Ý nghĩa của thể tích và độ pH tinh dịch trong vô tinh do bế tắc

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> 26 YÙ NGHÓA CUÛA THEÅ TÍCH VAØ ÑOÄ pH TINH DÒCH<br /> TRONG VOÂ TINH DO BEÁ TAÉC<br /> Nguyeãn Thaønh Nhö*, Nguyeãn Thò Haïnh*, Vuõ Leâ Chuyeân*, Döông Quang Trí**<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Theå tích vaø ñoä pH cuûa tinh dòch laø hai thoâng soá cuûa tinh dòch ñoà thöôøng ít ñöôïc chuù yù maëc duø ñaây laø hai<br /> thoâng soá phaûn aùnh tình traïng cuûa ñöôøng daãn tinh, do chuùng ñöôïc quyeát ñònh bôûi dòch cuûa tuùi tinh vaø tuyeán tieàn<br /> lieät. 59 beänh nhaân trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 1/2002 ñeán thaùng 3/2003 ñaõ ñöôïc khaûo saùt so saùnh hai giaù<br /> trò naày vôùi keát quaû phaãu thuaät thaùm saùt bìu ñeå xaùc ñònh giaù trò cuûa chuùng trong goùp phaàn chaån ñoaùn nôi bò beá<br /> taéc cuûa ñöôøng daãn tinh. Keát quaû cho thaáy ñaây laø hai trò soá coù ñoä tin caäy cao.<br /> Töø khoaù: theå tích tinh dòch, pH, phaãu thuaät thaùm saùt bìu, voâ tinh beá taéc<br /> <br /> SUMMARY<br /> ROLE OF THE SEMINAL VOLUME AND PH IN OBSTRUCTIVE AZOOSPERMIA<br /> Nguyen Thanh Nhu, Nguyen thi Hanh, Vu Le Chuyen, Duong Quang Tri* Y Hoc TP. Ho Chi Minh *<br /> Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 179 – 182<br /> <br /> The seminal volume and pH are two parameters of semen analysis which are usually not taken into<br /> account although they can be the markers of the ductal patency, because they depend on prostatic and<br /> seminal vesicles secretions. These parameters of 59 patients were compared with the results of scrotal<br /> explorative surgery from January 2002 to March 2003, in order to determine their role in diagnostic of the<br /> ductal obstruction site. It is concluded that the semen volume and pH are reliable.<br /> Key words: seminal volume, seminal pH, scrotal exploration, obstructive azoospermia<br /> <br /> MÔÛ ÑAÀU<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> <br /> Trong tinh dòch ñoà thoâng thöôøng, caùc thoâng soá veà<br /> tinh truøng (maät ñoä, hình daïng vaø khaû naêng di ñoäng<br /> cuûa tinh truøng) thöôøng ñöôïc quan taâm, coøn caùc thoâng<br /> soá cuûa tinh dòch nhö theå tích vaø ñoä pH ít ñöôïc chuù yù.<br /> Do pH vaø theå tích tinh dòch ñöôïc quyeát ñònh bôûi dòch<br /> tieát töø tuùi tinh vaø tieàn lieät tuyeán, neân hai thoâng soá naày<br /> coù theå phaûn aùnh tình traïng cuûa ñöôøng daãn tinh 13,14.<br /> <br /> Ñaây laø moät nghieân cöùu phaân tích so saùnh tieàn<br /> cöùu. Ñoái töôïng laø nhöõng beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn<br /> voâ tinh beá taéc ñeán khaùm taïi beänh vieän Bình Daân<br /> trong thôøi gian 12 thaùng töø 1/2002 ñeán 1/2003.<br /> <br /> Theo hieåu bieát cuûa chuùng toâi, hieän taïi chöa coù<br /> nghieân cöùu naøo taïi Vieät Nam veà giaù trò cuûa hai thoâng<br /> soá naày(10,11,12). Do vaäy, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu<br /> naày nhaèm xaùc ñònh vai troø cuûa pH vaø theå tích tinh<br /> dòch trong chaån ñoaùn voâ tinh do beá taéc, khaû naêng<br /> giuùp chaån ñoaùn vò trí nôi beá taéc cuûa ñöôøng daãn tinh,<br /> taéc ñöôøng daãn tinh thaáp taïi uï nuùi hay taéc cao taïi maøo<br /> tinh, taïi oáng daãn tinh trong bìu.<br /> <br /> Tieâu chuaån chaån ñoaùn voâ tinh beá taéc döïa vaøo:<br /> - Tinh dòch ñoà thöïc hieän hai laàn caùch nhau boán<br /> tuaàn ñeàu khoâng coù tinh truøng.<br /> - Theå tích tinh hoaøn trong giôùi haïn bình thöôøng<br /> (≥15 ml).<br /> - Noàng ñoä testosterone vaø FSH huyeát thanh trong<br /> giôùi haïn bình thöôøng.<br /> - Sinh thieát tinh hoaøn cho hình aûnh sinh tinh bình<br /> thöôøng.<br /> Beänh nhaân ñöôïc thöïc hieän tinh dòch ñoà hai laàn<br /> <br /> *<br /> **<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 179<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> caùch nhau ít nhaát boán tuaàn. Trò soá nghieân cöùu laø trò soá<br /> trung bình cuûa hai laàn thöïc hieän tinh dòch ñoà.<br /> Phaãu thuaät thaùm saùt bìu keøm vôùi chuïp oáng daãn<br /> tinh ñöôïc thöïc hieän sau ñoù, khaûo saùt tình traïng tinh<br /> hoaøn (theå tích, maät ñoä), maøo tinh (caêng giaõn, xô hoaù,<br /> nang, thieåu saûn), oáng daãn tinh (söï hieän dieän, baát saûn<br /> moät phaàn hay toaøn boä, hình aûnh oáng daãn tinh). Chuïp<br /> oáng daãn tinh ñöôïc thöïc hieän baèng bôm dung dòch<br /> sinh lyù 9‰ pha loaõng vôùi dung dòch xanh methylene.<br /> Khi coù beá taéc, moät sôïi chæ prolene 1.0 ñöôïc luoàn vaøo<br /> trong loøng oáng daãn tinh ñeå tìm nôi beá taéc; neáu nôi beá<br /> taéc caùch nôi xeû oáng daãn tinh treân 20 cm thì chuïp oáng<br /> daãn tinh baèng Urographin 70% döôùi maøn hình quang<br /> taêng saùng (C-Arm) ñöôïc tieán haønh. Keát quaû phaãu<br /> thuaät thaùm saùt bìu seõ duøng laøm chuaån ñeå khaûo saùt giaù<br /> trò cuûa pH vaø theå tích tinh dòch. Vò trí nôi beá taéc ñöôïc<br /> chia thaønh ba nhoùm:<br /> -<br /> <br /> Cao: taïi tinh hoaøn, maøo tinh, oáng daãn tinh<br /> <br /> - Thaáp: uï nuùi, boùng tinh, oáng phoùng tinh, oáng tuùi<br /> tinh vaø baát saûn oáng daãn tinh – tuùi tinh<br /> Caùc tröôøng hôïp (TH) coù taéc taïi oáng daãn tinh ñoaïn<br /> beïn – chaäu maø sieâu aâm qua tröïc traøng khoâng ghi<br /> nhaän beá taéc vuøng uï nuùi thì xem nhö thuoäc nhoùm taéc<br /> cao. Cuõng caùc TH naày, nhöng neáu sieâu aâm qua tröïc<br /> traøng ghi nhaän hình aûnh taéc taïi vuøng uï nuùi thì bò loaïi<br /> khoûi nghieân cöùu do khoâng theå xaùc ñònh coù taéc taïi<br /> vuøng uï nuùi hay khoâng, vì khoâng chuïp ñöôïc toaøn boä<br /> oáng daãn tinh, coøn sieâu aâm qua tröïc traøng chæ coù giaù trò<br /> gôïi yù coù beá taéc thoâi(15). Khoâng xuaát tinh coù theå do<br /> khoâng xuaát tinh chöùc naêng, xuaát tinh ngöôïc doøng hay<br /> taéc hoaøn toaøn uï nuùi, khoâng thuoäc nghieân cöùu naày.<br /> <br /> coù theå baát saûn hoaøn toaøn oáng daãn tinh, beân kia chæ baát<br /> saûn moät phaàn oáng daãn tinh. 27 TH taéc thaáp vaø 32 TH<br /> taéc cao. 27 TH taéc thaáp ñeàu do baát saûn oáng daãn tinh,<br /> khoâng coù TH naøo taéc taïi uï nuùi ñöôïc ghi nhaän.<br /> Ñoái vôùi yeáu toá theå tích tinh dòch (V), 100% TH coù<br /> V < 1ml (25 TH) ñeàu coù taéc thaáp, 2 TH V > 1ml coù<br /> taéc thaáp (nhöng V < 2ml), caùc TH coøn laïi coù V > 1<br /> ml ñeàu coù taéc cao.<br /> Ñoái vôùi yeáu toá pH, pH < 7 (töø 5 ñeán 6,5) keøm taéc<br /> thaáp gaëp trong 21 TH. pH >7 coù taéc thaáp trong 6 TH,<br /> coøn laïi ñeàu coù taéc cao.<br /> Phoái hôïp caû hai yeáu toá theå tích tinh dòch vaø pH,<br /> coù theå phaân nhoùm nghieân cöùu thaønh boán nhoùm, vôùi<br /> keát quaû treân baûng 1.<br /> Baûng 1. Keát quaû vò trí nôi taéc ñöôøng daãn tinh ñoái<br /> chieáu ñoàng thôøi hai yeáu toá theå tích vaø pH tinh dòch.<br /> V < 1ml,<br /> pH < 7<br /> 0<br /> <br /> V < 1ml, V > 1ml, pH V > 1ml, pH<br /> pH > 7<br /> 7<br /> Taéc cao<br /> 0<br /> 0<br /> 54,5%, 32<br /> (%, TH)<br /> TH<br /> Taéc thaáp 32%, 19 TH 10%, 6 TH 3,5%, 2 TH<br /> 0<br /> (%, TH)<br /> <br /> Hình 1. Baát saûn ODT, MT giaõn caêng<br /> <br /> Caùc TH chæ taéc moät beân cuõng bò loaïi khoûi nghieân cöùu.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> Coù 59 beänh nhaân (BN) trong loaït nghieân cöùu<br /> naày, vôùi 81,4 % laø hieám muoän nguyeân phaùt, coøn laïi laø<br /> hieám muoän thöù phaùt.<br /> Döïa theo phaân loaïi ví trí taéc cao hay thaáp nhö<br /> treân, 59 TH ñeàu ñoái xöùng hai beân, maëc duø trong<br /> nhoùm taéc cao coù theå moät beân taéc taïi maøo tinh, beân<br /> kia taéc taïi oáng daãn tinh ñoaïn chaäu; töông töï, moät beân<br /> <br /> 180<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> dòch seõ thaáp (7 nhöng coù taéc thaáp, caû 6 TH naày<br /> ñeàu coù theå tích < 1ml. Ñoä chính xaùc cuûa pH thaáp hôn<br /> theå tích tinh dòch coù leõ do pH laø moät xeùt nghieäm ñònh<br /> tính, trong khi theå tích laø moät xeùt nghieäm ñònh löôïng.<br /> Nhö vaäy, coù caàn thieát phaûi thöïc hieän caùc xeùt<br /> nghieäm tìm nhöõng chaát ñaùnh daáu töøng thaønh phaàn cuûa<br /> tinh töông trong döï ñoaùn vò trí nôi beá taéc hay khoâng ?<br /> <br /> Hình 3. Baát saûn ODT moät phaàn, khoâng coù ñoaïn cuoái<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Moät tinh dòch ñoà tieâu chuaån theo Toå Chöùc Y Teá Theá<br /> Giôùi ngoaøi caùc trò soá veà tinh truøng coøn coù caùc trò soá pH vaø<br /> theå tích tinh dòch. Bình thöôøng, sau 3 ngaøy khoâng xuaát<br /> tinh, moãi laàn xuaát tinh coù khoaûng 2 – 4 ml tinh<br /> dòch(5,8,9,10). Tinh dòch bao goàm 1,5-2 ml dòch tuùi tinh,<br /> 0,5ml dòch tuyeán tieàn lieät, 0,1-0,2 dòch tuyeán haønh nieäu<br /> ñaïo (tuyeán Couper) vaø moät phaàn raát nhoû dòch tuyeán<br /> quanh nieäu ñaïo (tuyeán Littre), dòch maøo tinh keøm vôùi<br /> tinh truøng ñeán chuû yeáu töø ñuoâi maøo tinh 14. Dòch tuùi tinh<br /> chieám chuû yeáu phaàn giöõa vaø sau cuûa tinh dòch, coù tính<br /> kieàm, trong khi dòch tuyeán tieàn lieät coù tính axít(13,14,16). Söï<br /> pha troän cuûa hai dòch naày laøm cho ñoä pH tinh dòch coù<br /> tính kieàm, 7,2-8. Neáu tuùi tinh khoâng coù, teo, hay voâ chöùc<br /> naêng, hay beá taéc caû hai oáng phoùng tinh, theå tích tinh<br /> <br /> Thaønh phaàn chính cuûa tinh töông laø dòch tuùi tinh,<br /> chieám 65% theå tích tinh dòch goàm chuû yeáu laø protein<br /> (glycoprotein), caùc chaát chuyeån hoaù khaùc (fructose,<br /> acide ascorbique) vaø prostaglandine. 30% theå tích tinh<br /> dòch laø dòch tieát töø tuyeán tieàn lieät, chöùa chuû yeáu laø caùc<br /> men (phosphatase acide, protease...), acide citrique, caùc<br /> ion (Mg, Ca, Zn...). Dòch maøo tinh chieám 5%, chöùa<br /> carnitine, glycerylphosphoril-choline...(1). Quan troïng<br /> nhaát laø xeùt nghieäm ñònh löôïng fructose ñeå xem trong<br /> tinh töông coù thaønh phaàn cuûa dòch tuùi tinh hay khoâng vì<br /> fructose ñöôïc tieát bôûi tuùi tinh vaø khoâng coù fructose treân<br /> nhöõng beänh nhaân voâ tinh chöùng toû hoaëc baát saûn tuùi<br /> tinh hai beân, hoaëc taéc oáng phoùng tinh hai beân(6,13). Tuy<br /> nhieân, ñònh löôïng fructose laø moät xeùt nghieäm phöùc taïp,<br /> toán keùm vaø coù leõ khoâng caàn thieát neáu chuù yù ñeán hai<br /> thoâng soá theå tích vaø pH tinh dòch. Neáu theå tích tinh dòch<br /> bình thöôøng vaø pH kieàm treân beänh nhaân voâ tinh, neân<br /> fructose vaø dòch tuùi tinh chaéc chaén seõ hieän dieän, neân<br /> khoâng caàn ñònh löôïng fructose. Ngöôïc laïi, neáu theå tích<br /> tinh dòch thaáp (<br /> 1ml keøm pH < 7 vaø theå tích < 1ml keøm pH >7.<br /> Nhöõng tröôøng hôïp naày khoâng nhieàu (chieám 13,5%<br /> trong nghieân cöùu naày).<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Trong voâ tinh beá taéc, khoâng neân xem nheï giaù trò<br /> cuûa theå tích vaø ñoä pH tinh dòch trong tinh dòch ñoà vì<br /> chuùng coù theå phaûn aùnh söï coù hay khoâng coù thaønh phaàn<br /> dòch tuùi tinh trong tinh dòch, töø ñoù coù theå döï ñoaùn vò trí<br /> nôi beá taéc: taïi uï nuùi, baát saûn oáng daãn tinh – tuùi tinh hay<br /> taéc cao hôn. Phoái hôïp vôùi caùc yeáu toá khaùc nhö khaùm laâm<br /> saøng bìu, sieâu aâm qua tröïc traøng, seõ coù ích trong hoaïch<br /> ñònh phaãu thuaät thaùm saùt bìu(4,7).<br /> <br /> 9.<br /> <br /> 10.<br /> 11.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Bladou F. Azoospermies. Progres en urologie,<br /> monographie: Guide pratique de l’infertilite masculine,<br /> 1993, 32-39<br /> Colpi GM, Hargreave TB, Papp GK, Pomerol JM,<br /> Weidner W. Obstructive azoospermia. In guidelines on<br /> infertility, european association of urology,2000, 24-29<br /> Daudin M, Bieth E, Bujan L, Massat G, Pontonnier F,<br /> Mieusset R. Congenital bilateral absence of the vas<br /> deferens: clinical characteristics, biological parameters,<br /> cystic fibrosis transmembrane conductance regulator<br /> gene mutations, and implications for genetic<br /> counseling. Fertil Steril 2000 dec, 74 (6), 1164-1173<br /> Goldstein M. Surgical management of male infertility<br /> and other scrotal disorders. In Campbell’s Urology, 7th<br /> Ed, Philadelphia, W.B.Saunders, 1998, 1331-1377<br /> <br /> 182<br /> <br /> 13.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> 15.<br /> <br /> 16.<br /> <br /> Hargreave TB. Laboratory assessment of male fertility.<br /> In the management of male infertility, P G Publishing,<br /> Singapore, 1990, 85-135<br /> Hendry WF. Investigation of male infertility. In<br /> Diagnostic techniques in urology, O’Reilly PH, George<br /> NJR, Weiss RM. 587-598<br /> Jarow JP, Espeland MA, Lipshultz LI. Evaluation of<br /> the azoospermic patient. J Urol 1989 Jul, 142(1), 62-65<br /> Jeyendran RS. Interpretation of semen analysis<br /> results, a practical guide. Cambridge Press university,<br /> 2000.<br /> Mieusset R, Pontonnier F. Bilan clinique d’un homme<br /> infertile. Progres en urologie, monographie: Guide<br /> pratique de l’infertilite masculine, 1993, 13-22<br /> Nguyeãn Böûu Trieàu. Voâ sinh nam giôùi. Nhaø xuaát baûn y<br /> hoïc, 1998, 659-664.<br /> Nguyeãn Thaønh Nhö, Nguyeãn Ngoïc Tieán, Phaïm Höõu<br /> Ñöông, Vuõ Leâ Chuyeân, Nguyeãn Vaên Hieäp. Tình hình<br /> chaån ñoaùn vaø ñieàu trò hieám muoän nam taïi beänh vieän<br /> Bình Daân töø 9/1999 ñeán 8/2000. Y hoïc Vieät Nam, taäp<br /> 258-259-260, soá 4-5-6, 2001, 120-124<br /> Phaïm Ngoïc Quoác Duy, Nguyeãn Xuaân Quyù. Khaûo saùt<br /> tinh dòch ñoà ôû nhöõng caëp vôï choàng hieám muoän ñieàu trò<br /> taïi beänh vieän Phuï Saûn Töø Duõ töø thaùng 1 ñeán thaùng 6<br /> naêm 2001. Luaän vaên toát nghieäp baùc só y khoa. Trung<br /> Taâm Ñaøo Taïo Boài Döôõng Caùn Boä Y Teá TP HCM, 2001<br /> Sadeghi-Nejad H, Oates RD. Male reproductive<br /> dysfunction. In Manual of Urology, Lippincott Williams<br /> & Wilkins, Philadelphia, 1999, 164-84<br /> Sigman M, Howards SS. Male infertility. In Campbell’s<br /> Urology, 8th Ed, Philadelphia, W.B.Saunders, 2002,<br /> 1475-1531<br /> Traàn Vaên saùng, Nguyeãn Thaønh Nhö, Vuõ Leâ Chuyeân.<br /> Vai troø cuûa sieâu aâm qua tröïc traøng trong voâ tinh do beá<br /> taéc.<br /> Turek PJ. Male infertility. In Smith’s General Urology,<br /> 15th Ed, Lange medical books / McGraw-Hill, New<br /> York, 2000, 750-787<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br />