phÈm. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi nhËn xÐt cña Handerson WJ, Blundell G, Richards R vµ céng sù (2004) khi tiÕn hµnh thùc nghiÖm trªn chuét cèng, chuét nh¾t ®Ó t×m hiÓu t¸c ®éng cña tinh thÓ talc trªn nguyªn bµo sîi ë phæi. C¸c t¸c gi¶ NTP (1993), Pickrel J.A vµ céng sù (1989), Stenback F, Rowland J (1978), Wehner A.P vµ céng sù (1994)... nhËn thÊy cã sù t−¬ng ®ång t−¬ng ®èi gi÷a tæn th−¬ng phæi chuét ph¬i nhiÔm m¹n tÝnh vµ tæn th−¬ng phæi cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc. Nghiªn cøu cña chóng t«i mÆc dï ®−îc tiÕn hµnh trªn mét gièng chuét kh¸c, song vÉn cho kÕt qu¶ t−¬ng tù c¸c nghiªn cøu cña n−íc ngoµi. Do vËy, chóng t«i cho r»ng c¶ 2 lo¹i bôi talc cã vµ kh«ng chøa SiO2 ®Òu g©y tæn th−¬ng phæi cña chuét nh¾t tr¾ng khi g©y nhiÔm ®éc qua ®−êng h« hÊp. Bét talc c«ng nghiÖp sö dông trong thùc nghiÖm chÝnh lµ nguyªn liÖu sö dông chèng dÝnh t¹i 2 c«ng ty cao su, t¸c h¹i cña nã trªn ng−êi ®−îc lµm s¸ng tá ë phÇn 4.2 4.2- KÕt qu¶ nghiªn cøu m«i tr−êng lao ®éng cña c«ng nh©n. Bét talc trong hÇu hÕt c¸c c«ng ®o¹n víi môc ®Ých lµ chèng dÝnh. KÕt qu¶ ë b¶ng 3.8 cho thÊy ®é chiÕu s¸ng, vi khÝ hËu, nång ®é c¸c h¬i khÝ ®éc h¹i trong m«i tr−êng lao ®éng nh×n chung ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp (TCCP). M«i tr−êng lao ®éng cã « nhiÔm bôi. Nång ®é bôi cao nhÊt ë c«ng ®o¹n l−u ho¸, thÊp dÇn h¬n ë c¸c c«ng ®o¹n luyÖn, Ðp, thµnh h×nh, kiÓm tra s¶n phÈm. Trong bôi « nhiÔm tû lÖ talc trªn 50%, tû lÖ SiO2 d−íi 0,5% vµ kh«ng cã ami¨ng. Nång ®é bôi nµy thÊp h¬n TCCP qui ®Þnh cho bôi cã tû lÖ SiO2 thÊp h¬n hoÆc b»ng 20%, nh−ng cao h¬n TCCP cña bôi talc tõ 1,5- 2,5 lÇn (t¹i c¸c vÞ trÝ l−u ho¸, luyÖn, Ðp). §iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu c«ng nh©n bÞ bÖnh bôi phæi th× cho phÐp nghÜ ®Õn tæn th−¬ng nµy cã thÓ do bôi talc g©y nªn.
12 Nh− vËy ta thÊy râ rµng TCCP cña bôi talc thÊp h¬n TCCP cña bôi cã tû lÖ silic tù do nhá h¬n hoÆc b»ng 20%, ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc ghi nhËn bôi talc cã kh¶ n¨ng ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi nhiÒu h¬n bôi cã tû lÖ silic tù do nhá h¬n hoÆc b»ng 20% trong cïng mét ®iÒu kiÖn tiÕp xóc. §iÒu nµy kh«ng phï hîp víi ý kiÕn cña mét sè t¸c gi¶ cho r»ng: Bôi talc tinh khiÕt kh«ng g©y h¹i cho c¬ thÓ mµ thùc chÊt t¸c h¹i lµ do c¸c thµnh phÇn kho¸ng chÊt (chñ yÕu lµ silic vµ ami¨ng) lÉn trong bôi g©y ra. 4.3- §Æc ®iÓm bÖnh lý h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc Nhãm tiÕp xóc bôi talc vµ nhãm so s¸nh cã ®Æc ®iÓm vÒ tuæi ®êi, tuæi nghÒ, tû lÖ 2 giíi, ph©n bè tuæi nghÒ, tû lÖ ng−êi hót thuèc... t−¬ng tù nhau, do vËy kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph©n tÝch, so s¸nh ®Æc ®iÓm, c¬ cÊu bÖnh h« hÊp gi÷a 2 nhãm Trong nghiªn cøu nµy, c¸c bÖnh h« hÊp ë nhãm tiÕp xóc víi bôi talc chiÕm tû lÖ cao vµ kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm so s¸nh. Cã mèi liªn quan thuËn, kh¸ chÆt chÏ gi÷a tû lÖ m¾c c¸c bÖnh lý h« hÊp víi nång ®é bôi h« hÊp t¹i n¬i lµm viÖc (r = 0,67) (§å thÞ 3.5). KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña Neghab M, Rahimi E, Emad A vµ céng sù (2006). B¶ng 3.17 vµ ®å thÞ 3.6 cho thÊy: mèi t−¬ng quan thuËn gi÷a tû lÖ m¾c c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp víi tuæi nghÒ. Tû lÖ c¸c bÖnh viªm mòi häng, viªm phÕ qu¶n m¹n vµ bôi phæi ®Òu cao nhÊt ë nhãm tuæi nghÒ trªn 10 n¨m... §iÒu nµy phï hîp víi ®Æc ®iÓm bÖnh nghÒ nghiÖp: Thêi gian tiÕp xóc víi yÕu tè ®éc h¹i cµng dµi th× kh¶ n¨ng vµ tû lÖ m¾c bÖnh cµng cao. Theo kÕt qu¶ cña b¶ng 3.16, trong c¸c bÖnh h« hÊp, bÖnh lý cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê trªn phim Xquang phæi chØ gÆp ë nhãm c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi talc víi tû lÖ 8,1%, kh«ng gÆp ë nhãm so s¸nh. §©y lµ mét h×nh ¶nh th−êng gÆp trong bÖnh bôi phæi. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l©m sµng cña 42 c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi talc cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê trªn h×nh ¶nh Xquang phæi nhËn thÊy: triÖu chøng ho vÉn chiÕm tû lÖ cao nhÊt vµ chñ yÕu lµ ho kÐo dµi (kÕt qu¶ b¶ng 3.20), ®iÒu nµy lµ phï hîp víi triÖu chøng l©m sµng cña c¸c bÖnh bôi phæi nghÒ nghiÖp lµ: ho lµ mét triÖu chøng th−êng gÆp, xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh bÖnh. TriÖu chøng ho còng hay gÆp ë bÖnh nh©n cã rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi hoÆc biÕn ®æi trªn h×nh ¶nh Xquang phæi, phï hîp víi nghiªn cøu cña Ellenorn MJ, Barcelux DG (1988), Feigin DS (1986), Kleinfeld M, Messite L, Kooyamans O vµ céng sù (2007)... Mçi lo¹i bôi cã thÓ g©y mét d¹ng rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi kh¸c nhau. Nghiªn cøu thay ®æi chøc n¨ng th«ng khÝ phæi cña nhãm tiÕp xóc víi bôi talc, kÕt qu¶ ë b¶ng 3.24 cho thÊy: Tû lÖ c«ng nh©n cã rèi lo¹n th«ng khÝ phæi (21,9%) cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm so s¸nh (1,7%) víi p
13 (4,7%), rèi lo¹n th«ng khÝ phæi còng t¨ng dÇn theo tuæi nghÒ, nhãm cã tuæi nghÒ trªn 10 n¨m chiÕm tû lÖ cao nhÊt 54,0%. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Redondo AA (1988), Avolio vµ céng sù (1989), NguyÔn Nh− Vinh, Ph¹m Long Trung vµ NguyÔn ThÞ §oan Trang (2001). §iÒu nµy phï hîp víi diÔn biÕn l©m sµng cña viªm phÕ qu¶n m¹n do bôi g©y nªn vµ còng phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña bÖnh nghÒ nghiÖp lµ møc ®é nÆng cña bÖnh t¨ng theo thêi gian tiÕp xóc vµ nång ®é c¸c chÊt ®éc h¹i trong m«i tr−êng lao ®éng . Xquang phæi lµ mét xÐt nghiÖm kh«ng thÓ thiÕu trong chÈn ®o¸n nhiÒu bÖnh bôi phæi. Tuy nhiªn, theo Bïi Xu©n T¸m (1999) Xquang phæi th−êng Ýt cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n bÖnh phæi thÓ x¬ ho¸ ë giai ®o¹n sím. B»ng ph©n tÝch mèi liªn quan gi÷a rèi lo¹n th«ng khÝ phæi vµ thay ®æi h×nh ¶nh Xquang ë nhãm tiÕp xóc víi bôi talc, kÕt qu¶ b¶ng 3.28 ®· cho thÊy: Cã mèi liªn quan rÊt m¹nh gi÷a tæn th−¬ng trªn phim Xquang phæi víi t×nh tr¹ng rèi lo¹n th«ng khÝ phæi (hÖ sè liªn hîp Q cña Yule = 0,91). Nh− vËy cÇn l−u ý ®Õn nh÷ng ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn rèi lo¹n chøc n¨ng th«ng khÝ phæi mµ ch−a cã tæn th−¬ng trªn h×nh ¶nh Xquang phæi. Sè liÖu t¹i b¶ng 3.29 cho thÊy: HÇu hÕt c¸c biÕn ®æi trªn phim Xquang phæi ë nhãm tiÕp xóc víi bôi talc lµ tæn th−¬ng d¹ng l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm (16,9%), dµy thµnh phÕ qu¶n (15,3%), h×nh ¶nh l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm kÕt hîp dµy thµnh phÕ qu¶n (11%). Tæn th−¬ng d¹ng nèt mê (8,1%) chØ gÆp ë nhãm tiÕp xóc. Trong sè 42 tr−êng hîp cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê trªn phim Xquang phæi, tæn th−¬ng d¹ng nèt mê ®¬n thuÇn chØ chiÕm 29%, trong khi ®ã cã tíi 71% tr−êng hîp cã tæn th−¬ng d¹ng nèt mê kÕt hîp c¸c d¹ng tæn th−¬ng kh¸c. Trong nghiªn cøu nµy tÊt c¶ sè bÖnh nh©n cã h×nh ¶nh tæn th−¬ng d¹ng nèt mê trªn phim Xquang phæi ®Òu cã rèi lo¹n th«ng khÝ phæi ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nh− vËy, mÆc dï kh«ng ®Æc tr−ng cho bÖnh bôi phæi do talc, nh−ng theo chóng t«i, ë nh÷ng ng−êi tiÕp xóc víi bôi talc ë nång ®é v−ît TCCP th× khi xuÊt hiÖn 1 trong 3 triÖu chøng: Ho kÐo dµi, bÊt th−êng trªn Xquang phæi vµ/hoÆc biÕn ®æi chøc n¨ng th«ng khÝ phæi ®Òu cã ý nghÜa ®Þnh h−íng trong chÈn ®o¸n bÖnh. KÕt qu¶ b¶ng 3.35 cho thÊy: Vïng tæn th−¬ng trªn phim Xquang phæi chiÕm tû lÖ cao nhÊt lµ gi÷a ph¶i sau ®ã lÇn l−ît lµ gi÷a tr¸i vµ d−íi ph¶i. H×nh ¶nh tæn th−¬ng trªn Xquang chñ yÕu lµ d¹ng h¹t trßn nhá- nèt mê (p). KÕt qu¶ nµy t−¬ng tù nghiªn cøu cña Neghab M, Rhimi E vµ céng sù (2007). Sè liÖu ë b¶ng 3.38 cho thÊy tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp tiÕp xóc víi bôi talc ®Òu ph¸t hiÖn cã tinh thÓ talc trong dÞch ®−êng h« hÊp sau ca lµm viÖc, xÐt nghiÖm lÇn 2- tr−íc khi vµo ca lµm viÖc h«m sau, cßn 18/60 tr−êng hîp cã tinh thÓ talc trong dÞch. C¸c h×nh ¶nh ®−îc quan s¸t thÊy bao gåm: Tinh thÓ talc trong ®¹i thùc bµo, ®¹i thùc bµo tho¸i ho¸ vµ nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh, b¹ch cÇu lympho trong dÞch ®−êng h« hÊp. 18
14 tr−êng hîp nµy cã h×nh ¶nh l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm kÕt hîp víi dµy thµnh phÕ qu¶n. 6/18 tr−êng hîp nµy cã h×nh ¶nh nèt mê trªn phim Xquang phæi. Tãm l¹i: C¸c bÖnh h« hÊp do bôi talc g©y nªn cã triÖu chøng l©m sµng ®a d¹ng nh−ng kh«ng ®Æc hiÖu. Víi c¸c tr−êng hîp ph¬i nhiÔm m¹n tÝnh, nh÷ng triÖu chøng vÒ h« hÊp liªn quan ®Õn sù tiÕt niªm dÞch vµ bÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh. BÖnh biÓu hiÖn b»ng c¸c triÖu chøng chñ yÕu lµ ho trong 3 th¸ng/n¨m liªn tôc hoÆc h¬n trong thêi gian 2 n¨m, bÖnh nh©n cã thÓ cã khã thë tuú møc ®é. VÒ cËn l©m sµng, ë giai ®o¹n ®Çu vµ nÕu kh«ng cã nhiÔm khuÈn kÕt hîp, bÖnh nh©n cã thÓ cã rèi lo¹n th«ng khÝ t¾c nghÏn ®−êng thë nhá, muén h¬n cã thÓ rèi lo¹n th«ng khÝ phæi thÓ t¾c nghÏn, rèi lo¹n th«ng khÝ phæi thÓ h¹n chÕ hoÆc thÓ hçn hîp. H×nh ¶nh tæn th−¬ng trªn phim Xquang phæi ë c¸c bÖnh nh©n tiÕp xóc víi bôi talc qua ®−êng h« hÊp biÓu hiÖn b»ng: Tæn th−¬ng d¹ng l−íi hoÆc tæn th−¬ng d¹ng nèt mê, chñ yÕu ë gi÷a cña c¶ 2 phæi, bªn ph¶i nhiÒu h¬n bªn tr¸i. ViÖc t×m thÊy tinh thÓ talc tån t¹i trong dÞch ®−êng h« hÊp (theo ph−¬ng ph¸p xÐt nghiÖm nh− trªn) cã thÓ coi nh− lµ mét chØ tiªu khi x¸c ®Þnh yÕu tè tiÕp xóc- nã cã gi¸ trÞ nh− mét test tiÕp xóc. KÕt luËn 1. ®èi víi chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm Nghiªn cøu chuét nh¾t tr¾ng hÝt bôi talc mü phÈm vµ talc c«ng nghiÖp víi nång ®é 10- 20mg/m3 kh«ng khÝ trong thêi gian 120phót/ngµy, 5 ngµy/tuÇn, liªn tôc 30 ngµy, 60 ngµy vµ 90 ngµy, kÕt qu¶: - Bôi talc g©y tæn th−¬ng phæi cña chuét thùc nghiÖm. Tû lÖ tæn th−¬ng phæi ë nhãm chuét hÝt bôi talc c«ng nghiÖp (67,8%), nhãm chuét hÝt bôi talc mü phÈm (62,2%), kh«ng kh¸c biÖt râ rÖt (p> 0,05), nh−ng cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm chøng kh«ng hÝt bôi talc (p
15 Nghiªn cøu m«i tr−êng lao ®éng, ®Æc ®iÓm bÖnh lý h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc t¹i Tæng C«ng ty Cao su Sao Vµng vµ Tæng C«ng ty Cao su MiÒn Nam, kÕt qu¶: 2.1- M«i tr−êng vμ ®iÒu kiÖn b¶o hé lao ®éng - §iÒu kiÖn vi khÝ hËu, ¸nh s¸ng vµ nång ®é khÝ ®éc h¹i ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp; Cã « nhiÔm bôi, nång ®é bôi cao nhÊt ë c«ng ®o¹n l−u ho¸, thÊp dÇn h¬n ë c¸c c«ng ®o¹n luyÖn, Ðp, thµnh h×nh, kiÓm tra s¶n phÈm. Trong bôi « nhiÔm tû lÖ talc trªn 50%, tû lÖ SiO2 d−íi 0,5% vµ kh«ng cã ami¨ng. - Trang thiÕt bÞ b¶o hé lao ®éng tËp thÓ cßn h¹n chÕ (60%- 80% qu¹t hót vµ th«ng giã ®−îc sö dông); Ph−¬ng ph¸p l¾ng bôi b»ng n−íc Ýt ®−îc ¸p dông; Ng−êi lao ®éng ®· ®−îc häc tËp vÒ an toµn lao ®éng (93,7- 99%) nh−ng sö dông b¶o hé lao ®éng c¸ nh©n kh«ng ®Òu. 2.2. §Æc ®iÓm bÖnh h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc Nghiªn cøu 516 ng−êi (nam 77,7%, n÷ 22,3%), tuæi ®êi trung b×nh 35,4 (SD: 8,2) tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc, tuæi nghÒ 12,4 n¨m (SD: 8,2) cho kÕt qu¶: - Tû lÖ bÖnh h« hÊp: 34,3%- cao h¬n râ rÖt so víi nhãm so s¸nh: 5,0% (p
16 th−¬ng d¹ng nèt mê kÕt hîp l−íi v©n phæi t¨ng ®Ëm (16%). - Tinh thÓ talc ®−îc ph¸t hiÖn thÊy trong dÞch ®−êng h« hÊp khi xÐt nghiÖm sau ca lµm viÖc (60/60 tr−êng hîp). kiÕn nghÞ 1. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng, ®Ò nghÞ c¸c c¬ quan chøc n¨ng tæ chøc x©y dùng tiªu chuÈn chÈn ®o¸n, ®¸nh gi¸ c«ng nhËn bôi phæi do talc lµ bÖnh nghÒ nghiÖp ®−îc gi¸m ®Þnh vµ b¶o hiÓm. 2. TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i cña talc, ¶nh h−ëng l©u dµi cña bôi talc kÓ c¶ khi ®· ngõng tiÕp xóc; Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh bôi phæi do bôi talc.
17 C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng bè cã liªn quan ®Õn luËn ¸n 1- Nghiªm ThÞ Minh Ch©u, NguyÔn Minh HiÕu (2007) “Nghiªn cøu tæn th−¬ng phæi chuét nh¾t do tiÕp xóc bét talc th−¬ng m¹i qua ®−êng h« hÊp”. T¹p chÝ Y d−îc häc qu©n sù, (32), tr. 94- 99. 2- NguyÔn ThÞ To¸n, Hµ Lan Ph−¬ng, Lª Minh H¹nh, Nghiªm ThÞ Minh Ch©u (2007), “Nghiªn cøu thùc tr¹ng søc khoÎ ng−êi lao ®éng khai th¸c vµ chÕ biÕn talc ë má H- T (Phó Thä) ”. T¹p chÝ B¶o hé lao ®éng, (10), tr. 24- 26. 3- NguyÔn Minh HiÕu, Nghiªm ThÞ Minh Ch©u, TrÞnh C«ng §iÓn (2008). “Thùc tr¹ng m¾c bÖnh bôi phæi ë c«ng nh©n s¶n xuÊt cao su tiÕp xóc trùc tiÕp víi bôi talc”. T¹p chÝ Y d−îc häc qu©n sù, (33), tr. 118- 122. 4- Nghiªm ThÞ Minh Ch©u, NguyÔn Kh¾c H¶i, NguyÔn ThÞ To¸n (2009), “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm tæn th−¬ng trªn phim Xquang cña c«ng nh©n s¶n xuÊt cao su tiÕp xóc trùc tiÕp víi bét talc”. Héi th¶o khoa häc quèc gia vÒ ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ ng−êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp”. Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, tr. 201- 205. 5- Nghiªm ThÞ Minh Ch©u, NguyÔn Minh HiÕu (2009), “Nghiªn cøu tæn th−¬ng phæi chuét nh¾t thùc nghiÖm hÝt bôi talc c«ng nghiÖp vµ talc mü phÈm trong 90 ngµy”. T¹p chÝ Y d−îc häc qu©n sù, (6), tr. 35- 40.