CHƯƠNG II
HI N PHÁP Ế
LU T CẬ Ơ B N C A NHÀ Ả Ủ
NƯCỚ
I. S RA ỰĐI VÀ PHÁT TRI N Ờ Ể
C A HI N PHÁPỦ Ế
1. S ra ựđi c a Hi n phápờ ủ ế
Thu t ng hi n pháp (constitution) ngày nay có ngu n ậ ữ ế ồ
g c t ti ng Latin “constutio”, ố ừ ế đã xu t hi n trong Nhà ấ ệ
nưc La mã c ớ ổ đi, ạđưc m t s hoàng ợ ộ ố đ La mã dùng ế
đ ch các quy t ể ỉ ế đnh c a mìnhị ủ
Trong xã h i phong ki n, m t s qu c gia phộ ế ở ộ ố ố ương tây
cũng đã t n t i m t s vồ ạ ộ ố ăn b n ki u hi n pháp (liên quan ả ể ế
t i t ch c quy n l c nhà nớ ổ ứ ề ự ư c) th hi n s tho hi p ớ ể ệ ự ả ệ
gi a vữ ương tri u chuyên ch v i các lãnh chúa th a ề ế ớ ừ
nh n m t s quy n ậ ộ ố ề đi v i lãnh ố ớ đa, vùng ịđt nh t ấ ấ đnhị
I. S RA ỰĐI VÀ PHÁT TRI N Ờ Ể
C A HI N PHÁPỦ Ế
B n vảăn đu tiên có d u hi u mang tính hi n pháp xu t ầ ấ ệ ế ấ
hi n trên th gi i là Magna Carta, t c là b n Đi Hi n ệ ế ớ ứ ả ạ ế
chương c a nủ ư c Anh (The Great Chapter of Freedom) ra ớ
đi nờăm 1215, v i n i dung ghi nh n các quy n t do mà ớ ộ ậ ề ự
gi i quý t c Anh thúc ép Vua John ban hành và nhà vua ớ ộ
cũng ph I ch u s ki m soát c a lu t. Vả ị ự ể ủ ậ ăn b n này cũng ả
đưc coi là s kh i ợ ự ở đu cho vi c h n ch quy n l c c a ầ ệ ạ ế ề ự ủ
vương quy n, th a nh n thi t ch t n t i bên c nh nhà ề ừ ậ ế ế ồ ạ ạ
vua và đ cao pháp tr . Các hi n pháp hi n ề ị ế ệ đi sau này ạ
ch u nh hị ả ư ng r t l n t nh ng n i dung c a b n vở ấ ớ ừ ữ ộ ủ ả ăn
này, đc bi t là Hi n pháp Hoa K .ặ ệ ế ỳ
I. S RA ỰĐI VÀ PHÁT TRI N Ờ Ể
C A HI N PHÁPỦ Ế
Sau các cu c cách m ng tộ ạ ư s n, các vảăn b n ả
mang tính hi n pháp xu t hi n nhi u hế ấ ệ ề ơn như
văn b n quy ảđnh “Hình th c cai qu n nhà nị ứ ả ư c ớ
Anh, Xcôtlen, Ailen” năm 1653, là s n ph m c a ả ẩ ủ
cách m ng tạ ư s n Anh (1640-1654), các b n ả ả
Tuyên ngôn đc l p c a M 1776, Tuyên ngôn ộ ậ ủ ỹ
v nhân quy n và dân quy n c a Pháp 1789ề ề ề ủ
TUYÊN NGÔN ĐC L P HOA K Ộ Ậ Ỳ
1776
“Chúng ta th a nh n nh ng chân lý t nhiên r ng t t c m i ngừ ậ ữ ự ằ ấ ả ọ ư i ờ
đu sinh ra bình ềđng, r ng t o hoá trao cho h nh ng quy n không ẳ ằ ạ ọ ữ ề
th tể ư c ớđo t, ạđó là quy n s ng, quy n t do và quy n mề ố ề ự ề ưu c u ầ
h nh phúc.ạ
Đ đm b o nh ng quy n này, các chính ph đc l p ra trong ể ả ả ữ ề ủ ượ ậ
nhân dân và có đưc nh ng quy n l i chính ợ ữ ề ợ đáng trên cơ s nh t trí ở ấ
c a nhân dân, r ng b t c khi nào m t th ch chính quy n ủ ằ ấ ứ ộ ể ế ề đó phá
v nh ng m c tiêu này, thì nhân dân có quy n thây ỡ ữ ụ ề đi ho c lo i b ổ ặ ạ ỏ
chính quy n ềđó và l p nên m t chính quy n m i, đt trên n n t ng ậ ộ ề ớ ặ ề ả
nh ng nguyên t c cũng nh t ch c th c thi quy n hành theo m t ữ ắ ư ổ ứ ự ề ộ
th th c sao cho có hi u qu t t nh t đi v i an ninh và h nh phúc ể ứ ệ ả ố ấ ố ớ ạ
c a ủho.”