Bài giảng Bệnh học huyết học - Bài 1: An toàn truyền máu và xử lý tai biến truyền máu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Bệnh học huyết học - Bài 1: An toàn truyền máu và xử lý tai biến truyền máu. Bài giảng gồm có những nội dung chính sau: Đại cương về an toàn truyền máu và xử lý tai biến truyền máu, quy trình truyền máu, tai biên truyền máu và các sản phẩm của máu. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Bệnh học huyết học - Bài 1: An toàn truyền máu và xử lý tai biến truyền máu

AN TOAØN TRUYEÀN MAÙU VAØ XÖÛ TRÍ TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU I. ÑAÏI CÖÔNG Phaûn öùng truyeàn maùu bao goàm:  Phaûn öùng caáp xaûy ra trong luùc truyeàn maùu hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn.  Phaûn öùng muoän xaûy ra sau khi truyeàn maùu vaøi ngaøy ñeán vaøi tuaàn Phaûn öùng truyeàn maùu xaûy ra 1 – 2% caùc ca truyeàn maùu. Caùc phaûn öùng truyeàn maùu coù theå töø nheï (noåi meà ñay) ñeán naëng (taùn huyeát caáp, soác phaûn veä,…). Phaûn öùng naëng ñe doaï tính maïng thöôøng laø phaûn öùng caáp. Vì theá, ngoaøi vieäc tuaân thuû caùc qui ñònh veà an toaøn truyeàn maùu, caùc baùc só caàn phaûi naém vöõng caùc phaûn öùng truyeàn maùu ñeå phaùt hieän vaø xöû trí kòp thôøi. Quy taéc truyeàn maùu: Khi truyeàn maùu toaøn phaàn, hoàng caàu laéng, phaûi coù söï phuø hôïp trong heä ABO giöõa hoàng caàu tuùi maùu vaø huyeát töông ngöôøi nhaän vaø toát nhaát laø maùu cuøng nhoùm. Nhoùm maùu beänh nhaân Hoàng caàu coù theå nhaän A A,O (toát nhaát: A) B B, O (toát nhaát: B) AB AB, A,B, O (toát nhaát: AB) O O  Trong tröôøng hôïp caáp cöùu khoâng coù saün maùu cuøng nhoùm taïi beänh vieän: - Baùo ngaân haøng maùu ñeå lieân heä caùc beänh vieän khaùc ñeå coù ñöôïc maùu cuøng nhoùm - Khi caàn truyeàn maùu khaùc nhoùm: + Phaûi hoäi chaån beänh vieän vaø ñöôïc giaùm ñoác beänh vieän pheâ duyeät. + Khoái löôïng maùu truyeàn khoâng quaù 500 ml vaø toát nhaát laø söû duïng hoàng caàu laéng vì ñaõ ñöôïc loaïi boû huyeát töông.  Tröôøng hôïp truyeàn maùu ngöôøi thaân vaãn phaûi ñaûm baûo caùc qui taéc an toaøn truyeàn maùu II. QUI TRÌNH TRUYEÀN MAÙU: Khi coù chæ ñònh truyeàn maùu, baùc só seõ löïa choïn maùu vaø caùc saûn phaåm cuûa maùu tuøy theo tình traïng beänh lyù, thoâng baùo thaân nhaân vaø ghi phieáu ñaêng kyù maùu. II.1 Qui trình lónh maùu:  Phieáu xin maùu ghi roõ: hoï teân ngöôøi beänh, chaån ñoaùn, nhoùm maùu ABO, soá löôïng vaø thaønh phaàn maùu, ngaøy giôø xin maùu  Moät oáng maùu choáng ñoâng 2 ml  Ngöôøi lónh maùu:
- Ñieàu döôõng ñeå ñoái chieáu, kieåm tra kyõ tuùi maùu veà soá löôïng, chaát löôïng, nhoùm maùu, nhaõn maùu ñuùng vôùi phieáu lónh maùu môùi kyù nhaän. - Tuùi maùu ñöôïc ñaët trong thuøng tröõ laïnh. - Caàn nheï nhaøng khi di chuyeån tuùi maùu ñeå traùnh vôõ hoàng caàu II.2 Qui trình phaùt maùu:  Ngaân haøng maùu chuaån bò caùc phöông tieän caàn thieát cho xeùt nghieäm maùu: + Huyeát thanh maãu ABO ñuùng tieâu chuaån quoác gia, baûo quaûn 2-6oC + Hoàng caàu maãu ñuû tieâu chuaån quy ñònh + Duïng cuï: lam kính, oáng nghieäm, kính hieån vi, maùy ly taâm  Phieáu phaùt maùu vaø soå theo doõi phaùt maùu ñuùng theo maãu quy ñònh  Ñònh laïi nhoùm maùu beänh nhaân  Kieåm tra chaát löôïng tuùi maùu  Laøm phaûn öùng cheùo (crossmatch): - Xeùt nghieäm quan troïng tröôùc truyeàn maùu. - Kyõ thuaät: Troän hoàng caàu tuùi maùu vaø huyeát thanh ngöôøi nhaän + Giai ñoaïn 1: Moâi tröôøng NaCl 0.9% ôû nhieät ñoä phoøng → phaùt hieän IgM + Giai ñoaïn 2: Moâi tröôøng khaùng globulin ngöôøi (AHG) ôû 37oC, keát hôïp thuoác thöû LISS → phaùt hieän IgG Trong tröôøng hôïp truyeàn maùu caáp cöùu (caàn coù maùu trong voøng 1 giôø) chæ laøm phaûn öùng cheùo giai ñoaïn 1. II.3 Qui trình truyeàn maùu vaø caùc saûn phaåm cuûa maùu: Sau khi lónh maùu veà: 1. Kieåm tra (ñieàu döôõng):  Beänh nhaân: Hoï vaø teân, tuoåi, giôùi, khoa, giöøông, nhoùm maùu ABO.  Tuùi maùu: Maõ soá, nhoùm maùu, haïn duøng, soá löôïng, chaát löôïng (maøu huyeát töông, ranh giôùi giöõa hoàng caàu vôùi huyeát töông, maøu hoàng caàu, cuïc maùu ñoâng, doø ræ, nguyeân veïn).  Laøm phaûn öùng an toaøn taïi giöôøng tröôùc khi baét ñaàu truyeàn maùu (maùu toaøn phaàn hoaëc hoàng caàu laéng). 2. Thöïc hieän truyeàn maùu:  Tröôùc khi truyeàn maùu, baùc só phaûi khaùm laïi beänh nhaân, ñaùnh giaù tình traïng huyeát ñoäng hoïc ñeå quyeát ñònh toác ñoä truyeàn vaø kieåm tra laïi thuû tuïc haønh chaùnh ñeå traùnh nhaàm laãn.  Tìm caùc daáu hieäu suy tim. Neáu coù, cho furosemide 1mg/kg TMC tröôùc khi truyeàn  Trong 15 phuùt ñaàu, neân truyeàn chaäm, theo doõi saùt ñeå phaùt hieän sôùm caùc daáu hieäu cuûa tai bieán truyeàn maùu. Neáu khoâng coù tai bieán, ñieàu chænh toác ñoä theo y leänh ñaõ cho.  Truyeàn maùu: - Khoâng caàn laøm aám maùu tröôùc khi truyeàn ngoaïi tröø truyeàn maùu nhanh
- Truyeàn HT töôi ñoâng laïnh vaø keát tuûa laïnh phaûi laøm aám 30 – 37oC 3. Theo doõi beänh nhaân trong vaø sau khi truyeàn.  Sinh hieäu tröôùc vaø moãi 30 phuùt trong khi truyeàn vaø moãi giôø trong 4 giôø sau truyeàn.  Kieåm tra toác ñoä truyeàn.  Phaùt hieän, xöû trí kòp thôøi caùc tai bieán truyeàn maùu. Ghi laïi caùc tai bieán vaøo hoà sô beänh aùn neáu coù.  Kieåm tra Hct, Hb (truyeàn maùu), TC (truyeàn TC), CN ñoâng maùu (truyeàn HT töôi ñoâng laïnh, hoaëc keát tuûa laïnh) vaø ñaùnh giaù laïi tình traïng laâm saøng sau truyeàn maùu. 4. Ghi vaøo hoà sô beänh aùn:  Loaïi, theå tích maùu, nhoùm maùu, maõ soá tuùi maùu ñaõ truyeàn.  Thôøi gian baét ñaàu vaø keát thuùc truyeàn cuûa moãi ñôn vò. III. TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU VAØ CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU III.1 TAÙN HUYEÁT CAÁP: Thöôøng do sai soùt thuû tuïc haønh chaùnh, truyeàn laàm nhoùm maùu ñaëc bieät ôû caùc tröôøng hôïp caáp cöùu: laàm teân beänh nhaân, khoâng laøm phaûn öùng cheùo. Ngoaøi ra coøn coù theå do truyeàn maùu bò hö do baûo quaûn. Xuaát hieän raát sôùm sau khi truyeàn 5-10 ml maùu a. Trieäu chöùng: soát, run, ñau löng, nhòp nhanh, tuït huyeát aùp, soác, khoù thôû, tieåu hemoglobin, voâ nieäu, chaûy maùu do DIC. b. Xeùt nghieäm: Pheát maùu (maûnh vôõ hoàng caàu), CN ñoâng maùu (DIC), Hb/nieäu (+), test Coomb (+) , Bilirubin maùu (BilGT taêng), ion ñoà roái loaïn, ure, creatinin taêng. c. Ñieàu trò:  Ngöng truyeàn maùu ngay  Ñieàu trò hoã trôï: oxy, choáng soác  Baùo ngaân haàng maùu, ghi phieáu phaûn öùng phuï (ADR)  Gôûi maãu maùu môùi cuûa beänh nhaân, keøm tuùi maùu ñeán ngaân haøng maùu ñeå ñònh laïi nhoùm maùu, phaûn öùng cheùo III.2 PHAÛN ÖÙNG SOÁT KHOÂNG DO TAÙN HUYEÁT HOAËC RUN Do cytokine töø baïch caàu coù trong tuùi maùu, thöôøng xaûy ra ôû nhöõng beänh nhaân ñaõ truyeàn maùu nhieàu laàn tröôùc ñoù. Xaûy ra trong luùc truyeàn maùu. a. Trieäu chöùng: soát, run, huyeát ñoäng hoïc oån ñònh b. Ñieàu trò:  Ngöng truyeàn maùu ngay  Haï nhieät, khaùng histamine  corticoide  Sau khi heát soát, seõ truyeàn laïi vaø theo doõi saùt. Neáu coù phaûn öùng, boû tuùi maùu III.3 MEÀ ÑAY: Do protein laï coù trong huyeát töông tuùi maùu, thöôøng xuaát hieän trong luùc truyeàn hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn
a. Trieäu chöùng: noåi maån ñoû da, ngöùa b. Ñieàu trò:  Ngöng truyeàn maùu ngay  Khaùng histamine  Sau khi heát noåi meà ñay, seõ truyeàn laïi vaø theo doõi saùt. Neáu coù phaûn öùng, boû tuùi maùu III.4 SOÁC PHAÛN VEÄ Do protein laï coù trong huyeát töông tuùi maùu, thöôøng xuaát hieän trong luùc truyeàn hoaëc vaøi giôø sau khi truyeàn a. Trieäu chöùng: tay chaân laïnh, maïch nhanh nheï hoaëc = 0, HA tuït, keïp, = 0 b. Ñieàu trò:  Ngöng truyeàn maùu ngay  Epinephrine1 %o 0,3 ml TDD  Hoã trôï hoâ haáp  Khaùng histamine  Corticoid III.5 QUAÙ TAÛI Do truyeàn nhanh, ñaëc bieät ôû beänh nhaân suy tim, suy thaän, thieáu maùu maïn a. Trieäu chöùng: ho, khoù thôû, tim nhanh, galop, gan to, tónh maïch coå noåi, ho boït hoàng b. Ñieàu trò:  Ngöng truyeàn maùu ngay  Naèm ñaàu cao  Thôû oxy  Furosemide TM  Thuoác taêng söùc co boùp cô tim, thuoác daõn maïch III.6 TRUYEÀN MAÙU KHOÁI LÖÔÏNG LÔÙN Khi truyeàn > 1 theå tích maùu trong voøng 24 giôø Roái loaïn Xöû trí - Toan maùu Bicarbonate - Taêng K maùu Maùu môùi - Giaûm Ca maùu Buø Canxi - Giaûm caùc yeáu toá ñoâng maùu Truyeàn HT töôi ñoâng laïnh - Giaûm tieåu caàu Truyeàn TC ñaäm ñaëc Ñeå phoøng ngöøa caùc bieán chöùng treân, khi caàn truyeàn maùu khoái löôïng lôùn neân truyeàn maùu môùi hoaëc duøng HC laéng keøm HT töôi ñoâng laïnh III.7 TAÙN HUYEÁT MUOÄN: Do khoâng phuø hôïp nhoùm maùu phuï. Xaûy ra 3 – 10 ngaøy sau truyeàn maùu a.Trieäu chöùng: meät, vaøng da, tieåu saäm b. Xeùt nghieäm: nhoùm maùu, test Coomb, Hb nieäu
III.8 ÖÙ ÑOÏNG SAÉT: Thöôøng gaëp ôû beänh nhaân truyeàn maùu nhieàu laàn, gaây öù ñoïng saét ôû gan, tim…Xöû trí: Thaûi saét deferoxamin III.9 LAÂY NHIEÃM BEÄNH: soát reùt, giang mai, HIV, Vieâm gan sieâu vi B,C, CMV .. Phoøng ngöøa baèng caùch tuyeån choïn ngöôøi cho maùu vaø saøng loïc tuùi maùu theo quy ñònh an toaøn truyeàn maùu cuûa Boä y teá. TOÙM TAÉT CAÙC TAI BIEÁN TRUYEÀN MAÙU VAØ XÖÛ TRÍ Tai bieán Nguyeân nhaân Trieäu chöùng Xöû trí Taùn huyeát Truyeàn nhaàm Sôùm sau 5-10ml: Ngöng truyeàn caáp nhoùm maùu Soát, run, khoù thôû, soác Thôû oxy, choáng soác Tieåu Hb, DIC Baùo Ngaân haøng maùu (NHM) Gôûi tuùi maùu NHM Soác phaûn veä Protein laï trong Trong hoaëc vaøi giôø Ngöng truyeàn huyeát töông sau: Adrenalin 1%o Tay chaân laïnh,maïch Antihistamin nheï, = 0, huyeát aùp = Corticoid 0 Gôûi tuùi maùu NHM. Meà ñay Protein laï trong Trong hoaëc vaøi giôø Ngöng truyeàn huyeát töông sau: Antihistamin Maãn ñoû, ngöùa Truyeàn maùu laïi khi heát meà ñay Soát Truyeàn maùu Trong truyeàn maùu: Ngöng truyeàn nhieàu laàn: Soát Haï nhieät, Cytokin/ baïch Maïch, huyeát aùp bình Antihistamin  Corticoid caàu tuùi maùu thöôøng Truyeàn maùu laïi khi heát soát Quaù taûi Truyeàn nhanh Khoù thôû, ho, boït hoàng. Ngöng truyeàn Naèm ñaàu cao Thôû oxy. Lasix. Vaän maïch Taùn huyeát Khoâng hôïp nhoùm 3û- 10 ngaøy sau: XN: Hb nieäu muoän maùu phuï Vaøng da, tieåu saäm. Test de Coomb Hct giaûm Öù ñoïng saét Truyeàn maùu Deferosamine nhieàu laàn