Bài giảng Bệnh học huyết học - Bài 12: Truyền máu và sản phẩm của máu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với sự tiến bộ của ngành truyền máu và huyết học, ngoài máu toàn phần còn có các sản phẩm của máu. Vì thế các bác sĩ lâm sàng tùy theo tình trạng của bệnh nhân sẽ chỉ định truyền hồng cầu trong trường hợp thiếu máu hoặc các sản phẩm của máu riêng lẻ như yếu tố đông máu, tiểu cầu. Với nguyên tắc “cần gì truyền nấy”, việc truyền máu sẽ đạt hiệu quả cao, ít phản ứng phụ và chi phí thấp, hơn nữa còn tận dụng tối ưu nguồn máu hạn chế trong cộng đồng. Mời các bạn cùng tham khảo bài giảng để biết thêm chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Bệnh học huyết học - Bài 12: Truyền máu và sản phẩm của máu

TRUYEÀN MAÙU VAØ SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU I. MÔÛ ÑAÀU Vôùi söï tieán boä cuûa ngaønh truyeàn maùu vaø huyeát hoïc, ngoaøi maùu toaøn phaàn coøn coù caùc saûn phaåm cuûa maùu. Vì theá caùc baùc só laâm saøng tuøy theo tình traïng cuûa beänh nhaân seõ chæ ñònh truyeàn hoàng caàu trong tröôøng hôïp thieáu maùu hoaëc caùc saûn phaåm cuûa maùu rieâng leû nhö yeáu toá ñoâng maùu, tieåu caàu. Vôùi nguyeân taéc “caàn gì truyeàn naáy”, vieäc truyeàn maùu seõ ñaït hieäu quaû cao, ít phaûn öùng phuï vaø chi phí thaáp, hôn nöõa coøn taän duïng toái öu nguoàn maùu haïn cheá trong coäng ñoàng. II. ÑAËC ÑIEÅM MAÙU VAØ SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU II.1 ÑAËC ÑIEÅM MAÙU TOAØN PHAÀN VAØ HOÀNG CAÀU LAÉNG: II.1.1 MAÙU TOAØN PHAÀN (WHOLE BLOOD): a. Ñaëc tính:  Theå tích :125ml hoaëc 250 ml/ 1 ñôn vò  Choáng ñoâng CPD-A(14ml CPDA/100ml maùu).  Noàng ñoä Hb # 12g%, Hct # 35%. b. Löu tröõ vaø haïn duøng:  Nhieät ñoä +20C ñeán +60C, löu tröõ: toái ña35 ngaøy.  Chaát löôïng tuùi maùu giaûm daàn theo soá ngaøy löu tröõ: - Giaûm pH - Giaûm 2,3 DPG cuûa hoàng caàu, giaûm phoùng thích oxy cho moâ. - Taêng noàng ñoä K+ huyeát töông - Maát chöùc naêng tieåu caàu, yeáu toáø VIII giaûm naëng sau 48 giôø löu tröõ II.1.2 HOÀNG CAÀU LAÉNG (RED BLOOD CELLS RBC): a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:  Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ly taâm maùu toaøn phaàn baèng maùy ly taâm.  Theå tích 125ml/ 1 ñôn vò  Hb # 20g%, Hct # 55% - 75 %. b. Löu tröõ vaø haïn duøng:  Nhieät ñoä: +2 ñeán +60C, thôøi haïn söû duïng: 15 ngaøy II.2 ÑAËC ÑIEÅM CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU: II.2.1 TIEÅU CAÀU ÑAÄM ÑAËC (PLATELET CONCENTRATE): a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:  TCÑÑ ñieàu cheá töø tuùi maùu toaøn phaàn: - Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ly taâm laïnh töø nhieàu tuùi maùu toaøn phaàn. - Theå tích 50 - 60 ml huyeát töông - Tieåu caàu : 55 x109  TCÑÑ ñöôïc ñieàu cheá baèng maùy chieát taùch: - Thu thaäp tröïc tieáp töø moät ngöôøi cho baèng maùy chieát taùch teá baøo maùu. - Theå tích: 150 - 300 ml huyeát töông / 1 ñôn vò tieåu caàu - Tieåu caàu 150 - 500 x109 (# 3-10 ñôn vò TCÑÑ ñieàu cheá töø tuùi maùu)
- Giaûm nguy cô nhieãm beänh, dò mieãn dòch thaáp hôn so vôùi töø tuùi maùu toaøn phaàn b. Löu tröõ vaø haïn duøng:  Thôøi gian söû duïng: < 1 ngaøy. Neáu giöõ ôû nhieät ñoä 20-24 0C vaø laéc nheï lieân tuïc: toái ña 5 ngaøy. II.2.2 HUYEÁT TÖÔNG TÖÔI ÑOÂNG LAÏNH (FRESH FROZEN PLASMA: FFP): a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:  Ñöôïc ñieàu cheá töø maùu toaøn phaàn sôùm trong voøng 6 - 8 giôø sau laáy maùu, vaø ñöôïc ñoâng laïnh ngay ôû nhieät ñoä  -250 C  Theå tích #120 -150 ml/ 1 ñôn vi.  Chöùa caùc yeáu toá ñoâng maùu, albumin vaø immunoglobulin vôùi noàng ñoä nhö huyeát töông töôi bình thöôøng ngoaïi tröø yeáu toá VIII chæ coøn 70%. b. Löu tröõ vaø haïn duøng:  Nhieät ñoä -250C, haïn söû duïng: 12 thaùng II.2.3 KEÁT TUÛA LAÏNH KTL (CRYOPRECIPITATED FACTOR: AHF): a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:  Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch giaûi ñoâng huyeát töông töôi ñoâng laïnh ôû nhieãt ñoä 40C, ly taâm laáy phaàn keát tuûa vaø tröõ ñoâng laïi.  Theå tích: 10 ñeán 20 ml huyeát töông / 1 tuùi.  Chöùa caùc yeáu toá ñoâng maùu: yeáu toá VIII 80 -100 ñôn vò, Fibrinogen 150 mg, Von Willebrand factor, Yeáu toá XIII. Khoâng chöùa yeáu toá IX b. Löu tröõ vaø haïn duøng:  Nhieät ñoä -250C, haïn söû duïng: 12 thaùng III. CHÆ ÑÒNH III.1 CHÆ ÑÒNH TRUYEÀN MAÙU Chæ ñònh truyeàn maùu phaûi döïa vaøo noàng ñoä Hemoglobine hoaëc Hct keát hôïp vôùi daáu hieäu laâm saøng cuûa thieáu maùu vaø beänh neàn. Hieän nay, taïi caùc beänh vieän, hoàng caàu laéng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn so vôùi maùu toaøn phaàn III.1.1 MAÙU TOAØN PHAÀN a. Chæ ñònh:  Maát maùu caáp khoái löôïng lôùn (20% - 30% theå tích maùu cô theå) : maát hoàng caàu vaø giaûm theå tích maùu  Thay maùu  Beänh nhaân caàn hoàng caàu nhöng khoâng coù hoàng caàu laéng . Trong tröôøng hôïp soác maát maùu, truyeàn LR 20ml/kg nhanh trong khi chôø maùu. Thay maùu sô sinh: Choïn nhoùm maùu O. Duøng maùu môùi < 5 ngaøy Caàn löu yù nguy cô quaù taûi ôû nhöõng beänh nhaân: Thieáu maùu maõn, suy tim
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:  Lieàu löôïng: Tuøy theo tình traïng maát maùu, trung bình truyeàn 6 ml/ kg maùu toaøn phaàn seõ laøm taêng 1 g% Hb . - Lieàu thöôøng duøng 10-20ml/kg. Theå tích maùu BN** x (Hct muoán ñaït – Hct BN) Maùu toaøn phaàn (ml) = Hct cuûa tuùi maùu* * Hct cuûa tuùi maùu: 35% ** Theå tích maùu beänh nhaân Theå tích maùu Sô sinh 80 –90 ml/kg Treû em 80 ml/kg Ngöôøi lôùn 70 ml/kg Vd: Treû 3 tuoåi caân naëng 10kg, bò maát maùu caáp, Hct 15% Theå tích maùu caàn: 80x10x(35-15)/35 # 460 ml  Caùch duøng: - Phaûi phuø hôïp nhoùm maùu ABO vaø Rh cuûa beänh nhaân - Neân duøng ñöôøng truyeàn rieâng, truyeàn trong voøng 30 phuùt sau khi laáy töø ngaân haøng maùu, toái ña 2 giôø. - Toác ñoä truyeàn tuøy tình traïng huyeát ñoäng hoïc vaø möùc ñoä maát maùu. Thôøi gian truyeàn toái ña laø 4 giôø. - Khoâng caàn laøm aám maùu tröôùc truyeàn, ngoaïi tröø tröôøng hôïp bôm maùu tröïc tieáp, truyeàn nhanh khoái löôïng lôùn maùu, thay maùu ôû sô sinh. - Sau khi laõnh maùu, khoâng traû laïi ngaân haøng maùu sau 30 phuùt do nguy cô nhieãm khuaån vaø giaûm chaát löôïng tuùi maùu III.1.2 HOÀNG CAÀU LAÉNG a. Chæ ñònh:  Chæ ñònh truyeàn hoàng caàu laéng ôû beänh nhaân thieáu maùu (WHO 2001) - Hb ≤ 4g% - Hb 4-6g% vaø coù moät trong caùc bieåu hieän laâm saøng: + Nhieãm toan + Roái loïan tri giaùc + Soát reùt naëng (> 20% hoàng caàu nhieãm kyù sinh truøng soát reùt)  Hoàng caàu laéng ñöôïc öu tieân choïn löïa khi coù nguy cô quaù taûi: suy tim, suy thaän, thieáu maùu maïn, suy dinh döôõng.  Hoàng caàu röûa (giaûm 90% baïch caàu, vaø haàu nhö khoâng coù huyeát töông) chæ duøng khi coù khaùng theå khaùng IgA hoaëc IgG
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:  Lieàu thöôøng duøng 5-10ml/kg. Trung bình truyeàn 3ml/kg hoàng caàu laéng seõ laøm taêng 1 g% Hb. Hoàng caàu laéng (ml) = (Hb muoán ñaït – Hb BN) x Caân naëng (kg) x 4  Thôøi gian truyeàn trung bình 3-4 giôø. Sau ñoù kieåm tra laïi DTHC, laäp laïi lieàu treân neáu caàn.  Treû coù nguy cô quaù taûi: truyeàn löôïng ít vaø chaäm 5 ml/kg HCL trong 4 giôø, coù theå keát hôïp vôùi Furosemide tónh maïch ngay tröôùc khi truyeàn.  Caùch duøng nhö maùu toaøn phaàn BAÛNG TOÙM TAÉT CAÙCH SÖÛ DUÏNG MAÙU Maùu toøan phaàn Hoàng caàu laéng Chæ ñònh  soá löôïng HC keøm Thieáu hoàng caàu  V huyeát töông Thay maùu  maùu môùi < 5 ngaøy Lieàu löôïng 10-20 ml/kg 5-10 ml/kg Thôøi gian truyeàn Tuøy tình traïng huyeát ñoäng 3-4 giôø Trung bình 3- 4 giôø Caùch duøng Phuø hôïp ABO (+) (+) Laøm aám tröôùc truyeàn (-), ngoaïi tröø truyeàn nhanh (-) Phaûn öùng cheùo (+) (+) Daây truyeàn maùu coù (+) (+) maøng loïc III.2 CHÆ ÑÒNH TRUYEÀN CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU III.2.1 TIEÅU CAÀU ÑAÄM ÑAËC a. Chæ ñònh:  Giaûm tieåu caàu naëng lieân quan ñeán giaûm saûn xuaát tieåu caàu vaø soá löôïng tieåu caàu trong maùu ngoaïi vi: < 10.000/mm3 hoaëc < 50.000/mm3 khi ñang coù bieåu hieän chaûy maùu  Döï phoøng khi caàn can thieäp phaåu thuaät hoaëc thuû thuaät xaâm laán: < 50.000/mm3  Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu do nguyeân nhaân ngoaïi bieân (DIC, tuaàn hoaøn ngoaøi cô theå, mieãn dòch, ITP…): ít coù chæ ñònh truyeàn tieåu caàu ngoaïi tröø tieåu caàu
1.5 laàn chöùng vaø hoaëc INR ≥ 2  Hemophilia B (thieáu IX)  Truyeàn maùu khoái löôïng lôùn (> 1 theå tích maùu/ 24 giôø) khi coù baèng chöùng chaûy maùu treân laâm saøng hoaëc xeùt nghieäm PT vaø hoaëc PTT daøi. b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:  Lieàu trung bình 10-15ml/kg.  Khi truyeàn giaûi ñoâng baèng caùch ngaâm vaøo nöôùc aám ôû 300C- 370C.  Phuø hôïp nhoùm ABO cuûa beänh nhaân.  Truyeàn qua daây truyeàn maùu coù maøng loïc.  Hemophilie B - Lieàu löôïng HT töôi ñoâng laïnh trong ñieàu trò Hemophilie B Möùc ñoä xuaát huyeát Lieàu yeáu toá IX HT töôi ñoâng laïnh Nheï 15 ñv/kg 1 tuùi / 15 kg Naëng 20 – 30 ñv/kg 1 tuùi / 7,5 kg - Coù theå laäp laïi sau 24 giôø neáu coøn chaûy maùu - Khoâng duøng keát tuûa laïnh trong ñieàu trò Hemophilie B III.2.3 KEÁT TUÛA LAÏNH a. Chæ ñònh:  HemophiliaA (Thieáu yeáu toá VIII)  Thieáu fibrinogen < 1g/l ( baåm sinh hoaëc maéc phaûi, DIC)  Beänh von Willerbrand. b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng :  Giaûm fibrinogen: 1 tuùi / 6 kg.  Beänh von Willerbrand lieàu töông töï nhö hemophilia A  Hemophilia A: - Lieàu keát tuûa laïnh trong ñieàu trò Hemophilie A
Möùc ñoä chaûy maùu Lieàu yeáu toá Lieàu keát tuûa VIII laïnh (80-100 ñv/tuùi) 1. Nheï (muõi, chaân raêng…) 14 ñv /kg 1 tuùi / 6kg 2. Vöøa (khôùp, cô, oáng tieâu hoùa, phaåu thuaät) 20 ñv /kg 1 tuùi / 4kg 3. Naëng (naõo) 40 ñv/kg 1 tuùi / 2kg 4. Chuaån bò phaåu thuaät lôùn 60 ñv/kg 1 tuùi / 1kg - Neáu coøn chaûy maùu, laëp laïi moãi 12 giôø, caùc lieàu sau baèng nöûa lieàu ñaàu trong 2 –3 ngaøy - Chuaån bò phaãu thuaät lôùn: Cho 8 giôø tröôùc moå vaø moãi 12 giôø trong 48 giôø ñaàu haäu phaãu. Caàn duy trì yeáu toá VIII 30 – 50% trong vaø sau khi moå. Sau ñoù, neáu khoâng chaûy maùu, giaûm lieàu daàn 3 –5 ngaøy tieáp theo Caùch duøng:  Caùch duøng keát tuûa laïnh töông töï nhö HTTÑL III.2.4 GAMMAGLOBULIN a. Caùch saûn xuaát: trung bình 2,5g/loï b. Chæ ñònh :  Beänh Kawasaki: duøng sôùm trong tuaàn ñaàu cuûa beänh coù hieäu quaû trong phoøng ngöøa bieán chöùng maïch vaønh.  Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu: - XHGTC mieãn dòch caáp tính ñang xuaát huyeát tieâu hoùa oà aït, hoaëc xuaát huyeát naõo. - Khoâng ñaùp öùng vôùi steroide - Khi phaåu thuaät hay nhoå raêng: chæ duøng khi khoâng ñaùp öùng vôùi truyeàn tieåu caàu  Vieâm cô tim theå toái caáp. Khoâng duøng khi ñaõ hoân meâ saâu, soác naëng (maïch, HA = 0), hoaëc ñaõ ngöng tim ngöng thôû tröôùc ñoù. c. Lieàu löôïng:  Beänh Kawasaki: 2g/kg 1 lieàu duy nhaát, truyeàn TM lieân tuïc töø 10-12 giôø.  XHGTC: 0,4g/kg/ngaøy/TTM trong hai ngaøy hoaëc 0,8g/kg/TTM moät laàn.  Vieâm cô tim: 0,4g/ kg/ ngaøy  3-5 ngaøy hoaëc 2g/kg/ngaøy lieàu duy nhaát
BAÛNG TOÙM TAÉT CAÙCH SÖÛ DUÏNG CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU Tieåu caàu HT töôi ñoâng Keát tuûa laïnh laïnh Chæ ñònh Chaûy maùu do Chaûy maùu do Hemophilie A, giaûm soá löôïng, thieáu caùc yeáu toá giaûm fibrinogen, chaát löôïng tieåu ñoâng maùu, Von Willerbrand caàu Hemophilie B Lieàu löôïng 1 ñv/ 5kg 10 ml/ kg 1 tuùi/ 4 kg (chaûy maùu vöøa) Thôøi gian truyeàn 1 ñv / 20 phuùt < 6 giôø < 6 giôø Caùch duøng Phuø hôïp ABO (+) (+) (+) Phaûn öùng cheùo (-) (-) (-) Laøm aám tröôùc (-) (+) (+) truyeàn Daây truyeàn maùu coù (+) (+) (+) maøng loïc Vaán ñeà Möùc ñoä chöùng côù Truyeàn huyeát töông: Huyeát töông khoâng chæ ñònh trong HC ueâ huyeát I taùn huyeát Guideline of CMAJ 6/1997 Huyeát töông neân duøng trong hoäi chöùng XH giaûm I tieåu caàu huyeát khoái (TTP) Guideline of CMAJ 6/1997 Huyeát töông neân duøng ôû beänh nhaân DIC, ñang II chaûy maùu vaø PT/aPTT > 1.5 laàn bình thöôøng. Guideline of CMAJ 6/1997 Huyeát töông neân duøng ôû beänh nhaân ñang truyeàn II maùu toaøn phaàn vôùi soá löôïng lôùn > Guideline of CMAJ 6/1997 50 ml/kg (1 theå tích maùu) Huyeát töông neân duøng ôû beänh nhaân suy gan, ñang chaûy maùu, hay caàn can thieäp thuû thuaät/ phaåu II thuaät vaø PT/PTT >1.5 laàn bình thöôøng hay INR Guideline of CMAJ 6/1997 >1.5 Truyeàn hoàng caàu: Chæ ñònh truyeàn HC khoâng chæ döïa vaøo noàng ñoä II Hemoglobin maø coøn phaûi döïa vaøo tình traïng laâm Guideline of CMAJ 6/1997 saøng cuûa beänh nhaân Khoâng ñieàu trò thieáu maùu baèng caùch truyeàn HC II neáu caùc phöông phaùp ñieàu trò khaùc coù hieäu quaû. Guideline of CMAJ 6/1997