Vai trò quản lý của nhà nước trong việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Chia sẻ: Thi Thi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

204
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhà nước, với tư cách là một thiết chế quan trọng trong kiến trúc thượng tầng thì luôn giữ một vai trò quan trọng tác động trở lại nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường hiện đại ở nước ta hiện nay, Nhà nước thực hiện chức năng “bà đỡ” điều tiết vĩ mô nền kinh tế để đảm bảo sự phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vai trò quản lý của nhà nước trong việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Nguyễn Thị Khương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 80(04): 87 - 90 VAI TRÒ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Nguyễn Thị Khương* Khoa Giáo dục chính trị - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Nhà nước, với tư cách là một thiết chế quan trọng trong kiến trúc thượng tầng thì luôn giữ một vai trò quan trọng tác động trở lại nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường hiện đại ở nước ta hiện nay, Nhà nước thực hiện chức năng “bà đỡ” điều tiết vĩ mô nền kinh tế để đảm bảo sự phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa. Thông qua các công cụ pháp luật, các đòn bẩy kinh tế, Nhà nước đã khẳng định vai trò quan trọng của mình, thực tế sự phát triển kinh tế trong những năm qua đã chứng minh điều đó. Song, trong điều kiện nền kinh tế đang chuyển mình hội nhập toàn cầu, để thực sự phát huy hết vai trò của mình thì Nhà nước cần phải có sự thay đổi cả về phương thức và hình thức quản lý cho phù hợp. Từ khóa: Nhà nước, kinh tế, phát triển, kinh tế thị trường, quản lý 1. Phát triển kinh tế là một trong những mục tiêu chiến lược của bất cứ quốc gia nào trong đó có Việt Nam. Song, làm thế nào để phát triển kinh tế nhanh, có hiệu quả đồng thời đảm bảo được các yếu tố về môi trường, môi sinh, tiến bộ và công bằng xã hội lại là một câu hỏi vô cùng khó khăn và cần có lời giải đáp ngay. Ở nước ta, vấn đề phát triển kinh tế thật sự có hiệu quả và theo xu hướng bền vững thuộc về cả nhân tố khách quan lẫn chủ quan, trong đó nhân tố chủ quan giữ vai trò vô cùng quan trọng. Nhân tố chủ quan tác động tới sự phát triển này rất đa dạng, đó có thể là do vai trò lãnh đạo, quản lý của Nhà nước, có thể là do một cấp Bộ, ngành hoặc cơ quan chủ thể nào đó, cũng có thể là do bản thân các chủ thể kinh tế… Xét trên góc độ chung nhất thì thấy rằng, ở Việt nam cũng như trên thế giới hiện nay, vai trò của Nhà nước trong việc phát triển kinh tế nhanh, có hiệu quả và bền vững là quan trọng hơn cả, bởi lẽ xét đến cùng các chủ thể kinh tế khác đều phải bắt đầu từ vai trò lãnh đạo, quản lý của Nhà nước.* 2. Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự nỗ lực cố gắng của đông đảo quần chúng nhân dân, đặc biệt là vai trò quản lý của Nhà nước, nền kinh tế của chúng ta có sự chuyển biến tích cực. * Tel: 01666 839020; Email: Khuonggdct@yahoo.com Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá 8 tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam cho biết, hàng năm, kinh tế nước ta tăng trưởng trung bình 7%. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam, khi kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội IX của Đảng và nhìn lại 20 năm đổi mới, Đảng ta khẳng định nền kinh tế Việt Nam đã vượt qua thời kỳ suy giảm, đạt tốc độ tăng trưởng khá cao và phát triển tương đối toàn diện, kinh tế vĩ mô ổn định, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, các thành phần kinh tế đều phát triển. Trong vòng 5 năm gần đây, từ năm 2006 đến 2010 tốc độ tăng trưởng kinh tế tăng bình quân hàng năm là 7%, đặc biệt 3 năm từ 2006 đến 2008, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 7,62%, cao hơn giai đoạn 2001 - 2006 (bình quân giai đoạn này là 7,5%). Nếu so với giai đoạn từ khi kết thúc chiến tranh đến trước đổi mới (từ năm 1976 đến 1985, tốc độ tăng trưởng kinh tế của chúng ta tăng bình quân là 4,6%/năm), thì tốc độ tăng trưởng kinh tế của chúng ta trong những năm gần đây thật đáng khâm phục, thể hiện rõ nhất là ở 3 nhóm ngành: Nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản; nhóm ngành công nghiệp và xây dựng; và nhóm ngành dịch vụ. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải thấy rằng, nền kinh tế của nước ta không phát triển một cách 87 Nguyễn Thị Khương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ tự phát mà thông qua hoạt động quản lý của Nhà nước. Trong phát triển kinh tế, Nhà nước ta thực hiện chức năng “bà đỡ”, “Bà” đã thông qua các hoạt động chủ động của mình, đề ra các chính sách kinh tế vĩ mô, trực tiếp tham gia vào các tổ chức sản xuất, kinh doanh với tư cách là chủ thể kinh tế độc lập trên thị trường, qua đó hướng nền kinh tế phát triển theo đúng quỹ đạo của nó. Nếu quay trở về và nhìn lại giai đoạn trước đây hơn 20 năm thì thấy ngay vai trò to lớn của Nhà nước, thể hiện ở quá trình Nhà nước ta phấn đấu và chuyển đổi thành công mô hình quản lý từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hiện tại vai trò quản lý của Nhà nước trong nền kinh tế quốc dân từng bước được khẳng định và càng ngày càng được thể hiện rõ nét. Trên cơ sở nghiên cứu về nền kinh tế thị trường hiện đại trên thế giới, Nhà nước đã quyết định tạo lập đồng bộ các yếu tố của thị trường, các loại thị trường: hàng hóa - dịch vụ, sức lao động, bất động sản, vốn… dần dần mọc lên theo hướng phục vụ và kích thích phát triển sản xuất, kinh doanh theo đúng định hướng. Nhà nước cũng đã từng bước đổi mới và hoàn chỉnh các công cụ quản lý vĩ mô: xây dựng hành lang pháp lý - mà trước hết là hệ thống luật kinh tế - đồng bộ, hoàn chỉnh, đổi mới các chính sách tài chính - tiền tệ, giá cả tạo điều kiện cho các chủ thể kinh tế tham gia vào hoạt động kinh tế có hiệu quả, từ đó hạn chế được mặt trái mà kinh tế thị trường đem lại. Đồng thời với quá trình đó, Nhà nước cũng đã tạo lập và xây dựng quan hệ phân phối hợp lý theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa, các hình thức phân phối theo số lượng và chất lượng, theo hiệu quả lao động; phân phối qua các quỹ phúc lợi xã hội; phân phối theo tài sản, theo vốn vật chất hoặc theo trí tuệ đóng góp được sử dụng một cách công khai, hợp lý đã kích thích được các chủ thể kinh tế tham gia và hoạt động tích cực vào sự phát triển kinh tế chung, qua đó thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng theo xu hướng tiến bộ. Tuy nhiên, xét một cách công bằng mà nói, chúng ta sẽ thấy rằng, mặc dù trong những năm, qua tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt 88 80(04): 87 - 90 Nam khá cao, song chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế thì lại chưa thực sự bền vững. Biểu hiện của quá trình này là năng suất lao động xã hội vẫn ở mức thấp. Năm 2007 chúng ta mới chỉ đạt 25,9 triệu đồng, tương đương khoảng 1608USD/người/năm; so với một số nước trong khu vực thì chúng ta vẫn kém xa họ, chẳng hạn cùng thời kỳ, ở Trung Quốc năng suất lao động tăng gấp 2 lần, Thái Lan gấp 4,5 lần, Malaixia gấp 12 lần và Hàn Quốc gấp chúng ta 23,5 lần. Bên cạnh đó, hiệu quả sử dụng vốn (ICOR) của chúng ta vẫn còn thấp, không phục vụ cho tăng trưởng, giai đoạn 2001 - 2006, tỷ lệ đầu tư của ta trung bình hàng năm là 37,2% trong khi đó GDP chỉ tăng 7,6%, điều đáng lo ngại ở đây là hệ số ICOR cao và có xu hướng gia tăng theo các năm, tính trung bình hệ số này ở mức 4,8% từ năm 2000 - 2008 và riêng giai đoạn 2006 - 2008 là 5,4%. Qua nghiên cứu cho thấy, Việt Nam cũng là nước tiêu hao năng lượng, nguyên liệu trong các ngành công nghiệp rất cao, đặc biệt là các ngành thép, xi măng. Trong những năm gần đây còn có biểu hiện của giá trị gia tăng so với tổng giá trị sản xuất, so sánh tỷ trọng sản lượng và giá trị tăng thêm của hai nhòm ngành công nghệ cao và công nghệ thấp cho thấy hiệu quả tăng trưởng kinh tế của chúng ta không thật sự bền vững. Năm 2007, sản lượng của nhóm ngành công nghệ cao là 23,56% trong khi đó giá trị tăng thêm chỉ là 19,46%; còn nhóm ngành công nghệ thấp, sản lượng năm 2007 là 76,44% trong khi đó giá trị tăng thêm là 80,54%. 3. Với thực trạng tăng trưởng kinh tế như trên, mặc dù đã góp phần làm giảm khoảng cách phát triển giữa Việt Nam với các nước trên thế giới và trong khu vực, song vẫn chưa đủ để Việt nam thoát khỏi nhóm các nước có thu nhập thấp. Nền kinh tế của chúng ta nói chung vẫn đang phát triển dưới mực tiềm năng và đang đối mặt với nhiều yếu kém về chất lượng tăng trưởng. Do đó việc giải quyết các nút thắt về phát triển kinh tế là hết sức cần thiết. Để giải quyết vấn đề này, trước hết Nguyễn Thị Khương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ Nhà nước phải nâng cao vai trò và vị trí của mình trong sự phát triển chung của nền kinh tế đất nước. Theo chúng tôi, để Nhà nước thực sự phát huy được vai trò và hiệu quả của mình trong quản lý nền kinh tế để kinh tế phát triển theo xu hướng bền vững thì cần thiết phải quan tâm đến các khía cạnh sau: Một là: Hoàn thiện và nâng cao hiệu lực các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước - đây là cơ sở quan trọng để xây dựng nền kinh tế chủ động trong điều kiện nền kinh tế chung trên thế giới có nhiều diễn biến phức tạp như hiện nay. Trước mắt, Nhà nước cần tập trung vào việc xây dựng và hoàn thiện, đổi mới đồng bộ các công cụ pháp luật đặc biệt là luật kinh tế. Xây dựng, đổi mới các công cụ pháp luật phải đi đôi với đổi mới cơ chế thi hành pháp luật, áp dụng pháp luật và tăng cường giáo dục, nâng cao ý thức pháp luật, văn hoá pháp luật cho các chủ thể kinh tế, cho mọi người dân đang hoạt động sản xuất, mua bán, kinh doanh. Cùng với hoàn thiện luật pháp, Nhà nước cũng cần khẩn trương hoàn thiện công cụ kế hoạch hóa và các đòn bẩy kinh tế khác nhằm làm cho các chủ thể kinh tế và người dân có được một môi trường sản xuất, mua bán kinh doanh tốt. Quản lý chính sách chính - tiền tệ, chính sách xã hội trong điều kiện nền kinh tế đang chuyển biến theo hướng hội nhập kinh tế thế giới cũng là một trong những biện pháp quan trọng giúp Nhà nước điều khiển tốt nền kinh tế. Hai là, nâng cao vai trò của thành phần kinh tế nhà nước, đây được coi là tiền đề vật chất để Nhà nước khẳng định vị trí và tầm quan trọng của mình trong nền kinh tế quốc dân, qua đó hướng các chủ thể kinh tế và các thành phần kinh tế khác tự chuyển động theo kinh tế nhà nước, thúc đẩy không chỉ kinh tế nhà nước phát triển mà còn góp phần đưa nền kinh tế nước ta đi đúng định hướng xã hội chủ nghĩa. Ba là, Nhà nước cần phải kiện toàn, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Ở nước ta hiện nay, bộ máy Nhà nước hoạt động còn kém hiệu quả, nhiều bộ phận còn chồng chéo lên nhau, tệ quan liêu, tham nhũng trong các cơ quan hành chính của Nhà nước còn 80(04): 87 - 90 xảy ra ở nhiều nơi, làm cản trở tư duy về đổi mới kinh tế và thực hiện phát triển kinh tế theo xu hướng bền vững. Do vậy, vần đề kiện toàn, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước phải được quan tâm, đầu tư xác đáng, phải được tiến hành thường xuyên. Chỉ khi nào mọi thành tố trong cấu trúc bộ máy Nhà nước hoạt động thực sự có hiệu quả thì khi ấy Nhà nước mới giữ được vai trò làm chủ của mình trong việc phát triển nền kinh tế. Việc kiện toàn, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước cần phải hướng vào các nhiệm vụ trọng yếu: Đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nhằm phát huy dân chủ trong quá trình phát triển nền kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa; đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; đổi mới phương thức tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước trong quản lý nền kinh tế theo hướng phân định rõ chức năng quản lý của Nhà nước về kinh tế và quản lý kinh doanh của các đơn vị cơ sở. Thứ tư, để kiện toàn, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước qua đó phát huy vai trò của Nhà nước trong quản lý nền kinh tế thì một vấn đề không kém phần quan trọng cần được quan tâm thích đáng, đó là nâng cao phẩm chất và năng lực của cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế. Để thực hiện tốt vấn đề này Nhà nước cần thiết phải: Tiếp tục xây dựng, đổi mới, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, quy trình, tiêu chuẩn cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế trong thời kỳ mới; nên có các biện pháp cụ thể để nâng cao phẩm chất đạo đức và năng lực cho cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế, đồng thời phải có các chính sách đãi ngộ cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế thật tương xứng với sự đóng góp của họ trong quản lý một nền kinh tế có nhiều biến động như nước ta hiện nay. 4. Như vậy, đứng trước cánh cửa hội nhập kinh tế thế giới như hiện nay, vai trò quản lý của Nhà nước ta trong phát triển một nền kinh tế năng động và thật sự có hiệu quả là một vấn đề vô cùng quan trọng. Kinh nghiệm của các nước cho thấy rằng một nền kinh tế tăng trưởng cao không phải bao giờ cũng đồng 89 Nguyễn Thị Khương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ nghĩa với việc tạo ra một nền kinh tế mạnh. Bài viết này là một gợi ý nhỏ cho Nhà nước ta kết hợp với các chính sách khác để có được những chiến lược phát triển kinh tế thật sự bền vững, phù hợp với xu thế phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Đào Thị Thu Hằng (2011), “Phát triển nhanh và bền vững ở Việt Nam – thực trạng và một số vấn đề đặt ra” ], TC Lý luận chính trị số 2 – 2011 80(04): 87 - 90 [2]. Lê Thị Hồng, [2000], Vai trò định hướng xã hội chủ nghĩa của Nhà nước đối với phát triển nền kinh tế Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sỹ Triết học, HVCT- HCQGHCM [3]. Hoàng Đức Thân, Đinh Quang Ty (2010), Tăng trưởng kinh tế và công bằng tiến bộ ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia. [4]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam. [5]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam. SUMMARY THE ROLE OF STATE MANAGEMENT IN THE DEVELOPMENT OF SOCIALIST ORIENTED MARKET ECONOMY IN OUR COUNTRY TODAY Nguyen Thi Khuong* Political Education Department, College of Education - TNU State, being an important institution in superstructure construction, has always played an important role in having reverse impact on the economy. In the present market economy of our country, the State performs the function of "midwife", macro-regulating the economy to ensure the growth in the right socialist orientation. The country’s economic growth over the past years has proven that the State has confirmed its important role through tools of law and economic leverage. However, the State should have suitable changes in both the approaches and forms of management while still fully perform its role in the condition that the country’s economy are transforming and integrating the global economy. Keywords: State , economy, development, market economy, management * Tel: 01666 839020; Email: Khuonggdct@yahoo.com 90