Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng qua thực tiễn thi hành tại tỉnh Kon Tum

Chia sẻ: Mucnang Mucnang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu vấn đề bảo vệ và phát huy giá trị tài nguyên thiên nhiên nói chung, tài nguyên rừng nói riêng theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Kon Tum, từ đó tìm ra những vấn đề còn tồn tại và đề xuất các kiến nghị nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát triển rừng trên thực tiễn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng qua thực tiễn thi hành tại tỉnh Kon Tum

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT DUY MẠNH HÙNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG, QUA THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH KON TUM Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 838 0107 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC KON TUM, năm 2020
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Luật, Đại học Huế Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Ngô Thị Hường Phản biện 1: ........................................:.......................... Phản biện 2: ................................................................... Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại: Trường Đại học Luật Vào lúc..........giờ...........ngày...........tháng .......... năm...........
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 5 4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................... 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................... 6 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận văn ........................................... 7 7. Bố cục của Luận văn................................................................................. 8 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG.................................................................................. 9 1.1. Khái niệm bảo vệ và phát triển rừng ..................................................... 9 1.1.1. Tài nguyên rừng .................................................................................. 9 1.1.2. Bảo vệ và phát triển rừng.................................................................... 9 1.2. Khái quát pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng .................................. 9 1.2.1. Khái niệm pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng.............................. 9 1.2.2. Vai trò của pháp luật đối với hoạt động bảo vệ và phát triển rừng .... 9 1.2.3. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng ..... 10 Kết luận chương 1 ....................................................................................... 10 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI TỈNH KON TUM................ 11 2.1. Thực trạng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng .............................. 11 2.1.1. Quy định về bảo vệ rừng .................................................................. 11 2.1.2. Quy định về phát triển rừng .............................................................. 11 2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng tại tỉnh Kon Tum ............................................................................................................. 11 2.2.1. Những kết quả đạt được.................................................................... 11 2.2.2. Những hạn chế, vướng mắc .............................................................. 11 2.2.3. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc ............................... 11 Kết luận chương 2 ....................................................................................... 11
Chương 3. YÊU CẦU, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG................................................................................ 12 3.1. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng ................ 12 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng .............. 12 3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng .................................................................................................... 12 3.3.1. Giải pháp chung ................................................................................ 12 3.3.2. Giải pháp tại tỉnh Kon Tum .............................................................. 12 Kết luận chương 3 ....................................................................................... 13 KẾT LUẬN ................................................................................................ 14 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 15
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Thực tiễn đời sống ngày càng chứng minh mối quan hệ gắn kết không thể tách rời giữa con người và các yếu tố tự nhiên. Nếu con người là chủ thể trung tâm của mối quan hệ này, thì các yếu tố của môi trường tự nhiên đóng vai trò là những tác nhân ngoại cảnh không thể thiếu, góp phần vào sự tồn tại, sinh sống và phát triển của con người và sinh vật. Tương tự như các thành phần môi trường khác, hệ sinh thái rừng trở thành một bộ phận quan trọng không thể thiếu đối với việc duy trì, tạo lập một môi trường sinh thái ổn định, cân bằng và hiệu quả cũng như những điều kiện sống cơ bản nhất cho đời sống con người. Hệ sinh thái rừng bên cạnh việc là “lá phổi xanh” của thế giới trong việc điều hòa khí hậu, tạo ra oxi, ngăn chặn, làm giảm thiểu tác hại của những hiện tượng thời tiết cực đoan, mang đến những hỗ trợ tốt nhất đối với sức khỏe con người, nó còn giúp đáp ứng những nhu cầu, đòi hỏi ngày càng cao của con người trong xã hội hiện đại như nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm hay các sản phẩm gia dụng trong đời sống hàng ngày. Từ mối quan hệ này, việc nhìn nhận và thiết lập cơ chế bảo vệ, gìn giữ sự vẹn toàn giá trị của hệ sinh thái rừng trở thành một nhiệm vụ quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội của mọi quốc gia trên thế giới. Nhìn nhận rõ vai trò, tầm quan trọng của hoạt động bảo vệ, gìn giữ, phát huy giá trị của tài nguyên rừng trong tiến tình phát triển kinh tế - xã hội trong quá trình tiếp cận, khai thác, sử dụng giá trị của tài nguyên này, pháp luật Việt Nam hiện hành đã xây dựng hệ thống cơ chế pháp lý tương đối vững chắc và toàn diện hướng đến điều chỉnh, bảo vệ vững chắc tài nguyên rừng. Điển hình như những điều chỉnh mang tính nguyên tắc trong quá trình khai thác, sử dụng giá trị của các thành phần môi trường nói chung, trong đó có tài nguyên rừng được ghi nhận ngày càng hoàn thiện hơn qua các lần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với các quan hệ xã hội mang tính biến đổi của thời đại trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2014. Trên cơ sở này, Nghị định số 19/2015/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 14/2/2015 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 mang đến những điều chỉnh cụ thể, nhất quán về việc vận hành hệ thống cơ chế trong bảo vệ các tài nguyên môi trường. Nhìn nhận tầm quan trọng của tài nguyên rừng đối với diễn thế sinh thái và cả đời sống của con người, Luật Lâm 1
nghiệp năm 2017 được ban hành trên cơ sở kế thừa, phát huy những yếu tố điều chỉnh tích cực đã được nhìn nhận trước đây trong Luật Bảo vệ và phát triển rừng năm 2004 đồng thời bổ sung những điều chỉnh mang tính tiến bộ, hiệu quả hơn trong việc bảo vệ tài nguyên rừng. Nhằm tạo cơ chế thuận tiện nhất trong quá trình tiếp cận, thông hiểu và vận dụng các quy định của Luật Lâm nghiệp vào thực tế đối với cả cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên rừng được trao quyền cũng như các cá nhân, tổ chức, hộ gia đình khác trong cộng đồng khi có hành vi tác động đến tài nguyên rừng, Nghị định số 156/2018/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 18/11/2018 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp mang đến những điều chỉnh cụ thể, rõ ràng, tạo thuận lợi tối đa cho quá trình bảo vệ và phát triển giá trị của tài nguyên quan trọng này. Tỉnh Kon Tum nằm ở miền núi vùng cao Nam Trung Bộ, là vùng đất cộng cư của nhiều dân tộc, chiếm vị thế quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội của mảnh đất Tây Nguyên bao la, hùng vĩ. Với địa hình chủ yếu là đồi núi chiếm 2/5 diện tích toàn tỉnh khiến cho khí hậu nơi đây có nét chung của khí hậu vùng nhiệt đới gió mùa của phía Nam Việt Nam, lại mang tính chất của khí hậu cao nguyên. Địa bàn tỉnh Kon Tum có vị trí chiến lược hết sức quan trọng về quốc phòng, bảo vệ môi trường sinh thái. Kon Tum là đầu mối giao lưu kinh tế của cả vùng duyên hải miền Trung và cả nước. Xét riêng về tài nguyên rừng, tỉnh Kon Tum phần lớn tồn tại là rừng nguyên sinh có nhiều gỗ quý như cẩm lai, dáng hương, pơ mu, thông… Tỉnh Kon Tum có khoảng hơn 300 loài thực vật, thuộc hơn 180 chi và 75 họ thực vật có hoa. Động vật nơi đây cũng rất phong phú, đa dạng, trong có nhiều loài hiếm, bao gồm chim có 165 loài, 40 họ, 13 bộ, đủ hầu hết các loài chim. Thú có 88 loài, 26 họ, 10 bộ, chiếm 88% loài thú ở Tây Nguyên. Bên cạnh các loài thú, Kon Tum còn có nhiều loại chim quý cần được bảo vệ như công, trĩ sao, gà lôi lông tía và gà lôi vằn.1 Với tiềm năng lớn về giá trị hệ sinh thái rừng cũng như tài nguyên sinh vật nơi đây, hàng năm mô hình du lịch sinh thái kết hợp với giá trị truyền thống của các di tích lịch sử cách mạng, tạo nên mô hình du lịch sinh thái – nhân văn được khai thác, phát triển, đầu tư phục vụ hoạt động du lịch, mang lại những nguồn lợi kinh tế đáng kể phục vụ quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương nói riêng, của cả nước nói chung, góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu đảm bảo những điều kiện sống tốt hơn cho cộng 1 Tham quan Kon Tum, http://ts.kontum.udn.vn/vi/vai-net-kontum/Vai-net-ve-Kon-Tum.html 2
đồng dân cư nơi đây. Với những thuận lợi về tài nguyên rừng, xu hướng khai thác, sử dụng giá trị tài nguyên vào mục đích phát triển du lịch, thực hiện thành công các mục tiêu kinh tế - xã hội đặt ra trở thành một tất yếu khách quan. Tuy nhiên, nhìn nhận về bối cảnh chung, việc khai thác giá trị tài nguyên rừng trên lãnh thổ Việt Nam nói chung cũng như địa bàn tỉnh Kon Tum nói riêng chưa đáp ứng hiệu quả yêu cầu phát triển bền vững khi chỉ mới chú trọng vào mục tiêu phát triển, tăng trưởng kinh tế mà chưa đặt ra nhiệm vụ nghiêm túc trong bảo vệ và gìn giữ giá trị tài nguyên rừng, gây nên những tổn hại đối với giá trị của các cánh rừng nguyên sinh. Mặc dù, cơ chế pháp lý điều chỉnh thống nhất hành vi, các xử sự của các chủ thể trong quá trình tiếp cận với tài nguyên rừng đã được ban hành và đảm bảo cơ chế thực thi, tuy nhiên xét về tổng thể, hiệu quả bảo vệ tài nguyên rừng trên địa bàn tỉnh Kon Tum vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, các hành vi gây tác động tiêu cực đến tài nguyên này vẫn tiếp tục tiếp diễn, tiếp tục đặt ra không ít những thách thức, rào cản cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và nước nhà. Với mong muốn nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề bảo vệ và phát triển giá trị tài nguyên rừng cũng như nhìn nhận cơ chế tác động của hệ thống pháp lý đến hiệu quả bảo vệ rừng trên thực tế tại địa bàn tỉnh Kon Tum, trên cơ sở đó đưa ra những định hướng nhằm nâng cao hiệu quả gìn giữ, bảo vệ tài nguyên rừng trên thực tế, tôi chọn đề tài “Pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng qua thực tiễn thi hành tại tỉnh Kon Tum” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ của mình. Đề tài là công trình nghiên cứu chuyên sâu, nhìn nhận về hoạt động bảo vệ môi trường nói chung tại Việt Nam. 2. Tình hình nghiên cứu Với những nhìn nhận đầy đủ và toàn diện về giá trị mà tài nguyên rừng mang lại, có thể nói những nghiên cứu mang tính khoa học về bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng không còn là vấn đề mới mẻ cho đến thời điểm hiện nay. Trong vấn đề này, có thể liệt kê một số công trình tiêu biểu như: - Nguyễn Thanh Huyền (2012), Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Luận án Tiến sĩ ngành Luật Kinh tế, Hoàn thiện pháp luật về quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng ở Việt Nam hiện nay. Công trình hướng đến làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và sự điều chỉnh của pháp luật về Quản lý và Bảo vệ tài nguyên rừng ở Việt Nam hiện nay, nêu bật các yêu cầu đặt ra, cũng như xây dựng hệ thống các 3
nguyên tắc điều chỉnh đối với pháp luật, làm sáng tỏ vai trò của pháp luật đối với việc Quản lý và Bảo vệ tài nguyên rừng. Luận án khái quát quá trình hình thành và phát triển của pháp luật Quản lý và Bảo vệ tài nguyên rừng ở nước ta, nghiên cứu, đánh giá thực trạng của pháp luật Quản lý và Bảo vệ tài nguyên rừng hiện hành của Việt Nam, chỉ ra những ưu điểm và những hạn chế, bất cập cần được khắc phục. Trên cơ sở các vấn đề lý luận và thực trạng pháp luật nêu trên, xác định các điṇh hướng và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về Quản lý và Bảo vệ tài nguyên rừng của nước ta hiện nay. - Nguyễn Thị Vinh (2015), Trường Đại học Vinh, Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế, Sử dụng quỹ bảo vệ và phát triển rừng ở tỉnh Nghệ An. Thông qua việc nhìn nhận thực tiễn bảo vệ và phát triển rừng tại Việt Nam nói chung, tại địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng, tác giả công trình tập trung làm rõ vai trò của quỹ bảo vệ và phát triển rừng trong hiệu quả bảo vệ tài nguyên, trên cơ sở nghiên cứu những hạn chế nhất định trong việc sử dụng quỹ này, kết hợp với các nhìn nhận cá nhân, tác giả đưa ra những định hướng hoàn thiện, nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ trong bảo vệ hệ sinh thái rừng tại Nghệ An nói riêng và Việt Nam nói chung. - Nguyễn Thành Khâm (2018), Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế, Bảo vệ và phát triển rừng bằng phương thức giao khoán theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Định. Công trình nghiên cứu mang đến những nhìn nhận tổng quan về hệ sinh thái rừng và thực tiễn công tác bảo vệ rừng trong giai đoạn hiện nay tại tỉnh Bình Định. Trên cơ sở các hạn chế được nhìn nhận trong hiệu quả bảo vệ tài nguyên rừng, tác giả thực hiện việc nghiên cứu tập trung vào mô hình giao khoán diện tích rừng nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát triển giá trị tài nguyên từ lý luận đến thực tiễn nhìn nhận. Luận văn có giá trị tham khảo đối với việc định hướng nâng cao hiệu quả bảo vệ rừng tại Việt Nam hiện nay. - Ngoài ra một số bài viết có giá trị đã được công bố trên Tạp chí Môi trường của Bộ Tài nguyên và Môi trường về bảo vệ và phát triển rừng có thể kể đến như: Nguyễn Hà (2014), Thực hiện hiệu quả chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng góp phần bảo vệ rừng bền vững; Trần Nam Thắng, Trương Sỹ Hoài Nhân, Trần Quốc Tuấn (số 03/2015), Giải pháp quản lý bảo vệ rừng và phát triển sinh kế bền vững ở một số địa phương miền Trung; Nguyễn Thị Minh Hương (số 4
02/2019), Hiệu quả từ mô hình bảo vệ và phát triển rừng tại Bắc Hướng Hóa; Trung Thảo (số 03/2019), Tăng cường hợp tác công - tư trong bảo vệ tài nguyên rừng. Các bài viết mang lại những ý nghĩa khoa học trong việc nhìn nhận lại cơ chế điều chỉnh pháp lý về bảo vệ rừng cũng như các hướng đi, mô hình phát triển giá trị tài nguyên gắn với yêu cầu phát triển bền vững. Thông qua các bài viết, thực tiễn thi hành pháp luật bảo vệ rừng được nhìn nhận rõ cũng như những giải pháp nhằm tiếp tục triển khai, nhân rộng các mô hình bảo vệ và phát triển rừng trên thực tế. Có thể thấy, hiện nay đã tồn tại các công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề bảo vệ và phát triển rừng tại Việt Nam. Tuy nhiên, đã phần nội dung các công trình tập trung nghiên cứu vấn đề bảo vệ và phát triển rừng ở góc độ các giải pháp, mô hình cụ thể như sử dụng quỹ bảo vệ và phát triển rừng, xây dựng mô hình du lịch sinh thái gắn kết bảo vệ rừng, thực hiện mô hình gắn kết công – tư vào bảo vệ rừng ... thay vì nhìn nhận toàn diện về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. Ngoài ra, việc tìm hiểu thực trạng bảo vệ rừng tại địa bàn tỉnh Kon Tum cũng chưa được công trình nào đề cập đến. Vì vậy, trong phạm vi Luận văn, tác giả hướng đến nghiên cứu toàn diện vấn đề bảo vệ và phát triển rừng tại Việt Nam nói chung và địa bàn tỉnh Kon Tum nói riêng, cùng với các công trình nghiên cứu đã công bố, góp phần hoàn thiện hơn cơ chế bảo vệ và phát triển rừng hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn hướng đến nghiên cứu các đối tượng cụ thể sau: - Nghiên cứu các quan điểm, luận điểm về bảo vệ và phát triển rừng và pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. - Nghiên cứu quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về bảo vệ và phát triển rừng. - Nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Kon Tum. trong nỗ lực giải quyết vấn đề đáng báo động về việc suy giảm giá trị, chất lượng hệ sinh thái rừng trong giai đoạn hiện nay thông qua các số liệu, các báo cáo thu thập được. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Không gian nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp luật 5
về bảo vệ và phát triển rừng. - Địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Kon Tum. - Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu về hoạt động bảo vệ và phát triển rừng trong thời gian từ năm 2015 đến tháng 6/2019. 4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu vấn đề bảo vệ và phát huy giá trị tài nguyên thiên nhiên nói chung, tài nguyên rừng nói riêng theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Kon Tum, từ đó tìm ra những vấn đề còn tồn tại và đề xuất các kiến nghị nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát triển rừng trên thực tiễn. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục đích quan trọng đã đặt ra, Luận văn cần thực hiện những nhiệm vụ cụ thể sau: - Nghiên cứu làm rõ nội hàm các thuật ngữ pháp lý và các vấn đề lý luận cơ bản về bảo vệ và phát triển rừng. - Nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia trên thế giới về bảo vệ và phát triển rừng làm kinh nghiệm học hỏi mang tính chọn lọc cho pháp luật Việt Nam trong việc nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát triển rừng. - Nghiên cứu, phân tích làm rõ những quy định của pháp luật đặt ra hướng đến điều chỉnh việc bảo vệ và phát triển rừng, làm cơ sở cho những đánh giá có căn cứ về vấn đề điều chỉnh bằng pháp luật đối với việc giữ gìn và cân bằng giá trị của rừng đối với diễn thế sinh thái và đời sống của con người và sinh vật. - Nghiên cứu, thu thập số liệu khách quan nhằm cung cấp cái nhìn tổng thể và toàn diện về hiệu quả thực thi pháp luật điều chỉnh về hoạt động bảo vệ và phát triển rừng trên thực tiễn địa bàn tỉnh Kon Tum. Đây là cơ hội nhìn nhận những vấn đề còn tồn tại, kìm hãm hiệu quả thi hành pháp luật bảo vệ và phát triển rừng. - Đưa ra các giải pháp mang tính khả thi nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật bảo vệ và phát triển rừng trên thực tế, hướng đến bảo vệ sự cân bằng và phát triển bền vững giá trị tài nguyên thiên nhiên. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận 6
Luận văn được trình bày trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, chủ trương, đường lối chỉ đạo của Đảng, của Nhà nước về logic học, pháp luật, khoa học, triết học và luật môi trường. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích nhằm mục đích làm sáng tỏ những quy định của pháp luật cũng như vấn đề áp dụng pháp luật bảo vệ và phát triển rừng vào thực tiễn. Bên cạnh đó, đáp ứng yêu cầu phân tích một cách thấu đáo và toàn diện, Luận văn còn sử dụng các phương pháp khác như đối chiếu, so sánh, thống kê và tổng hợp để đạt được mục đích đề ra. Cụ thể: + Phương pháp so sánh, đối chiếu: Được sử dụng để đối chiếu trước nhất tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về bảo vệ và phát triển rừng. Bên cạnh đó, việc phân tích, làm rõ các nội dung, tinh thần được ghi nhận thông qua các quy phạm pháp luật là tiền đề để đánh giá tính phù hợp, thống nhất với các văn bản khác có liên quan cũng như tính thực thi của nó trên thực tế. Bằng phương pháp so sánh, có thể dễ dàng cung cấp tri thức về cách tiếp cận mang tính pháp lý của các quốc gia khi điều chỉnh về vấn đề bảo vệ và phát triển rừng, từ đó đặt lên bàn cân để nhận ra cái ưu, cái nhược trong hệ thống pháp luật các quốc gia, đối chiếu với thực tiễn tại Việt Nam, hướng đến việc học hỏi mang tính chọn lọc và phù hợp, mang lại hiệu quả thực thi cao. + Phương pháp thống kê: Đây là công cụ hỗ trợ đắc lực cho quá trình thu thập, xử lý các số liệu thực tiễn về hiệu quả thực thi hoạt động bảo vệ và phát triển rừng. Phương pháp này giúp mang lại một bức tranh toàn cảnh về vấn đề hạn chế trong bảo vệ và phát triển rừng tại tỉnh Kon Tum hiện nay. + Phương pháp tổng hợp: Dựa trên những kết quả đã thu thập được, tiến hành tổng hợp, đánh giá, nhận xét các thông tin để đưa ra những đánh giá khách quan nhất cũng như các giải pháp mang tính thực tế để nâng cao hiệu quả thực thi hoạt động bảo vệ và phát triển rừng trên thực tiễn. Để đạt được mục đích nghiên cứu, Luận văn sử dụng phối hợp, nhuần nhuyễn các phương pháp nêu trên, trong đó lấy phương pháp phân tích làm yếu tố chủ đạo. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận văn 6.1. Ý nghĩa khoa học 7
Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học về vấn đề bảo vệ và phát triển rừng thông qua việc đánh giá hiệu quả thực thi pháp luật về quản lý nhà nước đối với hoạt động này. Luận văn đóng góp những kiến thức lý luận có giá trị đối với những nhà nghiên cứu quan tâm đến vấn đề này. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đưa ra các kiến nghị, đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bảo vệ và phát triển rừng dựa trên sự bám sát thực tiễn. Những kiến nghị được đề xuất có tính ứng dụng, mang tính khả thi trên thực tế để thực sự nâng cao hiệu quả của hoạt động này, hướng đến sự hoàn thiện pháp luật nói chung và sự hoàn thiện trong vấn đề phát triển bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên. 7. Bố cục của Luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, bố cục chính của đề tài bao gồm ba chương: Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, bố cục chính của đề tài bao gồm ba chương: Chương 1. Một số vấn đề lý luận pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Chương 2. Thực trạng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng và thực tiễn áp dụng tại tỉnh kon Tum Chương 3. Yêu cầu, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. 8
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG 1.1. Khái niệm bảo vệ và phát triển rừng 1.1.1. Tài nguyên rừng 1.1.2. Bảo vệ và phát triển rừng Bảo vệ và phát triển rừng là trách nhiệm chung của toàn thể cộng đồng xã hội, được thực hiện trên cơ sở định hướng, kế hoạch, quy hoạch rõ ràng và bài bản từ góc độ pháp lý, hướng đến gìn giữ, duy trì giá trị của tài nguyên rừng thông qua việc ngăn chặn các hành vi xâm hại đến giá trị tài nguyên trong quá trình khai thác, sử dụng hoặc tác động đến, đồng thời có các cơ chế để trồng mới rừng, trồng lại rừng hoặc các hành vi khác nhằm gia tăng diện tích, trữ lượng, chất lượng rừng, tạo động lực cho quá trình phát triển kinh tế, duy trì cơ chế ổn định, hài hòa, cân bằng của diễn thế sinh thái đồng thời hỗ trợ tối đa cho sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật. 1.2. Khái quát pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng 1.2.1. Khái niệm pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Pháp luật bảo vệ và phát triển rừng là hệ thống các quy phạm pháp luật, các nguyên tắc pháp lý điều chỉnh quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình khai thác, sử dụng hay gây tác động đến tài nguyên rừng nhằm phòng tránh tối đa những hành vi xâm hại đến giá trị tài nguyên rừng, cân bằng lợi ích giữa phát triển kinh tế và bảo vệ giá trị môi trường rừng, do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực thi bằng sức mạnh cưỡng chế. 1.2.2. Vai trò của pháp luật đối với hoạt động bảo vệ và phát triển rừng Một là, pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng thực sự đóng vai trò là công cụ hữu hiệu giúp việc gìn giữ, duy trì giá trị của tài nguyên rừng trong diễn thế sinh thái diễn ra thuận lợi và hiệu quả hơn. Hai là, pháp luật trao trách nhiệm cụ thể cho các chủ thể có liên quan trong hoạt động bảo vệ và phát triển rừng, từ đó làm căn cứ pháp lý vững chắc trong việc quy trách nhiệm cho từng chủ thể cụ thể khi sai phạm xảy ra. Ba là, pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng giúp cải thiện cách thức xử sự, nâng cao nhận thức của cộng đồng dân cư khi tham gia vào quan hệ pháp luật về 9
môi trường và có hành vi khai thác, sử dụng hoặc gây tác động đến tài nguyên rừng. Bốn là, hệ thống pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát, làm cơ sở cho việc truy cứu các trách nhiệm pháp lý và xử lý vi phạm. 1.2.3. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Thứ nhất, các quy định của pháp luật về bảo vệ rừng. Thứ hai, các quy định của pháp luật về phát triển rừng. Thứ ba, các quy định của pháp luật về xử lý các hành vi vi phạm, tác động tiêu cực đến tài nguyên rừng. Kết luận chương 1 Ở chương này, tác giả đã đi từ những kiến thức lý luận nền tảng để tiếp cận, giải thích nội hàm các thuật ngữ trong nhiệm vụ bảo vệ và phát triển rừng, làm tiền đề cho những tiếp cận thống nhất về pháp luật trong bảo vệ tài nguyên rừng. Xuất phát từ vai trò của pháp luật trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội trong đời sống sản xuất, hàng ngày, tác giả đã tìm hiểu, phân tích, làm rõ khái niệm và những đặc trưng cơ bản của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng, giúp làm nổi bật cơ chế này so với hệ thống cơ chế pháp lý trong các lĩnh vực khác. Pháp luật bảo vệ và phát triển rừng rõ ràng đã kế thừa những giá trị tích cực của các văn bản điều chỉnh về tài nguyên rừng đã được ban hành trước đó, đồng thời bổ sung thêm các yếu tố điều chỉnh mang tính tích cực, bắt kịp với xu hướng biến đổi, vận động của quan hệ xã hội trong lĩnh vực môi trường hướng đến tạp lập những điều chỉnh kịp thời hơn, hiệu quả hơn, bám sát vào đối tượng cần điều chỉnh. Thông qua những nội dung cơ bản được ghi nhận trong hệ thống pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng hiện hành đã cho thấy những nỗ lực đáng ghi nhận trong việc bảo vệ, gìn giữ giá trị tài nguyên rừng trước những thách thức của thời đại về cơ chế ưu tiên phát triển kinh tế - xã hội luôn tồn tại những thách thức trong công tác bảo vệ giá trị tài nguyên thiên nhiên nói chung. Những tiếp cận này là tiền đề vững chắc cho việc tiếp cận, đánh giá hoàn chỉnh, đầy đủ về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng trên thực tiễn đời sống sẽ được trình bày ở nội dung tiếp theo của Luận văn. 10
Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI TỈNH KON TUM 2.1. Thực trạng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng 2.1.1. Quy định về bảo vệ rừng 2.1.2. Quy định về phát triển rừng 2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng tại tỉnh Kon Tum 2.2.1. Những kết quả đạt được 2.2.2. Những hạn chế, vướng mắc 2.2.3. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc Kết luận chương 2 Trên cơ sở các nền tảng lý luận đã làm rõ tại nội dung Chương 1, ở Chương này, tác giả tiến hành việc tìm hiểu, phân tích cụ thể các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. Trên cơ sở này đưa ra đánh giá, nhận định mang tính quan điểm cá nhân về tính hợp lý, tính khả thi khi đưa các quy định này vào điều chỉnh các vấn đề pháp lý về tài nguyên rừng trên thực tế. Không dừng lại ở việc đánh giá thực trạng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng đang phát sinh hiệu lực điều chỉnh, tác giả tiếp tục tìm hiểu, phân tích thực tiễn thi hành pháp luật về chế định này trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Với những điều kiện tự nhiên mang tính đặc trưng, quá trình áp dụng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Kon Tum bên cạnh việc đạt được những kết quả tích cực đáng ghi nhận như đã quan tâm ban hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ở địa phương, tiến hành xét xử nghiêm minh các hành vi vi phạm, nâng cao cơ bản nhận thức của người dân trong bảo vệ và phát triển rừng qua cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng, vẫn còn đó những hạn chế, vướng mắc trong quá trình thực thi pháp luật về bảo vệ và phát triển trên địa bàn tỉnh Kon Tum cần được nhìn nhận thẳng nhắn để tìm giải pháp nhằm giải quyết vấn đề. Các định hướng, kiến nghị hoàn thiện pháp lý cũng như giải pháp giúp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng nói chung sẽ được trình bày ở phần cuối của Luận văn. 11
Chương 3 YÊU CẦU, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG 3.1. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Một là, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng. Hai là, đảm bảo cơ chế phát triển bền vững Ba là, phù hợp với pháp luật quốc tế về bảo vệ và phát triển rừng. 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Thứ nhất, điều chỉnh sự trùng lắp về Danh mục các loài động vật nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ và Danh mục các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. Thứ hai, điều chỉnh thống nhất về vấn đề xử lý tịch thu các loài động vật nguy cấp, quý, hiếm theo hướng ngăn cấm việc bán lại cho các cá nhân, tổ chức khác như quy định của pháp luật hiện hành. Thứ ba, hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm trong bảo tồn tài nguyên sinh học thông qua việc chú trọng nâng cao tính hiệu quả trong việc điều chỉnh bằng pháp luật về hệ thống chế tài xử phạt các hành vi vi phạm đối với các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. 3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng 3.3.1. Giải pháp chung Một là, nâng cao nhận thức của người dân đối với công tác bảo vệ và phát triển rừng. Hai là, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật của cơ quan nhà nước được trao quyền Ba là, xây dựng, thúc đẩy và thực hiện mô hình bảo vệ và phát triển rừng gắn kết với mô hình du lịch sinh thái bền vững với sự tham gia của cộng đồng dân cư, hướng đến giải quyết sinh kế cho người dân. 3.3.2. Giải pháp tại tỉnh Kon Tum Thứ nhất, tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến với cộng đồng 12
dân cư, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Thứ hai, chú trọng thực hiện có hiệu quả công tác phòng cháy, chữa cháy rừng trên địa bàn tỉnh. Thứ ba, tiếp tục phát huy các thành tựu đã đạt được về chi trả dịch vụ môi trường rừng cho cộng đồng dân cư, phát huy vai trò của Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng. Kết luận chương 3 Với quan điểm nhìn nhận đúng trọng tâm, thẳng thắn vào những hạn chế, vướng mắc trong quá trình thi hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Kon Tum, tại Chương 3, tác giả đã làm rõ các yêu cầu mang tính thời đại trong việc hoàn thiện các cơ chế pháp lý trong quản lý, bảo vệ và phát triển giá trị tài nguyên rừng. Về nhóm giải pháp, tác giả xác định rõ việc thực hiện đồng thời những thay đổi cơ bản về hệ thống pháp luật về bảo vệ và pháp triển rừng, đồng thời thực thi các biện pháp tập trung giải quyết các hạn chế về trình độ, năng lực quản lý về bảo vệ và phát triển rừng của cơ quan được nhà nước trao quyền; nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư trong bảo vệ và phát triển rừng cũng như những giải pháp giải quyết hạn chế về cơ sở hạ tầng, kỹ thuật phục vụ việc vận hành pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng có hiệu quả trên thực tế. Các giải pháp trên phải được kết hợp thực hiện nhuần nhuyễn, linh hoạt, có sự phối hợp của các cơ quan, ban hành cùng sự tham gia của cộng đồng dân cư để đảm bảo thực hiện việc bảo vệ và phát triển rừng có hiệu quả trên thực tiễn tại Việt Nam nói chung, tại địa bàn tỉnh Kon Tum nói riêng. 13
KẾT LUẬN Gia nhập vào “sân chơi” toàn cầu hóa, Việt Nam bên cạnh việc hưởng lợi từ những cơ hội trong phát triển, tăng trưởng kinh tế - xã hội cũng buộc phải đối mặt với những thách thức lớn mà công cuộc này mang lại. Cơ chế tập trung phát triển kinh tế theo chiều hướng đánh đổi là bài học mà nhiều quốc gia trên thế giới phải trả giá khi nhìn nhận những suy giảm nghiêm trọng về chất lượng môi trường sống phát sinh từ việc tàn phá, khai thác bất hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái rừng là một trong số đó. Để chuẩn bị những yếu tố cần thiết cho việc bảo vệ và phát triển rừng trong bối cảnh xã hội mới, Luận văn đi từ những góc độ lý luận về bảo vệ và phát triển rừng. Từ việc phân tích, làm rõ nội hàm các thuật ngữ được pháp luật về bảo vệ môi trường rừng sử dụng để điều chỉnh, tác giả cũng đã làm rõ vai trò, nội dung điều chỉnh của pháp luật này. Thông qua việc tìm hiểu các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng, đồng thời bám sát thực tiễn thi hành các quy định về bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Kon Tum có ý nghĩa quan trọng trong việc tổng kết, đánh giá chất lượng, hiệu quả thực thi pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng trên thực tế. Trên cơ sở này, tác giả đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện thể chế pháp lý và các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng trong phạm vi cả nước và tại địa phương tỉnh Kon Tum. Thực hiện tốt chính sách pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng giúp tạo lập những đảm bảo về chất lượng cuộc sống của con người, làm nền tảng duy trì, phát triển ổn định các thành quả kinh tế mà con người đã tạo lập nên./. 14
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Các văn bản pháp luật 1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Bộ Tư pháp - Bộ Công an - Viện Kiểm sát nhân dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao, Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT-BNN-BTP-BCA -VKSNDTC-TANDTC hướng dẫn áp dụng một số điều của Bộ luật hình sự về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản, ban hành ngày 08/03/2007. 2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008), Thông tư số 90/2008/TT-BNN hướng dẫn xử lý tang vật là động vật rừng sau khi xử lý tịch thu, ban hành ngày 28/8/2008. 3. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2008), Nghị định số 05/2008/NĐ-CP Về Quỹ bảo vệ và phát triển rừng, ban hành ngày 14/1/2008 4. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2010), Nghị định số 99/2010/NĐ-CP về chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, ban hành ngày 24/9/2010 5. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2010), Nghị định số 117/2010/NĐ-CP về tổ chức và quản lý hệ thống rừng đặc dụng, ban hành ngày 24/12/2010. 6. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Nghị định số 157/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về quản lý rừng, phát triển rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản, ban hành ngày 11/11/2013. 7. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Nghị định số 160/2013/NĐ-CP, Nghị định về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ, ban hành ngày 12/11/2013. 8. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2015), Nghị định số 75/2015/NĐ-CP về cơ chế, chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 – 2020, ban hành ngày 9/9/2015. 9. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2016), Nghị định số 147/2016/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 99/2010/NĐ-CP ngày 24 tháng 9 năm 2010 của Chính phủ về chính sách chi trả 15
dịch vụ môi trường rừng, ban hành ngày 2/11/2016 10. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2017), Nghị định số 41/2017/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thủy sản; lĩnh vực thú y, giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi; quản lý rừng, phát triển rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản, ban hành ngày 5/4/2017. 11. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2018), Nghị định số 156/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp, ban hành ngày 18/11/2018. 12. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2019), Nghị định số 06/2019/NĐ-CP Về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, ban hành ngày 22/01/2019. 13. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2019), Nghị định số 35/2019/NĐ-CP Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Lâm nghiệp, ban hành ngày 25/4/2019. 14. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2019), Nghị định số 64/2019/NĐ-CP sửa đổi điều 7 Nghị định số 160/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 của Chính Phủ về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. 15. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1999), Luật số 15/1999/QH10, Bộ Luật Hình sự, ban hành ngày 21/12/1999. 16. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2004), Luật số 29/2004/QH11, Luật Bảo vệ và Phát triển rừng, ban hành ngày 3/12/2004. 17. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2008), Luật số 20/2008/QH12, Luật Đa dạng sinh học, ban hành ngày 13/11/2008. 18. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009), Luật số 37/2009/QH12, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình sự, ban hành ngày 19/06/2009. 19. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Luật Không số, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, ban hành ngày 28/11/2013. 20. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật số 16