TRÖÔØNG HÔÏP LAÂM SAØNG: CHEØN EÙP DAÂY THAÀN KINH TOÏA<br />
TRONG KHUNG CHAÄU<br />
Traàn Coâng Thaéng*<br />
<br />
TOÙM TAÉT<br />
Cheøn eùp daây thaàn kinh toaï ngoaøi coät soáng laø moät beänh lyù hieám gaëp. Nhaân moät tröôøng hôïp beänh nhaân<br />
bò cheøn eùp daây thaàn kinh toïa trong khung chaäu, chuùng toâi muoán trình baøy bieåu hieän laâm saøng, ñieän cô vaø<br />
hình aûnh hoïc cuûa nhoùm beänh naøy. Trong caùc phöông tieän chaån ñoaùn, laâm saøng vaø hình aûnh MRI vuøng<br />
moâng coù giaù trò chaån ñoaùn cao nhaát.<br />
<br />
SUMMARY<br />
CASE REPORT: INTRA-PELVIC COMPRESSION OF THE SCIATIC NERVE<br />
Tran Cong Thang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 110 - 113<br />
<br />
Extra-spine compression of the sciatic nerve is a rare disease. A case of intra-pelvic compression of<br />
the sciatic nerve is presented. We would like to summary the clinical signs and symptoms, EMG and<br />
imaging results of this group disease. Clinicalsigns and pelvic MRI results are the most important data to<br />
diagnose this disease.<br />
Daây thaàn kinh toïa ñöôïc taïo thaønh töø caùc reã thaàn<br />
kinh L4, L5, S1, S2 vaø S3 trong khung chaäu, sau ñoù ñi<br />
qua khuyeát chaäu ñeå xuoáng maët sau ñuøi, vaø taïi phaàn<br />
thaáp cuûa ñuøi, noù chia ra hai nhaùnh thaàn kinh chaøy vaø<br />
thaàn kinh maùc. Ñau thaàn kinh toïa ñöôïc ñònh nghóa laø<br />
ñau doïc theo ñöôøng ñi cuûa daây thaàn kinh toïa vaø caùc<br />
nhaùnh cuûa noù(4). Phaàn lôùn nguyeân nhaân cuûa ñau thaàn<br />
kinh toïa laø do thoaùt vò ñóa ñeäm hoaëc heïp oáng soáng thaét<br />
löng. Tæ leä ñau thaàn kinh toïa do bò cheøn eùp ngoaøi coät<br />
soáng thaét löng (töùc laø doïc ñöôøng ñi cuûa noù trong khung<br />
chaäu hoaëc chi döôùi) thöôøng raát thaáp vaø vieäc chaån ñoaùn<br />
treân laâm saøng thöôøng bò boû soùt vì trieäu chöùng laâm saøng<br />
khaù ñieån hình vôùi ñau doïc theo thaàn kinh toïa, dò caûm<br />
vaø teo cô, nhöng hình aûnh hoïc khaûo saùt coät soáng vaø ñóa<br />
ñeäm thì bình thöôøng. Tham khaûo treân y vaên, beänh lyù<br />
cheøn eùp thaàn kinh toïa trong khung chaäu chæ ñöôïc baùo<br />
caùo töøng ca leû teû(1,2,3), vieäc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñoøi hoûi<br />
söï kieân trì cuûa ngöôøi thaày thuoác, nhöng moät ñieàu ñaùng<br />
quan taâm laø beänh ñaùp öùng khaù toát vôùi phaåu thuaät giaûi<br />
eùp neáu ñöôïc ñieàu trò sôùm.<br />
<br />
TRÖÔØNG HÔÏP LAÂM SAØNG<br />
Moät beänh nhaân nöõ 32 tuoåi nhaäp vaøo khoa Thaàn<br />
* Boä moân Thaàn Kinh, ÑHYD TpHCM<br />
<br />
110<br />
<br />
Kinh, beänh vieän Chôï Raãy vôùi beänh söû hai naêm ñau ôû<br />
vuøng giöõa moâng phaûi, lan xuoáng maët sau ñuøi phaûi vaø<br />
caúng chaân phaûi. Keøm theo ñau, beänh nhaân thaáy yeáu<br />
vaø teo daàn chaân phaûi, ñaëc bieät teo nhieàu ôû cô caúng vaø<br />
baøn chaân. Trong thôøi gian naøy beänh nhaân vaãn ñi laïi<br />
ñöôïc, tieâu tieåu bình thöôøng. Beänh nhaân ghi nhaän bò<br />
ñau nhieàu hôn ôû giai ñoaïn saép coù kinh nguyeät. Hai<br />
tuaàn tröôùc nhaäp vieän, chaân phaûi beänh nhaân bò run khi<br />
ñöùng laâu vaø khi naèm giô chaân leân neân beänh nhaân<br />
nhaäp vieän. Luùc nhaäp vieän, beänh nhaân ñöôïc naèm taïi<br />
moät khoa khaùc vaø ñöôïc chaån ñoaùn ñau thaàn kinh toïa<br />
phaûi do thoaùt vò ñóa ñeäm nhöng keát quaû MRI coät soáng<br />
thaét löng bình thöôøng neân ñöôïc chuyeån ñeán khoa<br />
Thaàn Kinh.<br />
Thaêm khaùm ghi nhaän beänh nhaân tænh taùo vôùi daáu<br />
hieäu sinh toàn oån ñònh, caùc daây thaàn kinh soï bình<br />
thöôøng, söùc cô vaø phaûn xaï gaân cô hai tay vaø chaân traùi<br />
bình thöôøng. Khaùm hình theå cô ghi nhaän teo nheï cô<br />
moâng vaø maët sau ñuøi phaûi, nhöng ñaëc bieát teo nhieàu<br />
ôû cô caúng chaân vaø baøn chaân phaûi (Hình 1 vaø2). Phaûn<br />
xaï gaân cô maát ôû gaân goái vaø gaân goùt chaân phaûi. Khoâng<br />
coù daáu beänh lyù thaùp. Ghi nhaän giaûm caûm giaùc noâng ôû<br />
moâng, maët sau ñuøi vaø caúng chaân (vuøng phaân boá caûm<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
giaùc cuûa L3 → S2). Nghieäm phaùp Lassegue (+) vôùi<br />
beänh nhaân bò ñau töø giöõa moâng lan xuoáng ñuøi khi<br />
ñöôïc naâng chaân leân ñeán khoaûng 700.<br />
<br />
coù nhieàu nang, kích thöôùt khoaûng 3× 5 cm, naèm<br />
caïnh töû cung vaø nang buoàng tröôùng phaûi, ñeø vaøo<br />
ñöôøng ñi cuûa daây thaàn kinh toïa gaàn khuyeát chaäu phaûi.<br />
Toå chöùc naøy giaûm tín hieäu treân T1, taêng tín hieäu treân<br />
T2, thaáy ñöôïc treân caùc maët phaúng traùn vaø maët phaúng<br />
ngang cuûa khung chaäu (Hình 3). Ngoaøi ra, khaûo saùt<br />
CTscan vuøng moâng ñaõ khoâng ghi nhaän baát thöôøng.<br />
<br />
Hình 1: Teo chaân P (nhìn töø tröôùc)<br />
<br />
H.3A: Vò trí khoái choaùng choå (muõi teân ñen)<br />
<br />
Hình 2: Teo chaân P (nhìn töø sau)<br />
<br />
Caùc xeùt nghieäm maùu toång quaùt (coâng thöùc maùu,<br />
chöùc naêng gan thaän, ion ñoà, ñöôøng huyeát) coù keát quaû<br />
bình thöôøng. Caùc xeùt nghieâm trong dòch naõo tuyû<br />
(ñaïm, ñöôøng, teá baøo) cuõng cho keát quaû bình thöôøng.<br />
Sieâu aâm buïng khoâng ghi nhaän baát thöôøng.<br />
<br />
Hình 3B: Nang buoàng tröùng (muõi teân môû)<br />
<br />
Khaûo saùt ñieän cô ñoà chaân phaûi ghi nhaän khoâng<br />
ñaëc hieäu vôùi toác ñoä daãn truyeàn vaän ñoäng vaø caûm giaùc<br />
bình thöôøng cuûa daây chaøy vaø maùc chung. Khaûo saùt<br />
soùng F (chaøy sau vaø maùc saâu) cuõng bình thöôøng. Ñieän<br />
cô kim ghi nhaän ñieän theá hoaït ñoäng ñôn vò vaän ñoäng<br />
(MUAP) cao roäng vaø ña pha keøm keát taäp giaûm khi<br />
ñaâm kim cô moâng nhôû, töù ñaàu ñuøi vaø cô buïng chaân.<br />
Ñieän cô kim cô caïnh soáng cho keát quaû bình thöôøng<br />
bình thöôøng.<br />
Khaûo saùt MRI vuøng moâng ghi nhaän coù moät khoái<br />
<br />
111<br />
<br />
hoaëc aùc tính.<br />
Baûng 1: Caùc nguyeân nhaân beänh lyù thaàn kinh toïa<br />
vuøng moâng<br />
<br />
Chaán thöông<br />
Gaõy khung chaäu vaø khôùp hoâng<br />
Veát thöông hoaû khí<br />
Phaãu thuaät chænh hình khôùp hoâng<br />
Cheøn eùp do sang thöông daïng khoái<br />
Laïc noäi maïc töû cung<br />
U daây thaàn kinh toïa<br />
Khoái maùu tuï<br />
U (Fibriosis, lipomas, sacromas)<br />
Dò daïng maïch maùu<br />
Toån thöông do tieâm chích<br />
Hoäi chöùng cô hình leâ<br />
Cô hình leâ baát thöôøng<br />
H.3C & D: Vò trí khoái choùang choå taïi khuyeát chaäu<br />
(trong voøng troøn)<br />
<br />
Daûi baêng daïng sôïi<br />
<br />
BAØN LUAÄN<br />
Kieåu ñau lan theo ñöôøng ñi cuûa daây thaàn kinh toa,<br />
nghieäm phaùp Lassegue (+) keøm theo teo cô, maát<br />
phaûn xaï gaân cô goùt vaø goái cuûa chaân phaûi ñaõ deã daøng<br />
giuùp chuùng ta chaån ñoaùn ñaây laø moät tröôøng hôïp ñau<br />
daây thaàn kinh toïa. Ñau thaàn kinh toïa coù theå do sang<br />
thöông doïc theo daây thaàn kinh toïa, töø coät soáng thaét<br />
löng xuoáng chaân (Hình 4). Keát quaû cuûa MRI coät soáng<br />
thaét löng bình thöôøng, keøm ñieän cô kim bình thöôøng<br />
cuûa caùc cô caïnh soáng thaét löng ñaõ giuùp loaïi tröø ñi<br />
nguyeân nhaân cheøn eùp reã thaàn kinh hoaëc ñaùm roái thaét<br />
löng. Vò trí ñau khôûi phaùt töø moâng phaûi, teo nheï cô<br />
vuøng moâng vaø ñuøi beân phaûi, keøm daãn truyeàn thaàn<br />
kinh bình thöôøng cuûa daây chaøy vaø maùc chung, vaø<br />
thay ñoåi ñieän cô kim ôû caùc cô moâng beù vaø cô vuøng ñuøi<br />
ñaõ giuùp khu truù toån thöông daây thaàn kinh toïa ñoaïn<br />
trong vuøng moâng(5). Caùc nguyeân nhaân coù theå gaây ra<br />
beänh lyù daây thaàn kinh toïa vuøng moâng bao goàm: chaán<br />
thöông, tieâm chích vuøng moâng, u, dò daïng, ... (baûng<br />
1). Caùc loaïi u coù theå u xöông, u moâ meàm, u laønh tính<br />
<br />
112<br />
<br />
Hình 4: Vò trí caùc sang thöông doïc theo daây thaàn kinh toïa<br />
<br />
Keát quaû hình aûnh hoïc cuûa CTScan vaø MRI vuøng<br />
moâng ghi nhaän khoái choùang choã daïng moâ meàm naèm ôû<br />
khuyeát chaäu phaûi ñeø leân ñöôøng ñi cuûa daây thaàn kinh toïa.<br />
Laïc noäi maïc töû cung coù theå gaây cheøn eùp daây thaàn<br />
kinh toïa trong khung chaäu, taïi khuyeát chaäu, hoaëc<br />
trong vuøng moâng döôùi khuyeát chaäu; hoaëc coù theå xaûy<br />
ra trong bao daây thaàn kinh toïa(5). Vò trí thöôøng gaëp<br />
nhaát laø taïi khôùp chaäu, taïi ñaây caùc moâ sôïi, caùc maùu tuï<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
cuõ, caùc moâ noäi maïc töû cung cuøng vôùi caùc cô taïi<br />
khuyeát chaäu cheøn eùp leân daây thaàn kinh toïa. Caùc beänh<br />
nhaân thöôøng than phieàn ñau ôû vuøng moâng vaø hoâng<br />
lan xuoáng chaân. Ñau ñoâi khi thay ñoåi theo chu kyø<br />
kinh nguyeät(4). Ôû beänh nhaân naøy, vò trí ñau vaø kieåu<br />
ñau khaù gioáng, nhöng treân hình aûnh hoïc khoâng thaáy<br />
daáu hieäu cuûa maùu tuï cuûa xuaát huyeát theo chu kyø kinh<br />
khoâng ñöôïc phuø hôïp.<br />
Caùc khoái daïng u khaùc coù theå aûnh höôûng ñeán daây<br />
thaàn kinh toïa vuøng khung chaäu coù theå bao goàm: u<br />
daây thaàn kinh laønh tính hoaëc aùc tính, lipomas,<br />
lymphoma ñôn ñoäc, vaø hemangioblastoma,<br />
hemangiopericytoma, ...(2,4) Trieäu chöùng laâm saøng<br />
ñieån hình cuûa caùc u naøy bao goàm söng vaø ñau vuøng<br />
moâng, yeáu chaân, ñau theo phaân boá cuûa daây thaàn kinh<br />
toïa khi ñeø sau voøa vuøng moâng. Tuy nhieân cuõng coù<br />
nhieàu baùo caùo ghi nhaän khoâng coù caùc daáu hieäu<br />
naøy(1,2,4).<br />
Phaãu thuaät giaûi eùp giuùp caûi thieän trieäu chöùng vaø<br />
cung caáp thoâng tin giaûi phaåu beänh lyù laø chaån ñoaùn<br />
cuoái cuøng chính xaùc nhaát.<br />
<br />
KEÁT LUAÄN<br />
Cheøn eùp daây thaàn kinh toïa trong khung chaäu laø<br />
moät beänh lyù ít gaëp. Bieåu hieän laâm saøng gioáng nhö<br />
<br />
cheøn eùp do thoaùt vò ñóa ñeâm coät soáng thaét löng nhöng<br />
keát quaû caän laâm saøng coù nhöõng neùt ñaëc tröng rieâng.<br />
Chaån ñoaùn ñoøi hoûi vieäc thaêm khaùm caån thaän, nhaát laø<br />
quan saùt vuøng teo vaø yeáu cô töø moâng xuoáng chaân. Ñieän<br />
cô giuùp loaïi tröø sang thöông vuøng reã, ñaùm roái thaét löng<br />
vaø daây thaàn kinh toïa vuøng chaân. Xquang vaø CTScan<br />
khung chaäu giuùp chaån ñoaùn toån thöông xöông vaø khoái<br />
u daïng xöông. Nguyeân nhaân thöôøng gaëp nhaát cuûa sang<br />
thöông vuøng moâng vaø khung chaäu laø khoái choaùng choã<br />
moâ meàn vôùi öu theá chaån ñaùn cuûa MRI. Phaãu thuaät giaûi<br />
eùp laø phöông phaùp ñöôïc ñeà nghò khi beänh nhaân ñau<br />
nhieàu vaø coù khieám khuyeát thaàn kinh.<br />
<br />
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br />
1.<br />
<br />
2.<br />
<br />
3.<br />
4.<br />
<br />
5.<br />
<br />
Bickels J, Henshaw R.M, et al. Extraspinal bone and<br />
soft-tissue tumors as a cause of sciatica. Spine 1999;<br />
24: 1611-1616.<br />
Harrison MJ, et al. Hemangiopericytoma of the sciatic<br />
notch presenting as sciatica in a young healthy man:<br />
Case report. Neurosurgery 1995; 37: 1208-11.<br />
Lam K.S, Moulton. Stress fracture of the scarum in a<br />
child. Ann Rheum Dis 2001; 60: 87-88.<br />
Stewart JD. Sciatic nerve. In Focal Peripheral<br />
Neuropathies, 3ed, Lippincott Williams and Wilkins,<br />
Philadelphia, 2000: 375-403.<br />
Victor M, Ropper AH. Diseases of the peripheral<br />
nerves. In Principles of Neurology, 7ed, McGraw-Hill,<br />
Philadelphia, 2003: 1437-1438.<br />
<br />
113<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
