TRƯ NG . I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊNLÊ TRƯƠNG HI UTÁC . NG C A D CH CÚM GIA C M . N TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC, GIA C M HUY N CHÂU THÀNH T NH AN GIANGBÁO CÁO KHOÁ LU N T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔNAn Gian

Chia sẻ: G G | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

TRƯ NG . I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN LÊ TRƯƠNG HI U TÁC . NG C A D CH CÚM GIA C M . N TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC, GIA C M HUY N CHÂU THÀNH T NH AN GIANG BÁO CÁO KHOÁ LU N T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN An Giang, Tháng 6. 2007 .TRƯ NG . I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN LÊ TRƯƠNG HI U TÁC . NG C A D CH CÚM GIA C M . N...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TRƯ NG . I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊNLÊ TRƯƠNG HI UTÁC . NG C A D CH CÚM GIA C M . N TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC, GIA C M HUY N CHÂU THÀNH T NH AN GIANGBÁO CÁO KHOÁ LU N T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔNAn Gian

TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN LÊ TRƯƠNG HI U TÁC ð NG C A D CH CÚM GIA C M ð N TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC, GIA C M HUY N CHÂU THÀNH T NH AN GIANG BÁO CÁO KHOÁ LU N T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN An Giang, Tháng 6. 2007
TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P – TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN LÊ TRƯƠNG HI U TÁC ð NG C A D CH CÚM GIA C M ð N TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI GIA SÚC, GIA C M HUY N CHÂU THÀNH T NH AN GIANG BÁO CÁO KHOÁ LU N T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN GIÁO VIÊN HƯ NG D N Ths. Nguy n Bá Trung An Giang, Tháng 6. 2007
C mt Em xin chân thành c m ơn Th y Nguy n Bá Trung ñã t n tình hư ng d n và truy n ñ t kinh nghi m quý báu ñ em hoàn thành lu n văn. Em xin chân thành c m ơn quý Th y, Cô trong Khoa Nông Nghi p – Tài Nguyên Thiên Nhiên Trư ng ð i h c An Giang, cùng các Th y, Cô th nh gi ng ñã gi ng d y và truy n ñ t ki n th c cho em trong su t khoá h c. Em xin c m ơn cán b phòng thí nghi m, cán b thư vi n và t t c các b n sinh viên l p Phát Tri n Nông Thôn DH3 ñã giúp ñ , t o ñi u ki n thu n l i và ñ ng viên em trong su t khoá h c cũng như trong su t th i gian làm lu n văn. Em xin g i l i c m ơn ñ n quí th y cô ph n bi n ñã có nh ng nh n xét, ý ki n ñóng góp ñ lu n văn c a em ñư c hoàn ch nh. i
Tóm lư c ð tài này nh m xác ñ nh t ng ñàn gia súc, gia c m trư c cúm và sau cúm gia c m, ñánh giá tác ñ ng c a d ch cúm ñ n ho t ñ ng chăn nuôi ñ a bàn huy n Châu Thành, t nh An Giang và kh o sát cơ c u ñàn gia súc, gia c m sau d ch cúm. K t qu ñ tài cho th y: - Cơ c u ñàn v t nuôi làm ngu n thu nh p chính trư c và sau d ch cúm v n không thay ñ i: heo, bò và v t. ðây là cơ c u ñàn có ti m năng phát tri n c a huy n Châu Thành. - T ng ñàn gia c m gi m nhi u vào năm 2004 và ñư c ph c h i trong năm 2005: năm 2003 (26.715 con), năm 2004 (16.572 con), năm 2005 (27.943 con). - T ng ñàn gia súc tăng t năm 2003 ñ n 2005: năm 2003 (1.527 con), năm 2004 (1.754 con), năm 2005 (2.003 con). - Tr ng i chính trong ho t ñ ng chăn nuôi là giá bán chi m 56,8 % h và b nh t t chi m 37,8 % h , nguyên nhân là do tác ñ ng c a d ch cúm gia c m. - Y u t quy t ñ nh thành công trong chăn nuôi chính là ngu n v n chi m 85,6 % h . D ch cúm gia c m tác ñ ng ch y u ñ n: t ng ñàn v t nuôi, k thu t nuôi gia c m, chi phí th c ăn, ñ u tư lao ñ ng, ch trương phát tri n chăn nuôi c a chính quy n ñ a phương. ii
M cl c N i dung Trang C mt ..........................................................................................................i Tóm lư c ..........................................................................................................ii M c l c ............................................................................................................iii Danh sách b ng..................................................................................................v Danh sách hình ..................................................................................................v Chương 1. Gi i thi u...........................................................................................1 1.1. ð t v n ñ ...............................................................................................1 1.2. M c ñích .................................................................................................1 Chương 2. Lư c kh o tài li u ...........................................................................2 2.1. Nh ng hi u bi t cơ b n v cúm gia c m ....................................................2 2.2. Tình hình d ch cúm gia c m trên th gi i ....................................................4 2.3. Tình hình d ch cúm gia c m Vi t Nam .................................................5 2.4. Tình hình d ch cúm gia c m An Giang ....................................................8 2.5. Các ch trương – chính sách ............................................................... 10 Chương 3. V t li u và phương pháp nghiên c u ..........................................12 3.1. V t li u ................................................................................................. 12 3.2. Phương pháp ........................................................................................ 12 3.2.1. Phương pháp thu th p s li u ............................................................. 12 3.2.2. Phương pháp ti n hành ................................................................... 12 3.2.3. Ch tiêu theo dõi .................................................................................. 13 3.3. Phân tích th ng kê .............................................................................. 13 Chương 4. K t qu và th o lu n ....................................................................14 4.1. ð c ñi m nông h .............................................................................. 14 4.1.1. Tu i và trình ñ h c v n c a ch h ...................................................... 14 4.1.2. Kinh nghi m chăn nuôi ..................................................................... 15 4.1.3. Di n tích ñ t nông h ..................................................................... 15 4.1.4. Ngu n thông tin cho ho t ñ ng chăn nuôi ............................................. 17 4.1.5. Tình hình tài chính nông h .................................................................. 17 4.2. ng phó c a chính quy n ñ a phương và ph n ng c a ngư i chăn nuôi khi có thông tin d ch cúm gia c m ................................................................. 18 4.2.1. ng phó c a chính quy n ñ a phương khi có thông tin d ch cúm iii
gia c m .............................................................................................. 18 4.2.2. Ph n ng c a ngư i chăn nuôi khi có thông tin d ch cúm gia c m ......... 18 4.3. Ho t ñ ng chăn nuôi c a h t khi có d ch cúm x y ra ............................ 19 4.3.1. Qui mô nuôi .................................................................................... 19 4.3.1.1. Bi n ñ ng s lư ng v t nuôi khi có thông tin d ch cúm ...................... 19 4.3.1.2. Lo i v t nuôi làm ngu n thu nh p chính ............................................ 21 4.3.2. K thu t nuôi .................................................................................... 22 4.3.2.1. Phương th c nuôi .............................................................................. 22 4.3.2.2. K thu t nuôi .................................................................................... 22 4.3.3. ð u tư con gi ng .................................................................................. 23 4.3.4. Chi phí th c ăn .................................................................................... 24 4.3.5. ð u tư lao ñ ng t khi có thông tin d ch cúm x y ra ............................. 24 4.3.6. Bi n ñ ng ñàn gia súc gia c m sau d ch cúm ........................................ 25 4.3.7. Tr ng i chính trong ho t ñ ng chăn nuôi t tháng 12/2003 – 2005 ...... 26 4.3.8. Y u t quy t ñ nh thành công trong chăn nuôi ...................................... 26 4.3.9. K ho ch trong th i gian t i .................................................................. 27 Chương 5. K t lu n và khuy n ngh ............................................................29 5.1. K t lu n .......................................................................................... 29 5.2. Khuy n ngh .......................................................................................... 29 Tài li u tham kh o .................................................................................. 30 iv
Danh sách b ng B ng 1: T l (%) h theo ñ tu i và trình ñ h c v n c a ch h --------------------- 14 B ng 2: Kinh nghi m c a h chăn nuôi t i huy n Châu Thành t nh An Giang --------- 15 B ng 3: T l (%) h có t ng di n tích theo các mô hình ------------------------------- 16 B ng 4: T l (%) h thu nh n các thông tin cho ho t ñ ng chăn nuôi ------------------ 17 B ng 5: S lư ng gia c m b tiêu hu ------------------------------------------------------ 18 B ng 6: Bi n ñ ng s lư ng v t nuôi t năm 2003 ñ n 2005 ----------------------------- 20 B ng 7: S lư ng v t nuôi t 2003 ñ n 2005 ------------------------------------------------ 20 B ng 8: M c ñ thay ñ i k thu t nuôi ------------------------------------------------------ 22 B ng 9: ð u tư con gi ng ----------------------------------------------------------------- 23 B ng 10: M c ñ ñ u tư chi phí th c ăn cho v t nuôi t khi có d ch cúm -------------- 24 B ng 11: M c ñ ñ u tư lao ñ ng t khi có thông tin d ch cúm -------------------------- 25 B ng 12: M c ñ bi n ñ ng ñàn t khi có d ch cúm --------------------------------------- 25 B ng 13: M t s tr ng i chính trong chăn nuôi -------------------------------------------- 26 B ng 14: Y u t quy t ñ nh thành công trong chăn nuôi ----------------------------------- 27 B ng 15: K ho ch trong th i gian t i -------------------------------------------------------- 28 Danh sách hình Hình 1: H l y v t nuôi làm ngu n thu nh p chính ----------------------------------------- 21 v
Chương 1 Gi i thi u 1.1. ð t v n ñ Cúm gia c m (còn g i là cúm chim, cúm gà, cúm týp A) là b nh cúm gây b i m t týp virus cúm s ng trên loài có lông vũ, nhưng có th lây nhi m sang nhi u loài ñ ng v t có vú. B nh ñư c xác ñ nh l n ñ u tiên Montenergro vào ñ u nh ng năm 1900 và hi n ñư c bi t là có m t trên kh p th gi i. Ch ng cúm gia c m H5N1 xu t hi n năm 1997 t i H ng Công nhi u kh năng là ngu n gây d ch cúm gia c m trên ñàn gia c m c a nhi u nư c châu Á t cu i năm 2003 ñ n nay (C m Tú, 2007). nư c ta d ch cúm gia c m xu t hi n vào tháng 12 năm 2003 và ñ n tháng 5 năm 2005, c nư c ñã x y ra ba ñ t d ch cúm và tái phát d ch ñ u có gia c m b ch t ñã gây thi t h i r t l n cho ngành chăn nuôi gia c m nói riêng và cho n n kinh t c nư c nói chung. N u d ch cúm gia c m Vi t Nam ñư c coi là ñi m nóng c a th gi i thì An Giang ñang là ñi m nóng c a Vi t Nam. Ba ñ t d ch cúm và tái phát d ch ñ u có gà, v t b nh ch t các ñ a phương. T ng ñàn gia c m An Giang hơn hai tri u con nên d ch cúm x y ra ñã gây thi t h i không ít ñ n n n kinh t nói chung và tình hình chăn nuôi nói riêng c a t nh (Cao Tâm, Báo An Giang, 2005). Là m t ph n t nh An Giang nên huy n Châu Thành cũng ch u nh hư ng c a d ch cúm. Nó nh hư ng ñ n ñ i s ng, s n xu t và tình hình chăn nuôi gia súc, gia c m c a ngư i dân trên ñ a bàn. Nh m kh o sát cơ c u ñàn gia súc, gia c m sau cúm và ti m năng gi ng v t nuôi có tri n v ng phát tri n trong tương lai huy n Châu Thành, chúng tôi ti n hành ñ tài “Tác ñ ng c a d ch cúm gia c m ñ n tình hình chăn nuôi gia súc, gia c m huy n Châu Thành t nh An Giang”. 1.2. M c ñích Xác ñ nh t ng ñàn gia súc, gia c m trư c và sau cúm . ðánh giá tác ñ ng c a d ch cúm gia c m ñ n tình hình chăn nuôi gia súc, gia c m huy n Châu Thành Kh o sát cơ c u ñàn gia súc, gia c m sau d ch cúm. 1
Chương 2 Lư c kh o tài li u 2.1. Nh ng hi u bi t cơ b n v cúm gia c m Cho ñ n nay, các chuyên gia thú y trên th gi i ñ u kh ng ñ nh r ng: B nh cúm gia c m (Avian influenza, thư ng ñư c g i là cúm gà) là m t trong nh ng b nh truy n nhi m c p tính gia c m, lây lan r t nhanh, t l ch t cao (100% s gà b b nh), lây nhi m cho nhi u lo i gia c m và chim tr i, t ng gây thi t h i r t l n cho ngành chăn nuôi gà nói riêng và chăn nuôi gia c m nói chung nhi u nư c trên th gi i trong th k XX. Cúm là m t b nh truy n nhi m c p tính ñư ng hô h p do virus cúm gây ra. Virus cúm có 3 type A, B, C. Virus d b tiêu di t nhi t ñ thư ng nhưng có s c s ng khá dai d ng nhi t ñ th p. Cũng chính vì lý do này nên b nh cúm thư ng r lên vào mùa ðông – Xuân. Tên c a m i lo i virus cúm ñư c vi t t t b ng các ch “H” và “N”. V i ngư i nh ng virus t ng gây b nh là t H1 ñ n H3 (t t c có 15 virus H); còn v i virus N thì ch có N1 và N2 có th gây b nh cho ngư i. D ch cúm hi n t i là do virus H5N1 gây nên, lan truy n r t nhanh trong gia c m, gây ch t hàng ñàn. Lo i virus này ñư c g i là H5N1 vì nó mang 2 lo i protein b m t là Hémagglutinine H5 và Neuraminidase N1. H và N là 2 protein ñ c trưng trong các virus cúm, nhưng H5N1, hai protein này k t h p v i nhau khi n cho virus xâm nh p d dàng vào t bào và ti p t c nhân ñôi, lây lan sang các t bào khác. Trong dòng các virus cúm, H5N1 là lo i có m c ñ ho t ñ ng lây nhi m l n nh t, do khi ñã xâm nh p vào t bào, nó s nh n bi t ñư c axit Sialic alpha 2 và 3, ho t ch t có m t trên b m t t t c các t bào trong cơ th gia c m. ðây có th coi là tính ch t ñ c trưng c a virus cúm H5N1. Nh H5 và N1 ph i h p v i nhau, virus có th t do di chuy n trong t t c các mô c a gia c m, t ñó phá hu h u h t các cơ quan n i t ng c a gia c m như: h hô h p, tiêu hoá, … gây t vong cho con v t (Vũ Qu c Khánh, 2005). B nh cúm gà lây truy n r t nhanh t gà b nh sang gà kh e qua ñư ng hô h p và ñư ng tiêu hóa theo hai cách: Lây nhi m tr c ti p, do gà kh e ti p xúc tr c ti p v i gà b nh; lây gián ti p qua không khí, d ng c chăn nuôi, xe c v n chuy n, phân rác, th c ăn, nư c u ng... có ch a m m b nh. Th i gian b nh c a gà r t ng n, t vài gi ñ n 3 ngày, tính t khi nhi m virút ñ n khi xu t hi n tri u ch ng lâm sàng ñ u tiên. Trong cơ th gia c m, virút nhân lên r t 2
nhanh, gây tr ng thái nhi m trùng huy t, viêm ñư ng hô h p và xu t huy t tràn lan n i t ng cũng như các t ch c dư i da và cơ. Gà b nhi m virút và phát b nh t t c các l a tu i v i các tri u ch ng ñi n hình sau: Nhi t ñ cơ th tăng ñ t ng t, t 4400C ñ n 4600C (gà bình thư ng: nhi t ñ cơ th t 4000C-4300C), ñi l i lo ng cho ng, xiêu v o, run r y; khó th , khi th ph i há mi ng, ho kh c, ch y d ch m t, d ch mũi và d t dãi liên t c; mào và tích (mào dư i, y m) sưng ñ , m ng nư c và xu t huy t; k t m c m t sưng thũng; a ch y r t n ng, phân xanh vàng ñôi khi có l n máu; trên m t da, ñ c bi t c da chân có nhi u ñám t huy t, xu t huy t màu ñ s m. M khám gà b nh, th y: mũi gà b viêm xu t huy t và t t l i; mào và tích sưng thũng, ñ s m, trong ñó có ch a d ch; viêm ho i t và xu t huy t tràn lan gan, lách, th n, ph i và cơ tim; t y t ng phù n có nh ng v ch vàng và ñ s m xen k ; viêm xu t huy t toàn b niêm m c ñư ng tiêu hóa, niêm m c d dày cơ, niêm m c d dày tuy n, ru t non, ru t già, manh tràng; xu t huy t dư i da và t ch c cơ, ñ c bi t là vùng da chân. Các bác sĩ thú y cũng lưu ý r ng xu t huy t tuy n niêm m c d dày r t d nh m v i b nh Niucatxơn gà; gan xung huy t, phù n có các ñi m ho i t r t d nh m v i b nh t huy t trùng gia c m. Gà, v t, gà tây... b b nh thư ng th c p tính, t l ch t 100%. Tuy nhiên, trong th c t , ngư i ta cũng g p (nhưng r t hi m) gia c m b nhi m ch ng virút cúm có ñ c l c th p, gây th b nh nh ho c mang virút m t s loài chim hoang dã. ðó chính là ngu n tàng tr và truy n bá m m b nh trong t nhiên. Các nhà khoa h c M cũng ñã phân l p ñư c virút cúm gà (nhóm A) t l n (năm1970), t nhi u lo i chim hoang dã. Cúm gia c m nhi m virút H5N1 ñư c coi là nguy hi m nh t. Nó ñã bi n ñ i nhanh chóng, r t khó ki m soát, không ch làm ngư i ch t, mà còn có th gi t h i nhi u loài khác, trong ñó có loài g m nh m và các lo i ñ ng v t như l n, h , và mèo... Loài vi rút này có kh năng t n t i trong phân gà và th t c a nh ng con gà ñã ch t, không c n ñ n môi trư ng máu và t bào s ng. Nh ng loài chim di cư bơi dư i nư c, ph n l n là loài v t hoang, là ngu n mang vi rút cúm gia c m, nhưng chúng có th kháng l i s lây nhi m. Các lo i gia c m, bao g m gà, gà tây, v t, ng ng, thư ng d b nhi m vi rút cúm gia c m và phát tri n thành d ch . S ti p xúc tr c ti p ho c gián ti p gi a nh ng loài chim di cư v i gia c m thư ng gây ra d ch gia c m. Các ch bán gia c m s ng cũng ñã góp ph n ñáng k làm cho d ch cúm gia c m lan r ng. 3
2.2. Tình hình d ch cúm gia c m trên th gi i Theo Hà Yên (2005), d ch cúm gia c m trên th gi i b t ñ u xu t hi n t th k XIX, l n ñ u tiên x y ra Italia, và virus b nh nguyên ñư c xác nh n vào năm 1955. Ti p ñ n, vào năm 1918 – 1919, th gi i ch ng ki n m t ñ i d ch cúm gia c m mà ñ n nay, nó làm cho loài ngư i kinh s vì m c ñ tr m tr ng và con s t vong lên ñ n 40 tri u ngư i… Các s li u có s c thuy t ph c có ñư c sau này cho th y ñ i d ch cúm năm 1918 là do virus cúm type A (H1N1) gây ra và ñây là virus r t gi ng v i virus hi n chúng ta v n g p l n và m t s nư c. T ñó tr ñi, ñã có thêm 3 ñ i d ch n a ñư c ghi nh n, ñó là: “Cúm Châu Á” (Asian Flu) do virus type A (H2N2) gây nên năm 1957; “Cúm Hong Kong” (Hong Kong Flu) do virus cúm type A (H3N2) gây ra năm 1968 và “Cúm Nga” (Russian Flu) do virus cúm type A (H1N1) gây ra năm 1977. Cũng tương t như v y, ñ i d ch năm 1957 không ph i là virus type H1N1 như trư c ñây mà là do virus H2N2 và ñ i d ch cúm năm 1968 là do virus H3N2 gây nên. T cu i năm 2003 ñ n nay, ñã có 11 nư c và vùng lãnh th xu t hi n d ch cúm gia c m H5N1 g m Hàn Qu c, Nh t B n, Thái Lan, Campuchia, Lào, Indonesia, Trung Qu c, Malaysia, Hong Kong và Vi t Nam. Theo s li u th ng kê c a T Ch c Y T Th Gi i (2005) cho th y, k t năm 2003 ñ n ñ u tháng 10-2005 ñã có 63 ca t vong do vi rút H5N1 khu v c ðông Nam Á và hàng tri u gia c m ñã b bu c ph i tiêu h y, gây thi t h i cho ngành công nghi p gia c m kho ng 10-15 t USD. Nhưng trong kho ng th i gian g n cu i năm 2005, d ch cúm gia c m ñã không ch còn là m i hi m h a c a riêng Châu Á mà ñã lan sang Châu Âu (Nga, Rumani, Th Nhĩ Kỳ), th m chí còn có m t m c ñ nh c Nam M (Cômlômbia v i lo i virút H9 ít nguy hi m hơn so v i ch ng H5N1). Ngày 13 và 15-10-2005, Rumani, Th Nhĩ Kỳ, Hy L p và c Cômlômbia ñã thông báo phát hi n các trư ng h p nhi m cúm gia c m ñ u tiên và ph i ti n hành thiêu h y hàng nghìn con gà và áp d ng các bi n pháp cách ly. T i Rumani, các nhà ch c trách ñã c m các ho t ñ ng săn b n vùng châu th sông ðanúyp - nơi xu t hi n d ch b nh. Kho ng 3.400 ngư i dân sinh s ng t i khu v c này ñã ñư c xét nghi m và tiêm v c xin phòng cúm. Nh ng l i c nh báo c a các t ch c và chuyên gia y t qu c t v “th m h a” và nguy cơ cúm gia c m bi n ñ i thành m t loài vi rút có kh năng lây tr c ti p t ngư i sang ngư i, và tâm ñi m v n n m Châu Á. N u ñi u này x y ra, thì hàng ch c tri u ngư i s b thi t m ng. Trư c nguy cơ bùng phát ñ i d ch cúm gia c m trên toàn c u, ngày 3-11-2005, t i H i ngh cao c p v y t toàn c u do Liên h p qu c t ch c t i New York ñ ra chi n 4
lư c 7 ñi m nh m chu n b và ch n ñ ng s lây lan c a d ch cúm, c th là: ð u tư hơn n a v cơ s h t ng thú y ñ h n ch s lây lan c a virus; thay ñ i thói quen chăn nuôi gia c m trong nhà và s g n gũi gi a ngư i v i gia c m; xác ñ nh tr ng tâm ho t ñ ng t i các qu c gia khi d ch b nh x y ra; tăng cư ng s n xu t vaccine và thu c ñi u tr cúm ñ m b o ñáp ng ñ nhu c u phòng ch ng b nh; thúc ñ y s minh b ch và h p tác trong lĩnh v c nghiên c u khoa h c phòng ch ng d ch cúm; công b nh ng phát hi n quan tr ng v các lo i virus cúm ñ phòng tránh; phát huy vai trò lãnh ñ o chính tr m c cao nh t khi d ch b nh bùng phát (Vũ Qu c Khánh, 2005). Lê Văn Năm (2007), tính t năm 2003 ñ n nay ñã có 55 nư c và vùng lãnh th ( hay còn g i là n n kinh t ) b d ch cúm gia c m bùng phát làm 250 tri u con gia c m b ch t ho c b thiêu hu b t bu c, có 258 ngư i ñã b ch t. 2.3. Tình hình d ch cúm gia c m Vi t Nam Hà Yên (2005), d ch cúm gia c m x y ra t i Vi t Nam t cu i tháng 12/2003 ñ n gi a năm 2005, ñã có 3 ñ t d ch. ð t d ch ñ u tiên (12/2003 - 27/04/2004) d ch xu t hi n l n ñ u tiên t i Vi t Nam là T nh Hà Tây, Long An và Ti n Giang. T ng s gà và th y c m m c b nh, ch t và tiêu h y hơn 43,9 tri u con, chi m g n 17 % t ng ñàn gia c m. Trong ñó, gà chi m 30,4 tri u con, th y c m 13,5 tri u con. Ngoài ra, có ít nh t 14,8 tri u con chim cút và các lo i chim khác b ch t ho c b tiêu h y. ð t d ch th hai (04/2004 - 11/2004) trong giai ño n này, d ch phát ra r i rác v i quy mô nh các h gia ñình chăn nuôi gia c m. Th i gian cao ñi m nh t là tháng 7, sau ñó gi m d n. ð n tháng 11, c nư c ch còn m t ñi m phát d ch. T ng s gia c m b tiêu h y trong giai ño n này là 84.078 con, trong ñó có g n 56.000 gà, 8.132 v t và 19.950 chim cút. ð t d ch th ba (12/2004 - 05/2005) Trong kho ng th i gian này, d ch ñã xu t hi n 670 xã t i 182 huy n thu c 36 t nh, thành ph (15 t nh phía B c, 21 t nh phía Nam). S gia c m tiêu h y là 470.500 con gà, 825.700 v t, ngan và 551.030 chim cút. B nh xu t hi n t t c các t nh, thành ph thu c vùng ð ng B ng Sông C u Long, nh ng t nh b d ch n ng là Long An, Ti n Giang, B c Liêu, ð ng Tháp... Báo cáo c a Chính ph t i H i ngh "T ng k t 2 năm (2004-2005) phòng ch ng d ch cúm gia c m" cho th y, d ch cúm ñ u năm 2004 ñã làm gi m 0,5 % tăng trư ng t ng thu nh p qu c dân c a qu c gia, tương ñương trên 3.000 t ñ ng. Nhi u h , trang tr i, doanh nghi p chăn nuôi gia c m lâm vào c nh m t tr ng. M t s vùng tuy không có d ch, nhưng vi c duy trì ñàn gia c m r t khó khăn, ñ c bi t ñ i v i nh ng cơ s chăn nuôi t p trung, quy mô l n, do không tiêu th ñư c gia c m, s n ph m gia c m. M c dù ñ t d ch cu i năm 2004-2005 thi t h i tr c ti p không l n, song, thi t h i 5
gián ti p v n ñáng k do nh hư ng ñ n vi c tiêu th , s n xu t và chăn nuôi gia c m. Ư c tính, ngành chăn nuôi ñã m t thêm 500 t ñ ng. Qua 3 ñ t d ch, t ng s ñàn gia c m b ch t, tiêu hu là kho ng 46,6 tri u con. Theo C c Thú y, d ch phát n ng thư ng theo chu kỳ t tháng 12 năm trư c ñ n tháng 3 năm sau, cao ñi m vào cu i tháng 1, ñ u tháng 2. T l m c b nh cao nh t ñàn gà có t 100-500 con; t l này gi m d n nh ng tr i nuôi gà có s lư ng l n. Lo i hình chăn nuôi h n h p các loài gia c m, ñ c bi t là gà v i v t, m c d ch nhi u (Hà Yên, 2005). D ch cúm gia c m di n ra Vi t Nam vào mùa ñông 2004 - 2005 ñã khi n cho giá tr s n lư ng c a ngành chăn nuôi gia c m gi m kho ng 15%. T tr ng c a chăn nuôi gia c m trong t ng thu nh p qu c dân trong năm 2003 là 0,55%. Do ñó vi c gi m giá tr như trên tương ñương v i vi c gi m t ng thu nh p qu c dân c a Vi t Nam trong năm 2004 kho ng 0,08% (t c 0,15 nhân v i 0,55). Con s ư c tính cũng s ngang b ng như v y n u chúng ta xem xét vi c gi m lư ng gia c m, thay vì xem xét vi c gi m s n lư ng. Năm 2003 có kho ng 255 tri u gia c m, nhưng con s ñó ñã gi m xu ng còn 219 tri u con năm 2004, t c kho ng dư i 14%. Giá bán trung bình m t con gia c m t i chu ng kho ng 1USD. V y, thi t h i do gi m lư ng gia c m t năm 2003 ñ n 2004 là kho ng 36 tri u USD. Nh ng thi t h i này có th không ñáng k n u xét trên bình di n c a toàn b n n kinh t vĩ mô, nhưng chúng tàn phá kh c li t ngành s n xu t gia c m, các ngành s n xu t ñ u vào có liên quan và các kênh phân ph i. T i các qu c gia như Vi t Nam nơi mà ph n ch y u c a vi c s n xu t gia c m ñư c ti n hành ngay t i các gia ñình, thì nh hư ng c a d ch b nh s tr c ti p tác ñ ng lên các h gia ñình nông thôn (H ng Phúc, Báo kinh t , 2005). Báo cáo c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn (2005) cho bi t, trong tháng 10- 2005 và ñ u tháng 11-2005, d ch ñã x y ra t i 9 xã, 8 huy n thu c 6 t nh thành ph là: B c Liêu, ð ng Tháp, Qu ng Nam, B c Giang, Thanh Hoá và Hà N i. S gia c m ch t và b tiêu hu là 20.684 con. Như v y, so v i năm 2004, năm 2005 d ch cúm gia c m ñã x y ra trên di n r ng hơn (trên c 3 mi n B c, Trung, Nam). T i mi n B c d ch phát ra s m hơn so v i năm 2004. Báo cáo c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn (2005), trong th i gian t 1/1/2005 ñ n 9/01/2005, s các d ch cúm gia c m có chi u hư ng tăng ñ t bi n, ñã x y ra 47 xã, phư ng, 26 huy n, qu n, th xã c a 9 t nh: Lâm ð ng, Bình Phư c, B n Tre, Ti n Giang, Long An, ð ng Tháp, Thành ph C n Thơ, B c Liêu và Cà Mau. S gia c m m c b nh, ch t và tiêu h y là: 24.339 gà, 33.134 v t và 37.800 cút. 6
Cùng v i s gia tăng s d ch cúm gia c m ñã có 3 trư ng h p ngư i b t vong do nhi m virút cúm H5N1. Theo t ng k t c a B nông nghi p và Phát tri n Nông thôn (2005), ch tính riêng mùa "cúm" năm 2004, t ng s gia c m m c b nh, ch t và tiêu h y kho ng 38,3 tri u con trên 57 t nh, thành trong c nư c. Ư c tính thi t h i c a ngành gia c m c nư c hàng ngàn t ñ ng. Riêng Thành ph H Chí Minh t ng ñàn gia c m các lo i ñã tiêu h y hơn 5 tri u con và t n th t kho ng 120 t ñ ng; chưa k thi t h i c a các ngành có liên quan như ch bi n, phân ph i th c ph m. Năm 2004, Thành ph H Chí Minh cũng ñã chi hơn 60,8 t ñ ng ñ h tr thi t h i cho ngư i chăn nuôi và ch ng d ch. D ch cúm gia c m xu t hi n và bùng phát ñã nh hư ng l n ñ n n n kinh t c a Vi t Nam - m t nư c nông nghi p mà chăn nuôi là ngu n thu nh p quan tr ng ñ i v i các h gia ñình nông thôn và là m t trong nh ng ngh có tác d ng xoá ñói gi m nghèo nhanh, có hi u qu . Theo báo cáo c a Chính ph (2005), ñ t d ch cúm ñ u năm 2004 ñã làm gi m tăng trư ng T ng thu nh p qu c dân c a qu c gia ñ n 0,5 %, tương ñương trên 3.000 t ñ ng, trong ñó thi t h i trư c ti p do gia c m b ch t và tiêu hu là 1.300 t ñ ng; ñ t d ch cu i năm 2004 – 2005 thi t h i ư c tính 500 t ñ ng. Nhi u h gia ñình, trang tr i, doanh nghi p chăn nuôi gia c m lâm vào c nh m t tr ng do toàn b gia c m b tiêu hu . Theo Ban ch ñ o qu c gia phòng ch ng d ch cúm gia c m (2005), khi ñ i d ch cúm x y ra s tác ñ ng m nh ñ n n n kinh t cũng như các ho t ñ ng kinh t xã h i và s c kho nhân dân. Theo d báo v i dân s c a nư c ta là 82 tri u ngư i, ñ i d ch cúm s gây b nh cho kho ng 16 tri u b nh nhân (20 %), s ngư i t vong kho ng 819.000 – 1.638.000 ngư i (1 –2 %). Tô Long Thành (2006), t ñ u tháng 10/2005 ñ n 25/12/2005, d ch cúm gia c m ñã tái phát và xu t hi n 285 xã, phư ng, th tr n c a 100 qu n, huy n, th xã c a 24 t nh, thành ph . T ng s gia c m m ch t, bu c tiêu hu và tiêu hu t nguy n là 3.735.620 con, trong ñó 1.245.282 gà, 2.005.557 v t, ngan và 484.781 chim cút, b câu, chim c nh. Lê Văn Năm (2007), sau hơn 1 năm Vi t Nam không có d ch thì ngày 19/12/2006 d ch cúm gia c m l i tái phát các ñ a phương thu c hai t nh B c liêu và Cà Mau, ñưa Vi t Nam lên nguy cơ m i c a ñ i d ch l n th 4. 7
2.4. Tình hình d ch cúm gia c m An Giang D ch cúm gia c m có kh năng tái phát, lan r ng trong khu v c ð ng b ng Sông C u Long và ñã có 04 trư ng h p t vong do b lây nhi m vi rút H5N1. Trên ñ a bàn An Giang, t 21-12-2004 ñ n nay ñã có 14 ñi m thu c 06 huy n (Tân Châu, Long Xuyên, Ch M i, Châu Phú, Châu ð c, Tho i Sơn) phát hi n có gia c m dương tính v i H5N1 (Võ Thanh Khi t, 2005). Ngày 07-11-2005, y Ban Nhân Dân T nh An Giang ñã có Công văn s 3179/UBND-KT v vi c tăng cư ng các bi n pháp ngăn ch n d ch cúm gia c m và ñ i d ch cúm ngư i. N i dung công văn ch ñ o r t kiên quy t và c ng r n như: C m nuôi gia c m trong n i ô t i Thành ph Long Xuyên, th xã Châu ð c, các th tr n và các khu ñông dân cư; c m t p trung chim c nh t i các quán gi i khát; t m ng ng vi c t ch c h i chim c nh; c m chăn th v t trên ñ ng ru ng; c m buôn bán gia c m s ng ho c gi t m gia c m t i các ch , các ñi m không ñúng qui ñ nh c a pháp lu t v thú y; c m vi c ch bi n và bán các lo i ti t canh gia súc, gia c m; t m d ng ngay vi c ñưa tr ng vào p ñ s n xu t con gi ng, ñ p tr ng l n và nuôi m i ñ i v i t t c các lo i gia c m trên ph m vi toàn t nh ñ n 28-2-2006 (Chu Mã Giang, 2005). Ngày 26/8/2005, Ban Ch ñ o Tiêm phòng cúm gia c m An Giang ñã kh n trương ti n hành công tác ti p nh n vaccin tiêm phòng cúm gia c m c a Trung ương ñ chu n b cho tiêm thí ñi m và t p hu n cho các k thu t viên chăn nuôi thú y (g m 3 huy n Châu Phú, Long Xuyên, Phú Tân). Cùng th i ñi m này, S Y T và Trung Tâm Y t D phòng t nh cũng chu n b k ho ch ph i h p v i ngành Nông nghi p An Giang t ch c công tác tiêm phòng cúm gia c m cho toàn t nh. ð n tháng 8/2005 Chi c c Thú y ñã phát hành trên 20.000 tài li u bư m, 6.000 áp phích, 72.000 t ñăng ký tiêm phòng, 600 b tài li u t p hu n cho các k thu t viên chăn nuôi thú y. 05 huy n th thành ñã tri n khai k ho ch tiêm phòng: Phú Tân, Châu Phú, Long Xuyên, Châu Thành và Tho i Sơn. Bên c nh vi c chu n b cho công tác tiêm phòng cúm gia c m, các huy n th thành ph ti p t c ki m tra ch t ch các lò p tr ng trên ñ a bàn không cho p n gia c m con, không nuôi m i v t, không cho v t xu ng kênh mương, không cho v t ch y ñ ng, hư ng d n v sinh môi trư ng, v sinh chu ng tr i. Các Tr m thú y ñã tri n khai th c hi n công văn s : 1848 /UBND-KT ngày 13/07/2005 c a U Ban Nhân Dân t nh v công tác phòng ch ng d ch cúm gia c m; chu n b t t l c lư ng, phương ti n, d ng c trang b b o h cho ñ t tiêm phòng cúm gia c m ñ i trà toàn t nh vào ngày 15/9/2005. 8
Tuy tình hình d ch cúm gia c m ñã l ng d u nhưng th i gian t ngày 26/01/2006 ñ n 01/02/2006 Ngành Nông nghi p & Phát Tri n Nông Thôn, Ngành Y t t nh An Giang v n ti p t c th c hi n công tác v sinh tiêu ñ c, ki m d ch thú y trong gi t m , tiêu th gia súc gia c m và s n ph m gia c m; ti p t c th c hi n ch th 23/2005/CT c a U Ban Nhân Dân t nh An Giang v phòng ch ng d ch cúm gia c m. Nguy n Ng c Th (2005) ngày 26/8/2005, ban ch ñ o tiêm phòng cúm gia c m An Giang ñã kh n trương ti n hành công tác ti p nh n vaccin tiêm phòng cúm gia c m c a trung ương ñ chu n b cho tiêm thí ñi m và t p hu n cho các k thu t viên chăn nuôi thú y (g m 3 huy n Châu Phú, Long Xuyên, Phú Tân). Cùng th i ñi m này, S Y T và Trung Tâm Y T D Phòng t nh cũng chu n b k ho ch ph i h p v i ngành Nông Nghi p An Giang t ch c công tác tiêm phòng cúm gia c m cho toàn t nh. Nguy n Ng c Th (2006) tình hình d ch b nh t i ñ a bàn t nh An Giang (09/11/06 - 15/11/06) n ñ nh, không phát hi n gia c m b nh, ch t. Công tác v sinh tiêu ñ c ñư c th c hi n trong tu n cho các khu v c chăn nuôi, gi t m , nơi mua bán gia c m, các phương ti n v n chuy n... g m 86.190 m2. ðã th c hi n xông trùng cho 1.689.250 tr ng v t; tái ki m cho 2.205 con gia c m thành ph Long Xuyên. Th c hi n ki m soát gi t m toàn t nh cho 14.658 trâu bò, heo. L c lư ng thú y ñã ti n hành tiêu h y 400 v t con (huy n Châu Thành, th xã Châu ð c) 30 v t con c a lò p tr ng (xã Phú Vĩnh huy n Tân Châu ). T cu i tháng 4 năm 2005 ñ n nay trên ñ a bàn t nh An Giang không tái phát d ch cúm gia c m do các c p chính quy n, ñoàn th ñ ng lòng t p trung s c l c vào vi c phòng ch ng d ch b nh thông qua m t s vi c làm c th như th c hi n t t công tác tiêm v c xin phòng cúm cho ñàn gia c m, tăng cư ng công tác tuyên truy n nâng cao nh n th c c a ngư i dân, th c hi n t t vi c p n m i thu c m và qu n lý v t ch y ñ ng v i trình t ch t ch và có ki m soát…(Thanh Tuy n, 2007). Khó khăn l n nh t hi n nay An Giang là lư ng gia c m phát sinh liên t c. Theo th ng kê t ñ u năm ñ n nay ñã phát sinh 1 tri u con gia c m, ch y u là ñàn v t ch y ñ ng, nâng t ng s gia c m hi n có ñ t x p x 4 tri u con, tăng 30% so v i cu i năm 2006; nhi u nơi trong t nh còn ñ v t chăn th xu ng lòng kinh, r ch; mua con gi ng trôi n i; nuôi nh l khó t p trung gia c m ñ tiêm phòng; tuy hi n nay chưa có lúa nhưng v t v n ch y ñ ng liên t c khó qu n lý (Theo Thông T n Xã Vi t Nam, 2007). 9
2.5. Các ch trương - chính sách Ngày 28-10- 2005, B trư ng B Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn Cao ð c Phát ñã ký quy t ñ nh yêu c u t m d ng nh p kh u t t c các lo i gia c m, chim c nh t nư c ngoài vào Vi t Nam t ngày 1-11-2005 ñ n 31-3-2006. ðây là m t bi n pháp nh m ngăn ch n d ch cúm gia c m (Thông T n Xã Vi t Nam, 2005). T ng c c H i quan ban hành công văn s 4843/TCHQ-GSQL yêu c u C c H i quan các t nh, thành ph th c hi n ngay vi c t m d ng làm th t c nh p kh u t t c các lo i gia c m, chim c nh t nư c ngoài vào Vi t Nam t 2005 cho ñ n h t ngày 31-3- 2006 (SGGP, 2005). Theo B Tài chính (2005), Nhà nư c còn b o ñ m dùng ti n ngân sách ñ h tr 100 % ti n th c ăn nuôi dư ng ñàn gia c m g c gi ng, g c quý hi m do không tiêu th ñư c s n ph m trong th i gian b n tháng, d tính t 1-12-2005 ñ n 31-3-2006. C c trư ng C c Thú y (B Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn) (2005) cho bi t, C c Thú y v a có văn b n yêu c u các ñ a phương không nuôi gia c m trong n i thành, n i th và kiên quy t ng ng p m i th y c m ñ n 28/2/2007. ðây là m t trong nh ng bi n pháp lâu dài nh m h n ch s lây lan và bùng phát d ch cúm gia c m, do C c Thú y ñ xu t ñ tri n khai trong th i gian t i. Trư c m t, C c Thú y v n khuy n khích gi m ñàn và gi m chăn nuôi nh l trong các h gia ñình. Bên c nh ñó, chuy n ñ i ngành ngh cho nh ng ngư i chăn nuôi gia c m và t ch c tiêm phòng cho ñàn gà t m t ngày tu i ngay t khi m i p n . Theo Ban ch ñ o qu c gia phòng ch ng d ch cúm gia c m (2005), m t s chính sách ñư c áp d ng trong công tác phòng ch ng b nh cúm gia c m là: h tr ngư i chăn nuôi 5.000 ñ ng/ 1 con gia c m b tiêu hu ; h tr toàn b kinh phí cho tiêu hu gia c m như thu c sát trùng, nguyên nhiên li u và công tiêu hu , l y t ngu n kinh phí d phòng ngân sách ñ a phương năm 2004. H tr 18.000 ñ ng/ 1 con thu c m b tiêu hu , gi t m b t bu c trong ñàn dương tính v i huy t thanh. ð ngăn ch n d ch cúm gia c m lây lan, C c Thú y (2005) ñ ngh các S Nông nghi p và Phát Tri n Nông Thôn và Chi c c Thú y các t nh, thành ph tr c thu c Trung ương: Thi t l p các tr m, ch t ki m d ch b trí ñ l c lư ng ho t ñ ng 24/24 gi và có ñ ñi u ki n v t tư k thu t ñ x lý tiêu hu gia c m và s n ph m gia c m v n chuy n trái phép. Thành l p các ñ i công tác lưu ñ ng v a giám sát phát hi n d ch b nh v a ki m d ch x lý ñ ng v t và s n ph m ñ ng v t không ñ ñi u ki n v n chuy n. ðây là yêu c u ñã ñư c ñ c p trong các Ch th c a Chính ph , Hư ng 10
d n c a Ban ch ñ o Qu c gia phòng ch ng d ch cúm gia c m, c a B Nông nghi p & Phát Tri n Nông Thôn và B Tài chính. ð b o v an toàn s c kho c a c ng ñ ng, nhanh chóng ñ t m c tiêu d p t t d ch trong th i gian s m nh t, Th tư ng Chính ph (2005) ch th : y ban nhân dân các ñ a phương, b , ngành ch c năng ti p t c t p trung ch ñ o quy t li t và ñ ng b các bi n pháp phòng ch ng d ch cúm gia c m ñã ñư c Th tư ng Chính ph ch ñ o t i công văn s 65/TTG - NN ngày 17 tháng 1 năm 2005 và Thông báo s 21/TB - VPCP ngày 21 tháng 1 năm 2005 c a Văn phòng Chính ph , không ñư c m t c nh giác, buông lơi ch ñ o, ph i phân công cán b lãnh ñ o và cán b chuyên môn thư ng tr c ch ñ o ki m tra, ñôn ñ c công tác phòng ch ng d ch trong d p T t Nguyên ðán. T m d ng p tr ng s n xu t con gi ng và nuôi m i thu c m (v t, ngan, ng ng) và chim cút. Theo Th tư ng Nguy n T n Dũng (2005), các ñ a phương c n ch ñ ng gi m ñàn gia c m, ñ c bi t các thành ph , các khu ñô th , không bán gà con và không cho p tr ng. ð ng th i, các ñ a phương ch ñ ng th c hi n các bi n pháp phù h p ñ gi t m và tiêu hu gia c m nhưng ph i ki m d ch ch t ch ñi ñôi v i vi c ch ñ ng ki m soát, v n chuy n, buôn bán gia c m, th c hi n t t các bi n pháp phòng ch ng d ch v i m c tiêu cao nh t là b o v an toàn tính m ng c a ngư i dân. ð i v i cơ s gi ng gia c m g c, C c Nông nghi p (2005) yêu c u ph i l p ngay vành ñai an toàn vùng an toàn và vùng ñ m. L p ch t ñ theo dõi và nghiêm c m vi c ñưa gia c m s ng và s n ph m gia c m t nơi khác ñ n vùng này. Khi có d ch ph i tiêu hu toàn b gia c m trong vùng khi có d ch. Trong khu v c tr i chăn nuôi gia c m gi ng g c, gi ng quý hi m ph i th c hi n cách ly nghiêm ng t, không ñư c nuôi ñ ng v t khác… C c cũng quy ñ nh, nh ng cơ s chăn nuôi gia c m gi ng g c, quý hi m chưa b d ch thì ph i ti n hành thay th ñ s lư ng gi ng sau ñó lo i ñàn gi ng cũ. Các cơ s chăn nuôi gi ng l p k ho ch s n xu t, k c nh p kh u gi ng m i sau khi d ch cúm gia c m ñư c d p t t, ñ ng th i quy ho ch l i cơ s chăn nuôi gi ng gia c m ñ ñ m b o an toàn d ch b nh. . 11
Chương 3 V t li u và phương pháp nghiên c u 3.1. V t li u Các s li u th c p t i ñ a bàn nghiên c u. Phi u ñi u tra. Phương ti n ñi l i và văn phòng ph m. Các ph n m m như: Microsoft Word, Microsoft Excel, SPSS… 3.2. Phương pháp 3.2.1. Phương pháp thu th p s li u Thu th p s li u th c p v t ng ñàn gia súc, gia c m t năm 2003 ñ n năm 2005 t i 3 xã: Xã C n ðăng có s lư ng nuôi cao nh t. Xã Vĩnh Bình có s lư ng nuôi trung bình. Xã Tân Phú có s lư ng nuôi th p nh t. M i xã ñi u tra 30 h gia ñình có chăn nuôi gia súc, gia c m. Như v y, t ng s m u c n ñi u tra là 90. 3.2.2. Phương pháp ti n hành Thu th p s li u th c p. Ph ng v n ngư i am hi u (cán b thú y ñ a bàn, nông dân am hi u…). T h p câu h i. Ph ng v n th . Hoàn ch nh b ng h i ñã thi t k s n. Mã hóa và nh p s li u. Phân tích s li u ñã thu th p. T ng h p vi t báo cáo. Th i gian th c hi n ñ tài: t tháng 1/2006 ñ n tháng 4/2006. ð a ñi m th c hi n ñ tài: huy n Châu Thành, t nh An Giang. 12
3.2.3 Ch tiêu theo dõi T ng ñàn gia súc trư c và sau d ch cúm gia c m. ðánh giá cơ c u ñàn gia súc, gia c m sau cúm. Gi ng v t nuôi có tri n v ng phát tri n sau d ch cúm. Di n bi n giá c gia súc, gia c m t năm 2003 ñ n 2005. 3.3. Phân tích th ng kê Mã hoá s li u, nh p s li u b ng Microsoft Excel. Phân tích s li u b ng SPSS (Statistical Package for Social Sciences). 13