Tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm bước tiến mạnh mẽ trong tư duy quản lý

Tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm<br /> bước tiến mạnh mẽ trong tư duy quản lý<br /> Năm đầu tiên triển khai thi hành Hiến pháp 2013 đã trôi qua với 27 đạo luật<br /> mang tính nền tảng được ban hành, sửa đổi. Năm 2014 cũng là năm có số lượng<br /> dự án luật được thông qua nhiều nhất kể từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIII<br /> đến nay. Nhìn lại một năm nổi bật của việc xây dựng và ban hành luật pháp, có<br /> thể thấy những dấu ấn mạnh mẽ về một sự "lột xác"khắc phục khiếm khuyết<br /> trong tư duy xây dựng và áp dụng pháp luật, tiếp thu tinh thần tối thượng của<br /> Hiến pháp về đảm bảo quyền con người, quyền công dân. Một trong số những<br /> quyền cơ bản đó là quyền tự do kinh doanh những gì mà pháp luật không cấm.<br /> * Ưu tiên đảm bảo quyền con người<br /> Tiếp thu tinh thần về quyền con người của Hiến pháp năm 1992, bản Hiến pháp năm<br /> 2013 đã bổ sung một số quyền mới là thành tựu của gần 30 năm đổi mới đất nước,<br /> thể hiện rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước trong việc đảm bảo thực hiện quyền con<br /> người, quyền công dân. Đây là một bước tiến đáng kể về tư duy nhà nước pháp<br /> quyền và thực hiện quyền con người ở Việt Nam; tiếp thu quy định của Công ước<br /> quốc tế về quyền chính trị, dân sự; quyền kinh tế, văn hóa.<br /> Hiến pháp 2013 đã thừa nhận quyền tự do kinh doanh là quyền con người và là một<br /> trong những quyền cơ bản của công dân: "Mọi người có quyền tự do kinh doanh<br /> trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm". Quy định này hàm chứa hai ý<br /> quan trọng, đó là: Mọi người có quyền tự do kinh doanh và giới hạn của quyền tự<br /> do đó là những gì luật cấm. Nói một cách khác, những vấn đề cần cấm, Nhà nước<br /> phải công bố, minh thị.<br /> Trong năm đầu tiên thể chế hóa Hiến pháp, nổi bật trong số những đạo luật được<br /> thông qua năm 2014 là Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) và Luật Đầu tư (sửa đổi) - 2<br /> đạo luật mang tính định khung, tạo điều kiện mở ra bước tiến mạnh mẽ để cải thiện<br /> môi trường đầu tư của đất nước.<br /> Ngay từ thời điểm trình, xin ý kiến, chỉ đạo xây dựng Luật Đầu tư sửa đổi, Thủ tướng<br /> Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã yêu cầu các Bộ, cơ quan quản lý nhà nước về ngành<br /> nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện chủ động rà soát, đánh giá lại các yêu cầu quản<br /> lý, hoàn thiện Danh mục này theo hướng mở rộng quyền tự do kinh doanh của người<br /> dân và doanh nghiệp. Đó là hướng chỉ đạo nhằm đảm bảo hệ thống pháp luật về đầu<br /> 1<br /> <br /> tư của đất nước phù hợp với yêu cầu hội nhập về đầu tư, thương mại quốc tế và quán<br /> triệt tinh thần của Hiến pháp về quyền tự do kinh doanh của công dân.<br /> <br /> Sản xuất bê tông tại Công ty Cổ phần Xi măng Tây Đô. Ảnh: NAM HƯƠNG<br /> * Cốt lõi của phát triển<br /> Tham gia góp ý và chỉ đạo xây dựng đạo luật hệ trọng này, Chủ tịch Quốc hội<br /> Nguyễn Sinh Hùng cũng từng nhấn mạnh: "Mọi người được quyền tự do kinh doanh<br /> đối với những ngành nghề mà pháp luật không cấm", đấy là tinh thần mới, tinh thần<br /> cải cách, tinh thần Hiến pháp và đúng với đường lối chủ trương của Đảng ta. Nhiều<br /> lần khẳng định: Quyền cơ bản của con người là tự do làm ăn, trong những lần thảo<br /> luận về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị<br /> cơ quan soạn thảo và các vị đại biểu Quốc hội dày công để Luật Đầu tư (sửa đổi)<br /> mang tinh thần cải cách thực sự.<br /> Chủ tịch Quốc hội từng lấy ví dụ: "Địa phương các ông ấy cấm khắp mọi nơi đấy,<br /> ví dụ xi măng phải mua ở tỉnh tôi, uống bia phải uống trong tỉnh tôi. Đấy là hạn chế<br /> quyền tự do kinh doanh".<br /> Theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, việc sửa hai Luật Đầu tư và Luật Doanh<br /> nghiệp là cốt lõi của phát triển, Việt Nam có hội nhập được hay không, doanh nghiệp<br /> có cạnh tranh được hay không cũng phụ thuộc vào việc sửa hai luật này. Chủ tịch<br /> <br /> 2<br /> <br /> Quốc hội yêu cầu, những điều cấm cần đưa thì phải cho vào Luật để tránh việc ra<br /> thêm các văn bản khác một cách tùy tiện.<br /> "Quốc hội đã đặt ra yêu cầu và mục tiêu là bây giờ đã làm Hiến pháp mới thì phải<br /> theo tinh thần của Hiến pháp để tiếp tục đổi mới hệ thống pháp luật, đổi mới nền<br /> hành chính quốc gia, thủ tục hành chính theo tinh thần công khai, minh bạch, rõ ràng,<br /> thẩm quyền của nhà nước, thẩm quyền của nhân dân để đảm bảo quyền, lợi ích hợp<br /> pháp của nhân dân một cách công khai, minh bạch. Vì vậy, Luật doanh nghiệp, Luật<br /> đầu tư sắp sửa ban hành phải đạt được tinh thần ấy", Chủ tịch Quốc hội từng phát<br /> biểu như vậy tại một phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về<br /> dự thảo luật này.<br /> * Cấm cái gì, ghi rõ cái đó<br /> Theo giải thích của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Quang Vinh, nội<br /> dung cơ bản nhất được thay đổi trong Luật Đầu tư sửa đổi lần này chính là phương<br /> pháp tiếp cận. Nếu như trước đây áp dụng biện pháp "chọn- cho" tức là trong luật<br /> quy định những lĩnh vực được phép đầu tư kinh doanh thì lần này, luật sửa đổi được<br /> thay bằng phương pháp minh bạch và rõ ràng hơn là "chọn - bỏ". Đó là cái gì cấm,<br /> cái gì hạn chế thì ghi vào trong luật. Điều này đã thể hiện đúng tinh thần Hiến pháp<br /> 2013 về quyền tự do kinh doanh của công dân, của doanh nghiệp. Những gì luật<br /> pháp không cấm thì người dân, doanh nghiệp được tự do đầu tư, kinh doanh.<br /> Cụ thể tinh thần của Hiến pháp, Luật đầu tư sửa đổi đơn giản hóa mọi thủ tục hành<br /> chính theo hướng, tất cả các doanh nghiệp Việt Nam không cần được cấp giấy chứng<br /> nhận đầu tư. Họ được quyền tự do kinh doanh theo những lĩnh vực mà luật pháp đã<br /> quy định, cho phép.<br /> Luật Đầu tư (sửa đổi) 2014 cấm đầu tư kinh doanh trong sáu ngành nghề sau: kinh<br /> doanh ma túy; kinh doanh hóa chất, khoáng vật cấm; kinh doanh động, thực vật<br /> hoang dã, nguy cấp, quý hiếm có nguồn gốc từ tự nhiên; kinh doanh mại dâm; mua,<br /> bán người, mô, bộ phận cơ thể người và các hoạt động kinh doanh liên quan đến sinh<br /> sản vô tính trên người. Để làm rõ hơn giới hạn cấm này, trong phụ lục, Luật Đầu tư<br /> (sửa đổi) 2014 còn liệt kê chi tiết danh mục chất ma túy, danh mục động, thực vật,<br /> khoáng vật cấm kinh doanh đầu tư. Trong lịch sử lập pháp Việt Nam, có lẽ đây là<br /> lần đầu tiên một văn bản luật nhưng lại có các phụ lục quy định chi tiết và tỉ mỉ như<br /> vậy.<br /> Trong 267 lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, Chính phủ sẽ quy định những loại<br /> ngành nghề nào phải được cấp phép. Tuy vậy, việc cấp phép sẽ được hạn chế ở mức<br /> 3<br /> <br /> tối thiểu. Còn lại, là những ngành nghề người dân không cần xin phép mà tự các cơ<br /> quan có thẩm quyền phải có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát.<br /> * Chờ đợi những cải cách<br /> Mới đây, việc Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải Đinh La Thăng làm việc chính<br /> thức với Công ty Uber (một loại hình kinh doanh dưới dạng ứng dụng trên điện thoại<br /> di động giúp kết nối người có nhu cầu đi xe và tài xế) đã thu hút sự quan tâm lớn<br /> của dư luận với tính chất như một phép thử của việc thực thi quyền tự do kinh doanh<br /> của công dân.<br /> Hoạt động của Uber trong thời gian qua không chỉ gây ra những phản ứng gay gắt<br /> từ phía các đơn vị kinh doanh taxi truyền thống, mà còn tác động đến những vấn đề<br /> pháp lý, quan điểm trong quản lý, cấp phép đầu tư, bởi đây là phương thức kinh<br /> doanh mới, chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam. Tại cuộc làm việc này, người đứng<br /> đầu Bộ Giao thông - Vận tải đã khẳng định sẽ ủng hộ hoàn toàn việc ứng dụng công<br /> nghệ thông tin trong việc hình thành các sàn giao dịch điện tử cho dịch vụ vận tải,<br /> trong đó có trường hợp của Uber.<br /> Mặc dù chưa thể khẳng định Uber sẽ đem lại những lợi ích thiết thực lâu dài cho<br /> người tiêu dùng song việc chấp nhận loại hình dịch vụ này với yêu cầu phải tuân thủ<br /> pháp luật hiện nên được coi là thái độ ứng xử chuẩn mực theo tinh thần thượng tôn<br /> pháp luật cần phải có của các cơ quan quản lý nhà nước như một hành động cụ thể<br /> hóa tinh thần cải cách đã được quy định trong Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp.<br /> Tiếp nối một năm sôi động của công tác xây dựng pháp luật, năm 2015 được chào<br /> đón với một khối lượng lớn những dự án luật phải sửa đổi, ban hành mới để phù hợp<br /> với tinh thần của Hiến pháp. Khép lại một năm đầu tiên sau khi Hiến pháp được ban<br /> hành, người dân, doanh nghiệp và cộng đồng vẫn đang tiếp tục mong mỏi từng bước,<br /> tinh thần của Hiến pháp lan tỏa đến từng lĩnh vực của đời sống kinh tế xã hội của<br /> đất nước, để quyền công dân, quyền con người ngày càng được pháp luật đảm bảo<br /> tốt hơn, hiệu quả hơn.<br /> Quang Vũ (TTXVN)<br /> <br /> 4<br /> <br />