Trầm cảm và các yếu tố liên quan ở những người đang điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 5 * 2016<br /> <br /> <br /> TRẦM CẢM VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NHỮNG NGƯỜI ĐANG<br /> ĐIỀU TRỊ NGHIỆN CÁC CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN<br /> BẰNG METHADONE<br /> Huỳnh Ngọc Vân Anh*, Nguyễn Thị Hoàng Mai*, Tô Gia Kiên*, Tô Gia Quyền*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Trầm cảm là một dạng rối loạn tâm thần thường gặp. Trầm cảm có liên quan đến nhiều loại<br /> bệnh tật và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Y văn cho thấy rối loạn trầm cảm chiếm tỷ lệ<br /> cao ở những người đang điều trị nghiện các dạng thuốc phiện bằng Methadone, tuy nhiên các yếu tố liên quan<br /> vẫn chưa được mô tả đầy đủ.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ trầm cảm và các yếu tố liên quan đến trầm cảm trên những người đang điều trị<br /> nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang được thực hiện trên những người đang điều trị nghiện<br /> các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone với liều duy trì ở Trung tâm y tế dự phòng Quận 6. Tất cả đối tượng<br /> thỏa tiêu chí chọn mẫu sẽ được chọn và được phỏng vấn dựa vào bảng câu hỏi soạn sẵn gồm những thông tin nền,<br /> quá trình tham gia điều trị, thang đo trầm cảm CES-D và thang đo chất lượng sống WHOQoL-Bref. Kiểm định<br /> chi bình phương với ngưỡng ý nghĩa khi p2 năm, liều điều trị >120mg/ngày, bị tác dụng phụ trong quá trình điều trị có tỷ lệ trầm cảm cao<br /> hơn những người không có các đặc tính này.<br /> Từ khóa: Trầm cảm, Chất lượng sống, Methadone, WHOQoL-BREF, CES-D<br /> ABSTRACT<br /> DEPRESSION AND CORRELATES IN DRUG USERS RECEIVING<br /> METHADONE MAINTENANCE TREAMENT<br /> Huynh Ngoc Van Anh, Nguyen Thi Hoang Mai,To Gia Kien, To Gia Quyen,<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 5 - 2016: 192 - 200<br /> <br /> Introduction: Depression is a common mental disorder. Depression is associated with various diseases.<br /> Without being adequately treated, depression can result in suicide. Literature showed that the prevalence of<br /> depression was high in drug users receiving methadone maintenance treatment; however, factors associated with<br /> depression have not been investigated.<br /> Objectives: To identify prevalence of depression and its associated factors in drug users receiving methadone<br /> maintenance treatment.<br /> <br /> *<br /> Khoa Y Tế Công Cộng, Đại học Y Dược Tp.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Huỳnh Ngọc Vân Anh ĐT: 0909 944 845 Email:huynhngocvananh@gmail.com<br /> 192 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 5 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Methods: A cross-sectional study was conducted in drug users receiving methadone maintenance treament<br /> users in the Center for Preventve Medicine in District 6. All eligible participants were recruited and interviewed<br /> using a structured questionnaire. CES-D was used to measure depression.WHOQOL-BREF was used to assess<br /> quality of life. Data on demographic information and treatment process were also collected. Chi-squared test with<br /> significance when p 2 năm 69 (33,2) 139 (66,8)<br /> Thời gian điều trị 0,018 1,81 (1,07 – 3,07)<br /> ≤2 năm 13 (18,3) 58 (81,7)<br /> >120 mg/ngày 48 (35,0) 89 (65,0)<br /> Liều điều trị 0,042 1,46 (1,01 – 2,12)<br /> ≤120 mg/ngày 34 (23,9) 108 (76,1)<br /> Có 20 (52,6) 18 (47,4)<br /> Tác dụng phụ 0,001 2,04 (1,41 – 2,96)<br /> Không 62 (25,7) 179 (74,3)<br /> Kết quả nghiên cứu chưa tìm thấy sự khác thu nhập thì có tỷ lệ trầm cảm bằng 1,49 lần so<br /> biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ trầm cảm giữa với những người có công việc tạo thu nhập với<br /> nam so với nữ hay giữa nhóm ≥35 tuổi so với khoảng tin cậy 95% từ 1,03 đến 2,17 và<br /> nhóm 2 năm có tỷ lệ trầm cảm bằng 1,81 lần so với<br /> cảm bằng 1,90 lần so với những ngườiđang sống những người điều trị ≤2 năm với p = 0,018.<br /> chung với vợ/chồng/bạn tình với p = 0,009; Những người đang điều trị với liều >120<br /> những người chỉ biết đọc biết viết có tỷ lệ trầm mg/ngày có tỷ lệ trầm cảm bằng 1,46 lần so với<br /> cảm bằng 4,25 lần so với những người học trên những người điều trị với liều ≤120 mg/ngày<br /> cấp 3 với p = 0,044. với p= 0,042. Những người gặp tác dụng phụ<br /> Có mối liên quan giữa trầm cảm với nghề trong quá trình điều trị như tăng tiết mồ hôi,<br /> nghiệp và công việc tạo thu nhập. Những giảm ham muốn tình dục hay bị táo bón có tỷ<br /> người thất nghiệp có tỷ lệ trầm cảm bằng 1,53 lệ trầm cảm cao hơn so với những người<br /> lần so với những người lao động tự do với không gặp tác dụng phụ với p = 0,001.<br /> khoảng tin cậy 95% từ 1,01 đến 2,32 và p = Kết quả nghiên cứu còn cho thấy có mối<br /> 0,046. Và những người không có công việc tạo tương quan nghịch, mức độ từ trung bình đến<br /> <br /> <br /> 196 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 5 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> mạnh giữa điểm trầm cảm với điểm chất lượng điểm chất lượng sống ở từng lĩnh vực giữa<br /> cuộc sống ở tất cả các lĩnh vực của thang đo chất những người có so với không có trầm cảm. Theo<br /> lượng sống theo WHOQoL-BREF. Khi điểm đó, những người có trầm cảm đều có điểm chất<br /> trầm cảm càng tăng thì điểm chất lượng cuộc lượng sống trung bình thấp hơn so với những<br /> sống càng giảm và điều này có ý nghĩa về mặt người không có trầm cảm và điều này có ý nghĩa<br /> thống kê với p120mg/ngày sẽ là yếu tố nguy cơ đối<br /> đối tượng này cực kỳ khó khăn trong việc duy trì với trầm cảm(9).<br /> một việc làm đúng nghĩa, do đó số người thất<br /> Nghiên cứu của Trần Thịnh(23) cho thấy các<br /> nghiệp thường chiếm tỷ lệ cao. Điều này gợi lên<br /> tác dụng phụ do Methadone gây ra gồm táo<br /> nhu cầu cung cấp các chương trình dạy nghề tại<br /> <br /> <br /> 198 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 5 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> bón, buồn nôn, giảm trí nhớ. Trong nghiên KẾT LUẬN<br /> cứu của chúng tôi thì triệu chứng tăng tiết mồ<br /> Đặc điểm về dân số xã hội của những người<br /> hôi là một trong những tác dụng phụ gặp<br /> tham gia nghiên cứu này tương tự với kết quả<br /> nhiều nhất. Mặc dù chỉ có khoảng 13,6% đối<br /> của các nghiên cứu khác trên những người đang<br /> tượng tham gia nghiên cứu gặp tác dụng phụ<br /> điều trị Methadone tại TpHCM cũng như trong<br /> trong quá trình điều trị nhưng phân tích thống<br /> cả nước với những đặc điểm nổi bật như sống<br /> kê cho thấy những người có gặp tác dụng phụ<br /> độc thân chiếm tỷ lệ cao, học vấn thấp và không<br /> thì có tỷ lệ trầm cảm cao gấp đôi so với những<br /> có việc làm ổn định. Phân tích thống kê cho thấy<br /> người chưa từng gặp tác dụng phụ nào. Tác<br /> những người có các đặc điểm như đã từng ly<br /> dụng phụ trong quá trình điều trị nghiện các<br /> thân/ly dị/góa, chỉ biết đọc biết viết, không có<br /> chất dạng thuốc phiện có thể làm cho bệnh<br /> nguồn thu nhập cá nhân, thời gian điều trị >2<br /> nhân gặp tâm lý lo lắng nhiều hơn và từ đó<br /> năm, liều điều trị >120mg/ngày và bị tác dụng<br /> dẫn đến trầm cảm cao hơn.<br /> phụ trong quá trình điều trị thì có tỷ lệ trầm cảm<br /> Trầm cảm và chất lượng cuộc sống cao hơn so với những người không có các đặc<br /> Tỷ lệ trầm cảm trong nghiên cứu của điểm này. Từ những kết quả nêu trên, chúng tôi<br /> chúng tôi thấp hơn so với nghiên cứu của nghĩ rằng Trung tâm y tế dự phòng cần tư vấn<br /> Xiao(31) và của Jing(14). Nghiên cứu của chúng hỗ trợ tâm lý cho những người có khả năng trầm<br /> tôi tìm thấy mối liên quan giữa trầm cảm và cảm cao, đồng thời đề xuất với các ban ngành<br /> chất lượng cuộc sống. Điểm trầm cảm và điểm đoàn thể tạo điều kiện cho họ tiếp cận các dịch<br /> chất lượng sống có mối tương quan nghịch với vụ dạy nghề, truyền nghề, tạo việc làm của các<br /> mức độ trung bình, khi điểm trầm cảm càng cơ sở dạy nghề tư nhân trên địa bàn.Chính<br /> tăng thì điểm chất lượng sống càng giảm. Khi quyền địa phương tiếp tụcđẩy mạnh các giải<br /> so sánh điểm chất lượng sống trung bình giữa pháp tái hòa nhập cộng đồng cho những người<br /> những người có và không có trầm cảm thì biểu nghiện, đào tạo nghề cho họ nhằm tạo việc làm<br /> đồ 1 cho thấy rằng có sự khác biệt có ý nghĩa có thu nhập, nâng cao kiến thức của nhóm đối<br /> thống kê về điểm chất lượng sống theo từng tượng có học vấn thấp và quan tâm nhiều hơn<br /> lĩnh vực của thang đo WHOQoL-BREF giữa đối với những người đã điều trị Methadone lâu<br /> những người có so với không có trầm cảm. năm với liều điều trị cao.<br /> Điều này cũng dễ hiểu, bởi lẽ khi đối tượng bị TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> trầm cảm thì những triệu chứng của trầm cảm 1. Bach Tran Xuan, Ohinmaa Arto, Duong Anh Thuy, Nguyen<br /> có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày và Long Thanh, Vu Phu Xuan, Mills Steve, et al. (2012). The cost-<br /> effectiveness and budget impact of Vietnam's methadone<br /> từ đó làm giảm chất lượng sống.<br /> maintenance treatment programme in HIV prevention and<br /> Điểm mạnh trong nghiên cứu của chúng tôi đó treatment among injection drug users. Glob Public<br /> là sử dụng những thang đo đã được chuẩn hóa, Health.7(10):Pp 94-1080.<br /> 2. Baharom N, Hassan MR, Ali N, Shamsul SA (2012).<br /> có độ tin cậy và tính giá trị cao. Thêm nữa, chúng Improvement of quality of life following 6 months of<br /> tôi đã tiến hành khảo sát tất cả các đối tượng methadone maintenance therapy in Malaysia. Subst Abuse<br /> đang điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện Treat Prev Policy.7: Pp 32.<br /> 3. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, J E (1961). An<br /> bằng Methadone tại Trung tâm. Tuy nhiên, thiết inventory for measuring depression. Archives of general<br /> kế nghiên cứu cắt ngang là một trong những hạn psychiatry.4: Pp 71-561.<br /> 4. Blazer DG, Kessler RC, McGonagle KA, SM (1994). The<br /> chế của chúng tôi vì không thể suy luận được<br /> prevalence and distribution of major depression in a national<br /> mối quan hệ nhân quả giữa tình trạng trầm cảm community sample: The national comorbidity sample.<br /> với các yếu tố liên quan và chúng tôi cũng thiếu American Journal of Psychiatry.151(7): Pp 86-979.<br /> 5. Chi-Wen C, Wang JDW, Grace Y, Hsueh IP, Ching-Lin H<br /> nhóm so sánh là những người không điều trị (2009). Agreement between the WHOQOL-BREF Chinese<br /> bằng Methadone.<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 199<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 5 * 2016<br /> <br /> and Taiwanese versions in the Elderly. J Formos Med Công Cộng 2013, Khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược<br /> Assoc.108(2): Pp 9-164. TpHCM.<br /> 6. Clarke DM, Minas IH, SG W (1991). The prevalence of 20. Nguyễn Thị Huệ (2010). Tình hình sử dụng cùng lúc nhiều<br /> psychiatric morbidity in general hospital inpatients. Australian loại chất gây nghiện ởđối tượng tiêm chích ma túy tại<br /> and New Zealand Journal of Psychiatry.25: Pp 9-322. Tp.HCM. Y học thực hành.742 + 743: Tr. 51-245.<br /> 7. Cox J L, Chapman G, Murray D, PJ (1996). Validation of the 21. Padaiga Z, Subata E, GV (2007). Outpatient methadone<br /> Edinburgh Postnatal Depression Scale(EPDS) in non- maintenance treatment program. Quality of life and health of<br /> postnatal women. J Affect Disord.39: Pp 9-185. opioid-dependent persons in Lithuania. Medicina<br /> 8. De Maeyer J, Vanderplasschen W, Lammertyn J, van (Kaunas).43(3): Pp 41-235.<br /> Nieuwenhuizen C, Sabbe B, EB (2011). Current quality of life 22. Tam TMN, Long TN, Manh D. Pham, Hoang HV, Mulvey PK<br /> and its determinants among opiate-dependent individuals (2012). Methadone Maintenance Therapy in Vietnam: An<br /> five years after starting methadone treatment. Qual Life Res.20: Overview and Scaling-Up Plan. Advances in Preventive<br /> Pp 50-139. doi: 10.1007/s11136-010-9732-3. Medicine.2012:doi:10.1155/2012/732484.<br /> 9. Einat P, Shaul S, Yosef N, Adelson M (2007). Depression in 23. Tô Gia Kiên, Huỳnh Ngọc Vân Anh, Tô Gia Quyền, Đỗ Văn<br /> methadone maintenance treatment patients: rate and risk Dũng, Hùng TP (2012). Độ tin cậy và tính giá trị của<br /> factors. J Affect Disord.99(1-3): Pp 20-213. WHOQoL-BREF ở nữ sinh viên điều dưỡng: một nghiên cứu<br /> 10. Hall RCW, G WM (1995). The clinical and financial burden of dẫn đường. Y học TpHCM.16(1): Tr. 7-21.<br /> mood disorders: cost and outcome. Psychosomatics.36: Pp 8- 24. Trần Thịnh (2011). Kết quả điều trị thay thế bằng Methadone<br /> 511. trên bệnh nhân nghiện heroin tại TpHCM sau 3 năm theo dõi,<br /> 11. Hoàng Đình Cảnh, Nguyễn Thanh Long, Hưng NV (2013). 2008 - 2011. Luận án chuyên khoa II Quản lý y tế 2011, Khoa<br /> Bước đầu đánh giá hiệu quả mô hình thíđiểm điều trị nghiện Y tế công cộng, Đại học Y Dược TpHCM.<br /> các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone tại TpHCM và 25. Vanagas G, Padaiga Z, Subata E (2004). Drug addiction<br /> Hải Phòng (2009 - 2011). Y học thực hành.876:Tr. 7-102. maintenance treatment and quality of life measurements.<br /> 12. Huỳnh Ngọc Vân Anh, Tô Gia Kiên, Tô Gia Quyền, Đỗ Thị Medicina (Kaunas).40(9): Pp 41-833.<br /> Thu Trang, Nguyễn Thị Thu Sương, Lê Anh Tuấn và cộng sự 26. Wang PW, Wu HC, Yen CN, Yeh YC, Chung KS, Chang HC,<br /> (2012). Độ tin cậy và tính giá trị của WHOQoL-BREF ở người et al. (2012). Change in quality of life and its predictors in<br /> lớn tuổi có huyết áp bình thường và huyết áp cao: Một nghiên heroin users receiving methadone maintenance treatment in<br /> cứu dẫn đường ở Hóc Môn. Y học Tp.HCM (Hội nghị khoa Taiwan: an 18-month follow-up study. Am J Drug Alcohol<br /> học tuổi trẻ lần 22).16(1):Tr. 64-356. Abuse.38(3): Pp 9-213. doi: 10.3109/00952990.2011.649222.<br /> 13. Huỳnh Ngọc Vân Anh, Tô Gia Kiên, Tô Gia Quyền, Nguyễn 27. WHO (1948). Preamble to the Constitution of the World<br /> Hùng Cường, Dũng ĐV (2013). Chất lượng cuộc sống của Health Organization as adopted by the International Health<br /> những người nhiễm HIV đang điều trị ARV tại Trung tâm Conference New York[updated 06/06/201206/06/2012].<br /> phòng chống HIV/AIDS tỉnh Trà Vinh. Y học Tp.HCM. 17(1): Available from: htpp:/www.who.int/about/definition/en/.<br /> Tr. 16-208. 28. WHO (2012). Mental health: Depression [truy cập ngày<br /> 14. Jing G, Joseph TFL, Mingqiang L, Haochu L, Qi G, Xianxiang 8/6/2012]. Available from:<br /> F (2014). Socio-ecological factors associated with depression, http://www.who.int/mental_health/management/depression/<br /> suicidal ideation and suicidal attempt among female injection definition/en/.<br /> drug users who are sex workers in China. Drug Alcohol 29. World Health Organization, (Wonca). WOoFD (2008).<br /> Depend.144: Pp 10-102. Primary care for mental health within a pyramid of health<br /> 15. Lashkaripour K, Bakhshani NM, SA S (2012). Quality of life in care. Integrating mental health into primary care: A global<br /> patients on methadone maintenance treatment: a three-month perspective. Singaporep. Pp 15.<br /> assessment. J Pak Med Assoc.62(10): Pp 7-1003. 30. Xiao L, Wu Z, Luo W, Xiaoli W (2010). Quality of life of<br /> 16. Maguire GP, Juliet DL, Hawton KE, J BJH (1974). Psychiatric Outpatients in Methadone maintenance treatment clinics. J<br /> morbidity and referral on two general medical wards. British Acquir Immune Defic Syndr.53(Supply 1):S116. doi:<br /> Medical Journal.1: Pp 70-268. 10.1097/QAI.0b013e3181c7dfb5.<br /> 17. Maremmani I, Pani PP, Pacini M, GP (2007). Substance use 31. Xiao Z, Huifang X, Jing G, Joseph TFL, Chun H, Yuteng Z.<br /> and quality of life over 12 months among buprenorphine (2016). Depression, suicidal ideation and related factors of<br /> maintenance-treated and methadone maintenance-treated methadone maintenance treatment users in Guangzhuo,<br /> heroin-addicted patients. Maremmani I1, Pani PP, Pacini M, China. AIDS Care.28(7): Pp 6-851.<br /> Perugi G.33(1): Pp 8-91.<br /> 18. Nguyễn Quang Vinh (2014). Chất lượng cuộc sống và nhu<br /> cầu hòa nhập cộng đồng của bệnh nhân điều trị thay thế Ngày nhận bài báo: 13/7/2016<br /> nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone, Ngày phản biện nhận xét bài báo: 8/8/2016<br /> tỉnh Long An 2014. Luận văn tốt nghiệp Cử nhân Y Tế Công<br /> Cộng 2014. Khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TpHCM. Ngày bài báo được đăng: 05/10/2016<br /> 19. Nguyễn Thị Hằng (2013). Tỷ lệ tuân thủ điều trị Methadone<br /> và các yếu tố liên quan ở người nghiện heroin điều trị tại<br /> quận 6, TpHCM 2013. Luận văn tốt nghiệp Cao học Y Tế<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 200 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br />