Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính: Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung đánh giá thực trạng vi phạm, nguyên nhân và kết quả trong thực tiễn trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Từ đó nghiên cứu đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm, góp phần hoàn thiện pháp luật để phòng chống, ngăn chặn và giảm thiểu các vi phạm trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình trên địa bàn Thành phố Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật hành chính: Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÝ QUANG DIỆU MINH XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HÔN NHÂN GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật Hành chính và Luật Hiến pháp Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – NĂM 2019
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN MINH ĐOAN Phản biện 1:………………………………………..….… ……………………………………………….…………. Phản biện 2:…………………………………………….. ……………………………………………………….….. Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng ………., Nhà D - Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77 - Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa – TP Hà Nội Thời gian: vào hồi …… giờ …… tháng …… năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay tình hình vi phạm pháp luật trong đó có vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình ở Việt Nam nói chung, trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng còn xảy ra khá nhiều và khó xử lý vi phạm. Trước tình hình đó, Nhà nước ta đã ban hành các loại văn bản pháp luật như: Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi bổ sung năm 2007, 2008); Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012; Nghị định số 110/2013/NĐ-CP; Nghị định số 167/2013/NĐ-CP; Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014; Nghị định số 67/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung cho Nghị định số 110/2013/NĐ- CP. Đây là những văn bản pháp luật quan trọng để bảo vệ chế độ hôn nhân gia đình ở nước ta. Tuy nhiên thì thực tế cho thấy việc xử lý vi phạm trong lĩnh vực này vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là việc xử lý vi phạm hành chính của các chủ thể có thẩm quyền chưa thật sự hiệu quả. Ngoài ra, do tính đặc thù của đối tượng xử lý ở đây là hôn nhân gia đình nên nhiều trường hợp xảy ra nhưng không được kịp thời phát hiện để xử lý và ngăn chặn, tâm lý lo sợ xấu hổ không dám công khai tố cáo của nhiều người, việc tuyên truyền phổ biến chưa được quan tâm đúng mực, mức phạt tiền còn quá thấp, chưa có nhiều hình thức xử phạt bổ sung. Các văn bản pháp luật cũng còn nhiều lỗ hổng, hạn chế gây khó khăn trong công tác xử lý các hành vi vi phạm. Những điều trên đây là nguyên nhân dẫn đến việc xử lý vi phạm hành chính không thực sự đạt được hiệu quả khi gặp từng trường hợp cụ thể, hệ quả của nó là chưa thực sự cho người dân thấy được rằng những hành vi xâm hại đến chế độ hôn nhân và gia đình sẽ bị trừng trị nghiêm khắc, cuối 1
cùng là những hành vi như vậy vẫn cứ tiếp diễn xảy ra. Gây ra những thiệt hại không hề nhỏ cho cá nhân, gia đình và xã hội không chỉ ở thời điểm hiện tại mà cả tương lai sau này. Từ những ý nêu trên ta thấy được những yếu kém, hạn chế trong công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Do vậy đề tài: “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội” đã được lựa chọn để nghiên cứu. Việc tìm hiểu về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình với mục đích để nâng cao hiệu quả của hoạt động này nhằm giảm bớt, tiến tới loại bỏ hiện tượng vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng, địa bàn cả nước nói chung làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học, chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Theo tác giả nghiên cứu thì những công trình nghiên cứu, đề án .v.v. liên quan đến đề tài này là rất ít và hạn chế, tuy nhiên vẫn có thể chỉ ra được một số như: - Luận án tiến sĩ của tác giả Bùi Thị Mừng: “Chế định kết hôn trong Luật Hôn nhân và gia đình – vấn đề lý luận và thực tiễn”, năm 2015, Trường Đại học Luật Hà Nội; Luận án này nghiên cứu toàn diện cơ sở lý luận và thực tiễn về chế định kết hôn trong pháp luật Việt Nam. - Luận văn thạc sĩ của tác giả Bùi Tiến Đạt: “Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính: lý luận và thực tiễn”, năm 2008, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Luân văn này nghiên cứu và làm rõ cơ sở lý luận của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, phân tích thực trạng áp dụng luật và chỉ ra các bất cập, hạn chế khi thi hành. 2
- Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Huyền Trang: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về kết hôn trái pháp luật trong tình hình xã hội hiện nay”, năm 2012, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Luận văn tập trung nghiên cứu về kết hôn trái pháp luật và phương hướng giải quyết. - Kỷ yếu Hội thảo khoa học về: “Một số vấn đề về thực hiện Luật Hôn nhân và gia đình”, năm 2017 của Trường Đại học Luật Hà Nội; Hội thảo tập trung trình bày các báo cáo về bất cập, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 - Kỷ yếu Hội thảo khoa học về: “Nâng cao chất lượng hôn nhân và gia đình ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, năm 2017 của Khoa Gia đình và Công tác xã hội - Trường Đại học Văn hóa Hà Nội; Hội thảo bàn luận về các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng hôn nhân và gia đình hiện nay. Sau khi đọc học viên thấy rằng các công trình đã làm chỉ ra được những bất cập trong hôn nhân và gia đình, các vướng mắc trong việc xử lý vi phạm hành chính. Tuy nhiên về vấn đề giải pháp để giải quyết các vướng mắc, hạn chế lại chưa thực sự được nêu ra chi tiết, đồng bộ và tính hiệu quả chưa thuyết phục. Do vậy, đề tài nghiên cứu này không có sự trùng lặp với những công trình nghiên cứu đã được công bố, các kết quả nghiên cứu trước đây chỉ mang tính chất tham khảo cho học viên nghiên cứu đề tài này. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Phân tích các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình. Luận văn tập trung đánh giá thực trạng vi phạm, nguyên nhân và kết quả trong thực tiễn trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Từ đó nghiên cứu đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm, góp phần hoàn thiện 3
pháp luật để phòng chống, ngăn chặn và giảm thiểu các vi phạm trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình trên địa bàn Thành phố Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung. Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ thực hiện các nhiệm vụ như sau: - Nghiên cứu, phân tích về pháp luật xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. - Phân tích, đánh giá thực tiễn ban hành và áp dụng pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Những bất cập, hạn chế, các yếu tố ảnh hưởng cũng như nguyên nhân vì sao các thiếu xót này vẫn còn tồn tại. - Đưa ra các giải pháp, phương hướng nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng trong công tác xử lý những vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1 Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu vào hoạt động xử lý vi phạm hành chính của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình xâm hại đến chế độ hôn nhân và gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội từ năm 2013 đến nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; 4
những quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta về việc xử lý hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình; sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, diễn dịch, quy nạp, khảo sát thực tiễn để làm rõ các vấn đề khoa học cần nghiên cứu trong đề tài. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích một cách có hệ thống về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Tập trung đi sâu vào các vấn đề lý luận xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này, góp phần đưa ra các đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật. Qua đó nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung kết quả nghiên cứu được kết cấu thành 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Chương 2: Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội Chương 3: Phương hướng, giải pháp bảo đảm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội 5
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HÔN NHÂN GIA ĐÌNH 1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình là hành vi VPPL bao gồm các vi phạm trong hoạt động đăng ký kết hôn, ly hôn, tảo hôn, chế độ hôn nhân một vợ một chồng, bạo lực gia đình .v.v. do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm các quy định quản lý của nhà nước trong lĩnh vực hôn nhân gia đình mà không phải tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính. - Đặc điểm của VPHC: Thứ nhất, trong VPHC đương nhiên phải là hành vi có lỗi do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện dẫn đến hậu quả từ hành vi đó và bao gồm cả lỗi cố ý và vô ý. Tuy nhiên đại đa số những VPHC trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình là lỗi cố ý, hoạt động có chủ đích. Thứ hai, mỗi hành vi VPHC tùy theo từng lĩnh vực đều có những tính chất riêng biệt phân loại và điểm chung là đều xâm hại đến các quan hệ xã hội được Nhà nước và pháp luật bảo vệ. Thứ ba, trong VPHC bắt buộc phải có tính trái pháp luật, nó thể hiện ở chỗ cá nhân, tổ chức phải thực hiện một hành vi VPPL về quản lý hành chính. Thứ tư, cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi VPHC trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình thì phải chịu trách nhiệm và bị xử phạt theo quy định của pháp luật trong lĩnh vực này. 6
1.1.2. Các yếu tố cấu thành của vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình cũng có đầy đủ bốn yếu tố đó là: mặt khách quan; mặt chủ quan; khách thể và chủ thể. Thứ nhất, khách thể của VPHC là những quan hệ xã hội được pháp luật quy định về quản lý hành chính bảo vệ nhưng bị hành vi vi phạm hành chính xâm hại. Thứ hai, chủ thể của VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình là cá nhân hoặc tổ chức có năng lực trách nhiệm hành chính. Thứ ba, mặt khách quan được hiểu là sự tác động của các hành vi VPHC đối với các mối quan hệ bên ngoài thế giới khách quan, bao gồm các hành vi trái pháp luật về quản lý hành chính dưới dạng hành động hoặc không hành động. Thứ tư, mặt chủ quan trong VPHC được hiểu là tâm lý của người vi phạm được thể hiện ở yếu tố lỗi gồm có lỗi cố ý và lỗi vô ý. 1.1.3. Các loại vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Thứ nhất, là nhóm các loại vi phạm xâm hại đến các quan hệ xã hội về chế độ hôn nhân gia đình. Nhóm vi phạm này gồm những hành vi trực tiếp tác động đến những quy định của pháp luật về kết hôn, ly hôn; quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con, giữa các thành viên trong gia đình; bạo lực gia đình và những vấn đề khác liên quan đến hôn nhân và gia đình Thứ hai, là nhóm các loại vi phạm xâm hại đến các quan hệ xã hội về nuôi con nuôi và giám hộ. Nhóm vi phạm này gồm những hành vi trực tiếp tác động đến quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em, người bị mất hoặc mất một phần năng lực hành vi dân sự 7
1.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình 1.2.1. Khái niệm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thi hành những biện pháp xử lý hành chính do pháp luật quy định đối với cá nhân, tổ chức có hành vi VPHC trong lĩnh vực này nhưng không đến mức phải xử lý hình sự. Các hình thức xử lý vi phạm gồm có cảnh cáo, xử phạt, áp dụng hình phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả. 1.2.2. Đặc điểm của xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Thứ nhất, XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình là việc áp dụng trách nhiệm hành chính đối với đối tượng VPPL hành chính theo trình tự, thủ tục được pháp luật quy định. Thứ hai, đối tượng bị xử lý phải thuộc lĩnh vực hôn nhân gia đình. Thứ ba, việc XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình có một trình tự, thủ tục giải quyết riêng được pháp luật hành chính quy định. Thứ tư, cơ sở pháp lý của việc xử lý VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình là các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành, đang có hiệu lực pháp luật quy định các hành vi VPHC. Thứ năm, khác với các lĩnh vực xử lý VPHC khác, lĩnh vực hôn nhân và gia đình là một lĩnh vực còn mới, việc xác định hành vi vi phạm còn gặp nhiều khó khăn do nhiều yếu tố khác nhau. 1.2.3. Vai trò của xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình VPHC nói chung là loại vi phạm phổ biến nhất trong đời sống xã hội, có khả năng xâm hại tới mọi lĩnh vực trong quan hệ xã hội. 8
Mức độ nguy hiểm của loại vi phạm này được đánh giá là ít nguy hiểm hơn so với tội phạm tuy nhiên nó vẫn gây thiệt hại cho Nhà nước nói riêng và xã hội nói chung. Riêng trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình những hành vi vi phạm sẽ không chỉ gây ra những hệ quả ngay lập tức ở hiện tại mà còn ảnh hưởng tới đời sống cá nhân của mỗi con người cũng như xã hội sau này. Các loại vi phạm xảy ra trong lĩnh vực này đã gây nhức nhối và bức xúc không nhỏ trong xã hội, trong khi đó hôn nhân và gia đình lại là gốc rễ của mọi quốc gia, dân tộc. Mặc dù quy định của pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm này còn khá mới và nhiều hạn chế nhưng việc ban hành các quy định sẽ là tiền đề để tiếp tục phát triển hơn nữa, ngoài ra khi áp dụng vào thực tiễn xử lý sẽ biết được những mặt tốt và chưa tốt của các quy định từ đó các nhà làm luật có thể rút kinh nghiệm và cải tiến tốt hơn. 1.3. Chủ thể, quy trình, biện pháp xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình 1.3.1. Chủ thể xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Chủ thể xử lý trong lĩnh vực này thường là Chủ tịch UBND các cấp. Tùy theo từng hành vi vi phạm được quy định mà từ đó xác định thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch UBND các cấp. Chẳng hạn, theo pháp luật Việt Nam hiện hành thì Chủ tịch UBND: - Cấp xã có thể phạt cảnh cáo và phạt tiền đến 3.000.000 đồng. - Cấp huyện có thể phạt cảnh cáo, phạt tiền đến 15.000.000 đồng, áp dụng hình phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả với một số hành vi vi phạm. - Cấp tỉnh có thể phạt cảnh cáo, phạt tiền đến 30.000.000 đồng, áp dụng hình phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả với một số hành vi vi phạm. 9
1.3.2. Quy trình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình - Quy trình xử lý được thực hiện như sau: Thứ nhất, cần xác định cá nhân, tổ chức có VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình theo quy định của pháp luật hay không. Thứ hai, sau khi xác định hành vi vi phạm thì phải lập biên bản hoặc không lập biên bản tùy theo trường hợp đã được quy định. Thứ ba, khi đã xem xét và nghiên cứu đầy đủ vụ việc một cách toàn diện thì cơ quan có thẩm quyền trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày lập biên bản sẽ áp dụng các quy định của pháp luật về XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình để tiến hành ra Quyết định xử lý vi phạm hành chính. Thứ tư, trường hợp người vi phạm chống đối không chấp hành quyết định thì Chủ tịch UBND có quyền ra Quyết định cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt 1.3.3. Biện pháp xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Các biện pháp xử lý VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình thường bao gồm: xử phạt hành chính, hình phạt bổ sung và các biện pháp khắc phục hậu quả. XPHC thường bao gồm hai biện pháp phạt như cảnh cáo và phạt tiền. Có những hành vi có thể chỉ bị phạt cảnh cáo nếu xét thấy những lỗi vi phạm này nhỏ, không gây thiệt hại nhiều. Ngoài ra trong lĩnh vực này cũng có nhiều hành vi có tính chất, mức độ xâm phạm lớn cần phải áp dụng hình thức phạt tiền để việc xử phạt đạt hiệu quả cao. Hình phạt bổ sung là các hình phạt đi kèm đối với một số lỗi theo pháp luật quy định, bản chất đây là hình phạt hỗ trợ cho hình phạt chính và không được áp dụng một cách độc lập. Trong lĩnh vực 10
hôn nhân gia đình hình phạt bổ sung được quy định là: tước quyền sử dụng giấy phép hoạt động. Cuối cùng là các biện pháp khắc phục hậu quả, đây là các biện pháp được sử dụng để xử lý các hậu quả để lại do hành vi vi phạm trong lĩnh vực hôn nhân gia đình do các chủ thể vi phạm gây ra. Theo Nghị định 110/2013/NĐ-CP và Nghị định 167/2013/NĐ-CP thì bao gồm các biện pháp như sau: - Hủy bỏ giấy tờ giả do hành vi VPHC; - Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi VPHC; - Buộc xin lỗi công khai khi nạn nhân có yêu cầu; - Buộc thu hồi tư liệu, tài liệu, tờ rơi, bài viết, hình ảnh, âm thanh. 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình Có ba yếu tố ảnh hưởng cụ thể bao gồm: pháp luật, tổ chức, hoạt động của các cơ quan có trách nhiệm xử lý và xã hội. 1.4.1. Yếu tố pháp luật Để xử lý có hiệu quả các VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trước tiên cần phải có hệ thống cơ sở pháp lý đầy đủ, chi tiết, hướng dẫn cụ thể thi hành để đảm bảo hiệu quả cao nhất trong công tác xử lý VPHC thuộc lĩnh vực này. 1.4.2. Tổ chức và hoạt động của các cơ quan có trách nhiệm xử lý Cần chú trọng trong công tác tập huấn hướng dẫn thi hành để việc áp dụng các quy định của pháp luật có hiệu quả cao nhất. Tránh tình trạng lúng túng khi xử lý hoặc xử lý sai quy định. 1.4.3. Yếu tố xã hội 11
Việc xử lý vi phạm để giải quyết các VPHC có hiệu quả cần phải có sự tác động lớn từ xã hội nói chung và cá nhân nói riêng. Xã hội có sự ảnh hưởng lớn trong việc giải quyết các vi phạm trong lĩnh vực này vì xã hội chính là sự phản ánh trung thực nhất về mọi vấn đề trong cuộc sống, bên cạnh đó xã hội luôn phát triển và đi trước pháp luật. Chƣơng 2 THỰC TRẠNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HÔN NHÂN GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội Theo thống kê của Vụ Gia đình thuộc Bộ Văn Hóa – Thể Thao – Du lịch cho biết kết quả tổng hợp số liệu cho thấy từ ngày 01/7/2008 đến ngày 31/7/2018, TAND các cấp tại thành phố Hà Nội thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 1.422.067 vụ án ly hôn, giải quyết 1.384.660 vụ. Trong số 1.384.660 vụ Tòa án đã giải quyết thì có tới 1.060.767 vụ ly hôn với các nguyên nhân như: bạo lực gia đình, nghiện ma túy, rượu chè, cờ bạc, ngoại tình (chiếm 76,6% các vụ án ly hôn). Còn theo số liệu từ Viện nghiên cứu gia đình và giới cho thấy lý do dẫn đến ly hôn ở nước ta được thống kê như sau: mâu thuẫn về lối sống (chiếm 27,7%), ngoại tình (chiếm 25,9%), kinh tế (chiếm 13%), bạo lực gia đình (chiếm 6,7%), sức khỏe (2,2%) và xa nhau lâu ngày (chiếm 1,3%). Vi phạm quy định về kết hôn, vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng là một hành vi thuộc phạm vi XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình nhưng đang chiếm một tỉ lệ không hề nhỏ trong các lý do ly hôn tại Tòa án, với tình hình ngày càng gia tăng các vụ việc ly hôn. 12
Về đối tượng vi phạm, xã hội nước ta nói chung và thành phố Hà Nội nói riêng đang ngày càng phát triển về mọi mặt với tốc độ rất nhanh. Điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội ngày càng đi lên nhưng cũng kéo theo những hệ lụy như sự xuống cấp về đạo đức của con người. Về hành vi vi phạm, VPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình có thể thấy chủ yếu là các vi phạm về lỗi: vi phạm quy định về kết hôn, vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng, vi phạm quy định về ly hôn. Về địa bàn vi phạm, chủ yếu tập trung ở các quận trong trung tâm thành phố Hà Nội vì xét trên cơ sở điều kiện kinh tế và các yếu tố phụ khác mà các nơi ngoại thành hoặc xa trung tâm không có được. 2.2. Phân tích tình hình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội - Đối với nhóm các loại vi phạm về nuôi con nuôi và giám hộ: Thành phố Hà Nội là thủ đô, bộ mặt của cả nước nên việc tuyên truyền, phổ biến phòng và chống các vấn nạn này luôn được đi đầu. Bên cạnh đó trình độ văn hóa và nhận thức của người dân thủ đô hầu hết là tốt, đều hiểu rõ những tác hại của các hành vi này nên đều nghiêm túc chấp hành quy định, chủ trương của đảng và nhà nước. Công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và bảo vệ trẻ em nói chung và những người bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự rất được chú trọng. Đây là nỗ lực đáng ghi nhận của nhà nước và xã hội cùng chung tay vì mục đích đẩy lùi các vấn nạn này. - Đối với nhóm các loại vi phạm về xâm hại chế độ hôn nhân gia đình: Vì điều kiện thông tin, truyền thông, phổ biến và giáo dục pháp luật tại thành phố Hà Nội nhìn chung là tốt nên không xảy ra các trường hợp về tảo hôn. Hiện nay cũng chưa ghi nhận hành vi vi 13
phạm nào về tổ chức thuộc lĩnh vực hôn nhân gia đình. Tuy nhiên thì hành vi vi phạm quy định về xâm hại sức khỏe thành viên gia đình, kết hôn và vi phạm chế độ một vợ một chồng đang là vấn đề gây tranh cãi không ít trong xã hội. 2.3. Đánh giá chung về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội 2.3.1. Kết quả đạt được Từ khi Nghị định 110/2013/NĐ-CP bắt đầu có hiệu lực đi vào áp dụng trên thực tiễn và Nghị định 67/2015/NĐ-CP sửa đổi bổ sung cho Nghị định 110 tại các quận, huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội, đã tiến hành kiểm tra và thống kê số liệu cụ thể: * Báo cáo của phòng Tư pháp - Ủy ban nhân dân quận Hoàn Kiếm: Trên địa bàn quận Hoàn Kiếm không ghi nhận trường hợp xử lý VPHC nào kể từ năm 2013 cho đến năm 2017. Theo báo cáo thì trong quá trình thực hiện hầu như không có hành vi VPHC nào thuộc lĩnh vực hôn nhân gia đình, một số trường hợp vi phạm chủ yếu là khai sinh quá hạn, đối với trường hợp này qua thực tiễn cán bộ không phạt mà chỉ nhắc nhở người dân. * Báo cáo của phòng Tư pháp - Ủy ban nhân dân quận Đống Đa: Trên địa bàn quận Đống Đa cũng không ghi nhận trường hợp xử lý VPHC nào kể từ năm 2013 cho đến năm 2017. Theo báo cáo thì trong quá trình thực hiện hầu như không có hành vi VPHC nào thuộc lĩnh vực hôn nhân và gia đình. * Báo cáo của phòng Tư pháp - Ủy ban nhân dân quận Hai Bà Trưng: Trên địa bàn quận Hai Bà Trưng cũng không ghi nhận trường hợp xử lý VPHC nào kể từ năm 2013 cho đến năm 2017. Theo báo cáo thì trong quá trình thực hiện hầu như không có hành vi VPHC nào thuộc lĩnh vực hôn nhân và gia đình. 14
* Báo cáo của phòng Tư pháp - Ủy ban nhân dân huyện Đan Phượng: Trên địa bàn huyện Đan Phượng không ghi nhận trường hợp xử lý VPHC nào kể từ năm 2013 cho đến năm 2017. Theo báo cáo thì trong quá trình thực hiện hầu như không có hành vi VPHC nào thuộc lĩnh vực hôn nhân và gia đình. * Báo cáo của phòng Tư pháp - Ủy ban nhân dân huyện Hoài Đức: Trên địa bàn huyện Hoài Đức không ghi nhận trường hợp xử lý VPHC nào kể từ năm 2013 cho đến năm 2017. Theo báo cáo thì trong quá trình thực hiện hầu như không có hành vi VPHC nào thuộc lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Tổng hợp số liệu của các quận, huyện nêu trên cho thấy: - Số quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã được ban hành: 0 - Số quyết định đã thi hành, chưa thi hành xong, nguyên nhân của tình trạng hiện nay: 0 - Số quyết định bị cưỡng chế thi hành, nguyên nhân của tình trạng này, số tiền phạt thu được, số tiền thu được từ bán, thanh lý tang vật, phương tiện bị tịch thu: 0 - Số quyết định bị khiếu nại, khởi kiện. Từ đó đưa ra đánh giá nhận xét về số liệu giữa các năm và chỉ ra những nguyên nhân của những tồn tại cần khắc phục: 0. Theo nhận định của các UBND nhìn chung là pháp luật quy định về việc xác định hành vi vi phạm trong lĩnh vực này là rất khó về mặt yếu tố cấu thành, dấu hiệu vi phạm. Bên cạnh đó cũng nêu khó khăn trong việc xử phạt vì lý do: “Hành vi vi phạm hành chính phải được mô tả rõ ràng, cụ thể để có thể xác định xử phạt được trong thực tiễn” do đó không xác định được hành vi vi phạm chẳng hạn như hành vi: “chung sống như vợ chồng” thì không thể lập biên bản xử phạt hay có cơ sở để ban hành quyết định xử phạt. Vì vậy mà 15
không có một trường hợp nào ghi nhận bị phát hiện kịp thời, lập biên bản và ra quyết định xử phạt trên địa bàn các quận, huyện thuộc thành phố Hà Nội. Theo báo cáo sơ kết 05 năm thực hiện Nghị định 167/2013/NĐ-CP [18] của Bộ Công an có chỉ ra số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cung cấp cho thấy từ năm 2012 đến năm 2017 đã xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng, chống bạo lực gia đình 8.787 trường hợp. Điều này cho thấy việc triển khai nghị định áp dụng vào thực tiễn đã đạt được những kết quả nhất định, cho thấy nỗ lực của chính quyền các cấp có thẩm quyền đối với loại vi phạm này. 2.3.2. Nguyên nhân Nguyên nhân chủ quan: - Nhà nước và các nhà làm luật đã không thực sự nhìn nhận và coi trọng việc phòng chống, ngăn ngừa vi phạm trong lĩnh vực này. Điều này được thể hiện thông qua việc ban hành các Nghị định thiếu tính thực tế. - Việc cập nhật hoặc thay thế các Nghị định cho phù hợp với thực tiễn không được chú trọng. - Ngôn ngữ trong văn bản pháp luật về XLVPHC nói chung và xử lý VPHC về hôn nhân gia đình nói riêng còn trìu tượng, khó hiểu. - Việc sửa đổi, bổ sung các quy định về XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình của Nghị định chỉ mang tính chắp vá, giải pháp tình thế tạm thời. - Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi XLVPHC trong lĩnh vực hôn nhân gia đình vẫn còn hời hợt, thiếu sự quan tâm. - Công tác tuyên truyền trên địa bàn thành phố không thực sự được chú trọng, mang nặng tính hình thức. 16
- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ, công chức có thẩm quyền xử lý còn kém. Nguyên nhân khách quan: - Xã hội phát triển kéo theo những mặt tốt và xấu. Trong đó mặt tiêu cực đáng chú ý là sự suy đồi về đạo đức của các cá nhân, tổ chức vi phạm trong xã hội hiện nay. - Đa phần các hành vi vi phạm được che dấu rất tinh vi và khéo léo. - Thiếu sự ủng hộ và quan tâm từ phía người dân. - Đa số các trường hợp vi phạm không được xử lý vì người trong cuộc mặc cảm, xấu hổ không dám công khai. - Rất nhiều người vẫn còn quan điểm đây là việc riêng trong gia đình, không cần pháp luật can thiệp xử lý. 2.3.3. Hạn chế Thứ nhất là các dấu hiệu nhận biết vi phạm khi áp dụng vào thực tiễn là rất khó xử lý, cụ thể: Thứ hai về trình tự, thủ tục, thẩm quyền xử lý cũng gặp khó khăn, cụ thể: Trong thực tế khi không thể chứng minh được các đối tượng thực hiện hành vi vi phạm thì không thể lập biên bản xử phạt, do đó cũng không có cơ sở để ra quyết định xử lý VPHC. Thứ ba là hình thức xử phạt: Trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình vẫn theo tinh thần của PLXLVPHC quy định hình thức phạt cảnh cáo, phạt tiền và phạt bổ sung. Tuy nhiên thì khi áp dụng vào thực tiễn mới thấy rằng các hình phạt hiện hành đang thể hiện sự bất hợp lý và máy móc. 17
Chƣơng 3 PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC HÔN NHÂN GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI 3.1. Phƣơng hƣớng bảo đảm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội - Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình phải đảm bảo nguyên tắc pháp quyền, mọi cá nhân và tổ chức đều bình đẳng trước pháp luật: Một nguyên tắc quan trọng và được khẳng định nhiều lần trong các loại văn bản pháp luật không chỉ của Việt Nam mà cả thế giới nói chung đó là nguyên tắc mọi người bất kể dân tộc nào, giới tính hay tôn giáo, tín ngưỡng gì, địa vị xã hội ra sao đều được đối xử công bằng trước pháp luật. Đã VPPL thì phải chịu trách nhiệm đối với mọi hành vi của mình tùy theo tính chất, mức độ vi phạm. - Đẩy mạnh xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân gia đình hướng tới xây dựng và bảo vệ gia đình Việt Nam; tiến tới phát triển bền vững một xã hội hạnh phúc, văn minh, tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền về đời tư cá nhân: Những tác hại và hậu quả của các hành vi vi phạm trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình là rất lớn, đây là nguyên nhân chính của việc rất nhiều gia đình ly tán, chia ly trong đau khổ hay nói ngắn gọn là khiến cho mục đích hôn nhân không đạt được, kéo theo đó là nhiều hệ lụy về sau cho các đôi vợ chồng và con cái của họ, nhìn xa hơn thì nó góp phần làm chậm tiến độ phát triển của xã hội nói chung. 18