Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Các tội xâm phạm chế độ gia đình theo luật hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> KHOA LUẬT<br /> <br /> --------------<br /> <br /> PHẠM THỊ TUẤN<br /> <br /> CÁC TỘI XÂM PHẠM CHẾ ĐỘ GIA ĐÌNH<br /> THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự<br /> Mã số<br /> <br /> : 60 38 01 04<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ<br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trịnh Quốc Toản<br /> <br /> Hà Nội – 2016<br /> 1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 4<br /> Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM CHẾ<br /> ĐỘ GIA ĐÌNH THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM .............................. 10<br /> 1.1. Khái niệm và đặc điểm của các tội xâm phạm chế độ gia đình ............... 10<br /> 1.1.1. Khái niệm các tội xâm phạm chế độ gia đình ....................................... 10<br /> 1.1.2. Đặc điểm của các tội xâm phạm chế độ gia đìnhError! Bookmark not<br /> defined.<br /> 1.2. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của các quy định về các tội<br /> xâm phạm chế độ gia đình .............................. Error! Bookmark not defined.<br /> 1.2.1. Giai đoạn trước năm 1945 .................... Error! Bookmark not defined.<br /> 1.2.2. Giai đoạn từ sau năm 1945 cho đến trước năm 1985Error! Bookmark<br /> not defined.<br /> 1.3. Những quy định về các tội xâm phạm chế độ gia đình trong pháp luật<br /> hình sự một số nước trên thế giới.................... Error! Bookmark not defined.<br /> Chương 2: QUY ĐỊNH VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM CHẾ ĐỘ GIA ĐÌNH<br /> TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG<br /> ............................................................................. Error! Bookmark not defined.<br /> 2.1. Các dấu hiệu pháp lý đặc trưng của các tội xâm phạm chế độ gia đình và<br /> đường lối xử lý hình sự ................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.1.1. Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng (Điều 147 BLHS 1999) ... Error!<br /> Bookmark not defined.<br /> 2.1.2. Tội loạn luân (Điều 150 BLHS 1999) .. Error! Bookmark not defined.<br /> 2.1.3. Tội ngược đãi, hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con cái, người có<br /> công nuôi dưỡng mình (Điều 151 BLHS 1999)Error!<br /> <br /> Bookmark<br /> <br /> not<br /> <br /> defined.<br /> 2.1.4. Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng (Điều 152 BLHS<br /> 1999) ............................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2<br /> <br /> 2.2. Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 trong xét<br /> xử các tội xâm phạm chế độ gia đình.............. Error! Bookmark not defined.<br /> 2.3. Một số tồn tại, hạn chế trong xét xử các tội xâm phạm chế độ gia đình và<br /> nguyên nhân .................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.3.1. Những hạn chế trong quy định của pháp luật về các tội xâm phạm chế<br /> độ gia đình ....................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 2.3.2. Những hạn chế trong công tác điều tra, truy tố, xét xử đối với các tội<br /> xâm phạm chế độ gia đình .............................. Error! Bookmark not defined.<br /> Chương 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC<br /> QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ CÁC TỘI XÂM<br /> PHẠM CHẾ ĐỘ GIA ĐÌNH VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG XÉT XỬ<br /> CÁC TỘI PHẠM NÀY ..................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 3.1. Quan điểm hoàn thiện các quy định pháp luật về các tội xâm phạm chế độ<br /> gia đình và nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm này<br /> ......................................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 3.2. Một số kiến nghị hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự năm 1999<br /> về các tội xâm phạm chế độ gia đình .............. Error! Bookmark not defined.<br /> 3.3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử các tội xâm<br /> phạm chế độ gia đình ...................................... Error! Bookmark not defined.<br /> 3.3.1 Nâng cao hoạt động điều tra của Cơ quan điều traError!<br /> <br /> Bookmark<br /> <br /> not defined.<br /> 3.3.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động truy tố của Viện kiểm sát ............... Error!<br /> Bookmark not defined.<br /> 3.3. Nâng cao hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa ánError! Bookmark not<br /> defined.<br /> KẾT LUẬN ........................................................ Error! Bookmark not defined.<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 10<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Gia đình là tế bào của xã hội, là cái nôi nuôi dưỡng con người, là môi<br /> trường quan trọng hình thành và giáo dục nhân cách, góp phần vào sự nghiệp<br /> xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa (XHCN). Gia đình tốt, thì xã<br /> hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt.<br /> Nhận thức được tầm quan trọng của gia đình trong công cuộc xây dựng chủ<br /> nghĩa xã hội, ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, Nhà nước ta đã<br /> thiết lập chế độ hôn nhân gia đình mới tiến bộ, thay thế cho chế độ hôn nhân gia<br /> đình phong kiến, lạc hậu. Quyết tâm xây dựng chế độ hôn nhân và gia đình<br /> (HN&GĐ) mới của Đảng và Nhà nước ta được thể hiện rất rõ trong các Hiến<br /> pháp năm 1946, 1959, 1980 và Điều 64, Hiến pháp năm 1992 đã ghi nhận:<br /> Gia đình là tế bào của xã hội. Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình.<br /> Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ một vợ một chồng, vợ chồng<br /> bình đẳng. Cha mẹ có trách nhiệm nuôi dạy con cái thành những công dân tốt.<br /> Con cháu có bổn phận kính trọng và chăm sóc ông bà, cha mẹ. Nhà nước và<br /> xã hội không thừa nhận việc phân biệt đối xử với các con.<br /> Để đảm bảo thực hiện đúng đắn, đầy đủ chế độ HN&GĐ mới tiến bộ và<br /> tuân thủ triệt để Hiến pháp, Bộ luật hình sự (BLHS) năm 1985, cũng như BLHS<br /> năm 1999 đều đã quy định cụ thể các tội xâm phạm chế độ HN&GĐ, góp phần<br /> ngăn chặn, hạn chế và từng bước xóa bỏ những tàn tích của chế độ HN&GĐ<br /> phong kiến, lạc hậu.<br /> Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm có chiều hướng gia tăng,<br /> diễn biến phức tạp; tình trạng suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống, kể cả<br /> trong lĩnh vực HN&GĐ nói riêng. Đáng chú ý, các tội xâm phạm chế độ<br /> HN&GĐ không có xu hướng gia tăng, nhưng tính chất và mức độ ngày càng<br /> nghiêm trọng, gây dư luận xấu trong xã hội. Trong các tội xâm phạm chế độ<br /> 4<br /> <br /> HN&GĐ thì các tội xâm phạm chế độ gia đình được quy định tại Chương XV<br /> BLHS là các tội thường xuyên xảy ra nhất các tội này bao gồm các Điều 147,<br /> 150, 151, 152 BLHS năm 1999.<br /> Thực tiễn đấu tranh phòng, chống các tội xâm phạm chế độ hôn nhân<br /> gia đình nói chung và đặc biệt là các tội xâm phạm chế độ gia đình nói riêng<br /> cho thấy, mặc dù đây là các tội phạm mà tính chất nguy hiểm cho xã hội<br /> không cao, nhưng có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống gia đình; trên thực tế,<br /> các tội phạm này xảy ra rất nhiều, song việc xử lý bằng các chế tài hình sự<br /> còn rất hạn chế. Thực tiễn áp dụng các tội xâm phạm chế độ gia đình cũng đã<br /> đặt ra nhiều vấn đề vướng mắc, đòi hỏi khoa học luật hình sự phải nghiên<br /> cứu, giải quyết để làm sáng tỏ về mặt lý luận như: khái niệm các tội xâm<br /> phạm chế độ gia đình, ý nghĩa của việc quy định các tội phạm này trong pháp<br /> luật hình sự... Trong khi đó, xung quanh những vấn đề này, vẫn còn rất nhiều<br /> ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau.<br /> Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài, "Các tội xâm phạm chế độ gia đình<br /> theo luật hình sự Việt Nam", mang tính cấp thiết, không những về lý luận,<br /> mà còn là đòi hỏi của thực tiễn hiện nay.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu<br /> Các tội xâm phạm chế độ HN&GĐ là nhóm tội phạm có tính nhạy cảm<br /> cao, phức tạp, đã được một số nhà luật học trong nước quan tâm nghiên cứu.<br /> Có thể kể đến một số công trình như: Bùi Anh Dũng đã có công trình "Tìm<br /> hiểu các tội xâm phạm quyền tự do dân chủ của công dân, các tội xâm phạm<br /> chế độ hôn nhân và gia đình", Nxb Lao động, Hà Nội, 2003; Tác giả Trịnh<br /> Tiến Việt đã có các công trình: "Một số vấn đề cần lưu ý khi áp dụng các quy<br /> định tại chương các tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình trong Bộ luật<br /> hình sự 1999", Tạp chí khoa học Pháp lý, Trường Đại học Luật thành phố Hồ<br /> Chí Minh, số 1/2003, "Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng trong<br /> <br /> 5<br /> <br />