Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và luật hành chính: Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm - Từ thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Acacia2510 _Acacia2510 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của Luận văn là đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và luật hành chính: Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm - Từ thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............./............. ......./....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THÀNH CHUNG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI QUA HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH THEO THỦ TỤC SƠ THẨM - TỪ THỰC TIỄN VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Công trình đƣợc hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ VỆ QUỐC Phản biện 1: TS. ĐÀM BÍCH LIÊN Phản biện 2: TS. LÊ THỊ NGA Luận văn đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp …....., Nhà...... - Hội trƣờng bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Số: 201- Đƣờng Phan Bội Châu - Tp Huế - tỉnh Thừa Thiên Huế Thời gian: vào hồi 08 giờ 00 ngày 23 tháng 02 năm 2021
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo Hiến pháp 2013, ở nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật (Điều 14); Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của Nh n n; c ng nhận, t n trọng, ảo vệ và ảo đảm quyền con người, quyền công dân; thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện (Điều 3). Điều 107, Hiến pháp 2013 cũng quy định về hoạt động của Viện kiểm sát: Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp; Viện kiểm sát nhân dân gồm Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các Viện kiểm sát khác do luật định; Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Một trong những nguyên tắc cơ ản được Hiến định của pháp luật Việt Nam ghi nhận là nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nguyên tắc này yêu cầu mọi chủ thể phải chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật, đảm bảo tính thống nhất và thượng tôn của pháp luật. Trong tố tụng hành chính, Viện kiểm sát nhân dân đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp giữa “quan” và “ n”, là hình thức “ n kiện quan”, ảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các bên tham gia tố tụng. Luật Tố tụng hành chính hiện nay đã kế thừa, phát triển các quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính ở nước ta từ trước đến nay, thể chế hóa các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp trong hoạt động giải quyết các 1
vụ án hành chính. Trong đó, có nhiều nội dung đổi mới quan trọng liên quan đến hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong giải quyết vụ án hành chính. Luật Tố tụng hành chính ghi nhận vai trò của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính, cụ thể: Viện kiểm sát “là cơ quan tiến hành tố tụng hành chính”, Kiểm sát viên “là người tiến hành tố tụng hành chính”. Do vậy, sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính nhằm bảo vệ quyền con người, bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật, sự công bằng, ình đẳng và tuân thủ pháp luật của các chủ thể là cần thiết. Sự ghi nhận về mặt lý luận cho thấy vai trò quan trọng của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính. Tuy nhiên, trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của n, o n, vì n, các quy định của pháp luật để bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát hai cấp nói chung và cấp tỉnh nói riêng còn nhiều bất cập, thiếu tính đồng bộ, thống nhất, quy định về thẩm quyền của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính còn chung chung, chưa hoàn toàn phù hợp trong hoạt động kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm. Thực tiễn trong thời gian qua cũng cho thấy việc bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh vẫn có những hạn chế, chưa thực sự đạt được hiệu quả tương xứng với vị trí của mình. Cụ thể là: chưa thực hiện đúng đầy đủ quyền năng của Viện kiểm sát trong hoạt động tố tụng hành chính như chưa yêu cầu Tòa án xác minh bổ sung chứng cứ, không tự mình yêu cầu đương sự và người có liên quan cung cấp tài liệu chứng cứ phục vụ cho việc nghiên cứu hồ sơ; chưa ảo đảm cho việc giải quyết các vụ án hành chính được tuân thủ đúng quy định pháp luật, không phát hiện được những vi 2
phạm của Tòa án dẫn đến bản án bị hủy, sửa ở cấp phúc thẩm hoặc có phát hiện vi phạm nhưng né tránh, ngại va chạm không kháng nghị phúc thẩm.... Những thiếu sót đó là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính còn chưa ảo đảm hiệu lực, hiệu quả. Việc bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình cũng gặp vấn đề như vậy. Từ những lý do trên, tác giả quyết định chọn vấn đề “Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm - Từ thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình” làm đề tài luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia, nhằm góp phần tìm ra các giải pháp nâng cao chất lượng bảo vệ quyền con người qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, đáp ứng với yêu cầu của cải cách tư pháp trên toàn quốc nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Bình nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Xung quanh đề tài luận văn, đã có nhiều công trình liên quan được công bố ở những mức độ, nội dung nghiên cứu khác nhau. Có thể kể tới như: Lê Tuấn Phong (2017), “Hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu của cải cách tư pháp ở Việt Nam”, Luận án Tiến sỹ luật học, Học viện Chính trị quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Văn Ban (2017), “Thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong xét xử vụ án hành chính từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk”, Luận văn thạc sỹ luật học, Học Viện Hành chính quốc gia; Trần Thị Thu Hà (2014) “Vai trò của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính, qua thực 3
tiễn thành phố Hải Phòng”, Luận văn thạc sỹ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nguyễn Huy Hoàn (2005), “Đảm bảo quyền con người trong hoạt động tư pháp”, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. Các bài viết “Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành kiểm sát nh n n đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới” của tác giả Nguyễn Hòa Bình; “Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ án hành chính và độc lập xét xử” của tác giả Nguyễn Hoàng Anh; “Về một số điều của Luật tổ chức Viện kiểm sát và thẩm quyền của Viện kiểm sát trong xét xử các vụ án hành chính, kinh tế và lao động”của tác giả Nguyễn Ngọc Khánh; “N ng cao vai trò của Viện kiểm sát trong vụ án hành chính theo tinh thần cải cách tư pháp” của tác giả Trần Đình Khánh; “Kinh nghiệm kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính, hành chính tại phiên tòa sơ thẩm” của tác giả Mai Văn Sinh, Tạp chí Kiểm sát, số 15 năm 2016; Bài viết "Một số khó khăn, vướng mắc khi thực hiện Bộ luật Tố tụng hành chính và Luật tố tụng hành chính” của tác giả Trịnh Đình T n, Tạp chí Kiểm sát online, tháng 10/2016; “Bàn về một số quy định Luật tố tụng hành chính năm 2015” của tác giả Lê Văn Sua, đăng trên Trang tin điện tử Bộ Tư pháp, 10/4/2017; “Báo cáo sơ kết 03 năm thực hiện Luật tố tụng hành chính 2015” của Viện kiểm sát nhân dân tối cao... Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu, bài viết của các tác giả mới đề cập nhiều ở mặt lý luận và giới hạn ở một số khía cạnh của chức năng kiểm sát tố tụng hành chính của Viện kiểm sát, hoặc chỉ mới đề cập đến việc nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết án hành chính. Đến nay chưa có c ng trình khoa học nào nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện về vấn đề bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm tại Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh. Đ y là lý o tác giả chọn đề tài trên. 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Mục đích của Luận văn là đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình. 3.2. Nhiệm vụ Từ mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ: - Làm rõ những vấn đề lý luận về bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm tại Viện kiếm sát nhân dân cấp tỉnh; - Ph n tích, đánh giá thực trạng và chất lượng công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình. - Đề xuất những quan điểm, giải pháp cơ ản nhằm hoàn thiện pháp luật và tăng cường bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát cấp tỉnh hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là những quy định pháp luật về bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm theo Hiến pháp 2013 và các quy định pháp luật liên quan. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của Luận văn là quyền và nhiệm vụ của Viện kiểm sát cấp tỉnh nhằm bảo vệ quyền con người trong tố tụng hành chính ở giai đoạn sơ thẩm: Về không gian: Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình; 5
Về thời gian: 01/7/2016-31/5/2020; Về nội dung: Các quy định pháp luật liên quan đến bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm; Thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài được thực hiện trên cơ sở và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp luật; đường lối quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, về quyền con người và bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp ph n tích, tổng hợp được sử ụng khi ph n tích các vấn đề liên quan đến vai trò ảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát cấp tỉnh trong c ng tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính sơ thẩm theo quy định của pháp luật và khái quát những nội ung cơ ản của từng vấn đề được nghiên cứu trong luận văn; - Phương pháp so sánh được thực hiện nhằm tìm hiểu quy định của pháp luật tố tụng hành chính hiện hành với pháp luật tố tụng hành chính trước đ y. - Phương pháp thống kê được thực hiện trong quá trình khảo sát thực tiễn hoạt áp ụng pháp luật, với các số liệu cụ thể về c ng tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính sơ thẩm theo quy định của pháp luật. Tìm ra mối liên hệ giữa các quy định của pháp luật với thực tiễn áp ụng đã phù hợp hay chưa? Các lý o? Từ đó mà 6
xem xét nội ung quy định của pháp luật về việc ảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát cấp tỉnh trong c ng tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính sơ thẩm, với thực tiễn của đời sống xã hội nhằm n ng cao hiệu quả điều chỉnh của pháp luật về vấn đề này. 6. Ý nghĩa của luận văn - Về lý luận: Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần bổ sung, làm rõ những vấn đề Lý luận và quy định về nhiệm vụ bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính ở giai đoạn sơ thẩm. - Về thực tiễn: Góp phần nâng cao chất lượng công tác kiểm sát án hành chính sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh nói chung, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình nói riêng nhằm bảo vệ quyền con người; Là nguồn tư liệu tham khảo tốt cho công tác nghiên cứu và áp dụng vào thực tiễn; Đề xuất hoàn thiện Luật Tố tụng hành chính, nhằm đảm bảo cho pháp luật tố tụng hành chính được thực hiện nghiêm chỉnh và thống nhất. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh Chương 2: Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình hiện nay Chương 3: Quan điểm và giải pháp tăng cường bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm từ thực tiễn Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình hiện nay. 7
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI QUA HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH THEO THỦ TỤC SƠ THẨM 1.1. Quan niệm về bảo vệ quyền con ngƣời qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh 1.1.1. Khái niệm về quyền con người, quyền con người trong tố tụng hành chính, bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh Quyền con người được định nghĩa một cách khái quát là những quyền bẩm sinh, vốn có của con người mà nếu kh ng được hưởng thì chúng ta sẽ không thể sống như một con người. Vụ án hành chính là vụ án tranh chấp giữa cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết khi cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định buộc thôi việc xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Bên cạnh đó, có thể hiểu giai đoạn sơ thẩm là giải quyết vụ án hành chính ở Tòa án cấp thấp nhất theo quy định của Luật Tố tụng hành chính. Kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm là tổng hợp các quyền năng pháp lý của Viện kiểm sát, có nội dung là kiểm tra, giám sát hoạt động tuân theo pháp luật của tất cả các chủ thể tham gia hoạt động tố tụng hành chính theo các thủ tục sơ thẩm nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án của Tòa án đúng quy định pháp luật, bảo vệ quyền con người, lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nh n, cơ quan, tổ chức 8
Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh là một phương thức bảo vệ các quyền của con người, được thực hiện trực tiếp bởi Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh theo trình tự chặt chẽ do luật định, sử dụng các quyền năng pháp lý nhằm đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm được diễn ra đúng trình tự, thủ tục quy định của pháp luật, phát hiện, xử lý kịp thời các vi phạm, bảo vệ quyền con người, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. 1.1.2. Vai trò bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh qua hoạt động kiểm sát việc quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh thực hiện chức năng kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính do Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết. Phạm vi công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát cấp tỉnh là bắt đầu từ khi Tòa án thông báo trả lại đơn khởi kiện vụ án hành chính hoặc từ khi Tòa án thông báo thụ lý vụ án hành chính đến khi bản án, quyết định giải quyết vụ án hành chính của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà không có kháng nghị, không có yêu cầu, kiến nghị, đề nghị xem xét lại theo quy định. Đối tượng kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh trong tố tụng hành chính sơ thẩm là việc tuân theo pháp luật của Tòa án, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm. Mục tiêu của hoạt động kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm là bảo đảm vụ án hành chính được giải quyết kịp thời, đúng pháp luật, qua đó, góp phần bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi chính đáng của đương sự. 9
1.2. Nội dung về bảo vệ quyền con ngƣời qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh Một là, Thực hiện nguyên tắc “kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hành chính”. Hai là, Tham gia phiên tòa sơ thẩm giải quyết vụ án hành chính và phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát tại phiên tòa sơ thẩm. Ba là, Xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ Bốn là, Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm 1.3. Một số yếu tố bảo đảm việc bảo vệ quyền con ngƣời qua hoạt động kiểm sát các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Thứ nhất, Sự hoàn thiện của pháp luật về chức năng kiểm sát trong tố tụng hành chính. Thứ hai, Năng lực, sự tích cực thực thi công vụ và ý thức bảo vệ quyền con người của người có thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan Viện kiểm sát trong hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Thứ ba, Năng lực sử dụng pháp luật của đương sự Tiểu kết chƣơng 1 Chương I khái quát cơ sở lý luận của việc bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh ở nước ta hiện nay, cụ thể là quyền con người trong tố tụng hành chính theo thủ tục sơ thẩm, pháp luật và các yếu tố bảo đảm về bảo vệ quyền con người thông qua hoạt động kiểm sát giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm. 10
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI QUA HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH THEO THỦ TỤC SƠ THẨM TẠI VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG BÌNH HIỆN NAY 2.1. Khái quát Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình và tình hình kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện, thụ lý, giải quyết án hành chính theo thủ tục sơ thẩm của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình. 2.1.1. Về cơ cấu, tổ chức Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình Viện kiểm sát nh n n có 04 cấp, gồm: Viện kiểm sát nh n n tối cao, Viện kiểm sát nh n n cấp cao, Viện kiểm sát nh n n cấp tỉnh và Viện kiểm sát nh n n cấp huyện. Ngoài ra còn có Viện kiểm sát qu n sự các cấp. Cơ cấu tổ chức ộ máy của Viện kiểm sát nh n n tỉnh Quảng Bình gồm: Viện kiểm sát nh n n tỉnh có 08 Viện kiểm sát nh n n thành phố, thị xã, huyện. Tổ chức Viện kiểm sát nh n n tỉnh Quảng Bình có 09 phòng trực thuộc. Cơ cấu, tổ chức của Phòng 9 Viện kiểm sát nh n n tỉnh Quảng Bình: là đơn vị nghiệp vụ thuộc Viện kiểm sát nh n n tỉnh Quảng Bình có chức năng kiểm sát việc tu n theo pháp luật trong việc giải quyết các vụ, việc n sự, h n nh n và gia đình, vụ án hành chính, lao động, kinh oanh thương mại và những việc khác theo quy định của pháp luật, theo thẩm quyền được quy định trong Luật tổ chức Viện kiểm sát nh n n và Bộ luật tố tụng n sự, Luật tố tụng hành chính. Biên chế của phòng hiện có 08 cán ộ c ng chức, trong 11
đó có 01 Trưởng phòng, 01 Phó Trưởng phòng, 03 Kiểm sát viên trung cấp, 02 Kiểm sát viên sơ cấp 2.1.3. Tình hình kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện, thụ lý, giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Trong thời gian qua, tình hình khởi kiện các quyết định hành chính, hành vi hành chí trên địa bàn tỉnh Quảng Bình diễn ra tương đối phức tạp, có chiều hướng gia tăng. Qua công tác kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện, thụ lý giải quyết các vụ án hành chính trong những năm qua đã xác định được số liệu như sau: 12
BẢNG SỐ LIỆU KIỂM SÁT TRẢ LẠI ĐƠN KHỞI KIỆN, THỤ LÝ, GIẢI QUYẾT Nội ung Th ng áo trả lại đơn khởi kiện Cấp sơ thẩm Tòa án giải quyết Chư KN Tổng TB có Kiến VKS a được số đã vi nghị vi thụ Đối Đã Đìn giải chấp KS phạm phạm lý thoại xét h quy nhận thành xử chỉ ết Thời điểm Từ 01/7/2016 đến 6 20 8 1 11 30/11/2016 Từ 01/12/2016 9 2 1 1 30 21 13 7 đến 30/11/2017 Từ 01/12/2017 10 3 1 1 16 17 3 3 đến 30/11/2018 Từ 01/12/2018 12 3 1 1 42 29 7 6 đến 30/11/2019 Từ 01/12/2019 2 0 0 0 8 2 2 10 đến 31/5/2020 39 6 3 3 116 69 25 13
2.2. Thực trạng thực hiện công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm nhằm bảo vệ quyền con ngƣời của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình những năm qua 2.2.1. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện Viện kiểm sát nhân tỉnh Quảng Bình rất chú trọng kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện. Việc kiểm sát chặt chẽ, có hiệu quả việc trả lại đơn khởi kiện là một trong những nội dung quan trọng thể hiện vấn đề bảo vệ quyền con người trong việc thực hiện hoạt động tố tụng hành chính của cán bộ Viện kiểm sát. Qua việc thực hiện hoạt động kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình đã kiểm sát chặt chẽ việc trả lại đơn khởi kiện của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình, qua đó, phát hiện một trường hợp Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình trả lại đơn khởi kiện kh ng đúng quy định pháp luật đề nghị Tòa án nhận lại đơn khởi kiện để giải quyết và đã được Tòa án chấp nhận. 2.2.2. Bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc thụ lý, giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Thông qua việc kiểm sát việc thụ lý, giải quyết vụ án hành chính của Tòa án nhân dân tỉnh, Viện kiểm sát tỉnh Quảng Bình đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của các đương sự khi tham gia tố tụng trong tố tụng hành chính theo thủ tục sơ thẩm. Thụ lý vụ án được coi là giai đoạn khởi đầu cho cả quá trình giải quyết vụ án hành chính. Do đó, việc Tòa án nhân dân thực hiện hoạt động thụ lý đúng theo quy định của pháp luật sẽ đảm bảo quyền khởi kiện – một trong những quyền con người. Qua việc kiểm sát thông báo thụ lý vụ án, Viện kiểm sát tỉnh Quảng Bình phát hiện được nhiều vi phạm của Tòa án và đã an hành kiến nghị. 14
Sau khi kiểm sát thông báo thụ lý vụ án, Kiểm sát viên sẽ lập hồ sơ kiểm sát nhằm kiểm sát quá trình giải quyết vụ án, theo dõi thời hạn giải quyết vụ án, việc kéo dài thời hạn giải quyết vụ án sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của một hoặc các ên đương sự. Đồng thời trong quá trình kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình luôn chú trọng đến các quy định về quyền của đương sự và những người tham gia tố tụng khác để kiểm sát hoạt động của Tòa án nhân dân tránh việc tùy tiện xâm phạm các quyền này như quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự; quyền tự bảo vệ hoặc nhờ người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình; quyền ình đẳng trước pháp luật trong tố tụng hành chính; đảm bảo quyền kháng cáo và khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hành chính. 2.2.3. Bảo vệ quyền con người qua việc nghiên cứu hồ sơ vụ án, yêu cầu tòa án xác minh, thu thập chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục sơ thẩm Khi được nhận được hồ sơ vụ án từ Tòa án, Kiểm sát viên được phân công phải tiến hành nghiên cứu hồ sơ vụ án nhằm đánh giá chứng cứ và các tài liệu có trong hồ sơ, xem xét việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án của Thẩm phán, việc chấp hành pháp luật của người tham gia tố tụng, nắm vững nội dung và các tình tiết của vụ án để dự thảo đề cương những nội dung cần làm sáng tỏ và dự thảo bản phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát tại phiên tòa yêu cầu tòa án xác minh, thu thập chứng cứ nếu thấy chưa đầy đủ. Chủ yếu ở hoạt động này, Kiểm sát viên mới trực tiếp thâm nhập vào vụ án, nắm được bản chất vụ án, các điều kiện cần và đủ để giải quyết vụ án. 15
2.2.4. Bảo vệ quyền con người qua việc tham gia phiên tòa và phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án hành chính Kiểm sát viên luôn luôn sắp xếp, tôn trọng việc tham gia phiên tòa, bởi lẽ, theo quy định của luật mới việc vắng mặt của Kiểm sát viên kh ng còn là căn cứ để hoãn phiên tòa. Tại phiên tòa, Kiểm sát viên kiểm sát việc tuân theo pháp luật tố tụng hành chính và có thể tham gia hỏi trong trường hợp cần làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án. Trước khi Hội đồng xét xử nghị án, Kiểm sát viên phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án của Thẩm phán, Hội đồng xét xử, việc chấp hành pháp luật của những người tham gia tố tụng hành chính, đồng thời phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về đường lối giải quyết vụ án. 2.2.5. Bảo vệ quyền con người trong tố tụng hành chính qua việc kiểm sát bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án Kiểm sát viên kiểm sát chặt chẽ bản án, quyết định của Tòa án nhằm phát hiện vi phạm để thực hiện quyền kiến nghị, kháng nghị, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của đương sự. 2.2.6. Bảo vệ quyền con người trong tố tụng hành chính qua hoạt động kiến nghị, kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm pháp luật Kháng nghị, kiến nghị trong trong tố tụng hành chính là quyền năng pháp lý của Viện kiểm sát. Thực hiện tốt nhiệm vụ này nhằm phát hiện những vi phạm, yêu cầu cơ quan vi phạm khắc phục bảo đảm cho hoạt động tố tụng hành chính được thực hiện nghiêm minh, công bằng, dân chủ và khách quan, bảo vệ quyền con người, các quyền và lợi ích chính đáng của Nhà nước, của các tổ chức và công n đã được Hiến pháp và pháp luật ghi nhận. 16
2.3. Đánh giá chung về bảo vệ quyền con ngƣời qua công tác kiểm sát các vụ án hành chính của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Bình những năm qua 2.3.1. Những thành tựu, ưu điểm và nguyên nhân Một là, Viện kiểm sát nh n n tỉnh đã có những iện pháp trao đổi, phối hợp, yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị nhằm đẩy nhanh quá trình giải quyết vụ án, hạn chế rất thấp số lượng các vụ án hành chính tạm đình chỉ kéo ài, quyền con người trong vụ án được đảm ảo hơn, nội ung giải quyết vụ án đúng quy định, hạn chế ị cấp trên sửa, hủy. Hai là, Lãnh đạo Viện đã rất quan tâm, chú trọng đến công tác đào tạo của đơn vị, đặc biệt là đào tạo chuyên sâu những nội dung có liên quan đến việc giải quyết vụ án. Ba là, Các Kiểm sát viên nghiên cứu kỹ các hồ sơ vụ án o Tòa án chuyển sang, đề xuất đường lối giải quyết phù hợp, đúng quy định của pháp luật; tham gia 100% các phiên tòa, phiên họp theo quy định có Viện kiểm sát nh n n tham gia; kiểm sát chặt chẽ các ản án, quyết định. * Nguyên nhân cơ bản, quan trọng của những thành tựu trên là: Một là, hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát cơ ản đã được hoàn thiện hơn, c ng tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra được ám sát và kịp thời n ng cao hiệu lực, hiệu quả c ng tác kiểm sát hoạt động tư pháp đối với việc giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án. Hai là, hàng năm x y ựng các áo cáo chuyên đề nghiệp vụ về c ng tác kiểm sát giải quyết án hành chính để góp phần n ng cao nhận thức Kiểm sát viên trong toàn ngành Kiểm sát Quảng Bình đối 17
với lĩnh vực này, đồng thời cùng nhau trao đổi kinh nghiệm, học hỏi, x y ựng góp phần quan trọng vào việc ảo vệ quyền con người. Ba là, ý thức pháp luật, thái độ thực hiện c ng vụ và trình độ chuyên m n, nghiệp vụ của lực lượng Kiểm sát viên đã được n ng cao. Bốn là, sự tham gia tích cực của người n, xã hội trong đấu tranh, ảo vệ quyền con người. 2.3.2. Những hạn chế, tồn đọng và nguyên nhân Một là, Hoạt động kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính và tham gia phiên tòa nói riêng là một vấn đề hết sức tế nhị vì đụng chạm đến các cơ quan hành chính nhà nước, đặc biệt cơ quan hành chính cùng cấp với Tòa án địa phương. Hai là, việc đánh giá tính chất vụ án, đánh giá chứng cứ có trong hồ sơ vụ án hành chính còn chưa chính xác; C ng tác kiểm sát bản án, quyết định đ i lúc chưa được quan t m đúng mức. Ba là, Kiểm sát viên không chuẩn bị tốt cho việc tham gia phiên tòa. * Nguyên nhân của các hạn chế, tồn tại: Thứ nhất, công tác kiểm sát giải quyết án hành chính của Viện kiểm sát nh n n là lĩnh vực khó khăn, phức tạp, xuất phát từ các văn ản quy phạm pháp luật điều chỉnh trong lĩnh vực quản lý nhà nước rất nhiều nhưng lại thường xuyên sửa đổi, bổ sung. Thứ hai, nhận thức của một số Kiểm sát viên về vấn đề bảo vệ quyền con người chưa cao. Thứ ba, sự hạn chế về nhận thức của các chủ thể bị xâm phạm quyền con người. Bên cạnh đó, còn một phần xuất phát từ nguyên nhân là cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật bảo đảm cho hoạt động kiểm sát vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu làm việc. 18