Vấn đề an sinh xã hội đối với công nhân, lao động - Tôn Thiện Chiếu

X· héi häc sè 4 (96), 2006 39<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÊn ®Ò an sinh x· héi<br /> ®èi víi c«ng nh©n, lao ®éng<br /> T«n ThiÖn ChiÕu<br /> <br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> Trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, viÖc ph¸t<br /> triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· kÐo<br /> theo sè l−îng c«ng nh©n, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c khu vùc nµy còng ph¸t triÓn<br /> theo. Tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô cµng t¨ng th× sè l−îng c«ng nh©n lao,<br /> ®éng trong c¬ cÊu nghÒ nghiÖp x· héi cµng t¨ng vµ sÏ t¨ng kh«ng ngõng trong thêi<br /> gian tíi. Qu¸ tr×nh ®« thÞ còng ®−a mét sè l−îng lín ng−êi lao ®éng n«ng th«n, n«ng<br /> nghiÖp trë thµnh c«ng nh©n, lao ®éng ®« thÞ. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®éi ngò c«ng<br /> nh©n, lao ®éng trong thêi gian tíi yªu cÇu chóng ta ph¶i cã mét chÝnh s¸ch an sinh<br /> x· héi ®Çy ®ñ cho c¸c ®èi t−îng nµy.<br /> Tuy nhiªn, khi xem xÐt vÊn ®Ò an sinh x· héi ®èi víi c«ng nh©n, lao ®éng<br /> chóng ta kh«ng thÓ chØ xem ®éi ngò c«ng nh©n lao ®éng nh− mét thÓ thèng nhÊt ®·<br /> æn ®Þnh, mµ ph¶i xem nã trong bèi c¶nh ch−a æn ®Þnh vµ ®ang ph¸t triÓn. NghÜa lµ,<br /> trong ®éi ngò c«ng nh©n, lao ®éng cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn lao<br /> ®éng vµ sinh ho¹t mµ nÕu chóng ta kh«ng chó ý ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy th× chÝnh<br /> s¸ch an sinh x· héi chØ ®Æt ra ë cÊp vÜ m« th× ch−a thùc sù hiÖu qu¶, mµ cÇn cã<br /> nh÷ng chÝnh s¸ch ë cÊp vi m« cho nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ. Tr−êng hîp cô thÓ chóng<br /> t«i muèn ®Ò cËp ë ®©y chÝnh lµ c«ng nh©n, lao ®éng ngo¹i tØnh nhËp c− v× hä cã<br /> nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vµ rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng trong trÞ tr−êng lao ®éng.<br /> Môc ®Ých cña an sinh x· héi cña Tæ chøc Lao ®éng ThÕ giíi (ILO) n¨m 1984:<br /> “Lµ mét sù b¶o ®¶m mµ x· héi cung cÊp cho c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét<br /> sè biÖn ph¸p ®−îc ¸p dông réng r·i ®Ó ®−¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n, c¸c có sèc vÒ<br /> kinh tÕ vµ x· héi lµm mÊt hoÆc suy gi¶m nghiªm träng nguån thu nhËp do èm ®au,<br /> thai s¶n, th−¬ng tËt do lao ®éng, mÊt sø lao ®éng hoÆc tö vong. An sinh x· héi cung<br /> cÊp ch¨m sãc y tÕ vµ trî cÊp cho c¸c gia ®×nh n¹n nh©n cã trÎ em”. Theo ®Þnh nghÜa<br /> nµy, ®èi t−îng ®−îc h−ëng lîi cña chÝnh s¸ch an sinh x· héi lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng<br /> gÆp rñi ro vµ khã kh¨n do: èm ®au, thai s¶n, mÊt søc lao ®éng, tuæi giµ vµ ph¶i ®èi<br /> mÆt víi khã kh¨n do mÊt hoÆc suy gi¶m nghiªm träng thu nhËp.<br /> Víi ®Þnh nghÜa nµy chóng ta cã thÓ thÊy hÖ thèng an sinh x· héi sÏ trî gióp<br /> ng−êi lao ®éng trong nh÷ng t×nh huèng sau ®©y:<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 40 VÊn ®Ò an sinh x· héi ®èi víi c«ng nh©n, lao ®éng<br /> <br /> - Khi ng−êi lao ®éng mÊt søc lao ®éng, tuæi giµ.<br /> - Khi ng−êi lao ®éng èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng.<br /> - Khi ng−êi lao ®éng bÞ mÊt thu nhËp (thÊt nghiÖp).<br /> So s¸nh ®Þnh nghÜa cña ILO vÒ An sinh x· héi víi thùc tr¹ng hÖ thèng b¶o<br /> hiÓm x· héi ë n−íc ta cho ®èi t−îng c«ng nh©n, lao ®éng nãi chung th× thÊy hÖ thèng<br /> nµy ch−a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c néi dung trong ®Þnh nghÜa cña ILO. Cô thÓ b¶o hiÓm<br /> x· héi hiÖn nay míi bao qu¸t ®−îc hai t×nh huèng ®Çu mµ ch−a cã chÝnh s¸ch trî cÊp<br /> thÊt nghiÖp. Qua nh÷ng nghiªn cøu thùc tÕ vÒ ®éi ngò c«ng nh©n lao ®éng hiÖn nay,<br /> chóng t«i thÊy cÇn ®−a thªm chÝnh s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp vµo trong chÝnh s¸ch b¶o<br /> hiÓm x· héi vµ cµng sím cµng tèt.<br /> ILO cho r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Òu ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò thÊt nghiÖp.<br /> T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò x· héi bøc xóc t¹o nªn mét ¸p lùc<br /> lín ®èi víi hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. T×nh tr¹ng cã thÓ trë nªn ®Æc biÖt gay<br /> g¾t trong c¸c x· héi ®ang tr¶i qua thêi kú qu¸ ®é khã kh¨n tõ mét nÒn kinh tÕ tËp<br /> trung chÞu sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ sang mét hÖ thèng thÞ tr−êng. Trong qu¸<br /> tr×nh nµy c¸c n−íc ®Òu ph¶i tr¶i qua nh÷ng chuyÓn ®æi, c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ.<br /> Nh÷ng chuyÓn ®æi ®ã tÊt nhiªn dÉn ®Õn bè trÝ, s¾p xÕp l¹i lùc l−îng lao ®éng sao cho<br /> ®¸p øng ®−îc sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. §iÒu nµy tÊt yÕu<br /> dÉn ®Õn mét sè l−îng c«ng nh©n, lao ®éng sÏ kh«ng cã viÖc lµm trong mét thêi gian.<br /> Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, mét sè doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu<br /> cÇu thÞ tr−êng sÏ bÞ ph¸ s¶n hay gi¶i thÓ, ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy<br /> trë thµnh ng−êi thÊt nghiÖp. ThÊt nghiÖp lu«n ®ång hµnh víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,<br /> ngay c¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®· ph¸t triÓn thµnh c«ng th× thÊt nghiÖp vÉn<br /> lu«n xÈy ra lóc nµy hay lóc kh¸c.<br /> ThÊt nghiÖp x¶y ra kh«ng chØ g©y ra tæn thÊt cho x· héi, mµ cßn cho c¶ ng−êi<br /> c«ng nh©n, lao ®éng kh«ng cã thu nhËp. ThiÖt h¹i cho c¸ nh©n ng−êi c«ng nh©n bÞ<br /> thÊt nghiÖp cßn nghiªm träng h¬n vµ g©y thiÖt h¹i cho c¶ gia ®×nh hä v× mÊt thu<br /> nhËp vµ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm lµ ch¾c ch¾n vµ trong nhiÒu tr−êng hîp cßn mÊt c¶ tµi<br /> s¶n, nhµ ë, dÉn ®Õn lo l¾ng vµ suy nh−îc vÒ thÇn kinh, m©u thuÉn gia ®×nh vµ ®«i<br /> khi cßn dÉn ®Õn ph¹m téi…<br /> 2. Sù cÇn thiÕt ®−a chÝnh s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp vµo b¶o hiÓm x· héi<br /> 1. NÒn kinh tÕ n−íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ tËp trung bao cÊp<br /> sang kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong qu¸ tr×nh diÔn ra tÊt yÕu ph¶i c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ,<br /> s¾p xÕp, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc. T¸i cÊu tróc l¹i nÒn kinh<br /> tÕ tÊt yÕu kÐo theo t×nh tr¹ng mét bé phËn c«ng nh©n, lao ®éng ph¶i rêi khái d©y<br /> chuyÒn s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c lµ thÊt nghiÖp. Qu¸ tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp l¹i c¸c<br /> doanh nghiÖp nhµ n−íc trong mÊy n¨m qua chËm so víi tiÕn ®é yªu cÇu cã mét phÇn<br /> do c«ng nh©n, lao ®éng sî bÞ mÊt viÖc lµm, trong khi ch−a cã chÝnh s¸ch hç trî thÊt<br /> nghiÖp.<br /> Víi chÝnh s¸ch më cöa, cho phÐp nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i vµ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  T«n ThiÖn ChiÕu 41<br /> <br /> ph¸t triÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu doanh nghiÖp míi ra ®êi víi c¸c h×nh thøc së<br /> h÷u kh¸c nhau. Sù ra ®êi cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· thu hót mét sè l−îng lín c«ng<br /> nh©n, lao ®éng vµo vµm viÖc. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ thÞ tr−êng víi sù c¹nh tranh<br /> gay g¾t sÏ khiÕn cho mét sè doanh nghiÖp kh«ng ®ñ vèn, c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc kinh<br /> doanh bÞ ph¸ s¶n, dÉn ®Õn nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c<br /> doanh nghiÖp nµy sÏ bÞ thÊt nghiÖp. Ch−a cã nh÷ng sè thèng kª tin cËy vÒ sù ph¸<br /> s¶n cña c¸c doanh nghiÖp (kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp nhá) vµ sè c«ng nh©n, lao ®éng<br /> lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nµy. Tuy nhiªn, theo b¸o c¸o vÒ thu thuÕ doanh<br /> nghiÖp cña Bé Tµi chÝnh, tû lÖ c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ho¹t ®éng (®ãng thuÕ)<br /> trªn tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký ho¹t ®éng hµng n¨m lµ gÇn 1/5.<br /> 2. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái ph¶i chÞu sù ph©n c«ng lao déng<br /> quèc tÕ vµ ph¶i t¸i c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ. Do tr×nh ®é xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, ViÖt Nam<br /> chØ cã thÓ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ mµ c¸c n−íc ph¸t triÓn kh«ng ®Çu t− n÷a. §ã lµ<br /> c¸c ngµnh nghÒ sö dông nhiÒu lao ®éng víi chi phÝ nh©n c«ng thÊp, céng thªm c¸c<br /> yÕu tè nÆng nhäc, ®éc h¹i vµ « nhiÔm m«i tr−êng. C¸c ngµnh s¶n xuÊt nµy ph¸t triÓn<br /> kh«ng ph¶i do nhu cÇu trong n−íc mµ theo ®¬n ®Æt hµng cña c¸c ®èi t¸c quèc tÕ. Víi<br /> c¸c ngµnh nµy, chØ cÇn mé rñi ro nhá do thiªn tai, hay mét biÕn ®éng chÝnh trÞ cña<br /> c¸c ®èi t¸c còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp t¹m thêi cña c«ng nh©n. Thùc tÕ<br /> trong thêi gian qua cho thÊy, nhiÒu doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh may mÆc, giµy da<br /> cã thêi ®iÓm lµm kh«ng hÕt viÖc song còng nhiÒu th¸ng c«ng nh©n kh«ng cã ®ñ viÖc<br /> lµm, ph¶i nghØ viÖc.<br /> Khi héi nhËp kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp trong n−íc còng chÞu sù c¹nh tranh<br /> cña hµng hãa quèc tÕ nªn ph¶i ®Çu t− míi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµ kÕt qu¶ lµ<br /> mét sè l−îng c«ng nh©n, nhÊt lµ c«ng nh©n cã tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp trong c¸c<br /> doanh nghiÖp ph¶i rêi khái d©y chuyÒn s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp,<br /> kh«ng chØ gióp cho nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng nµy æn ®Þnh cuéc sèng vµ cã<br /> ®iÒu kiÖn n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ mµ cßn gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn<br /> ®Ó n©ng cao trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt.<br /> 3. Thu nhËp niÖn nay cña c«ng nh©n, lao ®éng ch−a cao. Trõ mét sè ngµnh<br /> ®éc quyÒn nh− ®iÖn, viÔn th«ng, dÇu khÝ, cßn th× thu nhËp tõ c«ng viÖc míi chØ ®¶m<br /> b¶o ®−îc nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña gia ®×nh vµ b¶n th©n nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng<br /> tÝch lòy cho nh÷ng lóc kh«ng cã viÖc lµm. T×nh h×nh lµ ®Æc biÖt khã kh¨n ®èi víi<br /> nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng nhËp c−. Kh«ng cã thu nhËp ®Ó duy tr× cuéc sèng,<br /> ng−êi lao ®éng cã thÓ t×m ®Õn nh÷ng ph−¬ng thøc kiÕm tiÒn kh¸c, cã thÓ dÉn ®Õn<br /> téi ph¹m hay tÖ n¹n x· héi. Gi¶i quyÕt nh÷ng tÖ n¹n nµy kh«ng chØ tèn kÐm vÒ tiÒn<br /> b¹c cña x· héi, mµ cßn lµm xãi mßn nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng.<br /> 4. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ ®« thÞ hãa ®ang dÉn ®Õn sè<br /> luîng c«ng nh©n, lao ®éng t¨ng nhanh chñ yÕu lµ do lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n,<br /> n«ng nghiÖp trë thµnh c«ng nh©n, lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. VÝ dô, tØnh §ång<br /> Nai trong tæng sè gÇn 5 v¹n c«ng nh©n, lao ®éng lµm viÖc t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp vµ<br /> khu chÕ xuÊt ®· cã ®Õn 3,6 v¹n (72%) c«ng nh©n lµ ng−êi ngoµi tØnh ®Õn lµm viÖc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 42 VÊn ®Ò an sinh x· héi ®èi víi c«ng nh©n, lao ®éng<br /> <br /> Nh÷ng ng−êi lao ®éng nhËp c− cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> x· héi cña ®« thÞ nh−ng còng lµ tÇng líp dÔ bÞ tæn th−¬ng nhÊt trong thÞ tr−êng lao<br /> ®éng. Hä lµ tÇng líp dÔ bÞ tæn th−¬ng trong trÞ tr−êng lao ®éng do nh÷ng nguyªn<br /> nh©n sau:<br /> - Thø nhÊt, ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng nhËp c− th−êng cã tr×nh ®é chuyªn<br /> m«n thÊp. Hä chØ cã thÓ ®¶m nhËn mét c«ng viÖc cô thÓ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, khi<br /> chuyÓn ®æi c«ng nghÖ hä sÏ sÏ kh«ng ®¸p øng ®−îc ®ßi hái cña quy tr×nh nµy. Do<br /> tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp dÉn ®Õn thu nhËp cña hä còng thÊp (b»ng kho¶ng 2/3 c«ng<br /> nh©n b¶n ®Þa). Hä còng chØ ®−îc tham gia trong mét sè ngµnh nghÒ cã c«ng viÖc<br /> kh«ng æn ®Þnh. Vµ khi doanh nghiÖp kh«ng ®ñ viÖc lµm th× ng−êi lao ®éng nhËp c−<br /> chÝnh lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ph¶i ra khái d©y chuyÒn lao ®éng.<br /> Toµn cÇu hãa kinh tÕ dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Nh÷ng ngµnh<br /> nghÒ s¶n xuÊt ®éc h¹i, nÆng nhäc, yªu cÇu nhiÒu lao ®éng nh−ng thu nhËp cña c«ng<br /> nh©n thÊp sÏ ®−îc c¸c n−íc ph¸t triÓn chuyÓn giao cho nh÷ng n−íc chËm ph¸t triÓn,<br /> trong ®ã cã ViÖt Nam. Trong c¸c ngµnh nghÒ nµy th× c«ng nh©n, lao ®éng nhËp c−<br /> chiÕm tû lÖ ®a sè.<br /> - Thø hai, chÝnh quyÒn c¸c ®« thÞ ch−a ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ sù ®ãng gãp cña ng−êi<br /> lao ®éng nhËp c− trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng m×nh nªn<br /> ch−a cã chÝnh s¸ch cô thÓ hay ph−¬ng ¸n trî gióp nh÷ng ng−êi lao ®éng nhËp c−.<br /> Ch¼ng h¹n ch−a cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ nhµ ë, giao th«ng hay gi¸o dôc, y tÕ ®Ó gióp<br /> ®ì nh÷ng ng−êi c«ng nh©n ngo¹i tØnh æn ®Þnh vµ hoµ nhËp víi cuéc sèng ®« thÞ. T¹i<br /> ®« thÞ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng nhËp c− lu«n chÞu chi phÝ cao h¬n trong khi<br /> sö dông c¸c dÞch vô c«ng céng: ®iÖn n−íc, kh¸m ch÷a bÖnh, häc tËp cña con c¸i. §«i<br /> khi hä bÞ coi lµ g¸nh nÆng cho ®Þa ph−¬ng trong viÖc thiÕt lËp trËt tù x· héi ë ®« thÞ.<br /> Vèn x· héi cña ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng nhËp c− rÊt h¹n chÕ, chÝnh v× vËy khi bÞ<br /> thÊt nghiÖp hä th−êng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó t×m ®−îc c«ng viÖc míi vµ th−êng<br /> nh÷ng c«ng viÖc míi vÉn lµ nh÷ng c«ng viÖc kh«ng æn ®Þnh.<br /> - Thø ba, tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cßn h¹n chÕ nªn sù tham gia cña hä vµo<br /> hÖ thèng an sinh x· héi cßn h¹n chÕ (tham gia b¶o hiÓm x· héi). XuÊt th©n tõ n«ng<br /> th«n, ng−êi lao ®éng nhËp c− th−êng cã suy nghÜ c¸i g× m×nh n¾m ®−îc míi lµ ch¾c<br /> ch¾n. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ hä kh«ng thÊy ®−îc lîi Ých cña b¶o hiÓm x· héi. Khi kh«ng<br /> tham gia b¶o hiÓm x· héi th× lóc bÞ thÊt nghiÖp ng−êi lao ®éng cµng gÆp nhiÒu khã<br /> kh¨n h¬n trong cuäc sång vµ t×m kiÕm viÖc lµm.<br /> §Ó thùc hiÖn ®−îc chÝch s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp cho ng−êi c«ng nh©n lao<br /> ®éng, cÇn ph¶i cã nguån tµi chÝnh. Nguån tµi chÝnh cña quü trî cÊp thÊt nghiÖp ®−îc<br /> h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña 3 nguån: Nhµ n−íc, ng−êi sö dông lao ®éng vµ ng−êi<br /> lao ®éng. Tuy nhiªn thêi ®iÓm ®Çu khi míi ho¹t ®éng th× dùa nguån vèn cña Nhµ<br /> n−íc lµ chñ yÕu sau ®ã míi cã hai nguån ®ãng gãp gßn l¹i. HiÖn t¹i chóng ta ®ang cã<br /> quü hé trî viÖc lµm, mµ môc ®Ých cña quü nµy lµ cho c¸c ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp<br /> vay ®Ó ®Çu t− thªm viÖc lµm hay n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n. XÐt cho cïng quü<br /> nµy còng cã môc ®Ých chèng thÊt nghiÖp. ë mét sè n−íc, quü trî cÊp thÊt nghiÖp cßn<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  T«n ThiÖn ChiÕu 43<br /> <br /> ®−îc sö dông ®Ó ®µo t¹o l¹i tr×nh ®é chuyªn m«n cña c«ng nh©n thÊt nghiÖp (nh− ë<br /> Hµn Quèc). Chóng ta cã thÓ chuyÓn quü hé trî viÖc lµm thµnh quü trî cÊp thÊt<br /> nghiÖp lµm nguån tµi chÝnh ban ®Çu.<br /> ChÝnh s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp, khi míi h×nh thµnh chØ nªn trî cÊp cho mét<br /> sè ®èi t−îng nhÊt ®Þnh cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn, sau ®ã míi nh©n réng ra cho nhiÒu ®èi<br /> t−îng kh¸c. TiÕn tr×nh nh− vËy chóng ta míi cã ®ñ nguån tµi chÝnh ban ®Çu vµ chi<br /> tr¶ cho c¸c ®èi t−îng. Tr−íc m¾t nªn tËp trung cho c¸c ®èi t−îng cã tham gia ®ãng<br /> b¶o hiÓm x· héi vµ thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®· qu¸ mét mèc nhÊt ®Þnh.<br /> Riªng ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n nhËp c−, nhµ n−íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng<br /> c¸c tØnh, thµnh phè cã nhiÒu lao ®éng nhËp c− cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hé trî mang<br /> tÝnh ®Æc thï, ch¼ng h¹n:<br /> - Cã chÝnh s¸ch nhµ ë cho ®èi t−îng nµy. Khi quy ho¹ch x©y dùng c¸c khu<br /> c«ng nghiÖp nªn dµnh mét phÇn ®Êt tèi thiÕu ®Ó x©y dùng nhµ ë cho c«ng nh©n cã<br /> nhu cÇu. §iÒu nµy ®−îc xem nh− lµ mét yªu cÇu b¾t buéc víi c¸c ®Þa ph−¬ng tiÕn<br /> hµnh thµnh lËp khu c«ng nghiÖp. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c khu c«ng nghiÖp lËp ra c¸c<br /> ®Þa ph−¬ng trong thêi gian qua chØ thu hót ®−îc mét tû lÖ nhá ng−êi lao ®éng ®Þa<br /> ph−¬ng vµo lµm , cßn ®a phÇn lµ c¸c c«ng nh©n nhËp c−. Nhµ ë x©y dùng t¹i c¸c khu<br /> c«ng nghiÖp kh«ng ®−îc xem nh− lµ ho¹t ®éng kinh doanh mang lîi nhuËn mµ xem<br /> nã nh− lµ mét ho¹t ®éng c«ng Ých (cho thuª gi¸ rÎ phï hîp víi l−¬ng cña ng−êi lao<br /> ®éng ®ång thêi ®ñ bï ®¾p c¸c chi phÝ ®Çu t− vµ qu¶n lÝ). ViÖc x©y dùng nhµ ë cho<br /> c«ng nh©n t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp cßn cã t¸c dông qu¶n lý b¶o ®¶m trËt tù x· héi víi<br /> ng−êi nhËp c−, tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng x©y nhµ cho ng−êi ngo¹i tØnh thuª nh− hiÖn<br /> nay t¹o ra nh÷ng tô ®iÓm mÊt trËt tù x· héi.<br /> - Níi láng nh÷ng quy ®Þnh hµnh chÝnh vÒ ®¨ng kÝ hé khÈu vµ cho phÐp mua<br /> nhµ, ®Ó nh÷ng ng−êi cã ®ñ ®iÒu kiÖn kinh tÕ cã thÓ cã nhµ t¹i ®« thÞ. T¹o cho c«ng<br /> nh©n nhËp c− ®−îc ®¨ng ký hé khÈu lµm cho gia ®×nh hä cã ®iÒu kiÖn ®−îc sö dông<br /> c¸c dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc vµ sö dông víi chi phÝ thÊp, phï hîp víi thu nhËp cña hä,<br /> tr¸nh ®ùoc t×nh tr¹ng ng−êi cã thu nhËp thÊp nh−ng khi sö dông c¸c dÞch vô nµy hä<br /> l¹i chi phÝ cao.<br /> 3. Mét sè vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu<br /> HiÖn nay, thÞ tr−êng lao ®éng n−íc ta ®ang trong giai ®o¹n míi h×nh thµnh.<br /> §Ó thÞ tr−êng nµy di vµo ho¹t ®éng theo ®óng quü ®¹o th× chÝnh s¸ch trî cÊp thÊt<br /> nghiÖp yªu cÇu ph¶i ®−îc sím ban hµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng mang l¹i lîi Ých cho c¶<br /> ng−êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp. Ng−êi lao ®éng cã mét phÇn thu nhËp khi ra bÞ ra<br /> khái d©y chuyÒn s¶n xuÊt, b¶o ®¶m cuéc sèng gia ®×nh trong khi t×m ®−îc viÖc míi.<br /> Doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó c¬ cÊu l¹i bé m¸y, chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ vµ ph¸t<br /> triÓn s¶n xuÊt. §Ó chÝnh s¸ch nµy ®i vµo thùc tiÔn cuéc sèng cã hiÖu qu¶, thùc sù<br /> ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña nã trong thÞ tr−êng lao ®éng, trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn<br /> tiÕp tôc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò sau:<br /> - NhËn thøc cña ng−êi c«ng nh©n, lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng (c¸c<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 44 VÊn ®Ò an sinh x· héi ®èi víi c«ng nh©n, lao ®éng<br /> <br /> doanh nghiÖp) vÒ vÊn ®Ò nµy trªn mét sè ®iÓm. Thø nhÊt, ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö<br /> dông lao ®éng thÊy cÇn thiÕt cã ph¶i cã chÝnh s¸ch trî cÊp thÊt nghiÖp hay ch−a, hay<br /> hiÖn nay vÊn ®Ò nµy vÉn chØ lµ ý muèn chñ quan cña ng−êi qu¶n lý. Bëi v× khi ng−êi<br /> lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng ch−a thÊy cÇn thiÕt th× dï cã ban hµnh th× hiÖu<br /> qu¶ ®iÒu tiÕt cña nã sÏ bÞ h¹n chÕ do sù thê ¬ cña ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông<br /> lao ®éng dÉn ®Õn qu¸ Ýt ng−êi tham gia ®èng gãp. Thø hai, ng−êi lao ®éng vµ ng−êi<br /> sö dông lao ®éng sÏ gÆp ph¶i khã kh¨n g× khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy.<br /> - Kh¶ n¨ng vµ møc ®ãng gãp cña ng−êi lao ®éng vµ sö dông lao ®éng vµo quü<br /> trî cÊp thÊt nghiÖp. Cã lÏ vÊn ®Ò mµ ng−êi lao ®éng vµ sö dông lao ®éng quan t©m<br /> nhÊt khi tham gia quü trî cÊp thÊt nghiÖp chÝnh lµ møc ®ãng gãp cña hä. Víi b¶o<br /> hiÓm x· héi hiÖn nay, nh÷ng ng−êi ®ãng gãp ai còng ®−îc h−ëng, nh−ng c«ng nh©n<br /> lao ®éng cßn ch−a tham gia hÕt, tuy r»ng, nã lµ b¾t buéc víi ng−êi lao ®éng trong<br /> khu vùc s¶n xuÊt chÝnh thèng, cßn quü trî cÊp thÊt nghiÖp ng−êi tham gia ®ãng gãp<br /> ch−a ch¾c sÏ ®−îc h−ëng do kh«ng bÞ thÊt nghiÖp nªn cµng khã huy ®éng. Yªu cÇu<br /> doanh nghiÖp vµ c«ng nh©n ®ãng nhiÒu ®Ó gi¶m g¸nh nÆng cña Nhµ n−íc th× sÏ h¹n<br /> chÕ tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.<br /> - T×nh h×nh thÊt nghiÖp trong thêi gian qua cña c«ng nh©n vµ kh¶ n¨ng, thêi<br /> gian t×m ®−îc viÖc míi sau khi thÊt nghiÖp. Qua viÖc t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy chóng ta<br /> cã cë së ®Ó t×m lêi gi¶i cho thêi gian ®−îc h−ëng trî cÊp. NÕu chóng ta quy ®Þnh thêi<br /> gian ®−îc h−ëng qu¸ ng¾n trong ®ã thùc tÕ thêi gian thÊt nghiÖp dµi h¬n còng ¶nh<br /> h−ëng ®Õn viÖc tham gia cña c«ng nh©n. Ng−îc l¹i, trong chõng mùc nµo ®ã sÏ t¹o<br /> thµnh tÝnh û l¹i cña c«ng nh©n, kh«ng tÝch cùc t×m kiÕm c«ng viÖc míi.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Tæ chøc Lao ®éng ThÕ giíi (ILO): C«ng −íc quèc tÕ vÒ B¶o hiÓm x· héi sè 102 n¨m 1952.<br /> 2. Tæ chøc Lao ®éng ThÕ giíi (ILO): C«ng −íc quèc tÕ vÒ thóc ®Èy viÖc lµm vµ chèng thÊt nghiÖp sè 168<br /> n¨m 1988.<br /> 3. Liªn ®oµn Lao ®éng Hµ Néi: B¸o c¸o kiÓm tra c«ng t¸c B¶o hiÓm x· héi n¨m 2002.<br /> 4. Khñng ho¶ng kinh tÕ hç trî thu nhËp vµ nh÷ng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o viÖc lµm, kinh nghiÖm cña TriÒu<br /> Tiªn. ViÖn Lao ®éng TriÒu Tiªn. 5/2001.<br /> 5. Do·n MËu DiÖp: ChÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp ë c¸c n−íc trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng. Th«ng tin Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi, sè 2/2002.<br /> 6. T«n ThiÖn ChiÕu: Nguån bæ sung lùc l−îng c«ng nh©n vµ ¶nh h−ëng cña nã ®Õn chÊt l−îng ®éi ngò. §Ò<br /> tµi tiÒm n¨ng n¨m 2002 - 2003 cña Phßng x· héi häc Lao ®éng - C«ng nghÖ, ViÖn X· héi häc.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />