Bài giảng Bài 3: Các ngữ hệ chính trên thế giới

Chia sẻ: Phú Anh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

106
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài 3 "Các ngữ hệ chính trên thế giới" giới thiệu đến các bạn những nội dung về nguồn gốc ngôn ngữ và sự hình thành các ngữ hệ trên thế giới, các ngữ hệ chính ở Việt Nam và nguồn gốc tiếng Việt. Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Bài 3: Các ngữ hệ chính trên thế giới

Phª chuÈn Ngµy th¸ng n¨m 200 Chñ nhiÖm Bµi 3 c¸c ng÷ hÖ chÝnh trªn thÕ giíi më ®Çu Ng«n ng÷ lµ mét ®Æc trng téc ngêi vµ lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ quan träng bËc nhÊt ®Ó ph©n biÖt téc ngêi. Mçi téc ngêi thêng cã mét ng«n ng÷ riªng, nã ®îc s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn cña téc ngêi ®ã. Mçi ng«n ng÷ lµ mét kÕt qu¶ s¸ng t¹o l©u dµi vµ lµ mét bé phËn cña v¨n ho¸ téc ngêi, bao gåm ch÷ viÕt vµ tiÕng nãi. Nghiªn cøu ng«n ng÷ gióp chóng ta cã c¬ së ®Ó t×m hiÓu: nguån gèc d©n téc, v¨n ho¸ d©n téc vµ lÞch sö d©n téc… Tõ ®ã, cã nhËn thøc ®óng ®¾n vµ tham gia tÝch cùc vµo viÖc gi÷ g×n ng«n ng÷ c¸c téc ngêi trong céng ®ång d©n téc ViÖt Nam nãi chung, gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt nãi riªng.
2 Néi dung I. Nguån gèc ng«n ng÷ vµ sù h×nh thµnh c¸c ng÷ hÖ trªn thÕ giíi 1. Nguån gèc ng«n ng÷ vµ vai trß cña nã trong D©n téc häc a. Ng«n ng÷ vµ nguån gèc cña ng«n ng÷ * Ng«n ng÷ lµ g×? Ng«n ng÷ lµ s¶n phÈm cao cÊp cña ý thøc con ngêi, lµ vËt chÊt ®îc trõu tîng ho¸ vµ lµ hÖ thèng tÝn hiÖu thø hai cña con ngêi. Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn vµ lµ c«ng cô ®Ó con ngêi giao tiÕp, trao ®æi vµ liªn hÖ víi nhau trong ®êi sèng x· héi. * C¸c ®Æc trng cña ng«n ng÷: - Ng«n ng÷ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn trùc tiÕp cña t duy, gi÷ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh ý thøc. Do ®ã, ng«n ng÷ lµ s¶n phÈm cao cÊp cña ý thøc con ngêi. V× sao? -> Ng«n ng÷ lµ hiÖn thùc ho¸ cña ý thøc, lµ ph¬ng tiÖn biÓu ®¹t t duy ®ång thêi, gi÷ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ý thøc. -> Th«ng qua ng«n ng÷, ý thøc míi ph¶n ¸nh vµ nhËn thøc ®îc thÕ giíi kh¸ch quan. Do ®ã, kh«ng cã ý thøc th× kh«ng cã ng«n ng÷. - Ng«n ng÷ lµ hÖ thèng tÝn hiÖu thø hai cña con ngêi. V×, ng«n ng÷ bao gåm nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt nh: ©m thanh, tõ vÞ, cÊu tróc ng÷ ph¸p, thanh ®iÖu, ch÷ viÕt… - Ng«n ng÷ kh«ng cã tÝnh giai cÊp, nhng trong x· héi cã giai cÊp, ng«n ng÷ mang dÊu Ên giai cÊp thèng trÞ. -> B¶n th©n ng«n ng÷ ra ®êi g¾n víi c¸c téc ngêi. Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu ng«n ng÷ ra ®êi tríc khi x· héi cã giai cÊp.
3 -> Tuy nhiªn, khi x· héi cã giai cÊp, giai cÊp thèng trÞ ®· sö dông ng«n ng÷ mét c¸ch triÖt ®Ó, nh»m phôc vô lîi Ých giai cÊp m×nh. - Ng«n ng÷ cã quan hÖ trùc tiÕp víi s¶n xuÊt vµ toµn bé ho¹t ®éng sèng cña con ngêi. Nªn nã kh«ng ngõng ph¸t triÓn. - Ng«n ng÷ bao giê còng lµ ng«n ng÷ x· héi, lµ thµnh qu¶ cña x· héi, kh«ng cã ng«n ng÷ c¸ nh©n. - Ng«n ng÷ lµ mét hiÖn tîng x· héi ®Æc biÖt, nã ®éc lËp t¬ng ®èi víi kiÕn tróc thîng tÇng. Nªn, khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi, ng«n ng÷ kh«ng thay ®æi theo. * Chøc n¨ng cña ng«n ng÷: (3 chøc n¨ng): - Thø nhÊt, lµm c«ng cô cña t duy. -> Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn vËt chÊt, lµ h×nh thøc tån t¹i cña t duy ý thøc. Nã tham gia trùc tiÕp vµo viÖc nhËn thøc thÕ giíi kh¸ch quan. - Thø hai, lµm c«ng cô biÓu c¶m. -> Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp quan träng nhÊt, nã ®ãng gãp vai trß lµ ®éng lùc thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. -> Ng«n ng÷ lµ c«ng cô biÓu c¶m gi÷a con ngêi víi nhau. - Thø ba, lµm c«ng cô nghÖ thuËt. -> Th«ng qua ng«n ng÷, nh»m thóc ®Èy sù s¸ng t¹o vµ hëng thô c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ - nghÖ thuËt cña con ngêi. * Nguån gèc cña ng«n ng÷: Tõ thêi cæ ®¹i ®Õn nay, ®· cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ nguån gèc ra ®êi cña ng«n ng÷: - ThuyÕt tîng thanh (m« pháng ©m thanh), do c¸c triÕt gia Hy L¹p – La M· cæ ®¹i khëi xíng, kho¶ng thÕ kû IV- III TCN cho r»ng: Con ng- êi vèn kh«ng cã tiÕng nãi, ng«n ng÷ lµ do con ngêi b¾t chíc nh÷ng ©m thanh cã tríc trong tù nhiªn mµ cã. VÝ dô: TiÕng suèi ch¶y rãc r¸ch, tiÕng mÌo kªu, tiÕng chim hãt... - ThuyÕt duy c¶m, ®¹i biÓu lµ nhµ triÕt häc ngêi §øc - HÐc §ª (1744 - 1803) cho r»ng : nguån gèc cña ng«n ng÷ lµ do c¶m gi¸c, cèt ®Ó béc lé vµ giao tiÕp víi chÝnh b¶n th©n m×nh.
4 Quan ®iÓm nµy ®· gi¶i thÝch mét c¸ch duy t©m vÒ nguån gèc ng«n ng÷. - ThuyÕt t¸n th¸n, do £ Pi Quya (341 – 270 TCN) vµ Lu CrÐt X¬ Ca (99 – 55 TCN) khëi xíng, cho r»ng : ng«n ng÷ ra ®êi, do con ngêi biÕn c¸c tiÕng kªu cßn mang tÝnh b¶n n¨ng ®éng vËt, thµnh c¸c ©m thanh tù nhiªn biÓu hiÖn c¶m xóc cña con ngêi. VÝ dô: c¸c tõ ¸i, èi, chµ, a, å.... - ThuyÕt tiÕng kªu trong lao ®éng, ®¹i biÓu lµ Noa Rª vµ Bót Sª ( ngêi Ph¸p) cho r»ng: ng«n ng÷ b¾t nguån tõ nh÷ng tiÕng hß nhÞp ®iÖu phèi hîp trong lao ®éng ®Ó t¨ng søc m¹nh cña ngêi nguyªn thuû. VÝ dô: hai ba nµo, hß d« ta nµo, hÇy, hó... - ThuyÕt c«ng íc x· héi, do GRót X« (1712 - 1778) vµ A §am SmÝt( 1733 - 1790) ®Ò xíng, cho r»ng: ng«n ng÷ sinh ra do ngêi nguyªn thuû trong sinh ho¹t ®· tho¶ thuËn víi nhau quy ®Þnh ra, lµ kÕt qu¶ quy íc cña c¸c nhãm ngêi. - ThuyÕt cö chØ bµn tay: tríc khi ng«n ng÷ thµnh tiÕng ra ®êi con ngêi dïng c¸c cö chØ, ®éng t¸c bµn tay ®Ó giao tiÕp (c¸ch ngµy nay kho¶ng tõ 1,5 - 1 triÖu n¨m). => C¸c luËn thuyÕt trªn kh«ng gi¶i thÝch ®îc nguån gèc kh¸ch quan, khoa häc vÒ nguån gèc cña ng«n ng÷, kh«ng ph¶n ¸nh ®îc chøc n¨ng cña ng«n ng÷. ChØ thÊy h×nh thøc mµ kh«ng lét t¶ ®îc thùc chÊt cña ng«n ng÷. - Quan ®iÓm M¸c - xÝt vÒ nguån gèc cña ng«n ng÷, ®©y lµ quan ®iÓm kh¸ch quan khoa häc nhÊt. + Lao ®éng lµ nguån gèc cña ng«n ng÷. ¡ng Ghen viÕt: “ng«n ng÷ b¾t nguån tõ lao ®éng vµ ph¸t triÓn cïng lao ®éng. §ã lµ c¸ch gi¶i thÝch duy nhÊt vÒ nguån gèc cña ng«n ng÷”. Theo ¡ng Ghen vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc cho thÊy:
5 -> Do biÕn ®æi cña m«i trêng sèng, vîn ngêi tõ di chuyÓn kiÕm ¨n ë trªn c©y, ®· xuèng kiÕm ¨n ë mÆt ®Êt. Qu¸ tr×nh di chuyÓn, kiÕm ¨n ë mÆt ®Êt, ®· dÇn t¹o t thÕ ®øng vµ ®i th¼ng cña con ngêi. -> Tõ t thÕ nµy vµ cïng víi ho¹t ®éng lao ®éng, ®· lµm cho bé m¸y ph¸t ©m dÇn dÇn hoµn thiÖn, ng«n ng÷ dÇn dÇn h×nh thµnh ®Ó trao ®æi vµ biÓu ®¹t t duy. -> Sau t thÕ ®øng th¼ng, lµ hµng triÖu n¨m gi¶i phãng ®«i tay ®Ó lao ®éng vµ c¶i t¹o tù nhiªn. DÇn dÇn , con ngêi lao ®éng cã ý thøc b»ng c¸c c«ng cô s¶n xuÊt (do kiÕm ®îc hoÆc tù chÕ). -> Lao ®éng cña con ngêi bao giê còng lµ lao ®éng x· héi, qu¸ tr×nh sinh sèng bÇy ®µn ph¸t triÓn thµnh ThÞ téc – Bé l¹c…n¶y sinh ®ßi hái tÊt yÕu nhu cÇu giao tiÕp, trao ®æi, biÓu ®¹t t×nh c¶m… dÉn ®Õn sù ra ®êi cña ng«n ng÷. Lao ®éng vµ ng«n ng÷ ph¸t triÓn, lµm cho t duy vµ ý thøc ph¸t triÓn. + Con ngêi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ra ng«n ng÷ cïng víi sù tiÕn ho¸ tù th©n. ¡ng Ghen viÕt: “Tríc hÕt lµ lao ®éng, sau lao ®éng vµ ®ång thêi víi lao ®éng lµ ng«n ng÷, ®ã lµ hai søc kÝch thÝch chñ yÕu ®Õn bé n·o cña con ngêi”. + Ng«n ng÷ thóc ®Èy lao ®éng, quan hÖ x· héi ph¸t triÓn. Còng theo ¡ng Ghen: “Bé ãc vµ c¸c gi¸c quan phô thuéc bé ãc ph¸t triÓn lªn ; ý thøc ngµy cµng s¸ng suèt h¬n, tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®· t¸c ®éng trë l¹i lao ®éng vµ ng«n ng÷, ®· thóc ®Èy kh«ng ngõng cho lao ®éng vµ ng«n ng÷ ph¸t triÓn thªm n÷a”. Nhu cÇu chÕ t¹o c«ng cô kÝch thÝch t duy ph¸t triÓn Lao ®éng Liªn kÕt céng ®ång nhu cÇu giao tiÕp ng«n ng÷ xuÊt hiÖn ãc ngêi (vËt chÊt ph¸t triÓn cao nhÊt)
6 => Nh vËy, ng«n ng÷ lµ s¶n phÈm cao cÊp cña ý thøc con ngêi, g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c téc ngêi. Suy cho cïng, lao ®éng ®· t¹o ra con ngêi vµ chÝnh th«ng qua lao ®éng cña con ngêi lµm n¶y sinh ra ng«n ng÷. b. Vai trß cña ng«n ng÷ trong d©n téc häc - Ng«n ng÷ cã vai trß quan träng trong nghiªn cøu lÞch sö téc ngêi, d©n téc. V× sao? -> Th«ng qua ng«n ng÷, ®Ó nghiªn cøu lÞch sö, v¨n ho¸ téc ngêi, d©n téc. -> HiÓu ®îc c¸c vÊn ®Ò nh: M«i trêng mµ téc ngêi, d©n téc ®ã tån t¹i vµ ph¸t triÓn; quan hÖ vÒ nguån gèc vµ gi÷a c¸c téc ngêi, d©n téc; lÞch sö ph¸t triÓn, tÝnh chÊt ph¬ng híng chñ yÕu, ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn v¨n ho¸ téc ngêi, d©n téc… - Do vËy, vai trß cña ng«n ng÷ ®èi víi D©n téc häc thÓ hiÖn: + V¹ch râ nguån gèc, qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c téc ngêi, d©n téc, mèi quan hÖ gi÷a hä víi c¸c téc ngêi vµ d©n téc kh¸c. + Lµm s¸ng tá c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu vÒ lÞch sö v¨n ho¸ d©n téc, téc ngêi. + Lµ c¨n cø hiÓu râ mèi quan hÖ qua l¹i vµ ¶nh hëng lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc vµ c¸c céng ®ång téc ngêi tríc ®ã. Tãm l¹i, ng«n ng÷ lµ mét nguån sö liÖu gióp D©n téc häc gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò. Dùa vµo tõ vÞ c¬ b¶n lµ kÕt cÊu ng«n ng÷ ( ng÷ ph¸p), ta cã thÓ hiÓu râ vÒ nguån gèc c¸c d©n téc vµ c¸c téc ng- êi. 2. Sù h×nh thµnh vµ ph©n lo¹i c¸c ng÷ hÖ chÝnh trªn thÕ giíi a. Ng÷ hÖ vµ sù h×nh thµnh c¸c ng÷ hÖ * Kh¸i niÖm ng÷ hÖ:
7 Lµ mét nhãm ng«n ng÷ cã quan hÖ vÒ nguån gèc lÞch sö, trªn c¬ së c¸c ®Æc ®iÓm chung vÒ ng÷ ph¸p, hÖ thèng tõ vÞ c¬ b¶n, thanh ®iÖu vµ ng÷ ©m. - Bao gåm nhiÒu ng«n ng÷ ph¸t sinh tõ mét ng«n ng÷ gèc. - C¸c ng«n ng÷ cã chung hÖ thèng ký hiÖu, quy t¾c kÕt hîp, ©m tiÕt. - Sù h×nh thµnh ng÷ hÖ cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nguån gèc téc ngêi vµ kÐo dµi hµng v¹n n¨m. * Sù h×nh thµnh ng÷ hÖ: - Sù h×nh thµnh ng÷ hÖ cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nguån gèc téc ngêi. + Ngêi hiÖn ®¹i tõ mét trung t©m di c, thiªn di c ®i kh¾p c¸c ch©u lôc. + Ng«n ng÷ theo c¸c téc ngêi, tËp ®oµn ngêi di c, c¸c ng«n ng÷ kh¸c nhau dÇn dÇn ®îc xuÊt hiÖn tõ ®ã cã nhãm ng«n ng÷ quan hÖ vÒ nguån gèc lÞch sö. Nh vËy, ng÷ hÖ ra ®êi g¾n liÒn víi sù ph©n chia thÞ téc, bé l¹c, mét tËp thÓ ngêi nãi mét ng«n ng÷, bÞ chia ra thµnh nhiÒu bé phËn víi ph¬ng ng«n kh¸c nhau, råi ph¸t triÓn thµnh c¸c ng÷ hÖ kh¸c nhau. - Tuy nhiªn còng cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ sù h×nh thµnh cña c¸c ng÷ hÖ. b. C¸ch ph©n lo¹i ng«n ng÷ vµ ng÷ hÖ trªn thÕ giíi Cã 2 c¸ch ph©n lo¹i ng«n ng÷: * Ph©n lo¹i theo phæ hÖ (ph©n lo¹i theo dßng hä, theo céi nguån): - C¸ch ph©n lo¹i dùa trªn c¬ së nguån gèc chung cña ng«n ng÷, tõ mét nguån gèc, mét ng«n ng÷ mÑ; - Ph©n lo¹i theo phæ hÖ ngêi ta dïng ph¬ng ph¸p so s¸nh ng«n ng÷ lÞch sö t×m ra sù gièng nhau vÒ tõ vùng, ©m tiÕt, ng÷ ph¸p lµ nh÷ng yÕu tè b¶o lu l©u dµi.
8 - Chó ý: Khi nghiªn cøu so s¸nh ph¶i t×m hiÓu kü lìng tõ vùng, v× c¸c ng«n ng÷ tiÕp xóc víi nhau d©n x®Õn sù vay mîn tõ vÞ chø kh«ng ph¶i cïng nguån gèc. VÝ dô: TiÕng ViÖt cã h¬n 70% tõ H¸n - ViÖt * Ph©n lo¹i ng«n ng÷ theo lo¹i h×nh (h×nh th¸i häc): - Lµ c¸ch ph©n lo¹i dùa trªn nh÷ng dÊu hiÖu cÊu tróc c¬ b¶n cña c¸c ng«n ng÷, råi s¾p xÕp l¹i víi nhau theo mét lo¹i h×nh. - Cã 4 lo¹i h×nh ng«n ng÷ sau: + Mét lµ, ng«n ng÷ ®¬n lËp (ng«n ng÷ ®¬n tiÕt). Ng«n ng÷ ®¬n lËp kh«ng cã trî tõ, c¸c tõ trong c©u kh«ng biÕn thµnh sè Ýt, sè nhiÒu, gièng ®ùc, gièng c¸i... -> ý nghÜa cña c¸c tõ trong c©u t¸ch rêi nhau. -> TrËt tù c¸c tõ trong c©u quy ®Þnh ý nghÜa chung cña c©u. CÊu tróc cña c©u tu©n thñ chÆt chÏ. VÝ dô: TiÕng ViÖt, tiÕng H¸n; ®i, ¨n, c¬m, c¸c tõ ®Òu cã ý nghÜa riªng ®i, ¨n, c¬m, khi ghÐp l¹i còng cã ý nghÜa. + Hai lµ, ng«n ng÷ dÝnh: Lµ ng«n ng÷ cã thµnh phÇn trî tõ. Mçi mét ý nghÜa cña tõ thêng ®îc biÓu hiÖn b»ng mét thµnh phÇn phô gia nhÊt ®Þnh. VÝ dô: TiÕng Thæ NhÜ Kú, tõ ev: c¨n nhµ; tõ: ev ler: nh÷ng c¨n nhµ. A ®am: ®µn «ng; A ®am lav: nh÷ng ngêi ®µn «ng. + Ba lµ, ng«n ng÷ biÕn h×nh (ng«n ng÷ biÕn c¸ch). Thµnh phÇn phô rÊt phong phó, phøc t¹p vµ mçi phô gia cã ý nghÜa riªng võa biÕn c¸ch, võa chØ sè Ýt, sè nhiÒu. VÝ dô: TiÕng Anh: I, My, Me…You, Your….play- plays. + Bèn lµ, ng«n ng÷ ®a thøc tæng hîp (hçn hîp). Ng«n ng÷ nµy biÓu hiÖn mét tæng thÓ phøc t¹p, c¸c c©u hîp l¹i thµnh tõ, c¬ cÊu ng÷ ph¸p ph¸t ng«n còng ®ång thêi lµ ng«n ng÷ cña tõ.
9 VÝ dô: Ng«n ng÷ Anh ®iªng: c©u: Inikviklisa, cã nghÜa lµ: nhµ cã ®èm löa nhá bèc ch¸y. §ã lµ nh÷ng tõ ®îc ghÐp l¹i: inikv: löa, ikl: nhµ, is: nhá, a: bèc ch¸y. =>Tãm l¹i, cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ng«n ng÷. Song, c¸ch ph©n lo¹i theo céi nguån vµ theo lo¹i h×nh, lµ c¸ch ph©n lo¹i ®îc nhiÒu ngêi chÊp nhËn. c. C¸c ng÷ hÖ chÝnh trªn thÕ giíi hiÖn nay Ng÷ hÖ Ên ©u, XªmÝt kha mÝt; H¸n - T¹ng; Nam §¶o; Nam ¸; An Tai, Uran, C¸pcad¬; Trucètxc¬; Papua. ¤xtaylia; Cèi san; Th¸i, Andamang; Nigherow; Ninxahara; Eskimee; Anh ®iªng; Daravida; nhãm ng«n ng÷ Anh ®iªng kh¸c. Trong mçi ng÷ hÖ cßn ®îc chia thµnh c¸c nhãm (c¸c ng÷ chi). * 8 ng÷ hÖ quan träng: - Ng÷ hÖ H¸n t¹ng. + Cã kho¶ng h¬n 1 tû ngêi sö dông gåm 2 ng÷ chi: + Ng÷ chi H¸n: Hoa, S¸n chØ, S¸n D×u, Cao lan. + Ng÷ chi t¹ng miÕn: T¹ng, MiÕn, l«l«, Hµ nh×. - Ng÷ hÖ M· Lai Nam §¶o.( ®a ®¶o) gåm nh÷ng ngêi d©n ë: Ja Va ( In ®« nª xia); Malai xia; ngêi Chµm, £®ª ë ViÖt Nam. - Ng÷ hÖ Nam ¸. + Cã kho¶ng 90 triÖu ngêi sö dông gåm 3 ng÷ chi. + ViÖt - Mêng + Ng÷ chi m«n Kh¬ me + Ng÷ chi MÌo - Dao - Ng÷ hÖ Tµy - Th¸i. Cã kho¶ng 700 triÖu ngêi sö dông, tËp trung Th¸i lan, ngêi Lµo, Ngêi ViÖt, Tµy, Nïng. - Ng÷ hÖ Ên - ¢u. Lµ ng÷ hÖ quan träng nhÊt trong quan hÖ céng ®ång d©n téc. Cã 3 tû ngêi sö dông gåm 10 ng÷ chi, trong ®ã 3 ng÷ chi quan träng ®ã lµ: Slav¬, S¾c s«ng (giÐc manh), Lam· (Lu m¨ng).
10 - Ng÷ hÖ Xª mÝt - Kha mÝt. Cã kho¶ng 200 triÖu ngêi sö dông, ng«n ng÷ ngêi ¶ rËp. - Ng÷ hÖ An - Tai. Cã kho¶ng 200 triÖu ngêi sö dông: Ngêi M«ng cæ, tuyèc. - Ng÷ hÖ Uran. Cã kho¶ng 25 triÖu ngêi sö dông gåm 2 ng÷ chi: + Nh÷ng ngêi nãi tiÕng PhÇn lan, Ru ma ni. + Ng÷ hÖ U-V¬ (Hung gari), Nam T II. C¸c ng÷ hÖ chÝnh ë ViÖt Nam vµ nguån gèc tiÕng ViÖt 1. C¸c ng÷ hÖ chÝnh ë ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ a. C¸ch ph©n lo¹i ng«n ng÷ ë ViÖt Nam - C¸ch 1, ph©n lo¹i theo dßng hä: Lµ c¸c ng«n ng÷ cïng hä, cã chung mét nguån gèc, cßn gäi lµ ng«n ng÷ mÑ. -> Muèn biÕt nh÷ng ng«n ng÷ nµo cã hä víi nhau, th× ph¶i so s¸nh ®Ó t×m sù gièng nhau, nhÊt lµ sù gièng nhau vÒ tõ vùng. -> Ng«n ng÷ ViÖt Nam cã sù gièng nhau thó vÞ vÒ tõ vùng. VÝ dô: + TiÕng ViÖt: ra; tiÕng Mêng: tha. + TiÕng ViÖt: vµo; tiÕng Mêng: pµo. + TiÕng ViÖt: chim; tiÕng Kh¬ Mó: xim. + TiÕng Th¸i: pa (c¸); tiÕng Tµy: pia… Qua sù gièng nhau vÒ mÆt tõ vùng, ngêi ta cã thÓ t×m thÊy nh÷ng tõ t¬ng øng, cã qui luËt vÒ ng÷ ©m. VÝ dô: sù t¬ng øng gi÷a ©m r – th gi÷a tiÕng ViÖt vµ tiÕng Mêng: TiÕng ViÖt: r¸ - r¸o – r¨ng – rÕt – rñi. TiÕng Th¸i: th¸ - th¸o – th¨ng – thÕt – thñi. - C¸ch 2, ph©n lo¹i theo h×nh th¸i: Lµ nh÷ng ng«n ng÷ cã cïng mét sè ®Æc ®iÓm tiªu biÓu.
11 -> Theo quan niÖm cò, ngêi ta ph©n lo¹i ng«n ng÷ thµnh hai lo¹i h×nh: ng«n ng÷ ®¬n tiÕt – ng«n ng÷ ®a tiÕt. §©y lµ sù ¸p ®Æt ng«n ng÷ gi÷a d©n téc nµy víi d©n téc kh¸c. -> Theo quan niÖm hiÖn nay, ngêi ta ph©n lo¹i ng«n ng÷ thµnh bèn lo¹i h×nh chÝnh: ng«n ng÷ biÕn h×nh; ng«n ng÷ ®¬n lËp; ng«n ng÷ dÝnh; ng«n ng÷ ®a thøc tæng hîp (®· giíi thiÖu). Ng«n ng÷ tiÕng ViÖt chñ yÕu thuéc lo¹i h×nh ng«n ng÷ ®¬n lËp. NghÜa lµ tõ ng÷ kh«ng thÓ chia ra nhá h¬n ®îc n÷a, v× nÕu chia ra xÏ kh«ng cã nghÜa. VÝ dô: tõ mÑ, bè, «ng, bµ… - C¸ch thø 3, ph©n lo¹i ng«n ng÷ theo chøc n¨ng x· héi- v¨n ho¸. §©y lµ sù ph©n lo¹i c¸c ng«n ng÷ xÐt theo vai trß kh¸c nhau cña chóng trong ®êi sèng x· héi vµ v¨n ho¸. Nã ®îc biÓu hiÖn ë sè lîng ng- êi sö dông ng«n ng÷ ®ã. -> HiÖn nay, ë ViÖt Nam, gi÷a tiÕng ViÖt vµ ng«n ng÷ c¸c d©n téc thiÓu sè cã sù kh¸c nhau rÊt râ, ng«n ng÷ gi÷a c¸c d©n téc thiÓu sè còng kh«ng gièng nhau. . Cã nh÷ng ng«n ng÷ hµng triÖu ngêi ngêi sö dông nh: tiÕng ViÖt, Tµy, Th¸i… . Cã nh÷ng ng«n ng÷ hµng chôc v¹n ngêi sö dông nh: Mêng, Nïng, Kh¬ Me… . Cã nh÷ng ng«n ng÷ chØ cã hµng ngh×n ngêi sö dông nh: Kh¸ng, Xinh Mun, Hµ Nh×… . Cã nh÷ng ng«n ng÷ chØ díi ngh×n ngêi sö dông nh: Cèng, Si La, Pu PÐo, Br©u, R¬ M¨m. -> Nh×n chung, ch÷ La Tinh cña c¸c ng«n ng÷ d©n téc thiÓu sè cha ®îc phæ biÕn, nªn cha ph¸t huy ®îc t¸c dông v¨n ho¸ - x· héi cña chóng. b. C¸c ng÷ hÖ chÝnh ë §«ng Nam ¸ vµ ë ViÖt Nam * §«ng Nam ¸: gåm 4 nhãm:
12 - Nhãm ng«n ng÷ M«n - Kh¬ me: cña ngêi M«n ë Mianma, t©y Nam Th¸i Lan, ngêi Kh¬ me ë C¨mpuchia vµ ViÖt Nam, ngêi M«n - Kh¬ me ë T©y b¾c, Trêng s¬n vµ T©y Nguyªn (ViÖt Nam). - Nhãm ng«n ng÷ ViÖt - Mêng: Phana bè chñ yÕu ë ViÖt Nam. - Nhãm ng«n ng÷ M«ng - Dao: Phana bè ë Th¸i lan, Lµo, Mianma, ViÖt Nam - Nhãm ng«n ng÷ Nam ¸ kh¸c: cã mÆt ë c¶ khu vùc vµ ViÖt Nam. + Ng÷ hÖ Th¸i: gåm ng«n ng÷ Th¸i (xiªm), Lµo - Thay, Tµy - Th¸i... ë Th¸i Lan, Lµo, ViÖt Nam, Mianma. + Ng÷ hÖ Nam §¶o (Malay« - Polinªdia): tËp trung ë PhilÝppin, In®onªxia, Malaixia, mét sè ë C¨mpuchia, ViÖt Nam, Singapo. + Ng÷ hÖ H¸n t¹ng: -> Nhãm ng«n ng÷ H¸n: tËp trung ë Singapo, Malaixia, cßn ë Th¸i Lan, ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, In®«nªxia, PhilÝppin. -> Nhãm ng«n ng÷ T¹ng - MiÕn: ph©n bè r¶i r¸c ë c¸c níc Mianma, Th¸i Lan, Lµo, ViÖt Nam. * C¸c ng÷ hÖ ë ViÖt Nam: ViÖt Nam tån t¹i 4 ng÷ hÖ chÝnh: Nam ¸, Th¸i, Nam §¶o, H¸n T¹ng - Ng÷ hÖ Nam ¸: cã sè ngêi sö dông ®«ng nhÊt, tõ miÒn nói ®Õn ®ång b»ng, tõ Nam ra B¾c. Gåm 32 ng«n ng÷ chÝnh, chia lµm 4 nhãm: + Nhãm ViÖt Mêng: cã 4 ng«n ng÷ chÝnh: ViÖt (Kinh), M- êng, Thæ, Chøt. + Nhãm M«n - Kh¬ me: cã 21 ng«n ng÷ chÝnh: Kh¬ me, Bana, Cêho, X¬®¨ng, Hrª, HM«ng, Xtiªng, Bru-V©n KiÒu, C¬tu, Kh¬mó, Tµ«i, M¹, Co, GiÐ - Triªng, Xinh mun, Ch¬ro, M¶ng, Kh¸ng, R¬m¨m, ¬®u, Br©u. + Nhãm HM«ng - Dao (MÌo-Dao): cã 3 ng«n ng÷ chÝnh: HM«ng (MÌo), Dao, Pµ thÎn. + Nhãm hçn hîp: cã 4 ng«n ng÷ chÝnh: LachÝ, Laha, Cêlao, PupÐo.
13 - Ng÷ hÖ Th¸i: chñ yÕu ph©n bè ë miÒn B¾c, gåm 8 ng«n ng÷ chÝnh: Tµy, Th¸i, Nïng, S¸nchay, Gi¸y, Lµo, Lù, R¸y. - Ng÷ hÖ Nam §¶o: gåm 5 ng«n ng÷ chÝnh: Raglai, £®ª, Ch¨m, Giarai, Churu. Ng÷ hÖ nµy gåm mét sè ng«n ng÷ ë miÒn Trung vµ T©y Nguyªn. - Ng÷ hÖ H¸n - t¹ng gåm 9 ng«n ng÷ chia lµm 2 nhãm.: + Nhãm H¸n: 3 ng«n ng÷ chÝnh (H¸n), S¸n d×u, Ngai + Nhãm t¹ng - MiÕn: 6 ng«n ng÷ chÝnh: Hµ nh×, phï l¸, Lahñ, L«l«, Cèng (coãng), sila. Ng÷ hÖ H¸n - t¹ng chñ yÕu ë phÝa B¾c sau di c xuèng phÝa Nam. 2. Nguån gèc, ®Æc ®iÓm tiÕng ViÖt a. Nguån gèc tiÕng ViÖt Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ nguån gèc tiÕng ViÖt. Tùu trung l¹i, tiÕng ViÖt cã nguån gèc tõ tiÕng M«n-Kh¬ me, chÞu ¶nh h- ëng s©u s¾c cña tiÕng Th¸i vµ vèn tõ vay mîn cña tiÕng H¸n rÊt nhiÒu. Sau nµy khi cã sù giao lu v¨n ho¸ §«ng - T©y, tiÕng ViÖt chÞu ¶nh hëng mét phÇn cña tiÕng Ph¸p, Nga, Anh... Trªn thùc tÕ, ®· cã nhiÒu häc gi¶ quan t©m nghiªn cøu, t×m hiÓu nguån gèc tiÕng ViÖt nh: Mas Pª R«, ¤ ®ri cua (Ph¸p); Blimèp (Nga), víi nhiÒu luËn gi¶i kh¸c nhau, nhng ®Òu thèng nhÊt cho r»ng: tiÕng ViÖt ®îc t¹o bëi hai yÕu tè: M«n Kh¬ me vµ Th¸i. XÐt trªn c¬ së hai nguån gèc chÝnh: + Nguån gèc lÞch sö: -> Tríc c«ng nguyªn, ngêi ViÖt cæ ®· cã ch÷ viÕt. Khi ViÖt Nam bÞ Trung Quèc ®« hé vµ x©m lîc, ch÷ H¸n ®· lÊn ¸t ch÷ ViÖt cæ. -> Vµo thÕ kû IX – X, níc ta ®· s¸ng t¹o ra ch÷ N«m (lµ lo¹i ch÷ dïng ch÷ H¸n, ghi ©m ViÖt).
14 -> Vµo thÕ kû XVIII, víi sù cè g¾ng cña c¸c gi¸o sÜ truyÒn gi¸o ph¬ng T©y, chóng ta ®· s¸ng t¹o ra ch÷ quèc ng÷ (dïng ch÷ La Tinh ®Ó ghi ©m ViÖt). + VÒ cÊu tróc: ng«n ng÷ ViÖt cæ ®îc kÕ thõa tõ ng«n ng÷ M«n Kh¬ me. VÒ ng÷ ph¸p, ®îc kÕ thõa tõ ng«n ng÷ Th¸i. => Nh vËy, tiÕng ViÖt cã nguån gèc tõ tiÕng M«n Kh¬ me, chÞu ¶nh hëng s©u s¾c tiÕng Th¸i vµ vèn tõ vay mîn tiÕng H¸n. Ngoµi ra, cßn chÞu ¶nh hëng mét phÇn tiÕng: Ph¸p, Nga, Anh…sau nµy. b. §Æc ®iÓm cña tiÕng ViÖt - TiÕng viÖt lµ tiÕng phæ th«ng trong c¶ níc, lµ ng«n ng÷ cña mét quèc gia ®éc lËp trong mèi quan hÖ víi c¸c níc trªn thÕ giíi. - Trong mÊy chôc n¨m qua, vèn tõ vùng cña tiÕng ViÖt ®· t¨ng lªn nhiÒu vµ nhanh nh÷ng tõ míi, tõ ghÐp. NhiÒu tõ cña níc ngoµi ®îc ViÖt ho¸. VÝ dô: Sa v«n: xµ phßng, xµ b«ng; Pª ®an: bµn ®¹p… - Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, tiÕng ViÖt cã quan hÖ gÇn gòi víi c¸c ng«n ng÷ trong céng ®ång ViÖt Nam vµ níc ngoµi (H¸n, Th¸i, M«n Kh¬ me, Ch¨m…). - Sù ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt níc trªn c¸c ph¬ng diÖn: chÝnh trÞ, khoa häc, gi¸o dôc, kinh tÕ, nghÖ thuËt... cña mét quèc gia ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®i lªn CNXH. => TiÕng ViÖt cã quan hÖ gÇn gòi, g¾n bã víi ng«n ng÷ c¸c d©n téc Ýt ngêi, trong mèi quan hÖ b×nh ®¼ng vÒ d©n téc vµ ng«n ng÷. Do ®ã, kh«ng ®îc h¹ thÊp, xem thêng, coi nhÑ ng«n ng÷ c¸c d©n téc Ýt ngêi.
15 KÕt luËn Ng«n ng÷ lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu s¸ng t¹o rùc rì nhÊt cña lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi. Nã ®îc h×nh thµnh bëi qu¸ tr×nh lao ®éng vµ nhu cÇu giao tiÕp x· héi cu¶ con ngêi. Mçi mét d©n téc cã mét ng«n ng÷ riªng, ®©y kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ s¸ng t¹o, mµ cßn lµ s¾c th¸i v¨n ho¸, lÞch sö; lµ tiªu chÝ quan träng vÒ v¨n ho¸ ®Ó chøng minh, kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i hay kh«ng tån t¹i cña bÊt kú d©n téc nµo trªn tr¸i ®Êt nµy. D©n téc ViÖt Nam lµ quèc gia ®a d©n téc, cã nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c nhau, trong ®ã ng«n ng÷ ViÖt gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng. HiÖn nay, §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n quan t©m, tró träng viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i ng«n ng÷ gãp phÇn x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam: “ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc”. Bëi, gi÷ g×n sù trong s¸ng
16 cña ng«n ng÷ téc ngêi, lµ c¸ch gi÷ g×n v¨n ho¸ vµ còng lµ c¬ së ®Ó chóng ta gi÷ g×n lÞch sö vµ c¶ t¬ng lai téc ngêi. Híng dÉn nghiªn cøu 1. Lµm râ nguån gèc ng«n ng÷ vµ vai trß cña ng«n ng÷ ®èi víi D©n téc häc? 2. C¸ch ph©n lo¹i ng«n ng÷ vµ c¸c ng÷ hÖ trªn thÕ giíi? 3. Nguån gèc vµ ®Æc ®iÓm tiÕng ViÖt? Ngµy th¸ng n¨m 2008 Gi¸o viªn