Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Pháp luật về bảo hiểm xã hội – từ thực tiễn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có bố cục gồm 3 chương được trình bày như sau: Cơ sở lý luận của pháp luật về bảo hiểm xã hội; Thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên; Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội từ thực tiễn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Pháp luật về bảo hiểm xã hội – từ thực tiễn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ --------/-------- -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI - TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2017
Luận văn được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ THU HÀ Phản biện 1: ……………………………………………… Phản biện 2: ……………………………………………… Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp … tầng … Hội trường bảo vệ Luận văn Thạc sĩ Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội Thời gian: vào hồi …h ngày … tháng … năm 2017 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta đối với người lao động nhằm từng bước mở rộng và nâng cao đảm bảo vật chất, góp phần ổn định đời sống cho người lao động khi gặp rủi ro như bị ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động, qua đời. Cùng với sự đổi mới của nền kinh tế đất nước trong thời gian vừa qua, chính sách BHXH cũng được điều chỉnh, thay đổi để phù hợp với sự chuyển đổi của nền kinh tế đất nước, với nguyện vọng của người lao động góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho người lao động ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ tổ quốc. Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi BHXH là bộ phận chính cấu thành hệ thống An sinh xã hội (ASXH), là chính sách xã hội quan trọng của mỗi nước. Tuy nhiên, rất khó có một khái niệm chung về BHXH được tất cả các quốc gia thống nhất sử dụng bởi quan niệm về vấn đề này như thế nào phụ thuộc vào nhận thức của người dân, của Nhà nước, của tập quán lựa chọn và khả năng quản lý của mỗi loại rủi ro... trong từng nước. Vì vậy, trên bình diện quốc tế, khái niệm chung của ILO về ASXH cũng được sử dụng trong lĩnh vực BHXH. Theo đó, BHXH có thể được hiểu khái quát là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua các biện pháp cộng đồng, nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế, xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi già và chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con (theo Công ước 102, 1952). Năm 2014, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật BHXH và hàng loạt các văn bản hướng dẫn thi hành; có thể khẳng định pháp luật BHXH đã được xây dựng tương đối hoàn chỉnh, đầy đủ và có cơ sở pháp lý cao nhất để triển khai thực hiện trong đời sống xã hội.
Có thể thấy BHXH là một chính sách xã hội phức tạp, lại khá mới mẻ trong nền kinh tế thị trường mới định hình ở Việt Nam, nên việc thực hiện pháp luật về BHXH không tránh khỏi những hạn chế, tồn tại nhất định trên các địa phương trong cả nước trong đó có địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói chung và thực tiễn địa bàn thị xã Sông Công nói riêng như: Việc phát triển đối tượng tham gia BHXH, nhất là khu vực dân doanh còn quá thấp, chưa đáp ứng yêu cầu và tương xứng với tiềm năng của tỉnh; công tác phối hợp giữa BHXH với các cơ quan chức năng trong việc thực hiện chính sách BHXH theo quy định của Luật BHXH còn nhiều bất cập; chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH còn quá nhẹ, tính cưỡng chế của pháp luật chưa nghiêm; mức phạt lãi chậm nộp BHXH thấp so với lãi suất ngân hàng, nên tình trạng chậm đóng, nợ đọng, tham gia không đầy đủ, hoặc không tham gia BHXH đang xảy ra; nhận thức của một số chủ sử dụng lao động (SDLĐ) về chính sách, pháp luật BHXH còn hạn chế, trách nhiệm xã hội chưa cao, ý thức chấp hành pháp luật thấp. Thái Nguyên là một tỉnh có thế mạnh thu hút đầu tư về công nghiệp và giáo dục, công tác BHXH trong thời gian qua được quan tâm và ưu tiên đặc biệt. Vai trò của pháp luật về BHXH trong đó có hoạt động thu chi, đảm bảo chính sách cho đối tượng tham gia BHXH ngày càng tăng trưởng khá. Tuy nhiên so với yêu cầu đổi mới, BHXH chưa khai thác hết tiềm năng và thế mạnh. Đặc biệt từ khi có Quyết định 20/TTg/2002 của Thủ tướng Chính Phủ về việc sát nhập Bảo hiểm Y tế vào BHXH, mặc dù đối tượng phát triển ngày một tăng nhưng nhiều vấn đề phát sinh bên cạnh đó gây bức xúc trong đời sống xã hội. Xuất phát từ những lý do nêu trên em đã chọn đề tài “Pháp luật về bảo hiểm xã hội - từ thực tiễn Thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài Luận văn tốt nghiệp chương trình sau đại học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Ở nước ta trong những năm gần đây đã có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu về BHXH nhằm phân tích những ưu điểm và hạn chế của chính sách, chế
độ, và đề ra những giải pháp hoàn thiện chính sách về BHXH đã được nhiều cơ quan bộ, ngành nghiên cứu, cụ thể như: - Đỗ Văn Sinh: “Hoàn thiện quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam”, Luận án tiến sỹ kinh tế, Học Viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2005. Luận án đưa ra phân tích quản lý quỹ BHXH ở nước ta hiện nay là nguồn quỹ tập trung thống nhất, hạch toán độc lập, tách khỏi ngân sách nhà nước, thực hiện cơ chế quản lý chặt chẽ và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý quỹ Bảo hiểm Việt Nam. - Đặng Ngọc Liên: “Quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Hà Nội”. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế quốc dân, năm 2004. Luận văn nghiên cứu BHXH dưới góc độ quản lý nguồn thu trên địa bàn Hà Nội ở khu vực kinh tế tư nhân, những khó khăn trong đảm bảo nguồn thu BHXH cũng như quản lý nguồn thu trong thời gian từ năm 1997 - 2004 và đưa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý thu bảo hiểm xã hội tại thành phố Hà Nội. - Đỗ Minh Cương, Mạc Văn Tiến: “Góp phần đổi mới và hoàn thiện chính sách bảo hiểm xã hội ở nước ta hiện nay”, sách tham khảo, NXB Chính trị Quốc gia, năm 1996. Tác giả phân tích những bất cập, tồn tại của chính sách bảo hiểm xã hội so với tốc độ phát triển kinh tế ở nước ta và đề xuất những giải pháp góp phần đổi mới và hoàn thiện chính sách bảo hiểm ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. - Phạm Duy Đỉnh: Nghiên cứu “Dịch vụ BHXH Hà Nội”. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Học Viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2006. Luận văn nêu rõ dịch vụ BHXH là một loại hình dịch vụ đặc thù. Những thành công phát triển dịch vụ BHXH của Hà Nội và đề xuất giải pháp mở rộng dịch vụ trong giai đoạn đến 2010. - Trần Quang Lâm: “Bảo hiểm Y tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Học Viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2006. Luận văn nêu BHXH Việt Nam, chương trình phát triển ngành BHXH Việt Nam đến 2010. Chương trình đề cập mục tiêu, quy
hoạch và phương hướng phát triển ngành BHXH Việt Nam trên cơ sở phân tích dự báo xu hướng phát triển trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và gia nhập WTO. - Nguyễn Văn Khánh:“Phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện khu vực phi chính thức ở Việt Nam” Luận văn thạc sỹ, Học viện Chính trị hành chính - quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2010. Luận văn đề cập vấn đề bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Việt Nam. - Đặng Thị Vân Khánh: “Bảo hiểm xã hội tự nguyện - 5 năm thực hiện và một số kiến nghị hoàn thiện” Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Luật Hà Nội, năm 2013. Luận văn chỉ ra những kết quả và vướng mắc trong thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện, đồng thời đưa ra những kiến nghị để hoàn thiện các quy định. Ngoài ra còn nhiều bài báo, tạp chí chuyên ngành nghiên cứu đánh giá những vấn đề BHXH đang đặt ra như quản lý, mở rộng đối tượng tham gia BHXH. Đề xuất các giải pháp chi trả bảo hiểm đúng đối tượng, thời gian.Cũng như biện pháp hành chính, chế tài đối với những đối tượng trốn tránh trách nhiệm BHXH. Tuy nhiên nghiên cứu pháp luật về BHXH từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên hiện nay thì chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách cụ thể. Với đề tài luận văn này, tác giả mong muốn từ thực tiễn việc thực hiện pháp luật về BHXH trên địa bàn Thị xã Sông Công, tỉnh Thái nguyên trong những năm vừa qua làm cơ sở, từ đó đánh giá nhằm thực hiện tốt pháp luật về BHXH đối với mọi người dân trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế. 3. Mục đ ch và nhiệm vụ của đề tài luận văn - Mục đ ch: Tìm hiểu cơ sở lý luận pháp luật về BHXH cũng như thực trạng của pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, chỉ ra những mặt tồn tại, yếu kém và nguyên nhân, từ đó đề xuất các quan điểm, giải pháp phù hợp mang tính khả thi nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội trong thời gian tới, phục vụ tốt hơn quyền lợi bảo hiểm xã hội cho người lao động trong tỉnh.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu trên, luận văn sẽ thực hiện nhiệm vụ sau: + Nghiên cứu những vấn đề lý luận pháp luật về bảo hiểm xã hội; trên cơ sở đó nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành về vai trò, chủ thể, nội dung của pháp luật về bảo hiểm xã hội. + Nghiên cứu, đánh giá thực trạng của pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công. Trong quá trình nghiên cứu chỉ rõ những ưu điểm, hạn chế của pháp luật về bảo hiểm xã hội trong thực tiễn. + Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện cơ sở pháp luật về bảo hiểm xã hội; các giải pháp, kiến nghị đó sẽ nhằm hoàn thiện pháp về bảo hiểm xã hội hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận văn là các quy định pháp luật về bảo hiểm xã hội hiện hành và đánh giá thực trạng pháp luật về BHXH nói chung và việc áp dụng BHXH từ thực tiễn địa bàn thị xã Sông Công tỉnh Thái Nguyên nói riêng. Trong đó đi sâu nghiên cứu những mặt đã làm được và những mặt còn tồn tại của pháp luật về bảo hiểm xã hội trong giai đoạn mới hiện nay. - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn là thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội ở các xã, phường, các công ty đóng trên địa bàn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 5 năm từ năm 2012-2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, vận dụng các quan điểm, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp thống kê những số liệu thực tế qua các năm về các
quy định pháp luật về bảo hiểm xã hội trên địa bàn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên; phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh nhằm đưa ra những nhận định, đánh giá thực trạng của pháp luật về bảo hiểm xã hội trên địa bàn thị xã, so sánh về đối tượng tham gia BHXH, về tình hình quản lý thu, chi BHXH, về thực trạng chấp hành, áp dụng, sử dụng pháp luật về BHXH qua các năm để có phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật trên địa bàn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Những kết quả nghiên cứu của luận văn có giá trị tham khảo cho các cơ quan hữu quan trong quá trình hoàn thiện và thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội, đặc biệt là các cơ quan bảo hiểm xã hội, các đơn vị tham gia bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Đây là đề tài nghiên cứu việc thực hiện một chính sách xã hội lớn của Đảng và Nhà nước ở tỉnh Thái Nguyên, nhìn dưới góc độ BHXH là một bộ phận của hệ thống tài chính phục vụ người lao động trong các thành phần kinh tế. Luận văn có thể được sử dụng như một tài liệu tham khảo trong công tác giảng dạy, nghiên cứu pháp luật hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn có bố cục gồm: 3 phần Chương 1: Cơ sở lý luận của pháp luật về bảo hiểm xã hội. Chương 2: Thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội từ thực tiễn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.
Chương 1 C SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của pháp luật về bảo hiểm ã h i 1.1.1 Khái niệm bảo hiểm xã hội Theo Điều 3 Luật BHXH năm 2014: "Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH". Bảo hiểm xã hội có mục tiêu rộng hơn sự phòng ngừa hay trợ giúp vật chất trong những trường hợp cần thiết, mà nó còn là sự đáp ứng những nhu cầu, những mong ước của loài người muốn được bảo đảm an toàn trong cuộc sống theo nghĩa rộng nhất. 1.1.2 Pháp luật về bảo hiểm xã hội Pháp luật về BHXH là hệ thống các quy tắc xử sự bao gồm các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia BHXH. Tổng thể các quyền và nghĩa vụ này tạo thành quy chế pháp lý buộc NLĐ, NSDLĐ và Nhà nước phải có trách nhiệt với nhau trong việc thực hiện và bảo đảm duy trì quan hệ lao động hài hòa, ổn định. Tổng hợp các quy phạm pháp luật về BHXH này do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm thực hiện hiến pháp, luật và các văn bản dưới luật, trong đó Luật BHXH là trung tâm quy định các chế độ, chính sách BHXH, quyền và trách nhiệm của NLĐ, của cơ quan, tổ chức và cá nhân tham gia BHXH, tổ chức BHXH, quỹ BHXH, thủ tục thực hiện BHXH và quản lý nhà nước về BHXH. 1.1.3 Vai trò của pháp luật về bảo hiểm xã hội Pháp luật BHXH ra đời có vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Pháp luật là công cụ của Nhà nước mang tính cưỡng chế, bắt buộc, không ai được phép làm trái pháp luật, nếu làm trái pháp luật sẽ bị xử phạt. Một khi bảo hiểm xã hội được pháp luật điều chỉnh thì dù muốn hay không, người sử dụng lao động và người lao động cũng phải thực hiện nghĩa vụ đóng quỹ bảo hiểm xã hội theo mức mà pháp luật đã quy định.
1.2 Chủ thể, n i dung pháp luật về bảo hiểm ã h i 1.2.1 Chủ thể pháp luật về bảo hiểm xã hội Trong quan hệ về BHXH, các bên (thành viên, chủ thể) tham gia pháp luật về BHXH gồm có: bên thực hiện BHXH, bên tham gia BHXH, bên được BHXH. 1.2.2 Nội dung pháp luật về bảo hiểm xã hội - Các quy định về chế độ bảo hiểm xã hội Trong hệ thống Bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay có tất cả 6 loại chế độ trợ cấp đó là: BHXH bắt buộc bao gồm các chế độ sau đây: (1) Ốm đau; (2) Thai sản; (3) Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; (4) Hưu trí; (5) Tử tuất. BHXH tự nguyện bao gồm các chế độ sau đây: (1) Hưu trí; (2) Tử tuất. BHTN bao gồm các chế độ sau đây: (1) Trợ cấp thất nghiệp; (2) Hỗ trợ học nghề; (3) Hỗ trợ tìm việc làm. - Quy định về nguồn hình thành quỹ bảo hiểm xã hội Thu được coi là nguồn công tác trọng tâm để hình thành quỹ BHXH, thực hiện tốt công tác thu sẽ đảm bào việc thực hiện pháp luật BHXH được triệt để. Tổ chức tốt công tác thu tiền đóng BHXH hàng tháng đồng thời giải quyết nhanh gọn, chế độ chính sách BHXH, bảo đảm quyền, lợi ích cho NLĐ. Tập trung đôn đốc đơn vị ngay từ khi đơn vị có dấu hiệu chậm đóng BHXH từ 1 đến 2 tháng - Quy định về quản lý quỹ bảo hiểm xã hội Theo những quan niệm về quỹ nói chung, thì quỹ bảo hiểm xã hội là tập hợp những đóng góp bằng tiền của những người tham gia bảo hiểm xã hội hình thành một quỹ tiền tệ tập trung để chi trả cho những người được bảo hiểm xã hội và gia đình họ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do bị giảm, mất khả năng lao động hoặc bị mất việc làm. Quỹ bảo hiểm xã hội hình thành và hoạt động đã tạo ra khả năng giải quyết những rủi ro của tất cả những người tham gia với tổng dự trữ ít nhất, giúp cho việc dàn trải rủi ro được thực hiện theo cả hai chiều không gian và thời gian, đồng thời giúp giảm tối thiểu thiệt hại kinh tế cho người sử dụng lao động, tiết kiệm chi cho cả ngân sách Nhà nước và ngân sách gia đình.
- Quy định về công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội Thanh tra nhà nước về lao động là cơ quan chuyên trách có chức năng kiểm tra, giám sát và xử phạt hành chính đối với những đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật BHXH. Tùy theo mức độ vi phạm và thẩm quyền quy định mà Chánh thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và xã hội (LĐ-TB&XH), Chánh thanh tra lao động cấp Sở hoặc thanh tra viên lao động khi đang thi hành công vụ ra quyết định xử lý vi phạm. Chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp cũng có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH ở địa phương mình quản lý theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng thì sẽ bị xử lý hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam (sửa đổi, bổ sung năm 2009).
Tiểu kết Chương 1 Tại Chương 1, Luận văn đã tập trung làm rõ những vấn đề lý luận chung của pháp luật về bảo hiểm xã hội; trên cơ sở đó nghiên cứu quy định pháp luật hiện hành về khái niệm, vai trò, chủ thể, nội dung của pháp luật bảo hiểm xã hội, lần lượt phân tích một cách hệ thống, đi từ khái quát chung về bảo hiểm xã hội, pháp luật về bảo hiểm xã hội, là cơ sở để thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội. Qua việc phân tích có thể thấy bảo hiểm xã hội là một chính sách xã hội đặc biệt quan trọng được các nước chú trọng phát triển phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của mình và pháp luật hóa trong hệ thống pháp luật của Nhà nước. Khẳng định rõ ở nước ta BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước được quy định trong Hiến pháp, các văn kiện của Đảng không ngừng bổ sung và hoàn thiện trong từng giai đoạn lịch sử của đất nước. BHXH ra đời góp phần điều hòa mâu thuẫn giữa người lao động và chủ sử dụng lao động, đồng thời nhìn nhận vai trò Nhà nước thông qua việc chi BHXH ổn định đời sống cho người lao động và ổn định xã hội. Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, BHXH ngày càng trở nên quan trọng trong việc góp phần đảm bảo công bằng xã hội và phát triển xã hội một cách bền vững.
Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN 2.1 Giới thiệu chung về Bảo hiểm ã h i thị ã Sông Công 2.2.1 Quá trình hình thành Bảo hiểm xã hội thị xã Sông Công 2. 1. 2 Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Bảo hiểm xã hội thị xã Sông Công 2.1.3 Cơ cấu tổ chức Bảo hiểm xã hội thị xã Sông Công 2.2 Pháp luật về bảo hiểm ã h i từ thực tiễn thị ã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên 2.2.1 Thực trạng thực hiện các chế độ bảo hiểm xã hội Trong những năm gần đây, nền kinh tế tại thị xã Sông Công đang ổn định và phát triển, kéo theo đó là sự xuất hiện của các khu công nghiệp, vì vậy các thành phần tham gia vào nền kinh tê cũng ngày càng đa dạng và phong phú làm cho số lượng đơn vị thuộc diện tham gia BHXHBB cũng gia tăng đáng kể. Trong tổng số đơn vị tham gia thì khối DN ngoài quốc doanh tăng nhiều nhất cụ thể: Năm 2012 tăng 16 đơn vị so với năm 2013, tương ứng tăng 13.56%. Năm 2014 tăng 3 đơn vị so với năm 2013, tương ứng tăng 2,4%. Năm 2016 tăng 21 đơn vị so với năm 2015, tương ứng 13,21%. Số lao động tham gia BHXHBB năm 2012 là 6.009 người, năm 2013 là 7.067 người, tăng 1058 người so với năm 2012, tương ứng tăng 17,61%. Năm 2014 tỉ lệ tăng cũng tương tự, nhưng tới năm 2016 là 17.330 tăng so với năm 2015 là 7952, tương ứng tăng 84,79%. Sở dĩ năm 2016 số lao động tham gia tăng mạnh bởi vì có nhiều đơn vị ngoài quốc doanh và ngoài công lập được thành lập thu hút một lượng lớn người lao động. Số đơn vị và người tham gia BHTN đều tăng qua các năm, cụ thể: Năm 2013 tăng có 955 đối tượng so với năm 2012, năm 2014 có 7945 đối tượng tăng 1027 lượt người tham gia, tương ứng tăng 14,84% so với năm 2013. Đến năm 2015 có 9211 người, tăng 1266 người so với năm 2014, tương ứng tăng 15,94%.
Đặc biệt trong năm 2016 có 17249 người tham gia, tăng 8038 người tương ứng 87,26% so với năm 2015. Năm 2012, BHXH thị xã Sông Công đã tiếp nhận 1244 người hưởng chế độ hưu trí bao gồm hưu viên chức và hưu quân đội, năm 2013 là 1498 người, năm 2014 là 1361 người, năm 2015 là 1434 người, đến năm 2016, BHXH thị xã đã tiếp nhận 1022 người nâng số người hưởng chế độ lương hưu tại thị xã là 12611 người. Trong đó, người nghỉ hưu trước tuổi chiếm 58%, bình quân tuổi nghỉ hưu là 57 tuổi đối với nam, 53 tuổi đối với nữ. Năm 2012, BHXH thị xã Sông Công thực hiện chi trả cho 838 người là thân nhân của người đang đóng, đang bảo lưu BHXH hoặc đang hưởng lương hưu hàng tháng chết hưởng trợ cấp tiền tuất hàng tháng với số tiền là 4,728 tỷ đồng. Năm 2013, là 935 người với số tiền 5,571 tỷ đồng. Năm 2014, là 1.028 người với số tiền 6,291 tỷ đồng. Năm 2015, là 1.133 người với số tiền 7,078 tỷ đồng. Năm 2016, BHXH thị xã Sông Công thực hiện chi trả cho 725 trường hợp với số tiền 4,581 tỷ đồng. 2.2.2 Công tác thu và hình thành quỹ bảo hiểm xã hội Khi công tác quản lý thu, quản lý chi được đảm bảo thực hiện tốt thì sẽ đảm bảo được sự cân đối quỹ. Cho nên công tác quản lý thu, chi rất quan trọng và luôn được BHXH thị xã đặt lên hàng đầu. Năm 2012 tổng số phải thu là 64.821 triệu đồng, số thực thu là 63.204 triệu đồng. Năm 2013 tổng số phải thu là 76.358 triệu đồng trong khi đó số thực thu là 75.826 triệu đồng. Năm 2014 tổng số phải thu là 110.821 triệu đồng trong khi đó số thực thu là 105.204 triệu đồng. Năm 2015 tổng số phải thu là 120.084 triệu đồng trong khi đó số thực thu là 116.694 triệu đồng. Năm 2016 tổng số phải thu là 170.783 triệu đồng trong khi đó số thực thu là 168.022 triệu đồng. 2.2.3 Công tác quản lý quỹ bảo hiểm xã hội Khi công tác quản lý thu, quản lý chi được đảm bảo thực hiện tốt thì sẽ đảm bảo được sự cân đối quỹ. Cho nên công tác quản lý thu, chi rất quan trọng và luôn được BHXH thị xã đặt lên hàng đầu. Trong những năm qua, quỹ BHXH của thị xã
Sông Công, dưới sự quản lý trực tiếp của BHXH tỉnh Thái Nguyên, luôn được quản lý chặt chẽ, công khai và minh bạch. Các chính sách, chế độ được hạch toán và quyết toán đúng, đủ, kịp thời, không xảy ra sai sót, thất thoát. 2.2.4 Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội Cơ quan BHXH thị xã chưa có thẩm quyền xử phạt các doanh nghiệp vi phạm pháp luật về BHXH mà sau khi phát hiện chỉ dừng lại ở việc làm văn bản đề nghị các sở, ngành xử lý. Mặt dù mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH đã được tăng lên theo quy định tại Nghị định số 86/2010/NĐ-CP, song thực tế mức xử phạt này vẫn còn quá thấp, không đủ sức răn đe đối với những doanh nghiệp vị phạm. Khối lượng công việc của BHXH thị xã ngày càng tăng, biên chế chưa được BHXH tỉnh bổ sung dẫn đến việc kiểm tra, đôn đốc các doanh nghiệp đóng BHXH của BHXH quận chưa kịp thời. 2.3 Đánh giá chung 2.3.1 Kết quả đạt được Những ưu điểm cơ bản của việc thực hiện pháp luật về BHXH trên địa bàn thị xã Sông Công có thể khái quát những điểm chính sau: Thứ nhất, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật BHXH đã huy động được một số cơ quan, đơn vị cấp huyện, thị tham gia. Thứ hai, đối tượng tham gia BHXH ngày càng được mở rộng, cùng với đó là số người tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH ngày càng tăng trên cả 3 loại hình BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và BHTN. Thứ ba, công tác giải quyết và chi trả các chế độ BHXH, BHTN cho NLĐ được thực hiện đầy đủ, kịp thời, chính xác đúng quy định của pháp luật, Thứ tư, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động thực hiện chế độ, chính sách BHXH của quận không ngừng phát triển. Thứ năm, công tác quản lý nhà nước về BHXH trong thị xã được tăng cường, sự phối hợp giữa cơ quan BHXH với Sở LĐ-TB&XH và các ngành, các cấp ngày càng chặt chẽ, thường xuyên và đồng bộ hơn.
Thứ sáu, nhận thức và chấp hành pháp luật BHXH của cấp ủy, chính quyền, các phòng ban trong thị xã và NSDLĐ, NLĐ và nhân dân từng bước được nâng cao. 2.3.2 Tồn tại, hạn chế Thứ nhất, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật BHXH triển khai chưa thực sự chuyên sâu, hình thức, biện pháp tuyên truyền chưa đa dạng và chưa được tổ chức thường xuyên, còn một bộ phận NSDLĐ chưa hiểu đúng và thực hiện đúng pháp luật về BHXH, BHTN. Thứ hai, việc tuân thủ pháp luật về BHXH của phần lớn các doanh nghiệp dân doanh, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác chưa tốt, biểu hiện ở việc trốn đóng BHXH, đóng không đúng thời gian, không đúng mức hoặc không đủ số người theo quy định. Thứ ba, chế tài xử lý vi phạm chưa đủ mạnh, sự phối hợp của các ngành vẫn còn hạn chế. Thứ tư, cơ chế phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước về BHXH, cơ quan BHXH và Công đoàn thiếu chặt chẽ, xử lý các vụ việc chậm, thiếu tính răn đe, thiếu kiên quyết xử lý làm cho tình trạng vi phạm pháp luật BHXH trở lên phức tạp, dây dưa, kéo dài. Thứ năm, công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về thực hiện chế độ, chính sách BHXH của Thanh tra Sở LĐ-TB&XH, thanh tra thị xã, liên ngành thị xã kiểm tra các đơn vị trên địa bàn thị xã còn hạn chế về số lượng. Thứ sáu, nhận thức của các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội về quyền lợi và nghĩa vụ BHXH không đầy đủ. Thứ bảy, BHXH thị xã chưa có kế hoạch chi tiết trong việc phát triển đối tượng tham gia BHXH. 2.3.3 Nguyên nhân của những mặt hạn chế 2.3.3.1 Nguyên nhân khách quan Thứ nhất, nhận thức về BHXH còn nhiều hạn chế: Thứ hai, các văn bản pháp luật về BHXH chưa đầy đủ và hoàn chỉnh: Thứ ba, tình trạng yếu kém của nhiều doanh nghiệp. 2.3.3.2 Nguyên nhân chủ quan
Thứ nhất, trình độ quản lý và năng lực thực hiện nghiệp vụ của cán bộ, viên chức ngành BHXH còn hạn chế: Thứ hai, công tác thông tin, tuyên truyền còn nhiều hạn chế. Tiểu kết chương 2 Tại Chương 2, Luận văn đã phân tích, đánh giá các thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công và đánh giá kết quả đạt được, nêu các hạn chế về tổ chức, hoạt động của Bảo hiểm xã hội thị xã Sông Công để tạo tiền đề, đề xuất giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu lực hiệu quả của pháp luật về bảo hiểm xã hội. Luận văn nêu ra cơ cấu và tổ chức của bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công, chỉ ra vị trí, vai trò của bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công trong tổ chức bộ máy của Bảo hiểm xã hội tỉnh Thái Nguyên để có được những phân tích, đánh giá, chỉ ra một số tồn tại, bất cập cụ thể trong các quy định về cơ cấu và tổ chức của bảo hiểm xã hội thị xã. Tiếp theo, luận văn xem xét việc thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội từ thực tiễn thị xã Sông Công. Trong đó, trước hết khái quát về thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã; sau đó đưa ra những kết quả đạt được, những bất cập hạn chế trong các nội dung của bảo hiểm xã hội và phân tích các nguyên nhân của những kết quả đạt được, của những hạn chế từ thực tiễn pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thị xã Sông Công.
Chương 3 PHƯ NG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN 3.1 Phương hướng hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm ã h i Quyết định phê duyệt Chiến lược hội nhập quốc tế của ngành Bảo hiểm xã hội (BHXH) đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Theo đó, mục tiêu của hội nhập quốc tế là phát huy tối đa nguồn lực và điều kiện thuận lợi của hội nhập quốc tế góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam bền vững, hiệu quả, hiện đại; xây dựng chính sách, tổ chức thực hiện chính sách về BHXH, BHYT phù hợp với các chuẩn mực, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Cụ thể, mục tiêu đến năm 2020 là: Góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 31/NQ-CP ngày 13/5/2014 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 10/4/2013 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế; nhằm thực hiện thành công Chiến lược phát triển BHXH Việt Nam, phấn đấu đến năm 2020 có 35% lực lượng lao động tham gia BH thất nghiệp, 50% tham gia BHXH và trên 80% tham gia BHYT; tiến tới BHXH cho mọi người lao động và BHYT toàn dân; xây dựng ngành BHXH hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; hoàn thiện chính sách và đảm bảo thực thi chính sách BHXH, BHYT cho người lao động trong các hiệp định song phương và đa phương theo lộ trình; huy động thêm nguồn lực, kinh nghiệp quốc tế nhằm thực hiện tốt chính sách BHXH, BHYT; nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ BHXH, BHYT cho người dân. 3.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm ã h i từ thực tiễn thị xã Sông Công 3.2.1 Nhóm giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội 3.2.1.1 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về phạm vi áp dụng
Hiện nay, trong bối cảnh Luật Việc làm năm 2013 với quan điểm BHTN là một trong các chính sách của thị trường lao động và gắn với quan hệ lao động thì việc chuyển BHTN sang Luật Việc làm là phù hợp. Nhưng theo quy định thì nhóm đối tượng là cán bộ, công chức, viên chức nhà nước; lực lượng vũ trang; những người lao động làm việc theo mùa vụ sẽ không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Và rõ ràng, đối tượng áp dụng bảo hiểm thất nghiệp hẹp hơn rất nhiều so với đối tượng áp dụng bảo hiểm xã hội bắt buộc và cần được mở rộng nhóm đối tượng này. 3.2.1.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về đối tượng áp dụng Việc mở rộng đối tượng áp dụng chế độ BHXH bắt buộc đối với học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học hưởng sinh hoạt phí từ Ngân sách Nhà nước và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là hợp lý. Quy định mới này sẽ góp phần đáng kể vào việc tăng diện bao phủ của BHXH bắt buộc, bởi các nhóm đối tượng này khá ổn định và chiếm một tỷ lệ tương đối. Hiện nay, Việt Nam đang có một lực lượng khá đông đảo đội ngũ cán bộ không chuyên trách cấp xã đang được hưởng phụ cấp khác với 10 năm về trước phần lớn cán bộ không chuyên trách cấp xã là do nhiều cán bộ về hưu đảm nhận, nên chưa có chính sách BHXH. Để khuyến khích và tạo điều kiện cho cán bộ chuyên trách cấp xã gắn bó tâm huyết với công việc đang đảm nhận thì việc quy định này là rất cần thiết. Bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với NLĐ làm việc theo HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng được giao kết bằng văn bản, kể cả HĐLĐđược ký kết giữa NSDLĐ với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật lao động. 3.2.1.3 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về chế độ ốm đau Về mặt kết cấu, chế độ ốm đau trong Luật BHXH năm 2014 gồm 06 điều được kết cấu tương tự như Luật BHXH hiện hành và đã bao quát đầy đủ các quy định về chế độ ốm đau của người tham gia BHXH. Theo đó, đối tượng áp dụng
được quy định cụ thể hơn theo hướng mở rộng diện thụ hưởng, rõ ràng hơn, thuận lợi cho việc thực hiện và quản lý. Thời gian hưởng chế độ khi con ốm đau đã được quy định hợp lý, tạo thuận lợi hơn so với quy định hiện hành khi thực hiện trong trường hợp cả cha và mẹ cùng tham gia BHXH khi con bị ốm đau. Việc đưa người cha vào đối tượng thụ hưởng chế độ khi con ốm đau là một bổ sung tích cực của Luật BHXH ngày 20/11/2014. 3.2.1.4 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về chế độ thai sản Thời gian hưởng chế độ khi sinh con được điều chỉnh tăng phù hợp với quy định tại Điều 157 Bộ luật Lao động 2012 và mở rộng thêm đối tượng thụ hưởng theo hướng đáp ứng yêu cầu bình đẳng giới. Cụ thể: Tăng thời gian nghỉ sinh con lên 6 tháng; thời gian nghỉ phụ thuộc vào phương thức sinh của người vợ; Linh hoạt hơn về mức hưởng đối với người được thụ hưởng khi người mẹ chết sau khi sinh. Mức hưởng chế độ thai sản cũng được quy định cụ thể hơn với từng trường hợp tạo thuận lợi trong tổ chức thực hiện 3.2.1.5 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về chế độ TNLĐ- BNN Điều kiện hưởng chế độ TNLĐ được quy định chi tiết và rõ ràng hơn so với quy định hiện hành tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thực hiện. Luật đã cụ thể hóa quy định tại khoản 1 Điều 43 trường hợp bị tai nạn trong các trường hợp nêu tại điểm a,b,c (khoản 1 Điều 43); bổ sung quy định các trường hợp cần loại trừ (khoản 2 Điều 43); các quy định nêu trên được thể hiện rõ và thuận lợi trong tổ chức thực hiện. Thời điểm hưởng trợ cấp cũng được quy định chặt chẽ và đầy đủ hơn. Cụ thể là bổ sung quy định về thời điểm hưởng trợ cấp trong các trường hợp không điều trị nội trú (khoản 1, Điều 48); bổ sung quy định về thời điểm hưởng trợ cấp TNLĐ – BNN trong trường hợp không xác định được thời điểm điều trị ổn định xong, ra viện; bổ sung Điều 49 về điều chỉnh trợ cấp TNLĐ-BNN. 3.2.1.6 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về chế độ hưu trí