Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Quyền công tố trong các vụ án hình sự về ma túy

Quyền công tố trong các vụ án hình sự về ma tuý quan<br /> thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hoá<br /> Prosecutors in criminal cases on drug-related practices in the People's Procuracy of Thanh<br /> Hoa province<br /> NXB H. : Khoa Luật, 2012 Số trang 89 tr. +<br /> <br /> Lữ Thị Phương Quý<br /> Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Khoa Luật<br /> Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật; Mã số: 60 38 01<br /> Người hướng dẫn: GS. TS Nguyễn Đăng Dung<br /> Năm bảo vệ: 2012<br /> <br /> Abstract. Nghiên cứu lịch sử hình thành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân theo các bản<br /> Hiến pháp. Nghiên cứu việc tổ chức thực hành quyền công tố ở một số nước trên thế giới.<br /> Nghiên cứu thực trạng tổ chức thực hành quyền công tố ở Việt Nam. Khảo sát thực tiễn việc<br /> thực hành quyền công tố trong việc giải quyết các vụ án hình sự về ma túy từ năm 2005 đến nay<br /> ở Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa. Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện<br /> pháp luật về nội dung và hình thức để qua đó nâng cao chức năng thực hành quyền công tố trong<br /> việc giải quyết các vụ án hình sự về ma tuý ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh Thanh Hóa nói<br /> riêng.<br /> Keywords: Viện kiểm sát nhân dân; Quyền công tố; Pháp luật Việt Nam; Luật hình sự; Thanh<br /> Hóa<br /> Content.<br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Đề tài luận văn thạc sĩ Luật học: "Quyền công tố trong các vụ án hình sự về ma túy (qua thực tiễn<br /> Viện kiểm sát tỉnh Thanh Hóa)" được nghiên cứu bởi những lý do cấp thiết sau:<br /> Thứ nhất: Yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong tình hình hiện nay đòi hỏi phải nâng cao<br /> chất lượng hoạt động của các cơ quan bảo về pháp luật trong đó có việc tăng cường chất lượng thực hành<br /> quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân nhằm chống bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội và<br /> bảo về pháp chế xã hội chủ nghĩa. Đây là một trong những nội dung quan trọng được thể hiện trong nhiều<br /> nghị quyết của Đảng như Nghị quyết số 08/NQ/2002 ngày 02 tháng 01 năm 2002 của Bộ Chính trị về một<br /> số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong thời gian tới.<br /> <br /> Việc thực hành quyền công tố ở Việt Nam do Viện kiểm sát nhân dân thực hiện trong thời gian qua đã đạt<br /> được nhiều thành tích trong việc trừng trị tội phạm và bảo vệ quyền tự do dân chủ của nhân dân. Tuy nhiên so<br /> với yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm còn nhiều hạn chế về cả nhận thức và thực tiễn.<br /> Thứ hai, vấn nạn về ma túy đang là một vấn đề nhức nhối ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, sinh hoạt<br /> của toàn nhân loại. Ma túy đã gây tác hại xấu đến nhiều mặt của đời sống xã hội, ảnh hưởng đến sự<br /> trường tồn của toàn dân tộc. Toàn thế giới hiện nay có khoảng 100 triệu người nghiện ma túy, ở Việt Nam<br /> trong 5 năm qua có 783.339 người nghiện ma túy. Đáng lo ngại là ma túy đã tràn lan vào cả các trường<br /> học từ cấp tiểu học trở lên. Theo thống kê 63/63 tỉnh thành đều có học sinh, sinh viên sử dụng ma túy.<br /> Đối với tỉnh Thanh Hóa là một tỉnh rộng, địa hình phức tạp, đường biên giới với nước bạn Lào dài. Dân số đông<br /> dẫn đến số người nghiện ma túy cũng nhiều. Do vậy tình hình tội phạm về ma túy đang là một trong những vấn đề<br /> nhức nhối. Hàng năm cơ quan chức năng đã phát hiện bắt giữ, xử lý hàng chục nghìn vụ vi phạm và tội phạm về ma<br /> túy, triệt phá nhiều đường dây ma túy lớn hoạt động nhiều năm, xóa nhiều tụ điểm ma túy phức tạp làm thay đổi tình<br /> hình ở một số địa bàn; các cơ quan tiến hành tố tụng đã đưa ra xét xử nghiêm minh một số lượng rất lớn các vụ án ma<br /> túy, đưa một số lượng lớn các đối tượng nghiện ma túy vào cơ sở cai nghiện. Thông qua đó góp phần nâng cao nhận<br /> thức của nhân dân đối với cuộc đấu tranh về tội phạm này.<br /> Trước sự gia tăng đến mức lo ngại của tội phạm ma túy, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm chỉ đạo<br /> kiên quyết đấu tranh nhằm từng bước ngăn chặn và đẩy lùi, tiến tới loại trừ loại tội phạm nguy hiểm này<br /> ra khỏi đời sống xã hội, tuy nhiên việc giải quyết các vụ án ma túy đang còn gặp nhiều khó khăn cả về lý<br /> luận và thực tiễn bởi tội phạm về ma túy diễn biến phức tạp, quá trình giải quyết án chia thành nhiều giai<br /> đoạn khác nhau do vậy việc điều tra, truy tố, xét xử gặp nhiều khó khăn. Việc quản lý chỉ đạo điều hành<br /> đối với công tác này còn có những thiếu sót nhất định.<br /> Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu này. Trên cơ sở đó làm sáng tỏ thêm cơ sở lý luận<br /> và thực tiễn, đề ra những giải pháp cơ bản giúp cho việc thực hành quyền công tố trong việc giải quyết<br /> các vụ án hình sự về ma túy ở Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa có chất lượng, đáp ứng yêu cầu về<br /> cải cách tư pháp và yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm ở tỉnh Thanh Hóa.<br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn<br /> Mục đích:<br /> - Làm rõ cơ sở lý luận về chức năng thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân trong chính<br /> thể nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.<br /> - Trên cơ sở lý luận về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân liên hệ việc thực<br /> hành quyền công tố trong việc giải quyết các vụ án hình sự về ma túy ở Viện kiểm sát nhân dân tỉnh<br /> Thanh Hóa. Qua đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố dưới góc độ<br /> hoàn thiện pháp luật và thực tiễn áp dụng.<br /> Nhiệm vụ:<br /> - Nghiên cứu lịch sử hình thành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân theo các bản Hiến pháp<br /> - Việc tổ chức thực hành quyền công tố ở một số nước trên thế giới.<br /> <br /> - Nghiên cứu thực trạng tổ chức thực hành quyền công tố ở Việt Nam.<br /> - Khảo sát thực tiễn việc thực hành quyền công tố trong việc giải quyết các vụ án hình sự về ma<br /> túy từ năm 2005 đến nay ở Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa.<br /> - Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật về nội dung và hình thức để qua đó<br /> nâng cao chức năng thực hành quyền công tố trong việc giải quyết các vụ án hình sự về ma tuý ở Việt<br /> Nam nói chung và ở tỉnh Thanh Hóa nói riêng.<br /> 3. Phương pháp tiếp cận vấn đề<br /> Cơ sở lý luận của luận văn dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,<br /> quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tổ chức và hoạt động bộ máy nhà nước nói chung, tổ chức<br /> và hoạt động của các cơ quan tư pháp nói riêng; quan điểm về đấu tranh phòng chống tội phạm của Đảng<br /> và Nhà nước ta. Các học thuyết chính trị, pháp lý về tổ chức hoạt động của cơ quan tư pháp trong nhà<br /> nước xã hội chủ nghĩa. Lý luận chung về nhà nước pháp luật, chủ nghĩa Hiến pháp và các khoa học pháp<br /> lý liên quan. Bên cạnh đó luận văn còn nghiên cứu dựa trên những quy định của pháp luật hình sự và luật<br /> tổ chức Viện kiểm sát nhân dân ở nước ta từ khi thành lập đến nay.<br /> Từ những cơ sở lý luận trên, luận văn tiếp cận vấn đề trên cơ sở phương pháp luận của duy vật lịch<br /> sử và các phương pháp khác so sánh, phân tích, tổng hợp và khảo sát thực tiễn nhằm làm rõ các nội dung<br /> cần nghiên cứu.<br /> 4. Ý nghĩa của luận văn<br /> Những nội dung nghiên cứu của luận văn là một đóng góp nhỏ trong việc nhìn nhận và đánh giá<br /> hoạt động của cơ quan Viện kiểm sát trong đó có chức năng thực hành quyền công tố. Qua đó có cái<br /> nhìn đúng đắn về hoạt động này trong thực tiễn để thấy rõ được vai trò của Viện kiểm sát trong công<br /> tác đấu tranh phòng chống tội phạm hình sự nói chung và tội phạm về ma túy nói riêng.<br /> Ngoài ra luận văn còn đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố trong<br /> việc giải quyết các vụ án hình sự về ma túy trong tiến trình cải cách tư pháp theo tinh thần của Nghị quyết<br /> số 08-NQ/TW và Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị.<br /> Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tư liệu tham khảo trong việc nghiên cứu lý luận<br /> cũng như áp dụng vào thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự về ma túy.<br /> 5. Kết cấu của luận văn<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 2 chương:<br /> Chương 1: Cơ sở lý luận về quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân.<br /> Chương 2: Tình hình tội phạm và thực trạng quyền công tố trong các vụ án hình sự về ma túy qua<br /> thực tiễn ở Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa hiện nay.<br /> <br /> Chương 1<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN CÔNG TỐ<br /> CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN<br /> 1.1. Những vấn đề lý luận chung cơ quan tư pháp và quyền công tố<br /> 1.1.1. Cơ quan tư pháp trong chính thể nhà nước<br /> Ở nước ta, quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ<br /> quan nhà nước trong việc thực hiện ba quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp. Do đó, quyền tư pháp<br /> được hiểu là hoạt động xét xử của tòa án và những hoạt động của các cơ quan nhà nước hoặc các tổ chức<br /> khác trực tiếp liên quan đến hoạt động xét xử của tòa án, nhằm bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, pháp chế,<br /> trật tự pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của Nhà nước và xã hội. Vì vậy, cơ quan<br /> tư pháp bao gồm: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, các cơ quan điều tra và các cơ quan, tổ chức<br /> tư pháp bổ trợ như: Luật sư, Công chứng, Giám định, Tư vấn pháp luật...<br /> Thực tiễn xây dựng bộ máy nhà nước cho thấy, hệ thống tư pháp hiện nay ở nước ta chưa đảm đương<br /> được đầy đủ vị trí, vai trò nói trên. Trong nhiều trường hợp, quyền lực nhà nước bị biến dạng qua hoạt động<br /> cụ thể của Tòa án và Viện kiểm sát. Uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật giảm sút trong dư luận của quần<br /> chúng. Vì vậy, tiếp tục đổi mới, cải cách hệ thống các cơ quan tư pháp theo định hướng xây dựng Nhà nước<br /> pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân, đòi hỏi phải nâng cao năng lực áp dụng pháp luật và<br /> năng lực đề xuất, kiến nghị sáng kiến đổi mới và hoàn thiện hệ thống pháp luật vì con người, cho con<br /> người đối với đội ngũ điều tra viên, kiểm sát viên và thẩm phán.<br /> 1.1.2. Sự ra đời và phát triển của quyền công tố<br /> Quyền công tố là một khái niệm pháp lý gắn liền với bản chất của Nhà nước, là một bộ phận cấu<br /> thành và không thể tách rời khỏi công quyền. Quyền công tố có trong tất cả các kiểu Nhà nước; nó ra đời,<br /> tồn tại và mất đi cùng với Nhà nước và pháp luật.<br /> Tại Việt Nam, khoa học Luật tố tụng hình sự nói riêng cũng như khoa học pháp lý nói chung, chế<br /> định "quyền công tố" chưa được nghiên cứu một cách toàn diện; chính vì vậy, chưa có khái niệm chính<br /> thống về quyền công tố. Mặc dù vậy, quyền công tố là một quyền năng quan trọng đã được Viện công<br /> tố thực hiện ở nước ta từ năm 1945; từ 1960 đến nay do Viện kiểm sát nhân dân thực hiện. Tuy nhiên,<br /> hiểu thế nào là "công tố", "quyền công tố", bản chất và nội dung của nó là gì, thì hiện nay vẫn chưa có<br /> nhận thức, quan điểm thống nhất chung.<br /> Thuật ngữ "quyền công tố" lần đầu tiên được ghi nhận tại Hiến pháp năm 1980; sau đó tại Hiến pháp<br /> năm 1992, Bộ luật tố tụng hình sự năm 1998, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Luật tổ chức Viện kiểm<br /> sát nhân dân năm 1981, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1992, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân<br /> dân năm 2002, Pháp lệnh kiểm sát viên năm 2002...<br /> Quan điểm thứ nhất đồng nhất khái niệm quyền công tố với hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp<br /> luật của Viện kiểm sát nhân dân. Quan điểm này cho rằng công tố không phải là một chức năng độc lập<br /> <br /> của Viện kiểm sát, mà chỉ là một quyền năng, một hình thức hoạt động chức năng kiểm sát việc tuân theo<br /> pháp luật. Đây là quan điểm khá phổ biến, đặc biệt là trong ngành Kiểm sát nhân dân từ năm 1960<br /> Quan điểm thứ hai cho rằng quyền công tố là quyền của Nhà nước giao cho Viện kiểm sát truy tố kẻ<br /> phạm tội ra Tòa án, thực hiện sự buộc tội tại phiên tòa (thực hành quyền công tố). Quan điểm này cho<br /> rằng việc thực hiện quyền công tố chỉ diễn ra trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự.<br /> Quan điểm thứ ba cho rằng quyền công tố là quyền đại diện cho Nhà nước để đưa các vụ việc vi phạm<br /> trật tự pháp luật ra cơ quan xét xử để bảo vệ lợi ích của Nhà nước, bảo vệ trật tự pháp luật, được thể hiện<br /> đầu tiên trong tố tụng hình sự; cùng với sự phát triển của xã hội và của các ngành luật, quyền công tố<br /> được mở rộng sang các lĩnh vực dân sự, kinh tế, lao động. Theo đó quyền công tố là tổng hợp các biện<br /> pháp pháp lý đặc trưng theo luật định mà Viện kiểm sát có trách nhiệm thực hiện trong hoạt động tố tụng<br /> tư pháp<br /> Cùng với thời gian, quyền công tố đã dần dần được hình thành một cách riêng biệt và đến hôm nay<br /> nó là một chế định pháp lý độc lập được thừa nhận chung trong luật tố tụng hình sự của các Nhà nước<br /> pháp quyền.<br /> Tuy vậy, đứng dưới góc độ của pháp luật nói chung và pháp luật về hình sự nói riêng có thể khái quát<br /> được định nghĩa của khái niệm quyền công tố như sau: Quyền công tố là quyền nhân danh Nhà nước thực<br /> hiện các chức năng do luật tố tụng hình sự quy định để kiểm sát tính hợp pháp của việc điều tra tội phạm, truy<br /> tố và buộc tội người đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình sự cấm trước Tòa án nhằm góp<br /> phần ra được các bản án có căn cứ, công minh và đúng pháp luật, đồng thời bảo vệ các quyền tự do của công<br /> dân, cũng như các lợi ích hợp pháp của xã hội và của Nhà nước trong hoạt động tư pháp hình sự.<br /> 1.2. Lịch sử hình thành và mô hình hoạt động của Viện kiểm sát ở thế giới và Việt Nam<br /> 1.2.1. Mô hình hoạt động của cơ quan công tố trên thế giới<br /> 1.2.1.1. Một số mô hình hoạt động của cơ quan công tố (Viện kiểm sát) theo hệ thống luật pháp Châu<br /> Âu - lục địa và Luật Anh - Mỹ<br /> Mô hình Nhà nước quân chủ Anh quốc, được coi là xuất phát điểm của mọi mô hình tổ chức nhà nước<br /> hiện nay. Hệ thống công tố hoàng gia Anh là cơ quan truy tố được phân chia theo khu vực địa lý. Mỗi khu<br /> vực do một Công tố viên trưởng Hoàng gia đứng đầu và ông này có quyền bổ nhiệm Công tố viên qua thi<br /> cử. Các Công tố viên thực thi nhiệm vụ công tố dưới sự chỉ đạo của Viện trưởng.<br /> Hoa Kỳ, là đất nước mà tổ chức bộ máy nhà nước được thực hiện theo thuyết tam quyền phân lập một<br /> cách triệt để bao gồm ba hệ thống cơ quan là Lập pháp - Hành pháp - Tư pháp, hoạt động theo cơ chế kìm<br /> chế và đối trọng. Viện công tố được tổ chức làm hai cấp là liên bang và bang và trực thuộc sự quản lý<br /> điều hành của Bộ tư pháp. Đứng đầu Viện công tố liên bang là Tổng công tố do Tổng thống Mỹ bổ nhiệm<br /> theo nhiệm kỳ của Tổng thống. dưới viện công tố liên bang là Viện công tố bang. Tùy thuộc vào pháp<br /> luật của từng bang quy định mà Tổng công tố bang có thể do Thống đốc bang bổ nhiệm hoặc do cử tri<br /> bang bầu ra theo nhiệm kỳ vài năm một. Trong hoạt động tố tụng hình sự, Công tố viên của Mỹ có vị trí<br /> vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ công lý<br /> <br />