Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở từ thực tiễn tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh nói chung; nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở và từ đó đề xuất các giải pháp, chủ trương bảo đảm hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Quận 12.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VŨ AN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ TẠI QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Diệu Oanh Phản biện 1: PGS.TS. Huỳnh Văn Thới Phản biện 2: TS. Thái Thị Tuyết Dung Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Địa điểm: Phòng họp 211, Nhà A - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Số: 10 - Đường 3 tháng 2 - Quận 10 – Thành phố Hồ Chí Minh Thời gian: vào hồi 10 giờ 00 ngày 04 tháng 02 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa học Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia.
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT  HĐND : Hội đồng nhân dân MTTQ : Mặt trận Tổ quốc QCDC : Quy chế dân chủ QCDCCS : Quy chế dân chủ cơ sở NĐ : Nghị định NQ : Nghị quyết QĐ : Quyết định TW : Trung Ương UBND : Ủy ban nhân dân UBTVQH : Ủy ban thường vụ Quốc hội
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xây dựng và thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn đã được thực tiễn khẳng định là một chủ trương đúng đắn, tác động tích cực tới nhiều mặt của đời sống xã hội, nhất là góp phần tác động tích cực tới việc củng cố, đổi mới, nâng cao chất lượng của hệ thống chính trị ở cơ sở, xây dựng, chỉnh đốn Đảng và thúc đẩy việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, củng cố, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh, thúc đẩy cải cách hành chính, cải tiến sự chỉ đạo, quản lý, điều hành của chính quyền, làm chuyển biến tác phong công tác của cán bộ, đảng viên, công chức, đổi mới phương thức, nội dung hoạt động của cả hệ thống chính trị theo hướng “trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân” là biện pháp quan trọng để khắc phục quan liêu, tham nhũng, lãng phí. Qua quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở, nhận thức trong đảng viên, cán bộ, công chức, Trưởng khu phố, Phó Trưởng khu phố và Tổ trưởng, Tổ phó tổ dân phố và nhân dân trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từng bước được nâng lên, nhân dân tích cực tham gia bàn bạc thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng, liên quan trực tiếp đến lợi ích chính đáng, thiết thực của người dân; tham gia góp ý xây dựng chính quyền, tham gia các phong trào của địa phương với tinh thần tự nguyện, tự giác, hiến kế xây dựng chính quyền ngày càng vững mạnh. Việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở đã góp phần thúc đẩy công tác cải cách hành chính, tinh thần phục vụ cán bộ, công chức niềm nở, thân thiện hơn khi giải quyết hồ sơ hành chính liên quan đến người dân; công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo được thực hiện theo đúng quy định, góp phần kéo giảm tình 1
trạng khiếu kiện kéo dài. Tuy nhiên, một số chính quyền cơ sở chưa quán triệt đầy đủ về thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở; chưa thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo, điều hành, thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Công tác tuyên truyền, vận động tại một số địa phương chưa thường xuyên, hình thức tuyên truyền chưa đa dạng, phong phú; một số cán bộ, công chức chưa nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng, vai trò của việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, còn nặng về mệnh lệnh hành chính, chưa tích cực giải thích, hướng dẫn, phục vụ nhân dân; chưa thực sự sâu sát, lắng nghe ý kiến nhân dân, chưa phản ảnh kịp thời, đầy đủ những thắc mắc, kiến nghị của người dân cho cấp trên, còn đùn đẩy trách nhiệm giữa các cơ quan, các cấp. Đồng thời, đây cũng là thời điểm kết thúc việc thí điểm không tổ chức Hội đồng nhân dân ở quận, phường; Quận 12 trong quá trình đô thị hóa, đẩy mạnh công tác cải cách hành chính, xây dựng chính quyền ở đô thị hiệu lực, hiệu quả và phục vụ, đồng thời bảo đảm quyền con người, quyền công dân và quyền dân chủ phù hợp với Hiếp pháp, pháp luật là yêu cầu về cơ sở lý luận và thực tiễn. Quận ủy - Ủy ban nhân dân Quận 12 và Đảng ủy - Ủy ban nhân dân 11 phường đã tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, lấy hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở là mục tiêu, động lực để cơ quan, đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ. Nhận thức về dân chủ, thực hành dân chủ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân chuyển biến sâu sắc; dân chủ đại diện được phát huy, dân chủ trực tiếp của nhân dân tiếp tục được coi trọng, tăng cường; thực hiện tốt việc tiếp xúc, đối thoại định kỳ. Vai trò của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các Đoàn thể chính trị - xã hội quận, phường tích cực trong 2
tuyên truyền, thuyết phục, vận động nhân dân và giám sát việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở và cùng tham gia quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, vẫn còn cán bộ, công chức chưa chủ động trong thực thi nhiệm vụ, chưa sắp xếp công vụ khoa học; một số tổ dân phố tổ chức hội nghị nhân dân chưa nghiêm túc; việc xây dựng, thực hiện, bổ sung quy ước cộng đồng dân cư còn chung chung, chưa sát thực tế, chưa gắn lợi ích thiết thực với cộng đồng. Việc thực hiện dân chủ trong mối quan hệ giải quyết công việc với người dân, một số cán bộ, công chức còn biểu hiện gây phiền hà nhân dân, nhất là lĩnh vực nhà đất và khi hướng dẫn thực hiện các thủ tục hành chính. Công tác tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách, quy định về thực hiện dân chủ chưa thường xuyên; cán bộ, công chức phụ trách ở một số cơ quan, đơn vị chưa phát huy vai trò trách nhiệm tham mưu triển khai thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trong lĩnh vực cải cách hành chính. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh” làm chuyên đề nghiên cứu Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu Hiện nay, quá trình nghiên cứu về dân chủ nói chung, thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở nói riêng rất phong phú và đa dạng, các công trình nghiên cứu đề cập ở nhiều khía cạch khác nhau, ở nhiều địa phương khác nhau trong cả nước như: Luận văn Thạc sĩ Luật học – Đại học Quốc gia Hà Nội “Pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở ở Việt Nam hiện nay - thực trạng và những vấn đề cần hoàn thiện” của Bùi Thị Hường năm 2010; bài viết “Hoàn thiện pháp luật về thực hành dân chủ cơ sở theo Hiến pháp 3
năm 2013” của TS. Trương Hồ Hải, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đăng trên tạp chí Nghiên cứu lập pháp năm 2015. Các công trình đã đề cập về nâng cao hiệu quả việc thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn theo hướng đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện hệ thống pháp luật về dân chủ ở cơ sở, chưa nghiên cứu chuyên sâu thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Ngoài ra, các công trình nghiên cứu phải được quan tâm như: Nguyễn Thị Ngọc Lan (2007), Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Quản lý hành chính công, mã số 603482 Học viện Hành chính Quốc gia, TP.Hồ Chí Minh; Luận văn Thạc sĩ – Đại học Quốc gia Hà Nội “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Quảng Bình” của Trần Công Trung năm 2012; Luận văn Thạc sĩ Luật học – Đại học Quốc gia Hà Nội “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” của Lại Thế Nguyên năm 2014; Luận văn Thạc sĩ Luật học - Đại học Quốc gia Hà Nội “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã trên địa bàn huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên” của Nguyễn Thị Tuyết năm 2014; bài viết “Thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên hiện nay” của ThS. Đỗ Văn Dương - Trường Chính trị tỉnh Đắk Lắk đăng trên cổng thông tin điện tử Viện nghiên cứu lập pháp năm 2012; bài viết “Thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở tỉnh Sơn La hiện nay: Thực trạng và giải pháp” của ThS. Đinh Thế Thanh Tú, Trường Đại học Tây Bắc đăng trên tạp chí Lý luận chính trị năm 2016; bài viết “Thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở xã, phường - thành tố quan trọng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam giai đoạn hiện nay” của ThS. Nguyễn Thị Linh Huyền, Trường Đại học Tây Bắc đăng trên trang thông tin 4
điện tử Trường Đại học Tây Bắc năm 2015. Các công trình nghiên cứu trên còn tập trung nghiên cứu về lý luận thực hiện dân chủ ở cơ sở ở những địa phương cụ thể, chưa nghiên cứu sâu thực hiện pháp luật và chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở (chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật). Các công trình nghiên cứu về thực hiện dân chủ ở cơ sở mang tính định hướng, giải pháp thực hiện, tăng cường dân chủ ở cơ sở như: Luận án Tiến sĩ – Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã theo yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của Nguyễn Hồng Chuyên năm 2014; Luận án Tiến sĩ – Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên” của Đỗ Văn Dương năm 2014; bài viết “Thực hiện dân chủ ở cơ sở và vấn đề tăng cường ý thức trách nhiệm của nhà nước” của GS. Lê Thi – Viện khoa học xã hội Việt Nam đăng trên Tạp chí Triết học, số 8 (219), tháng 8 – 2009; bài viết “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hành Pháp lệnh Thực hiện dân chủ cơ sở xã, phường, thị trấn ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Xuân Huy, Ủy ban nhân dân thi trấ ̣ n Thanh Ba, Thanh Ba, Phú Tho ̣ đăng trên tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Bộ Tư pháp) năm 2016; bài viết “Vai trò của thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Hồng Chuyên, Ủy ban nhân dân huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình đăng trên Tạp chí Luật học năm 2011. Tác giả tâm đắc vấn đề trách nhiệm của Nhà nước trong thực hiện dân chủ cơ sở (cụ thể là trách nhiệm thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở), chủ thể có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Các công trình nghiên cứu là nguồn tư liệu tham khảo quan 5
trọng về giải pháp để nâng cao hiệu quả, vai trò và giải pháp thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở ở nước ta hiện nay. Quận 12 là địa phương đang trong quá trình đô thị hóa rất nhanh, phát triển theo hướng “đô thị văn minh, hiện đại, nghĩa tình”. Để tiếp tục phát huy vai trò làm chủ của nhân dân, cũng như trách nhiệm thực hiện dân chủ ở cơ sở của các chủ thể có thẩm quyền, đòi hỏi phải có đánh giá tổng quát việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cở sở xuất phát từ thực tiễn trong quá trình thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh. Từ tình hình nghiên cứu như trên, đề tài “Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh” là cần thiết và hoàn toàn phù hợp, bảo đảm tính riêng biệt trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích: Trên những cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, luận văn nghiên cứu, đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12 trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ: Một là, nghiên cứu cơ sở lý luận và lý thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở; hai là, nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở tại Quận 12, từ đó đánh giá kết quả thực hiện, xác định mặt mạnh, mặt yếu và nguyên nhân, đúc kết bài học kinh nghiệm; ba là, xây dựng hệ thống giải pháp để bảo đảm hiệu quả, hiệu lực việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở của các chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật. 6
4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở ở các phường trên địa bàn Quận 12 với các chủ thể có thẩm quyền trong áp dụng pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Về không gian: Luận văn nghiên cứu thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh. Về thời gian: Nghiên cứu thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên đia bàn Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2012 - 2016. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Trong quá trình triển khai nội dung nghiên cứu, sử dụng các phương pháp cụ thể sau: Thống kê, phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, nghiên cứu tài liệu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở từ thực tiễn tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh nói chung; nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở và từ đó đề xuất các giải pháp, chủ trương bảo đảm hiệu quả thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Quận 12. Luận văn có thể là nguồn tài liệu tham khảo, sử dụng cho các chủ thể áp dụng pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12 và các quận, huyện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh và cũng là nguồn tài liệu 7
tham khảo cho sinh viên, học viên cao học tại Học viện Hành chính Quốc gia cơ sở thành phố Hồ Chí Minh. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về dân chủ ở cơ sở và thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12, thành phố Hồ Chí Minh. 8
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ 1.1. Dân chủ ở cơ sở và pháp luật về dân chủ ở cơ sở 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm dân chủ ở cơ sở 1.1.1.1. Khái niệm dân chủ Khái niệm dân chủ, như nhiều người quan niệm, dường như là một sản phẩm của văn minh phương Tây, đúng hơn là văn minh Hy Lạp. Chữ “democracy” (dân chủ) trong tiếng Anh và một số ngôn ngữ Tây phương khác hiện nay có gốc gác từ tiếng Hy Lạp cả hơn hai ngàn năm trăm năm trước, trong đó, “demos” là dân, nhân dân; và “kratos” quyền lực. “Demoskratia” – dân chủ - có nghĩa quyền lực thuộc về nhân dân. Xuất phát từ nguồn gốc trực tiếp dẫn tới sự ra đời khái niệm “Demoskratia” thì dân chủ trước hết là khái niệm thuộc về lĩnh vực chính trị, có nghĩa quyền lực chính trị - quyền lực nhà nước phải thuộc về nhân dân. Từ điển Bách khoa Việt Nam định nghĩa: “Dân chủ là hình thức tổ chức thiết chế chính trị của xã hội dựa trên việc thừa nhận nhân dân là nguồn gốc của quyền lực, thừa nhận nguyên tắc bình đẳng và tự do. Dân chủ cũng được vận dụng vào các tổ chức và hoạt động của những tổ chức và thiết chế xã hội nhất định” [13]. 1.1.1.2. Khái niệm dân chủ ở cơ sở Dân chủ ở cơ sở là sự phản ánh vị thế quyền lực của nhân dân trên địa bàn cơ sở. Cấp xã là nơi trực tiếp thực hiện đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, là nơi kiểm nghiệm một cách chính xác nhất đường lối của Đảng trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa trong thực tiễn khách quan. 9
1.1.1.3. Đặc điểm dân chủ ở cơ sở Dân chủ ở cơ sở là hình thức tổ chức quyền lực nhà nước ở cơ quan nhà nước thấp nhất, mà quyền lực đó thuộc về nhân dân. Nghĩa là nhân dân có quyền được biết, được bàn và được tham gia giải quyết và kiểm tra giám sát mọi hoạt động diễn ra ở cơ sở, là hình thức nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình bằng cách trực tiếp thể hiện ý chí, nguyện vọng đối với những vấn đề về tổ chức và hoạt động ở cơ sở. Nhân dân trực tiếp bỏ phiếu tín nhiệm, bầu cử lập nên cơ quan quyền lực nhà nước ở cơ sở đại điện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân. Nhân dân trực tiếp làm chủ, trực tiếp quyết định các quyền và lợi ích hợp pháp của mình phù hợp với quy định của pháp luật. 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm pháp luật về dân chủ ở cơ sở 1.1.2.1. Khái niệm pháp luật về dân chủ ở cơ sở Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội và được Nhà nước bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp giáo dục, thuyết phục và cưỡng chế. Pháp luật về dân chủ ở cơ sở là toàn bộ quy phạm pháp luật quy định quyền hạn và nghĩa vụ của nhà nước và nhân dân phù hợp với Hiến pháp nhằm bảo đảm quyền lực của nhân dân được thực hiện trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội ở cơ sở (xã, phường, thị trấn), là pháp luật về hình thức. 10
1.1.2.2. Đặc điểm pháp luật về dân chủ ở cơ sở Pháp luật về dân chủ ở cơ sở quy định về cách thức thực hiện dân chủ ở cơ sở như quy định về các nội dung, trách nhiệm, hình thức thực hiện nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”; là công cụ là cơ chế để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình 1.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở Theo Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật – Học viện Hành chính Quốc gia, “Thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật” [23]. Thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở là hoạt động có mục đích của các cơ quan nhà nước, tổ chức và các cá nhân, làm cho những quy định của pháp luật về dân chủ cơ sở đi vào cuộc sống nhằm phát huy quyền làm chủ, sức sáng tạo của nhân dân trong phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng xã hội giàu đẹp, công bằng, dân chủ, văn minh, xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở trong sạch, vững mạnh. 1.2.2. Chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, với cách tiếp cận khác, nếu Hiếp pháp là nền móng của pháp luật về dân chủ thì chính bản thân cơ quan lập hiến hoặc là hoạt động lập pháp về thực hiện dân chủ ở cơ sở của cơ quan lập pháp (Quốc hội) cũng chính là một chủ thể của thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Chính phủ, các bộ, chính quyền địa phương các cấp thực hiện quyền lập quy để triển khai thực 11
hiện Hiến pháp, pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở. Xét về khía cạnh này, chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở là tất cả các cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với Hiến pháp, luật về dân chủ ở cơ sở (kể cả Quốc hội là cơ quan lập hiến, lập pháp). Xét về khía cạnh, chủ thể thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở là các chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật về dân chủ ở cơ sở được chia làm hai nhóm sau: Nhóm thứ nhất, chủ thể là cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nhóm thứ hai, chủ thể là tổ chức được nhà nước trao quyền. 1.2.3. Nội dung thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở Một là, ban hành văn bản pháp luật để triển khai văn bản luật, văn bản dưới luật về dân chủ ở cơ sở. Hai là, tuyên truyền phổ biến pháp luật về dân chủ ở cơ sở để nâng cao nhận thức của các chủ thể và đối tượng chịu sự điều chỉnh của pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Ba là, bảo đảm cơ sở vật chất, kinh phí, tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực để triển khai thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở. Bốn là, theo dõi, kiểm tra đôn đốc việc thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở. Năm là, hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát về thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, là hoạt động thường xuyên để bảo đảm pháp luật về dân chủ ở cơ sở được thực hiện hiệu lực, hiệu quả. Sáu là, sơ kết, tổng kết việc thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở. Bảy là, thực hiện các biện pháp nghiệp vụ của chủ thể có thẩm quyền trong triển khai các quy định pháp luật dân chủ ở cơ sở, cụ thể: 12
những nội dung cần công khai để dân biết; những nội dung nhân dân được bàn và quyết định trực tiếp; những nội dung dân bàn, biểu quyết, tham gia ý kiến để cấp có thẩm quyền quyết định; những nội dung nhân dân giám sát. 1.2.4. Vai trò của thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở 1.2.4.1. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở góp phần mở rộng dân chủ, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân 1.2.4.2. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền cấp cơ sở 1.2.4.3. Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở góp phần phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội; bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở cơ sở 1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở bao gồm: Chế độ chính trị; sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; quản lý của chính quyền địa phương và cán bộ, công chức; hệ thống pháp luật; điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hoá - xã hội. 13
Chương 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ TẠI QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2.1. Tổng quan điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Quận 12 Hình 2.1. Bản đồ địa giới hành chính Quận 12 Quận 12 có 11 phường (gồm phường An Phú Đông, phường Đông Hưng Thuận, phường Trung Mỹ Tây, phường Tân Thới Nhất, phường Tân Chánh Hiệp, phường Tân Thới Hiệp, phường Thạnh Lộc, phường Thạnh Xuân, phường Thới An, phường Hiệp Thành và phường Tân Hưng Thuận), 80 khu phố, 980 tổ dân phố và 142.284 hộ với 558.260 nhân khẩu. Nền kinh tế Quận 12 được phát triển theo hướng “thương mại, dịch vụ - công nghiệp – nông nghiệp”, kinh tế không ngừng phát triển, đời sống người dân từng bước được nâng lên, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Tỷ trọng ngành 14
thương mại – dịch vụ năm 2017 đạt tỷ lệ 52,24% và có xu hướng tiếp tục tăng trong thời gian tới, sản xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp giữ tỷ trọng tương đối ổn định ở mức 47,33%, tỷ trọng nông nghiệp chỉ còn 0,43%. Tốc độ phát triển ngành thương mại – dịch vụ tăng trưởng bình quân 19,6%/năm, ngành công nghiệp đạt 17,3%/năm. Thu ngân sách nhà nước tăng đều qua các năm, tổng thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2011 – 2016 ước hơn 7.259 tỷ đồng, trong đó năm 2016 thu hơn 2.049 tỷ đồng. Công tác quản lý đô thị ngày càng được nề nếp, tốc độ đô thị hóa nhanh. Năm 2016, 130.796 hộ dân được tiếp cận nước sạch, đạt 100% kế hoạch theo Nghị quyết 35/NQ-HĐND ngày 11 tháng 12 năm 2015 của Hội đồng nhân dân Thành phố. Thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, nhân dân và chính quyền địa phương tích cực xây dựng khu phố văn hóa, gia đình văn hóa, số đơn vị văn hóa hằng năm đạt trên 80% với hơn 391.699 lượt hộ được công nhận gia đình văn hóa, trong đó xây dựng đạt 02/11 phường đạt chuẩn văn minh, đô thị (phường Thới An và phường Tân Chánh Hiệp). Giải quyết việc làm cho hơn 32.196 lượt người. Đến năm 2016, trên địa bàn quận có 1.119 phòng học bậc mầm non (trong đó có 952 phòng học ngoài công lập), 571 phòng học bậc tiểu học (trong đó có 10 phòng học ngoài công lập) và 371 phòng học bậc trung học cơ sở. Tình hình pháp hình sự có xu hướng tăng, năm 2011 xảy ra 164 vụ, năm 2016 xảy ra 245 vụ, giai đoạn 2011 – 2016 xảy ra 1.410 vụ phạm pháp hình sự. 15
2.2. Tình hình thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở tại Quận 12 Thường xuyên quán triệt nội dung của Chỉ thị 30-CT/TW của Bộ Chính trị, Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 và các Nghị định của Chính phủ về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Quận uỷ, Uỷ ban nhân dân Quận 12 xác định đây là một chủ trương lớn, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là bước cụ thể hoá phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” nhằm đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống thực sự có hiện quả, củng cố lòng tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành, phục vụ của Nhà nước; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để đẩy mạnh sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cấp ủy chỉ đạo, tổ chức thực hiện, thể hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong đó tập trung nội dung về công khai tài chính, dự án công tình và công tác về cán bộ, tiếp tục chỉ đạo cụ thể hóa bằng nghị quyết, chương trình, kế hoạch hàng năm, quan tâm chỉ đạo công tác tuyên truyền bằng nhiều hình thức và linh hoạt, tổ chức thực hiện các nội dung phù hợp với từng địa phương, cộng đồng dân cư như thông qua niêm yết, công khai, sinh hoạt tổ dân phố, bản tin của phường, quận, qua hệ thống loa truyền thanh… Thực hiện 11 nội dung công khai theo Pháp lệnh 34, nhất là công khai thủ tục hành chính bằng nhiều hình thức niêm yết tại trụ sở và sắp xếp theo loại như: Nhà đất, hộ tịch, chứng thực, sao y, phí, lệ phí, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, dự án, đền bù tái định cư, danh 16
sách hộ nghèo, các nguồn quỹ từ các khoản đóng góp của nhân dân, chủ trương làm đường, mở hẻm, tình hình trật tự xã hội, trật tự xây dựng, tuyển quân… Các nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân như: quyền được biết, được bàn, được kiểm tra, giám sát, nội dung phải xin ý kiến nhân dân theo Pháp lệnh 34 và các hướng dẫn. Đồng thời các phường còn chú trọng chỉ đạo bộ phận chức năng biên soạn nội dung công khai niêm yết theo hướng để dân dễ tiếp cận, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm và tiện việc giám sát, có nhiều hình thức đa dạng lấy ý kiến người dân, Nhà nước quyết định như: Về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch hẻm giới, quy hoạch mua bán những ngành hàng, các khoản đóng góp của nhân dân. Nơi niêm yết, công khai cũng đa dạng: Phát tài liệu, các văn bản đến tổ dân phố, phát hành thông báo, phát phiếu lấy ý kiến, họp tổ dân phố, tiếp xúc cử tri tạo điều kiện thuận lợi người dân được biết để cùng tham gia vào quản lý Nhà nước. Những nội dung đưa ra dân bàn và quyết định trực tiếp chủ yếu là những việc như nâng cấp mở rộng đường, hẻm nội bộ, thoát nước, công trình phúc lợi công cộng bằng hình thức họp đại diện cử tri là chủ yếu. Thực hiện dân chủ đã tạo ra sự đồng thuận khá cao trong nhân dân, đối với một số hộ dân chưa đồng thuận, ở từng đơn vị cơ sở phường, khu phố, tổ dân phố phối hợp chủ đầu tư và đơn vị thi công suy nghĩ cách làm “dân vận khéo” như phân công cán bộ có uy tín vận động, phát huy vai trò những người có uy tín trong gia đình, hay sử dụng phương thức đồng thuận tới đâu thi công tới đó, hỗ trợ người dân 17