Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội" nhằm phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội; ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân; Đề xuất một số quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI Ở CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8380102 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2024
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. Đàm Bích Hiên Phản biện 1:TS. Phạm Thị Anh Đào –Học viện hành chính quốc gia Phản biện 2 : TS. Trần Nghị -Bộ Nội vụ Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 4B, Nhà G. - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77- Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa - TP. Hà Nội Thời gian: vào hồi 10 giờ 15 tháng 8 năm 2024 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Ban quản lý đào tạo, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, Việt Nam đang có những chuyển mình mạnh mẽ và sự khẳng định uy tín trên trường quốc tế. Các quan hệ kinh tế, văn hóa, xã hội ngày càng mở rộng phong phú và đa dạng. Cùng với sự phát triển hội nhập kinh tế quốc tế thì các mối quan hệ dân sự, việc gắn kết giữa công dân Việt Nam với công dân các nước trong khu vực và trên thế giới ngày càng khăng khít. Vì thế, hiện tượng hộ tịch có yếu tố nước ngoài xuất hiện ngày càng nhiều. Công tác đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài giúp nhà nước bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời góp phần bảo đảm trật tự xã hội. Trong thời gian vừa qua, các quy định điều chỉnh quan hệ hộ tịch có yếu tố nước ngoài ngày càng hoàn chỉnh. Việc thực hiện pháp luật đảm bảo thì pháp luật sẽ phát huy vai trò của nó trên thực tế, làm cho đời sống xã hội ổn định, trật tự; các quyền, lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức trong quan hệ hộ tịch có yếu tố nước ngoài được an toàn; bảo vệ được quyền và lợi ích của công dân việt nam cũng như tăng cường giao lưu quan hệ quốc tế. Thông qua việc thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài những hạn chế của pháp luật sẽ được bộc lộ, nhờ đó, pháp luật có thể được hoàn thiện một cách kịp thời. Thành phố Hà Nội là Thủ đô của cả nước, là Trung tâm chính trị - hành chính, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế của cả nước nên tập trung lượng người nước ngoài sinh sống và làm việc rất đông, thêm vào đó Hà nội tập trung các cơ quan đại diện ngoại giao của các nước trong khu vực và trên thế giới. Đây là nguyên nhân mà việc thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ngày càng phát triển và khẳng định vai trò của nó trong công tác quản lý nhà nước của Thủ đô Hà Nội. 1
Thời gian qua, trong quá trình thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài trên địa bàn thành phố Hà Nội vẫn còn những thiếu sót và bộc lộ một số nhược điểm như: Việc quy định không rõ ràng hay không có sự tương đồng giữa các VBQPPL khác với Luật hộ tịch gây khó khăn trong quá trình thực hiện. Ý thức thực hiện pháp luật của chủ thể thực hiện pháp luật chưa cao, Một số quy định của Luật Hộ tịch năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa phù hợp và đầy đủ… Chính vì lý do trên, học viên chọn vấn đề “Thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học và góp phần hoàn thiện các quy định về vấn đề này, từ đó khắc phục những vi phạm pháp luật về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu * Luận văn thạc sĩ: - Nguyễn Thị Kim Dung (2020), Pháp luật Việt Nam về đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. [40] - Nguyễn Thị Phương Dung (2021), Kết hôn có yếu tố nước ngoài và thực tiễn áp dụng pháp luật tại thành phố Hải Phòng, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội.. [41] - Nguyễn Minh Tú (2022), Thực trạng pháp luật và thực trạng giải quyết quan hệ kết hôn có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam, luận văn Thạc sĩ, trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội. - Đỗ Đắc Tiến (2016), Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ, Học viện Khoa học xã hội - Phạm Thị Huệ (2016), Áp dụng pháp luật về hộ tịch qua thực tiễn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ * Các tài liệu khác: 2
- Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực, Tài liệu Bồi dưỡng chuyên sâu về đăng ký, thống kê hộ tịch (2021). - Bộ Tư pháp, Tài liệu Bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch cho công chức làm công tác hộ tịch tại UBND cấp xã và cấp huyện (2019). - Nguyễn Công Khanh (2020), Hộ tịch cẩm nang nghiệp vụ, NXB Tư pháp, Hà Nội. Đến nay chưa có công trình khoa học nghiên cứu một cách toàn diện và đầy đủ về đề tài: “Thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Nhằm đề xuất các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội, 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Một là, Hệ thống, phân tích các vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện như khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, hình thức và các yếu tố bảo đảm thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện. Hai là, Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội; ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân. Ba là, Đề xuất một số quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng: Luận văn nghiên cứu lý luận về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện; thực tiễn thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội. Phạm vi: Thời gian 2019 đến 2022 3
Không gian: Trên địa bàn thành phố Hà Nội Nội dung: Trong thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài, luận văn tập trung nghiên cứu về thực hiện pháp luật trong khai sinh, kết hôn, khai tử và cha mẹ nhận con. Đồng thời, đưa ra những kết quả đã đạt được, những hạn chế còn xảy ra và đưa ra các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài trên địa bàn thành phố Hà Nội. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành luận văn, học viên đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: - Phương pháp hệ thống: Giúp hệ thống lại các kiến thức về Pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện, tạo tiền đề phát triển phân tích thực trạng hiện nay. - Phương pháp tổng hợp, phân tích: Tổng hợp các quy định pháp luật, phân tích chi tiết để hiểu rõ hơn về các quy định Pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện. - Phương pháp thống kê, so sánh: Thống kê quy định pháp luật, thực trạng thực tiễn hiện nay trên địa bàn thành phố Hà Nội. So sánh các điểm giống và khác nhau về pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trước và nay. - Phương pháp tổng kết thực tiễn: Từ những phân tích, thống kê, so sánh để tổng kết được những ưu điểm và nhược điểm trong quá trình thực hiện Pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về mặt lý luận Kết quả nghiên cứu của Luận văn góp phần hệ thống hóa lý luận về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài. 6.2. Về mặt thực tiễn 4
Luận văn có giá trị tham khảo hữu ích trong hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch nói chung và pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài nói riêng. Bên cạnh đó, các giải pháp mà học viên đưa ra có thể được các cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền tham khảo và ứng dụng vào thực tiễn công tác đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài mở đầu và kết thúc thì luận văn kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài trên địa bàn thành phố Hà Nội. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài trên địa bàn thành phố Hà Nội. Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT HỘ TỊCH CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI TẠI CẤP HUYỆN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Khái niệm thực hiện pháp luật có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện là: “Thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện là hoạt động có mục đích của các cơ quan đăng ký hộ tịch cấp huyện, của các chủ thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong việc thực hiện xác lập mối quan hệ pháp luật về hộ tịch, làm cho các quy định pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện đi vào đời sống và trở thành những hành 5
vi hợp pháp của các chủ thể khi tham gia quan hệ hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện.” 1.1.2. Đặc điểm của thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài là một lĩnh vực thực hiện pháp luật, ngoài những đặc điểm của thực hiện pháp luật nói chung thì thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện có các đặc điểm sau: - Đặc điểm về chủ thể thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện - Đặc điểm về phạm vi không gian, thời gian của việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện - Đặc điểm về mục đích thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện 1.1.3. Vai trò thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Thứ nhất, thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài là cơ sở để Nhà nước xây dựng các chính sách về Dân cư, phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng, quản lý Xuất nhập cảnh. Thứ hai, thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài nhằm đảm bảo các quyền con người, quyền nhân thân. Thứ ba, thực hiện pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài góp phần tuân thủ pháp luật quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết. Thứ tư, thực hiện pháp luật Hộ tịch có yếu tố nước ngoài góp phần ổn định xã hội, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, đấu tranh phòng chống tội phạm. 1.2. Nội dung và hình thức thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện 6
1.2.1. Chủ thể có trách nhiệm trong thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Để việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài đảm bảo đúng quy định, hiệu quả vào đem lại ý nghĩa trong thực tiễn đời sống, Luật Hộ tịch năm 2014 đã quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân từ Trung ương (Chính phủ, Bộ Tư pháp) đến địa phương (UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện), cá nhân như: Công chức thực hiện đăng ký hộ tịch cấp huyện. 1.2.2. Nội dung chính về thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện. Theo Công ước quốc tế về quyền trẻ em thì “trẻ em khi sinh ra có quyền khai sinh”. Khai sinh là sự kiện hộ tịch đầu tiên gắn với quyền con người. Quyền khai sinh là quyền nhân thân quan trọng và được quy định tại Điều 30 Bộ luật Dân sự năm 2015. Thủ tục đăng ký khai sinh được quy định rõ tại Mục 1 Chương III Luật Hộ tịch năm 2014 về đăng ký Hộ tịch tại UBND cấp huyện. 1.2.2.1. Thực hiện pháp luật về đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi cư trú của công dân Việt Nam thực hiện đăng ký kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài; giữa công dân Việt Nam cư trú ở trong nước với công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài; giữa công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài với nhau; giữa công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài với công dân Việt Nam hoặc với người nước ngoài. Trường hợp người nước ngoài cư trú tại Việt Nam có yêu cầu đăng ký kết hôn tại Việt Nam thì Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi cư trú của một trong hai bên thực hiện đăng ký kết hôn. Ngoài ra, UBND cấp huyện còn thực hiện việc đăng ký lại kết hôn có yếu tố nước ngoài khi có xác nhận của Cơ quan Đại diện về 7
tình trạng sổ đăng ký kết hôn. Thủ tục đăng ký kết hôn phải tuân thủ theo quy định tại Điều 38 Luật Hộ tịch năm 2014 1.2.2.2. Thực hiện pháp luật về đăng ký khai tử có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện UBND cấp huyện có thẩm quyền đăng ký khai tử có yếu nước ngoài. Việc đăng ký lại khai tử có yếu tố nước ngoài cũng được thực hiện tại UBND cấp huyện và phải có các giấy tờ chứng minh trước đây đã đăng ký khai tử. Về thời hạn và trách nhiệm khi đi đăng ký khai tử, trình tự, thủ tục, thời gian giải quyết được quy định tại Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành. 1.2.2.3. Thực hiện pháp luật đăng ký nhận cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện Việc nhận cha, mẹ, con là quyền của công dân nhằm mục đích đảm bảo cho trẻ có được một gia đình thực sự để hoàn thiện nhân cách học tập và phát triển trong một môi trường giáo dục tốt nhất. UBND cấp huyện thực hiện Thủ tục nhận cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài. Thủ tục đăng ký nhận cha, mẹ, con tại UBND cấp huyện theo Điều 44 Luật Hộ tịch 2014; khi thực hiện đăng ký cha mẹ nhận con cần phải có sự có mặt của 2 bên 1.2.2.4 Thực hiện pháp luật về thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, xác định lại dân tộc có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Pháp luật Việt Nam có quy định cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ, tên trong trường hợp thay đổi họ, thay đổi tên của vợ, của chồng trong quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài để phù hợp với pháp luật của nước mà vợ, chồng người nước ngoài là công dân hoặc lấy lại họ, tên trước khi thay đổi 8
Cải chính các nội dung đã được đăng ký trong sổ khai sinh và bản chính Giấy khai sinh, nhưng có sai sót trong khi đăng ký. Xác định lại dân tộc của người con theo dân tộc của cha hoặc dân tộc của mẹ theo quy định của pháp luật Việt Nam. Bổ sung hộ tịch là bổ sung các nội dung chưa được đăng ký trong sổ khai sinh và bản chính Giấy khai sinh. 1.2.3. Các hoạt động bổ trợ cho thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện 1.2.3.1. Hoạt động vào sổ sách, cập nhật dữ liệu và lưu trữ sổ sách, hồ sơ đăng ký hộ tịch Hiện nay, Việc đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện đang thực hiện 02 phương thức lập và lưu trữ sổ hộ tịch. Đó là lập và lưu trữ sổ hộ tịch giấy và cập nhật và lưu trữ hộ tịch điện tử 1.2.3.2. Hoạt động tuyên truyền phổ biến pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện. Hoạt động tuyên truyền pháp luật cho các tổ chức, các nhân, chủ thể khi thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài là hết sức quan trọng. Bởi các sự kiện hộ tịch có yếu tố nước ngoài cần được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền; giúp đảm bảo quyền con người, quyền nhân thân, quyền công dân của mỗi cá nhân cũng như giúp nhà nước quản lý và hoạch định chính sách. Vì vậy, việc tuyên truyền pháp luật có yếu tố nước ngoài giúp các cá nhân, tổ chức có liên quan nâng cao nhận thức về pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài từ đó hình thành ý thức pháp luật có yếu tố nước ngoài từ đó đi đến thực hiện đúng các quy định. 1.2.3.3. Giải quyết các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo liên quan đến thực hiện pháp luật có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Ủy ban nhân dân cấp huyện ngoài việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài như: đăng ký khai sinh, khai tử, kết hôn; 9
thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, ghi chú các sự kiện hộ tịch của công dân Việt Nam ở nước ngoài, còn thực hiện việc cấp bản sao trích lục hộ tịch đã được cấp huyện đăng ký, thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về hộ tịch; lưu trữ, bảo quản sổ hộ tịch, giấy tờ hộ tịch, báo cáo thống kê hộ tịch có yếu tố nước ngoài, quản lý, cập nhật cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử thì còn phải giải quyết đơn thư, khiếu nại, tố cáo về đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài. Để đảm bảo quyền người dân khi sử dụng pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài 1.3. Yêu cầu và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện 1.3.1. Yêu cầu thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện - Yêu cầu về tính kịp thời khi đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài - Yêu cầu về tính đầy đủ khi đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài - Yêu cầu về tính chính xác, khách quan khi đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài - Yêu cầu về tính pháp chế khi đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài - Yêu cầu về cải cách hành chính khi đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài 1.3.2. Các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài - Cần có hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có yếu tố nước ngoài đồng bộ thống nhất khả thi. - Chất lượng, năng lực, phẩm chất của cán bộ, công chức phòng Tư pháp cấp huyện - Ý thức pháp luật của các chủ thể có liên quan - Cơ sở vật chất, trang thiết bị và nguồn lực tài chính phục vụ cho đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài. 10
Tiểu kết chương 1 Trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, hoạt động thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài là khâu quan trọng đưa pháp luật vào cuộc sống. Thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước là hoạt động mang tính đặc thù về chủ thể, tính chất cũng như nội dung. Để thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài có hiệu lực, hiệu quả, cần chú trọng các điều kiện đảm bảo cơ bản như: mức độ hoàn thiện của pháp luật; điều kiện về tổ chức bộ máy, nhân sự; điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí,… Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI Ở CẤP HUYỆN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình Công chức Tư pháp - thành phố Hà Nội thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, Kinh tế - xã hội của thành phố Thành phố Hà Nội là Thủ đô của cả nước, là Trung tâm chính trị - hành chính, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế của cả nước 2.1.2. Tình hình công chức phòng Tư pháp - thành phố Hà Nội thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài Phòng Tư pháp là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện có trách nhiệm tham mưu, giúp việc cho UBND trong công tác đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài trên địa bàn, chịu trách nhiệm trước UBND về công tác hộ tịch có yếu tố nước ngoài. Bảng 2.1: Hiện trạng cán bộ công chức các phòng Tư pháp cấp huyện thành phố Hà Nội 11
Số Số Trong đó Độ tuổi đơn vị cán bộ Cán Trong đó Chuyên Trên 40 30 Dướ hành phòng bộ Trưởng Phó viên 50 - - i 30 chính Tư quản phòng phòng 49 39 cấp pháp lý cấp huyện phòng 30 193 80 30 50 113 (*) 29 64 68 32 đơn vị (*) Trong số 113 chuyên viên đang công tác tại các phòng Tư pháp cấp huyện, thành phố Hà Nội có 67 chuyên viên kiêm nhiệm công tác hộ tịch Bảng 2.2: Thực trạng trình độ cán bộ công chức các phòng Tư pháp cấp huyện thành phố Hà Nội Số Số cán Trình độ chuyên Trình độ Trình độ đơn vị bộ môn ngoại ngữ tin học hành phòng chính Tư Tiến Thạc Đại Đại Chứng Cao Chứng cấp huyện pháp sĩ sỹ học học chỉ đẳng chỉ 30 193 01 36 156 9 182 5 188 đơn vị 2.2. Kết quả thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội và nguyên nhân đạt được kết quả 2.2.1. Kết quả thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội. 12
Biểu đồ: Kết quả đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2019 đến 2022 775 800 732 700 600 511 479 500 411 376 380 380 400 300 241 221 209 200 144 6671 4837 5146 57 61 100 0 Năm 2019 Năm 2020 Năm 2021 Năm 2022 Khai sinh Kết hôn Khai tử Cha mẹ nhận con Ghi chú hộ tịch 2.2.2. Nguyên nhân đạt được những kết quả của thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài Thứ nhất, sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Sở Tư pháp thành phố Hà Nội, của lãnh đạo Quận ủy, Hội đồng nhân dân, UBND cấp huyện cùng với sự nỗ lực của cán bộ, công chức các phòng Tư pháp quận, huyện, thị xã trực thuộc Thành phố Hà Nội Thứ hai, công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật,nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của mọi người dân được quan tâm Thứ ba, đội ngũ công chức các phòng Tư pháp quận, huyện, thị xã trực thuộc thành phố Hà Nội ngày càng được củng cố, tăng cường về số lượng, đảm bảo chất lượng đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ. 13
Thứ tư, bồi dưỡng nghiệp vụ, thanh tra, kiểm tra về đăng ký, quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài được thực hiện đúng quy định, việc thực hiện kết luận sau thanh tra, kiểm tra được thực hiện nghiêm túc. Thứ năm, công tác quản lý, lưu trữ hồ sơ, cơ sở dữ liệu hộ tịch có yếu tố nước ngoài được thực hiện tốt. Thứ sáu, thực hiện tốt sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc xác minh, kiểm tra thông tin của người yêu cầu đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài. 2.3. Hạn chế trong việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội 2.3.1. Hạn chế trong việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội 2.3.1.1. Vẫn còn tồn tại một số nội dung chưa thống nhất, đồng bộ giữa Luật Hộ tịch và các luật khác có liên quan. Thứ nhất, Luật Cư trú với Luật Hộ tịch: Nhiều trường hợp công dân Việt Nam đã định cư tại nước ngoài hoặc đã có quốc tịch nước ngoài nhưng vẫn có hộ khẩu thường trú tại Việt Nam, vẫn được cấp đổi thẻ căn cước, CMND Việt Nam. Dẫn đến khó khăn trong việc xác định thẩm quyền khi đăng ký hộ tịch. Thứ hai, Luật Quốc tịch với Luật Hộ tịch: Luật Quốc tịch chưa quy định cụ thể như thế nào là “định cư ở nước ngoài” Thứ ba, Việc đặt tên cho con khi đăng ký khai sinh: Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa có hướng dẫn cụ thể thế nào là tên bằng Tiếng Việt, tên bằng tiếng dân tộc khác của Việt Nam... 2.3.1.2. Hạn chế trong thực hiện các quy định cụ thể về các nội dung đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài 14
Thứ nhất, hạn chế về thực hiện pháp luật về đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài trên địa thành phố Hà Nội - Còn tồn tại hiện tượng không thực hiện đúng quy định pháp luật về thời hạn đăng ký khai sinh - Không thực hiện quy định về xuất nhập cảnh dẫn đến không thi hành đúng các giấy tờ phải nộp khi đăng ký khai sinh -Về thi hành pháp luật quy định thỏa thuận về việc lựa chọn quốc tịch cho con Thứ hai, hạn chế về thực hiện pháp luật về đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài trên địa thành phố Hà Nội - Hạn chế trong việc tuân thủ pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài đó là việc người dân khi thực hiện thủ tục hành chính về hộ tịch có yếu tố nước ngoài chủ thể yêu cầu đã cung cấp thông tin không đúng sự thật về quốc tịch của mình. Do đó, Cơ quan của Việt Nam có thẩm quyền quản lý tình trạng hôn nhân của người này với tư cách công dân Việt Nam sẽ không cập nhật kịp thời chính xác tình trạng hôn nhân của họ. Tạo lỗ hổng để người này đăng ký kết hôn với tư cách công dân nước ngoài. Nhưng sau đó vẫn xin được tình trạng hôn nhân độc thân của Việt Nam để đăng ký kết hôn với người khác. Điều này sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. - Hạn chế trong áp dụng pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài Để thực hiện thủ tục đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài đối với người Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài. Theo quy định tại Điều 5 Nghị định số 16/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chỉ công nhận quốc tịch Việt Nam đối với công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài trong quan hệ với cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam. Chỉ công nhận tư cách công dân Việt Nam và chỉ ghi quốc tịch Việt Nam trên các giấy tờ cấp cho họ 15
thì có yêu cầu họ xuất trình nộp các giấy tờ với tư cách là công dân nước họ đồng thời mang quốc tịch không và cơ sở pháp lý nào để yêu cầu? - Các biểu mẫu, tờ khai dùng cho thủ tục đăng ký kết hôn chưa phù hợp với quy định. Hiện nay, trong tờ khai cũng như thành phần hồ sơ chưa có mục về nghề nghiệp do vậy khó xác định đối tượng là công chức, viên chức đang phục vụ trong lực lượng vũ trang. Do không có yêu cầu nên nhiều khi bỏ sót thông tin và có thể sẽ dẫn đến việc đăng ký kết hôn sai quy định. - Hạn chế trong việc xin xác nhận tình trạng hôn nhân đối với người Việt Nam cư trú nước ngoài nay về Việt Nam thường trú để thực hiện việc đăng ký kết hôn. Trường hợp công dân Việt Nam đã từng có thời gian cư trú tại nước ngoài nay về Việt Nam thường trú mà có yêu cầu cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân thì hầu hết các trường hợp này không có được giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân thời gian cư trú ở nước ngoài Thứ ba, hạn chế về thực hiện pháp luật khi thực hiện các thủ tục khác có yếu tố nước ngoài trên địa thành phố Hà Nội - Về đăng ký khai tử: một số Cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài không thực hiện đăng ký khai tử mà chỉ cấp Giấy phép về việc chuyển hài cốt, sau khi trở về Việt Nam gia đình phải đi làm đăng ký khai tử, gây khó khăn, phiền hà cho người dân.. - Về ghi chú hộ tịch: Hiện nay, có tình trạng vợ và chồng đều là công dân Việt, trong thời gian đến thời kỳ sắp sinh con thì đi du lịch sang nước có quy định về quốc tịch theo lãnh thổ. Khi sinh con tại quốc gia này thì đương nhiên cháu bé sẽ mang quốc tịch tại quốc gia mà cháu bé sinh. Cha, mẹ không làm thủ tục ghi chú tại Cơ quan Đại diện mà mang giấy tờ liên quan đến UBND cấp huyện thực hiện việc ghi chú và bổ sung quốc tịch Việt Nam. Pháp luật hiện không quy định 16
là cháu bé bắt buộc phải nhập cảnh vào Việt Nam mới được ghi chú. Điều này gây khó khăn cho công dân. Nếu thực hiện tại cơ quan đại diện việc cung cấp giấy tờ và việc hợp thức hóa lãnh sự sẽ thuận lợi hơn rất nhiều khi về thực hiện tại UBND cấp huyện có thẩm quyền. - Về đăng ký nhận cha, mẹ, con: Nghị định số 123/2015/NĐ- CP quy định cho phép kết hợp thủ tục nhận cha, mẹ, con và đăng ký khai sinh. Tuy nhiên, trong các văn bản không quy định yêu cầu người mẹ phải xuất trình giấy tờ chứng minh về tình trạng hôn nhân của bản thân. Nếu con người mẹ sinh ra trong thời kỳ hôn nhân với người khác thì khi khai sinh kết hợp nhận cha, con với người khác sẽ xảy ra vi phạm quy định Khoản 1 Điều 88 Luật Hôn nhân và Gia đình. - Về Bổ sung hộ tịch: Luật Hộ tịch chỉ quy định quy định thẩm quyền bổ sung hộ tịch cho cấp xã là chưa hợp lý và thuận tiện cho công dân, nhất là những trường hợp trẻ em là công dân Việt Nam có cha là người nước ngoài vừa làm thủ tục nhận cha, con tại UBND cấp huyện, vừa làm thủ tục bổ sung thông tin người cha tại UBND cấp xã. 2.3.1.3. Hạn chế của công chức khi thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện Công chức khi thực hiện pháp luật có yếu tố nước ngoài vẫn còn tồn tại tình trạng thiếu thận trọng thiếu sót trong đăng ký hộ tịch 2.3.1.4. Sự phối các cấp, các ngành và toàn xã hội trong thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài Sự phối hợp giữa các sở, ban, ngành, UBND các cấp trong công tác quản lý người nước ngoài thực hiện chưa có hiệu quả. 2.3.1.5. Cơ sở vật chất đăng ký hộ tịch chưa được đồng bộ. Các phần mềm sử dụng để thực hiện hộ tịch có yếu tố nước ngoài chưa hoàn thiện dẫn đến khó khăn trong quá trình thực hiện 17
2.3.1.6. Dữ liệu hộ tịch có yếu tố nước ngoài còn phân tán và hệ thống văn bản hướng dẫn có nhiều thay đổi và chưa được tập hợp, hệ thống hóa. Trước năm 2016 thẩm quyền thực hiện đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài thuộc thẩm quyền Ủy ban nhân dân thành phố. Từ năm 2016 mới phân cấp về Ủy ban nhân dân cấp huyện. Do đó, khi thực hiện các thủ tục có yếu tố nước ngoài tại cấp huyện trong một số trường hợp lại phải tiến hành xác minh tại Sở Tư pháp mà chưa có dữ liệu tổng thề để tra cứu dẫn đến việc thi hành pháp luật về thời gian giải quyết thủ tục kéo dài. 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong việc thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện, thành phố Hà Nội Một là, những bất cập từ cơ chế, chính sách và cơ sở pháp lý của pháp luật về Hộ tịch có yếu tố nước ngoài Hai là, công tác tuyên truyền PBGDPL về hộ tịch đối với người nước ngoài chậm đổi mới Ba là, nhận thức của người dân còn hạn chế Bốn là, việc phân cấp, giao quyền trong đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài chưa triệt để Năm là, cơ sở dữ liệu hộ có yếu tố nước ngoài bị phân tán, không đồng bộ và kết nối với nhau Sáu là, UBND cấp huyện không có cán bộ chuyên trách thực hiện nhiệm vụ hộ tịch Tiểu kết chương 2 Hà Nội đã và đang đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên mọi phương diện, trong đó có công tác thực hiện pháp luật hộ tịch có yếu tố nước ngoài. Những năm qua, thực hiện pháp luật về hộ tịch có yếu tố nước ngoài đã có những ưu điểm nổi bật. Tuy nhiên, bên cạnh 18