1<br />
<br />
2<br />
<br />
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O<br />
<br />
Công trình ñư c hoàn thành t i<br />
<br />
Đ I H C ĐÀ N NG<br />
<br />
Đ I H C ĐÀ N NG<br />
<br />
HUỲNH TH VÂN<br />
<br />
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. Ngô Hà T n<br />
<br />
NGHIÊN C U HÀNH VI ĐI U CH NH L I NHU N<br />
CÁC CÔNG TY C PH N TRONG NĂM Đ U NIÊM<br />
Y T TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM<br />
<br />
Ph n bi n 1: TS. Đư ng Nguy n Hưng<br />
Ph n bi n 2: GS.TS. Đ ng Th Loan<br />
<br />
Chuyên ngành: K TOÁN<br />
<br />
Lu n văn ñã ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t<br />
<br />
Mã s : 60.34.30<br />
<br />
nghi p Th c sĩ Qu n tr Kinh doanh h p t i Đ i h c Đà N ng vào<br />
ngày 15 tháng 6 năm 2012.<br />
<br />
TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH<br />
<br />
Có th tìm hi u lu n văn t i:<br />
- Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng<br />
Đà N ng, Năm 2012<br />
<br />
- Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng<br />
<br />
3<br />
<br />
M<br />
<br />
Đ U<br />
<br />
1. TÍNH C P THI T C A Đ TÀI<br />
Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t , TTCK cũng ñã và ñang<br />
trên ñà phát tri n không ng ng. M t trong nh ng y u t quan tr ng<br />
thu hút s quan tâm c a các NĐT là ch tiêu l i nhu n, qua ñó ñánh<br />
giá hi u qu kinh doanh và tri n v ng tăng trư ng c a công ty. Các<br />
NĐT thư ng có xu hư ng ñ u tư vào các công ty có hi u qu kinh t<br />
và tri n v ng tăng trư ng cao. Chính vì v y, các công ty, ñ c bi t là<br />
các công ty niêm y t thư ng có xu hư ng th i ph ng k t qu kinh<br />
<br />
4<br />
<br />
hành vi ñi u ch nh l i nhu n<br />
<br />
các công ty c ph n trong năm ñ u<br />
<br />
niêm y t trên th trư ng ch ng khoán Vi t Nam”.<br />
2. M C TIÊU NGHIÊN C U<br />
Nghiên c u nh m xác ñ nh:<br />
- Có hay không hành vi ñi u ch nh tăng l i nhu n<br />
<br />
các công ty<br />
<br />
c ph n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam ?<br />
- Kh năng ñi u ch nh tăng l i nhu n<br />
<br />
các công ty có ph thu c<br />
<br />
vào ñi u ki n ưu ñãi v thu TNDN mà các công ty ñư c hư ng ?<br />
- M c ñ ñi u ch nh l i nhu n có ph thu c vào y u t quy mô<br />
<br />
doanh trong nh ng giai ño n quan tr ng. Đ i v i công ty c ph n l n<br />
<br />
công ty ?<br />
<br />
ñ u niêm y t trên TTCK c n t o ñư c s c “h p d n” ñ i v i các<br />
<br />
3. Đ I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U<br />
<br />
NĐT. Đ có th giành ñư c s quan tâm c a NĐT, ngoài nh ng ñi u<br />
<br />
- Đ i tư ng nghiên c u: Hành vi ñi u ch nh l i nhu n.<br />
<br />
ki n thu n l i như quy mô c a công ty, lĩnh v c kinh doanh “hot”, có<br />
<br />
- Ph m vi nghiên c u: Các công ty c ph n niêm y t trên hai sàn<br />
<br />
nhi u d án h p d n,..., ch tiêu l i nhu n cũng là m t ch tiêu quan<br />
<br />
GDCK Hà N i và thành ph H Chí Minh có năm ñ u niêm y t trong<br />
<br />
tr ng mà ph n l n các NĐT quan tâm khi ñ m t t i công ty. Đó<br />
<br />
giai ño n: 2008-2010.<br />
<br />
cũng chính là lý do khi n các nhà qu n tr công ty luôn tìm m i cách<br />
<br />
4. CÁCH TI P C N, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br />
<br />
có th ñ chuy n d ch l i nhu n c a các năm sau ho c l i nhu n c a<br />
<br />
Lu n văn s d ng phương pháp nghiên c u h th ng các cơ s<br />
<br />
các năm trư c v năm niêm y t nh m tranh th ñư c s quan tâm c a<br />
<br />
lý thuy t, phân tích lý thuy t ñ ch ra các k thu t có th v n d ng<br />
<br />
các NĐT và chào bán thành công.<br />
<br />
ñ ñi u ch nh l i nhu n c a công ty; phán ñoán và ñ t gi thuy t<br />
<br />
V i lý do nêu trên, cho th y trong năm ñ u niêm y t trên<br />
<br />
nghiên c u d a trên cơ s l p lu n logic các v n ñ liên quan ñ n ñ i<br />
<br />
TTCK, kh năng các công ty c ph n ñi u ch nh tăng l i nhu n là r t<br />
<br />
tư ng nghiên c u; thu th p s li u ki m ch ng gi thuy t thông qua<br />
<br />
cao. Đi u ñó khi n các NĐT luôn ñ t ra câu h i li u ch tiêu l i<br />
<br />
các mô hình ñã l a ch n. Sau ñó, d a trên k t qu ki m ch ng ñ ñưa<br />
<br />
nhu n trong năm ñ u niêm y t có ñư c báo cáo trung th c hay không<br />
<br />
ra các nh n xét và ki n ngh nh m tăng cư ng tính trung th c c a ch<br />
<br />
? Nh n bi t ñư c hành vi ñi u ch nh l i nhu n c a các nhà qu n tr<br />
<br />
tiêu l i nhu n<br />
<br />
và k thu t ñi u ch nh như th nào nh m giúp các ñ i tư ng s d ng<br />
<br />
5. NH NG ĐÓNG GÓP C A LU N VĂN<br />
<br />
thông tin, ñ c bi t là các NĐT có ñư c ngu n thông tin chính xác ñ<br />
<br />
các công ty c ph n niêm y t trên TTCK Vi t Nam.<br />
<br />
K t qu nghiên c u c a lu n văn nh m giúp các ñ i tư ng s<br />
<br />
ñưa ra các quy t ñ nh ñúng ñ n là v n ñ có ý nghĩa r t l n. Nh n<br />
<br />
d ng thông tin có ñư c ngu n thông tin chính xác hơn làm cơ s cho<br />
<br />
th y ñư c ý nghĩa thi t th c ñó, tôi ñã ch n ñ tài: “Nghiên c u<br />
<br />
các quy t ñ nh.<br />
<br />
5<br />
<br />
6<br />
<br />
6. K T C U C A LU N VĂN<br />
<br />
Chương 1: CƠ S<br />
<br />
Lu n văn g m 3 chương:<br />
<br />
L I NHU N TRONG CÔNG TY C<br />
<br />
Chương 1 : Cơ s lý thuy t v hành vi ñi u ch nh l i nhu n<br />
các<br />
<br />
công ty c ph n trong năm ñ u niêm y t trên TTCK Vi t Nam.<br />
<br />
PH N NIÊM Y T TRÊN<br />
<br />
TH TRƯ NG CH NG KHOÁN<br />
1.1. NH NG V N Đ<br />
<br />
trong công ty c ph n niêm y t trên TTCK.<br />
Chương 2 : Kh o sát hành vi ñi u ch nh l i nhu n trong<br />
<br />
LÝ THUY T V HÀNH VI ĐI U CH NH<br />
<br />
CƠ B N V<br />
<br />
HÀNH VI ĐI U CH NH<br />
<br />
L I NHU N<br />
1.1.1.<br />
<br />
Khái ni m hành vi ñi u ch nh l i nhu n<br />
<br />
Chương 3 : Nh n xét và các ki n ngh v tính trung th c c a<br />
<br />
Dù có nh ng tên g i khác nhau nhưng ñó là vi c làm “méo<br />
<br />
ch tiêu l i nhu n trên BCTC c a các công ty c ph n trong năm ñ u<br />
<br />
mó” s li u l i nhu n ñư c th c hi n thông qua hành vi ñi u ch nh<br />
<br />
niêm y t trên TTCK Vi t Nam.<br />
<br />
doanh thu và chi phí. Trong khoa h c, hành vi này thư ng ñư c g i<br />
là qu n tr l i nhu n:<br />
- Qu n tr l i nhu n là hành ñ ng làm thay ñ i l i nhu n k<br />
toán c a nhà qu n tr công ty nh m ñ t ñư c l i nhu n m c tiêu<br />
thông qua công c k toán.<br />
1.1.2.<br />
<br />
M c ñích và ñ ng cơ ñi u ch nh l i nhu n<br />
M c ñích: tăng giá c phi u, ñư c thư ng công ty, gi m thi u<br />
<br />
chi phí thu TNDN, hư ng l i t i ña t vi c ưu ñãi thu ho c có th<br />
mang l i l i ích cho b n thân ngư i làm k toán ...<br />
Đ ng cơ ñ nhà qu n tr th c hi n hành ñ ng qu n tr l i nhu n<br />
có th là:<br />
- Công ty l n ñ u niêm y t trên TTCK ho c trong các ñ t phát<br />
hành thêm c phi u.<br />
- Khi thu su t thu thu nh p doanh nghi p thay ñ i.<br />
- Khi công ty ñư c hư ng các ưu ñãi mi n, gi m thu thu nh p<br />
doanh nghi p.<br />
- Khi công ty thu c ñ i tư ng ñư c tham gia các chương trình<br />
gi i thư ng công ty c a t nh, thành ph ho c qu c gia…<br />
- Đ i v i trư ng h p thuê Giám ñ c ho c T ng giám ñ c ñ<br />
qu n tr công ty. Nhi u kh năng các nhà qu n tr này làm thay ñ i<br />
<br />
7<br />
<br />
8<br />
<br />
l i nhu n th c t ñ ñư c thư ng và chia l i nhu n t i m t th i ñi m<br />
nào ñó.<br />
- Trong nhi u trư ng h p công ty thư ng cho ngư i làm k<br />
toán trên hi u qu kinh doanh, nên ñ có ñư c ti n thư ng các nhà k<br />
toán s th c hi n ñi u ch nh tăng l i nhu n th c t c a công ty.<br />
1.1.3.<br />
<br />
Cơ s d n tích, cơ s ti n c a k toán và nh n di n hành<br />
<br />
vi ñi u ch nh l i nhu n<br />
K toán theo cơ s d n tích là phương pháp k toán d a trên<br />
cơ s D thu - D chi. Theo ñó, “m i nghi p v kinh t , tài chính c a<br />
công ty liên quan ñ n tài s n, n ph i tr , ngu n v n ch s h u,<br />
doanh thu và chi phí ph i ñư c ghi s k toán vào th i ñi m phát sinh<br />
giao d ch, không căn c vào th i ñi m th c t thu ho c th c t chi<br />
ti n hoăc tương ñương ti n”.<br />
K toán theo cơ s ti n: là phương pháp k toán d a trên cơ<br />
s Th c thu - Th c chi ti n. K toán theo sơ s ti n ch cho phép ghi<br />
nh n các giao d ch khi các giao d ch này phát sinh b ng ti n.<br />
Ch ñ k toán hi n hành quy ñ nh r ng BCKQHĐKD ph i<br />
ñư c th c hi n theo cơ s d n tích. Đi u này mang l i cơ h i cho nhà<br />
qu n tr th c hi n hành ñ ng ñi u ch nh l i nhu n thông qua các giao<br />
d ch không b ng ti n nh m ñ t ñư c m t m c tiêu nào ñó. Trong khi<br />
ñó, k toán theo cơ s ti n ñư c s d ng ñ l p báo cáo lưu chuy n<br />
ti n t (theo phương pháp tr c ti p) d a trên cơ s th c thu, th c chi<br />
ti n nên nhà qu n tr không th ñi u ch nh các giao d ch. T ñó chênh<br />
l ch gi a l i nhu n trên BCKQHĐKD và dòng ti n trên BCLCTT<br />
(theo phương pháp tr c ti p) t o ra bi n k toán g i là Accruals. Ta<br />
có công th c sau:<br />
L i nhu n<br />
Bi n k toán d n tích<br />
=<br />
(Accruals)<br />
sau thu<br />
<br />
Dòng ti n<br />
t HĐKD<br />
<br />
T ñó suy ra:<br />
L i nhu n sau<br />
Bi n k toán d n tích<br />
Dòng ti n t<br />
+<br />
=<br />
thu<br />
(Accruals)<br />
HĐKD<br />
Dòng ti n t HĐKD trên BCLCTT ñư c l p theo cơ s ti n<br />
nên không th ñi u ch nh ñư c, nên mu n ñi u ch nh l i nhu n các<br />
nhà qu n tr ph i ñi u ch nh các bi n k toán d n tích. Theo các nhà<br />
nghiên c u, các bi n k toán d n tích (Accruals) g m hai ph n: ph n<br />
không th ñi u ch nh (NDA) và ph n có th ñi u ch nh t nhà qu n<br />
tr (DA). Đ ño lư ng ph n DA, các nhà nghiên c u ph i xác ñ nh<br />
ph n bi n NDA b i vì bi n này liên quan ñ n ho t ñ ng bình thư ng<br />
c a công ty. Tóm l i, ñ nh n di n có hay không hành vi ñi u ch nh<br />
l i nhu n c a các nhà qu n tr , các nhà nghiên c u tìm cách xác ñ nh<br />
ph n bi n k toán không th ñi u ch nh (NDA). Phương pháp xác<br />
ñ nh các NDA ñư c trình bày trong ph n lý thuy t các mô hình<br />
nghiên c u qu n tr l i nhu n.<br />
1.2. NH NG Y U T<br />
<br />
CÓ LIÊN QUAN (ĐƯ C S<br />
<br />
D NG)<br />
<br />
Đ ĐI U CH NH L I NHU N<br />
1.2.1. Các chính sách k toán v n d ng trong qu n tr l i nhu n<br />
1.2.1.1. Chính sách k toán ñ i v i hàng t n kho<br />
a. Chính sách ñ i v i tính giá thành s n ph m: L a ch n phương<br />
pháp tính giá thành s n ph m và phương pháp ñánh giá s n ph m d<br />
dang có th làm thay ñ i giá thành s n ph m, t ñó có th ñi u ch nh<br />
giá v n hàng bán.<br />
b. Chính sách ñ i v i xác ñ nh giá tr hàng xu t kho: L a ch n<br />
phương pháp tính giá hàng xu t kho có th làm thay ñ i giá v n hàng<br />
bán trong kỳ.<br />
c. Chính sách l p d phòng gi m giá hàng t n kho: Thay ñ i giá<br />
bán và chi phí ư c tính ñ thay ñ i m c l p d phòng, ñi u ch nh chi<br />
<br />
9<br />
<br />
10<br />
<br />
phí trong kỳ.<br />
1.2.1.2. Chính sách l p d<br />
<br />
Chi phí không ñư c kh u tr (theo lu t<br />
phòng ph i thu khó ñòi: Có th ñi u<br />
<br />
ch nh chi phí và l i nhu n thông qua vi c d ki n m c ñ t n th t ñ i<br />
v i nh ng kho n n chưa ñ n h n thanh toán, ñi u ch nh tu i n ,...<br />
<br />
C ng thu )<br />
(+)<br />
<br />
L i<br />
<br />
nhưng không ñư c ghi nh n theo k toán<br />
<br />
nhu n<br />
<br />
1.2.1.3. Chính sách l p d phòng gi m giá ñ u tư tài chính: Có th<br />
<br />
k<br />
<br />
ch trích l p d phòng ít hơn m c c n thi t ho c tăng m c trích l p<br />
<br />
toán<br />
<br />
d phòng hơn m c c n thi t ñ ñi u ch nh chi phí và l i nhu n.<br />
1.2.1.4. Chính sách v k toán TSCĐ<br />
<br />
nh p<br />
=<br />
<br />
Chi phí ñư c gi m tr theo thu nhưng<br />
Tr<br />
(-)<br />
<br />
không ñư c ghi nh n theo k toán<br />
<br />
ch u<br />
thu<br />
TNDN<br />
<br />
Thu nh p không ñư c ghi nh n theo<br />
thu nhưng ñư c ghi nh n theo k toán<br />
<br />
a. Chính sách ghi nh n TSCĐ : D a vào tiêu chu n ghi nh n tài s n<br />
ñ ñi u ch nh vi c ghi nh n là tài s n hay m t kho n chi phí.<br />
b. Chính sách kh u hao TSCĐ: L a ch n phương pháp kh u hao<br />
ho c ư c tính th i gian s d ng h u ích c a tài s n ñ ñi u ch nh chi<br />
phí.<br />
<br />
Gi a l i nhu n k toán và thu nh p ch u thu TNDN có m i<br />
quan h . Chính vì v y, m t s thay ñ i trong chính sách k toán<br />
nh m thay ñ i l i nhu n k toán cũng có th<br />
<br />
nh hư ng ñ n thu nh p<br />
<br />
ch u thu TNDN và s thu TNDN ph i n p.<br />
1.2.2.1.Ghi nh n doanh thu, thu nh p trong k toán và thu<br />
<br />
c. Chính sách s a ch a TSCĐ: L a ch n quy mô, tính ch t s a<br />
ch a và s kỳ trích trư c ho c phân b ñ ñi u ch nh chi phí.<br />
d. Chính sách v thanh lý TSCĐ: L a ch n th i ñi m mua hay<br />
thanh lý tài s n ñ ñi u ch nh doanh thu, chi phí.<br />
1.2.1.5. Chính sách v phân b chi phí tr trư c: L a ch n s kỳ<br />
phân b s ch ñ ng ñi u ch nh chi phí c a t ng kỳ.<br />
1.2.1.6. Ghi nh n chi phí ph i tr , d<br />
<br />
phòng ph i tr , qu d<br />
<br />
phòng tr c p m t vi c làm: L a ch n v m c trích l p, hoàn nh p<br />
thông qua các giá tr ư c tính t ñó có th làm ñi u ch nh chi phí c a<br />
công ty.<br />
1.2.2.<br />
<br />
Thu<br />
<br />
Thu nh p ñư c ghi nh n theo thu<br />
<br />
S khác nhau trong ño lư ng l i nhu n k toán và thu<br />
<br />
nh p ch u thu<br />
<br />
K toán ghi nh n doanh thu (thu nh p) ch y u d a vào<br />
nguyên t c phù h p, th n tr ng, cơ s d n tích, còn thu ghi nh n<br />
doanh thu ch y u d a vào tính h p pháp, h p lý. Đi u này s d n<br />
ñ n m t s kho n doanh thu, thu nh p ñư c ghi nh n theo k toán và<br />
thu gi ng nhau, nhưng cũng có m t s kho n doanh thu, thu nh p<br />
ñư c ghi nh n theo quy ñ nh c a k toán thì l i không ñư c ghi nh n<br />
theo quy ñ nh c a thu và ngư c l i.<br />
1.2.2.2.Ghi nh n chi phí trong k toán và thu<br />
Chi phí theo k toán là toàn b nh ng kho n chi th c t phát<br />
sinh có liên quan ñ n ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a công ty,<br />
theo thu chi phí ñư c ghi nh n là nh ng chi phí mang tính ch t h p<br />
pháp, h p lý, h p l . Vì v y, vi c ghi nh n chi phí theo k toán và<br />
thu cũng có nh ng ñi m gi ng và khác nhau tương ñ i.<br />
Như v y, phương pháp ghi nh n doanh thu, chi phí gi a k<br />
<br />