Trầm cảm và các yếu tố liên quan ở người nhiễm HIV/AIDS đang điều trị ARV

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> TRẦM CẢM VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Ở NGƯỜI NHIỄM HIV/AIDS ĐANG ĐIỀU TRỊ ARV<br /> Phạm Đình Quyết*, Võ Thị Duyên*, Huỳnh Ngọc Vân Anh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Người HIV/AIDS đang điều trị ARV có tỷ lệ mắc trầm cảm cao hơn các đối tượng khác<br /> trong dân số và trầm cảm có liên quan đến các vấn đề như: các hành vi nguy cơ lây truyền bệnh, hiệu quả<br /> điều trị, chất lượng cuộc sống. Tỷ lệ trầm cảm khác nhau ở từng quốc gia, ở Việt Nam người nhiễm HIV<br /> đang điều trị ARV chưa được nghiên cứu đầy đủ về sức khỏe tâm thần và các yếu tố liên quan.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ trầm cảm và các yếu tố liên quan ở người HIV/AIDS đang điều trị ARV tại<br /> phòng khám ngoại trú HIV quận Gò Vấp, Tp.HCM.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang được thực hiện trên 381 người đang điều trị ARV tại phòng<br /> khám ngoại trú HIV quận Gò Vấp, Tp.HCM từ tháng 4 đến thàng 7 năm 20017. Đối tượng hoàn thành bộ<br /> câu hỏi tự điền về các đặc điểm dân số - xã hội, giúp đỡ xã hội, triệu chứng HIV, quá trình nhiễm và điều<br /> trị, rối loạn lo âu, trầm cảm. Trầm cảm, rối loạn lo âu, giúp đỡ xã hội và triệu chứng liên quan bệnh HIV<br /> được đánh giá lần lượt bằng bộ câu hỏi CES-D, HAM-A, MSPSS, HSI. Các yếu tố liên quan được xác định<br /> bằng kiểm định 2 và phân tích hồi quy Poisson đa biến với ngưỡng ý nghĩa là 0,05.<br /> Kết quả: Tỷ lệ trầm cảm là 39,2%. Đa số người tham gia nghiên cứu thuộc nhóm 30-49 tuổi, giới nam<br /> chiếm đa số, có nghề nghiệp ổn định, sống với người thân. Phân tích đa biến cho thấy tình trạng sống<br /> chung, mức độ nhận được giúp đỡ từ xã hội, tiền sử uống thuốc an thần, mức độ rối loạn lo âu, triệu chứng<br /> liên quan đến bệnh HIV, có liên quan tới trầm cảm.<br /> Kết luận: Người nhiễm HIV đang điều trị ARV cần được quan tâm hơn về sức khỏe tâm thần, nhất là<br /> nhóm người có nhiều triệu chứng liên quan đến bệnh HIV, sống với ba mẹ, nhận được giúp đỡ xã hội thấp,<br /> có tiền sử sử dụng thuốc chống trầm cảm, lo âu.<br /> Từ khóa: Trầm cảm, Rối loạn lo âu, Giúp đỡ xã hội, Triệu chứng HIV, CES-D, HAM-A, MSPSS,<br /> HSI.<br /> ABSTRACT<br /> DEPRESSION AND CORRELATES IN PEOPLE LIVING WITH HIV/AIDS UNDERGOING ARV<br /> Pham Dinh Quyet, Vo Thi Duyen, Huynh Ngoc Van Anh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 285 - 292<br /> <br /> Background: the prevalence of depression in patients undergoing the ARV treatment is higher than<br /> that in the general population and related to health risk behaviors, efficient treatment, quality of life. The<br /> prevalence of depression vary from country to country, in Vietnam, the said statistic has not been entirely<br /> described.<br /> Objectives: To determine the prevalence of depression, and factors related to it in people living with<br /> HIV who undergoing ARV at Outpatient clinic of GoVap district in HCM City.<br /> Methods: a cross-sectional study was conducted on 381 eligible patient attending HIV clinic of GoVap<br /> district in Ho Chi Minh City (Vietnam) from April to July 7, 2017. Participants completed a self-report<br /> <br /> <br /> * Khoa YTCC, Đại học Y Dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Phạm Đình Quyết ĐT: 0965136846 Email: quyetpham1516@gmail.com<br /> Y tế Công cộng 285<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> questionnaire that included demographics, socio- economics status, risk behaviors, social supports,<br /> depression and anxiety symptom, CD4 count, virus load. Depression, anxiety, social supports, related HIV<br /> symptom were assessed using CES-D, HAM-A, MSPSS, HSI, respectively. Chi squared test and<br /> multivariable Poisson analysis were used to explore the association of depression and related factors with p<br /> value of 0.05 as statistical significance.<br /> Results: The prevalence of depression was 39.2%. Most of the participants were in the 30-49 age<br /> group, male, stable occupations, living with relatives, attended high school or above. Multivariable analysis<br /> showed that factors such as living with relatives, class of social support, HIV symptoms, grade of anxiety,<br /> history of using anti-depression or anti-anxiety were related to depression.<br /> Conclusion: People with HIV who undergo ART should be more concerned with their mental health,<br /> especially those having low social supports, living with their relatives, HIV symptoms, and history of using<br /> anti-depression or anti-anxiety.<br /> Keywords: Depression, Anxiety Disorder, Social Support, HIV Symptoms, CES-D, HAM-A, MSPSS.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ quan ở những người nhiễm HIV/AIDS đang<br /> điều trị ARV tại phòng khám ngoại trú HIV<br /> Hiện tại trên Thế Giới năm 2015 có khoảng quận Gò Vấp, Tp.HCM năm 2017.<br /> 36,7 triệu người mắc bệnh HIV(18). Ước tính số<br /> người mới mắc giảm còn 35% so với năm 2000, ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> và 7,8 triệu người được cứu sống là do hiệu Đối tượng nghiên cứu<br /> quả của điều trị ARV(30). Những người có Bệnh nhân HIV/AIDS đang điều trị ARV<br /> những rối loạn về tâm thần có khả năng: thất lớn hơn 1 tháng và người lớn hơn 18 tuổi,<br /> bại điều trị cao hơn(1), tuân thủ điều trị kém đồng ý tham gia vào nghiên cứu, và loại ra<br /> hơn(2,3), chất lượng cuộc sống thấp hơn(3,5), kì khỏi nghiên cứu những người không biết chữ,<br /> vọng sống thấp, thay đổi tế bào CD4 (Lympho thiểu năng về tâm thần, phụ nữ đang mang<br /> T CD4+)(1), có các hành vi nguy cơ lây truyền thai, đối tượng trong tình trạng cấp cứu, và<br /> cao hơn so với những người không có vấn đề không tìm được hồ sơ bệnh án.<br /> về sức khỏe tâm thần(19,25).<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện tự<br /> Trong các bệnh về tâm thần kinh ở nhóm tháng 4 đến tháng 7 tại phòng khám<br /> người HIV/AIDS thì tỷ lệ mắc cao nhất là trầm HIV/AIDS quận Gò Vấp Tp.HCM. Với kỹ<br /> cảm, và thay đổi theo từng quốc gia, khoảng thuật chọn mẫu thuận tiện trên những bệnh<br /> từ 20% đến 55%(3,9,10,13,26). Trong khi đó tỷ lệ này nhân HIV/AIDS đang điều trị ARV, cỡ mẫu tối<br /> ở dân số chung là khoảng 4,4%(31). Hiện tại, đã thiểu là 381 người được tính dựa vào công<br /> có một số nghiên cứu tại Việt Nam báo cáo tỷ thức ước lượng một tỷ lệ trong dân số(8), với tỷ<br /> lệ trầm cảm ở nhóm người HIV/AIDS thay đổi lệ trầm cảm dựa theo nghiên cứu của tác giả<br /> từ 18,7 - 42%(10,14,27). Tuy nhiên, các nghiên cứu Huỳnh Ngọc Vân Anh (p=0,42)(14), xác suất sai<br /> chưa bao quát về các vấn đề người nhiễm HIV lầm loại 1 bằng 0,05 và sai số biên cho phép là<br /> gặp phải trong quá trình điều trị ARV. 0,05.<br /> Hiện tại, Phòng khám và điều trị ngoại trú Những người đủ tiêu chí đưa vào sẽ được<br /> HIV quận Gò Vấp Tp.HCM có khoảng 1.000 phỏng vấn thông qua bộ câu hỏi tự điền. Bộ<br /> bệnh nhân khám và điều trị ARV, chưa có câu hỏi gồm 84 câu, chia làm các nội dung bao<br /> nghiên cứu về trầm cảm tại đây. Vì vậy, gồm đặc điểm dân số xã hội, hành vi nguy cơ,<br /> nghiên cứu này được tiến hành với mục tiêu đặc điểm lây nhiễm và điều trị, giúp đỡ xã hội,<br /> là: Xác định tỷ lệ trầm cảm và các yếu tố liên<br /> <br /> <br /> <br /> 286 Chuyên Đề Y tế Công cộng – Khoa học Cơ bản<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> triệu chứng liên quan đến bệnh HIV, rối loạn Giúp đỡ xã hội<br /> tâm thần. Sử dụng thang đo MSPSS<br /> Trầm cảm (Mutidimensional scale of perceived social<br /> Đánh giá qua thang đo Center for support, MSPSS)(6): gồm 12 câu hỏi, thu thập<br /> epidemiologic study depression scale (CES- các dữ kiện liên quan đến giúp đỡ từ gia đình,<br /> D)(22), gồm 20 câu thể hiện các mức độ tương từ bạn bè và từ người quan trọng khác. Mỗi<br /> ứng với số ngày trải qua trong tuần gần nhất, câu hỏi với 7 mức lựa chọn tương ứng với rất<br /> trong đó 0 điểm là không có hoặc có