Tóm tắt luận án Văn học Việt Nam: Biểu tượng đá trong truyền thuyết dân gian Việt Nam

ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC<br /> -------------------<br /> <br /> NGUYỄN THỊ QUỲNH HƯƠNG<br /> <br /> BIỂU TƯỢNG ĐÁ<br /> TRONG TRUYỀN THUYẾT DÂN GIAN VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số: 62 22 01 21<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> VĂN HỌC VIỆT NAM<br /> <br /> HUẾ - NĂM 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị An<br /> TS. Hà Ngọc Hòa<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Đại học Huế họp<br /> tại: .......................................................................................................<br /> .............................................................................................................<br /> <br /> Vào hồi … giờ ... ngày ……… tháng ……… năm ...........................<br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Trường Đại học Khoa học.<br /> <br /> DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC<br /> LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ<br /> <br /> 1. Motif đá thiêng trong truyền thuyết dân gian người Việt, 2015,<br /> Tạp chí Khoa học công nghệ, Đại học Đà Nẵng, tập 95, số 10, tr. 40 –<br /> 44.<br /> 2. Motif vật hóa đá trong truyền thuyết dân gian Việt Nam, 2016, Bản tin<br /> Đại học Huế, số 98, tr.103 - 106<br /> 3. Đá thiêng hiển linh trong truyền thuyết dân gian Việt Nam, 2016, Tạp<br /> chí Nghiên cứu văn học, số 3 (529), tr. 108 – 118.<br /> 4. Hình tượng ngọc trong truyền thuyết dân gian người Việt, 2016, Tạp chí<br /> Khoa học (Đại học Huế), số 8 (122), tr.99 - 110..<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Đá là sự vật gắn kết với loài người từ thuở hồng hoang bởi con người<br /> trú thân trong hang đá, mượn cạnh sắc của đá để làm công cụ săn bắt, nhờ<br /> cái cứng rắn của đá mà tạo ra lửa sưởi ấm và nấu chín thức ăn,… Ngay cả<br /> khi con người trở về với đất, đá là một trong những lựa chọn đầy tin cậy để<br /> gởi gắm thể xác hay làm vật đồng hành trên con đường đến cõi khác. Con<br /> người tìm thấy sự an yên và sức mạnh của mình từ đá nên như một điều<br /> hiển nhiên, con người tin và thờ phụng vị thần đá. Chính sự gắn bó chặt chẽ<br /> này đã phần nào lý giải vai trò của tục thờ đá trong đời sống của con người.<br /> Trong văn học dân gian Việt Nam, truyền thuyết là thể loại có sự liên<br /> kết chặt chẽ với những biến thiên lịch sử của dân tộc, đồng thời thể hiện rõ<br /> nét nhất cảm quan lịch sử của người nghệ sĩ dân gian. Bằng khả năng tích<br /> hợp nhiều lớp nghĩa một cách hiệu quả trong chiều dài thời gian lịch sử,<br /> biểu tượng đá có mối liên hệ chặt chẽ với nội dung và nghệ thuật trần thuật<br /> của thể loại truyền thuyết. Thông qua việc lưu giữ biểu tượng đá, tục thờ<br /> cúng đá cùng các dạng thức của đá, truyền thuyết Việt Nam đã lưu lại dấu<br /> ấn của sự giao thoa tín ngưỡng, văn hóa ở Việt Nam và sức mạnh của nhân<br /> vật lịch sử, của cộng đồng dân tộc. Trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, có<br /> hai truyền thuyết thể hiện những lớp nghĩa đặc biệt của biểu tượng đá là<br /> Thai Dương phu nhân và Kì Thạch phu nhân. Trong luận án này, sau<br /> khi phân tích các vấn đề lý thuyết, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu trường<br /> hợp hai truyền thuyết trên bởi các lý do sau: a) Với đặc trưng của mình,<br /> hai truyền thuyết đã phản ánh những biến chuyển về lịch sử và văn hóa,<br /> tín ngưỡng của vùng đất Thừa Thiên Huế, nơi có sự xếp chồng các lớp<br /> văn hóa (Việt, Chăm); b) Đây là những truyền thuyết được ghi chép vào<br /> các thư tịch khá sớm và vẫn đang “sống” tại địa phương với nhiều dị<br /> bản; c) Hai truyền thuyết này có mối quan hệ chặt chẽ với tín ngưỡng<br /> dân gian thông qua sự hiện diện của đền/ miếu và hình thức thờ cúng. Vì<br /> <br /> 2<br /> <br /> vậy, tính đa nghĩa và sợi dây liên kết của biểu tượng đá từ truyền thuyết<br /> đến tín ngưỡng, văn hóa trong Thai Dương phu nhân và Kì Thạch phu<br /> nhân là tương đối dễ nhận ra. Là người đang giảng dạy văn học dân gian<br /> tại trường đại học ở Huế, việc nghiên cứu biểu tượng đá qua hai trường<br /> hợp trên không chỉ thuận lợi trong quá trình điền dã cho chúng tôi mà<br /> thông qua việc khảo sát và nghiên cứu trường hợp văn hóa dân gian tại<br /> địa phương, chúng tôi còn có thể mở rộng hiểu biết về văn học dân gian,<br /> lịch sử và văn hóa Thừa Thiên Huế.<br /> Với những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài Biểu tượng đá trong<br /> truyền thuyết dân gian Việt Nam để nghiên cứu trong luận án.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu:<br /> Giải mã các lớp nghĩa của biểu tượng đá trong các bản kể truyền<br /> thuyết và trong các trầm tích văn hóa của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu: Biểu tượng đá<br /> Phạm vi nghiên cứu: Truyền thuyết dân gian Việt Nam<br /> 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu<br /> 4.1. Cách tiếp cận<br /> - Cách tiếp cận văn học dân gian<br /> - Cách tiếp cận văn hóa học<br /> - Cách tiếp cận nhân học<br /> 4.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Phân tích tài liệu thứ cấp<br /> - Điền dã<br /> 4.3. Thao tác nghiên cứu: thống kê, phân tích và so sánh loại hình<br /> 5. Đóng góp khoa học của luận án<br /> Thứ nhất, hệ thống hóa tư liệu về nghiên cứu biểu tượng và biểu<br /> tượng đá trong truyền thuyết dân gian Việt Nam, đem đến những đánh giá<br /> tổng quan về tình hình nghiên cứu.<br /> <br />