Bài giảng Kinh tế vi mô: Chương 6 - Hồ Văn Dũng (2017)

Trường Đại học Công nghiệp Tp.HCM<br /> Khoa Thương mại - Du lịch<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Mục lục chương 6<br /> <br /> CHƯƠNG 6. THỊ TRƯỜNG<br /> ĐỘC QUYỀN HOÀN TOÀN<br /> (MONOPOLY)<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> <br /> <br /> 6.1.1. Khái niệm, đặc điểm của thị<br /> trường độc quyền hoàn toàn<br />  6.1.2. Giới hạn của sức mạnh độc quyền<br />  6.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> <br /> <br /> 1<br /> <br /> Mục lục chương 6 (tt)<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> <br /> <br /> 6.2. Quyết định sản xuất của doanh nghiệp<br /> độc quyền hoàn toàn<br />  6.2.1. Tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp<br /> độc quyền hoàn toàn<br />  6.2.2. Tối đa hóa doanh thu của doanh nghiệp<br /> độc quyền hoàn toàn<br />  6.2.3. Đường cung của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> 6.3. Độc quyền tự nhiên<br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> <br /> Mục lục chương 6 (tt)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6.5.1. Tác hại do độc quyền gây ra<br /> 6.5.2. Biện pháp quản lý và điều tiết của<br /> chính phủ<br /> <br /> <br /> <br /> 6.5.2.1. Định giá tối đa<br /> 6.5.2.2. Đánh thuế<br /> <br /> <br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> a) Đánh thuế theo sản lượng<br /> b) Đánh thuế không theo sản lượng (thuế khoán)<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 6.2.1. Phân biệt giá cấp 1<br /> 6.2.2. Phân biệt giá cấp 2<br /> 6.2.3. Phân biệt giá cấp 3<br /> 6.2.4. Phân biệt giá theo thời điểm và định giá<br /> cho lúc cao điểm<br /> 6.2.5. Giá gộp<br /> 6.2.6. Giá 2 phần<br /> 6.2.7. Giá ràng buộc<br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6.1. Một số vấn đề cơ bản<br /> <br /> 6.5. Chi phí xã hội của độc quyền hoàn<br /> toàn<br /> <br /> <br /> 2<br /> <br /> 6.4. Chiến lược phân biệt giá của doanh<br /> nghiệp độc quyền<br /> <br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Mục lục chương 6 (tt)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6.1. Một số vấn đề cơ bản<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6.1.1. Khái niệm, đặc điểm của thị trường<br /> độc quyền hoàn toàn<br /> Một trạng thái đối lập với thị trường cạnh<br /> tranh hoàn hảo là thị trường độc quyền<br /> hoàn toàn.<br /> 6.1.1.1. Khái niệm<br /> “Thị trường độc quyền hoàn toàn là thị<br /> trường mà trong đó chỉ có một người bán<br /> duy nhất nhưng có rất nhiều người mua”.<br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Công nghiệp Tp.HCM<br /> Khoa Thương mại - Du lịch<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 6.1.1.2. Đặc điểm của thị trường độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> <br /> 6.1.1.2. Đặc điểm của thị trường độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> <br /> Chỉ có một người bán duy nhất (độc<br /> quyền bán) và rất nhiều người mua.<br />  Doanh nghiệp sản xuất ra một loại sản<br /> phẩm riêng biệt, không có sản phẩm thay<br /> thế. Trong trường hợp này doanh nghiệp<br /> sản xuất và ngành sản xuất là trùng nhau.<br />  Có những rào cản gia nhập ngành (kinh<br /> tế, pháp lý, tự nhiên) do đó tạo ra các<br /> dạng độc quyền.<br /> <br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6.1.2. Giới hạn của sức mạnh độc quyền<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đường cầu của doanh nghiệp độc quyền dốc xuống<br /> Bị hạn chế bởi thu nhập và sự sẵn sàng mua của<br /> người mua<br /> Độ co giãn của đường cầu<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 9<br /> <br /> b) Đường doanh thu trung bình (AR)<br /> Đường doanh thu trung bình cũng chính là đường cầu<br /> đứng trước doanh nghiệp. (AR = TR/Q = P.Q/Q = P)<br /> c) Đường doanh thu biên (MR)<br />  MR = d(TR)/dQ<br />  Vì đường cầu nghiêng xuống dưới nên giá khác với<br /> doanh thu biên (P ≠ MR). Để bán được nhiều hàng hóa<br /> thì doanh nghiệp độc quyền phải giảm giá xuống theo<br /> luật cầu, cho nên doanh thu biên bao giờ cũng nhỏ hơn<br /> giá (MR < P). Trên đồ thị chúng ta thấy rằng đường<br /> doanh thu biên luôn luôn nằm dưới đường cầu trừ<br /> điểm đầu tiên.<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Độc quyền về tài nguyên chiến lược<br /> Độc quyền về bằng phát minh sáng chế<br /> Độc quyền do luật định<br /> Độc quyền tự nhiên<br /> Độc quyền về sản phẩm hay dịch vụ tiện<br /> ích công cộng<br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 8<br /> <br /> a) Đường cầu<br /> Doanh nghiệp độc quyền là doanh nghiệp có<br /> sức mạnh thị trường (market power), vì vậy<br /> đường cầu của doanh nghiệp là nghiêng từ<br /> trên xuống dưới và qua phải, điều này khác với<br /> đường cầu nằm ngang của doanh nghiệp cạnh<br /> tranh hoàn hảo. Do đó, đường cầu đứng trước<br /> doanh nghiệp độc quyền cũng chính là đường<br /> cầu thị trường (D), vì nó là đơn vị duy nhất<br /> cung ứng sản phẩm cho thị trường.<br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 10<br /> <br /> 6.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> <br /> 6.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Các dạng độc quyền:<br /> <br /> 6.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> <br /> Dù rằng doanh nghiệp độc quyền hoàn toàn tự<br /> do trong việc quyết định giá, nhưng doanh<br /> nghiệp độc quyền vẫn còn có những giới hạn<br /> trong sức mạnh chi phối thị trường (khả năng<br /> của người bán tác động đến giá cả của hàng<br /> hóa), đó là:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 11<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lưu ý: Trong trường hợp đường cầu là một<br /> đường thẳng thì đường doanh thu biên (MR) có<br /> điểm đầu trùng với đường cầu và điểm thứ hai<br /> nằm giữa khoảng cách từ gốc tọa độ đến điểm<br /> đường cầu cắt trục hoành.<br /> Chứng minh:<br />  Giả sử có hàm số cầu là: P = -aQ + b (a > 0)<br />  Tổng doanh thu: TR = PxQ = (-aQ + b)xQ<br /> = -aQ2 + bQ<br />  Doanh thu biên: MR = dTR/dQ = -2aQ + b<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> Trường Đại học Công nghiệp Tp.HCM<br /> Khoa Thương mại - Du lịch<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Doanh thu trung bình và doanh thu biên<br /> <br /> 6.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> Mối quan hệ giữa doanh thu biên và giá bán<br /> MR = P (doanh nghiệp cạnh tranh hoàn hảo)<br />  MR < P (với các doanh nghiệp khác)<br /> 1<br />  Chứng minh công thức sau:<br /> <br /> <br /> $/sản phẩm<br /> <br /> <br /> <br /> MR = P (1 +<br /> <br /> Doanh thu trung bình (đường cầu)<br /> <br /> )<br /> EP<br /> <br /> <br /> <br /> Doanh thu<br /> biên<br /> <br /> Do đó:<br /> <br /> <br /> <br /> Với doanh nghiệp hoạt động trong thị trường cạnh<br /> tranh hoàn hảo EP = ∞  1/EP = 0  MR = P<br /> Với doanh nghiệp hoạt động trong 3 thị trường còn lại,<br /> vì EP < 0 do đó MR < P<br /> <br /> <br /> Q<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 6.2. Quyết định sản xuất của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> <br /> Tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp độc quyền<br /> $/sản phẩm<br /> <br /> 6.2.1. Tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp<br /> độc quyền hoàn toàn<br />  Lợi nhuận = Tổng doanh thu - Tổng chi phí<br />  π(Q) = TR(Q) – TC(Q)<br />  π max khi dπ(Q) = 0 [TR(Q) – TC(Q)]’ = 0<br /> dTR<br /> <br /> P*<br /> <br /> -<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lợi<br /> <br /> A<br /> <br /> MC<br /> <br /> AC<br /> <br /> M<br /> C<br /> <br /> B<br /> D = AR<br /> <br /> =0<br /> <br />  MR = MC<br /> <br /> dQ<br /> <br /> Lợi nhuậnmax = dt(ABCP*)<br /> <br /> nhuận<br /> <br /> dTC<br /> <br /> <br /> <br /> 14<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> MR<br /> <br /> dQ<br /> O<br /> <br /> Q*<br /> <br /> Q<br /> <br /> Lợi nhuận đạt tối đa khi doanh thu biên bằng chi phí biên<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Lợi nhuận đạt tối đa khi doanh thu biên bằng<br /> chi phí biên (MR = MC)<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 10.1<br /> <br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 16<br /> <br /> MONOPOLY<br /> <br /> The Monopolist’s Output Decision<br /> <br /> Figure 10.2<br /> Profit is Maximized When Marginal<br /> Revenue Equals Marginal Cost<br /> <br /> $/sản phẩm<br /> MC<br /> <br /> Q* is the output level at which<br /> MR = MC.<br /> <br /> P1<br /> P*<br /> AC<br /> P2<br /> Lợi nhuận giảm<br /> D = AR<br /> MR<br /> Q1<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Q*<br /> <br /> Q2<br /> <br /> Lợi nhuận giảm<br /> <br /> If the firm produces a smaller<br /> output—say, Q1—it sacrifices<br /> some profit because the extra<br /> revenue that could be earned<br /> from producing and selling the<br /> units between Q1 and Q*<br /> exceeds the cost of producing<br /> them.<br /> Similarly, expanding output from<br /> Q* to Q2 would reduce profit<br /> because the additional cost<br /> would exceed the additional<br /> revenue.<br /> <br /> Q<br /> <br /> 3<br /> <br /> Trường Đại học Công nghiệp Tp.HCM<br /> Khoa Thương mại - Du lịch<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Quy tắc về dấu hiệu định giá<br /> <br /> Tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp độc quyền<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trường hợp Q > Q*, do MC > MR nên khi<br /> giảm sản lượng lợi nhuận sẽ tăng thêm.<br /> <br /> Chúng ta đã chứng minh được công thức:<br /> <br /> Trường hợp Q < Q*, do MC < MR nên khi<br /> tăng sản lượng lợi nhuận sẽ tăng thêm.<br /> <br /> <br /> <br /> Chúng ta cần chuyển điều kiện doanh thu biên<br /> bằng chi phí biên sang quy tắc về dấu hiệu định<br /> giá để có thể dễ dàng áp dụng trong thực tế.<br /> <br /> 1<br /> MR = P (1 +<br /> <br /> )<br /> EP<br /> <br /> Trường hợp Q = Q* thỏa điều kiện MC = MR<br /> thì lợi nhuận đạt tối đa.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lợi nhuận đạt tối đa khi MC = MR<br /> <br /> <br /> <br /> Ep<br /> Do đó ta có: P  MC * Ep + 1<br /> <br /> <br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 19<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 6.2.2. Tối đa hóa doanh thu của doanh nghiệp<br /> độc quyền<br /> <br />  Định giá dựa vào MC và Ep<br /> <br /> Ep<br /> được gọi là hệ số định giá<br /> Ep + 1<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 20<br /> <br /> 6.2.2. Tối đa hóa doanh thu của doanh<br /> nghiệp độc quyền (tt)<br /> <br /> Ví dụ: Giả sử một DN độc quyền có đường cầu P = 11 – Q<br /> Giá<br /> (P)<br /> <br /> Lượng Tổng doanh thu<br /> (Q)<br /> (TR)<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10<br /> <br /> 2<br /> <br /> 18<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 24<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> TRmax  dTR/dQ = 0  MR = 0<br /> Để tối đa hóa doanh thu, doanh nghiệp<br /> độc quyền sẽ sản xuất ở mức sản lượng<br /> thỏa điều kiện MR = 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 9<br /> <br /> Trong trường hợp cần thu hồi vốn càng nhiều<br /> càng tốt thì mục tiêu của doanh nghiệp độc<br /> quyền là tối đa hóa doanh thu.<br /> <br /> <br /> <br /> Doanh thu trung<br /> bình (AR)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Doanh thu biên<br /> (MR)<br /> <br /> 7<br /> <br /> 4<br /> <br /> 28<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5<br /> <br /> 30<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 30<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7<br /> <br /> 28<br /> <br /> -2<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> 8<br /> <br /> 24<br /> <br /> -4<br /> <br /> 3<br /> 21<br /> <br /> Tối đa hóa doanh thu của doanh nghiệp độc quyền<br /> TR<br /> TR (Tổng doanh thu)<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 6.2.2. Tối đa hóa doanh thu của doanh<br /> nghiệp độc quyền (tt)<br /> <br /> <br /> Mối quan hệ giữa doanh thu biên (MR) và<br /> tổng doanh thu (TR):<br /> <br /> <br /> P<br /> Đường<br /> doanh<br /> thu biên<br /> <br /> Khi MR = 0, TRmax = dt(AQ*OP*)<br /> <br /> MR < 0 thì TR giảm<br /> <br /> <br /> <br /> MR = 0 thì TR đạt cực đại<br /> <br /> Đường doanh thu trung<br /> bình (đường cầu)<br /> <br /> A<br /> <br /> P*<br /> <br /> MR > 0 thì TR tăng<br /> <br /> <br /> <br /> Q<br /> <br /> 22<br /> <br /> D, AR = P<br /> <br /> O<br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Q*<br /> <br /> MR<br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Q<br /> 23<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> Trường Đại học Công nghiệp Tp.HCM<br /> Khoa Thương mại - Du lịch<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 6.2.3. Đường cung của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn<br /> <br /> MONOPOLY<br /> <br /> 10.1<br /> <br /> <br /> Shifts in Demand<br /> <br /> Figure 10.4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo có mối<br /> liên hệ rõ ràng giữa giá và lượng cung. Mối liên<br /> hệ này là đường cung. Đường cung cho thấy số<br /> lượng hàng được sản xuất ứng với mỗi giá bán.<br /> Thị trường độc quyền hoàn toàn không có<br /> đường cung do không có mối liên hệ 1-1 giữa<br /> giá và số lượng sản xuất. Lý do là quyết định<br /> sản xuất của nhà độc quyền phụ thuộc không<br /> chỉ vào chi phí biên, mà còn phụ thuộc vào hình<br /> dáng đường cầu.<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 25<br /> <br /> 6.2.3. Đường cung của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> Nhận xét:<br />  Dịch chuyển đường cầu thường gây ra sự thay<br /> đổi cả về giá và lượng.<br />  Ở thị trường độc quyền bán không có đường cung<br /> vì khi cầu thay đổi có thể xảy ra 2 trường hợp:<br /> Nhà độc quyền bán cung cấp cùng một mức sản lượng<br /> nhưng ở các mức giá khác nhau.<br />  Nhà độc quyền bán cung cấp các mức sản lượng khác<br /> nhau ở cùng một mức giá.<br /> Không có mối liên hệ 1-1 giữa giá và số lượng sản xuất.<br /> <br /> Shifts in Demand<br /> <br /> Shifting the demand curve shows that<br /> a monopolistic market has no supply<br /> curve—i.e., there is no one-to-one<br /> relationship between price and<br /> quantity produced.<br /> In (a), the demand curve D1 shifts to<br /> new demand curve D2.<br /> But the new marginal revenue curve<br /> MR2 intersects marginal cost at the<br /> same point as the old marginal<br /> revenue curve MR1.<br /> The profit-maximizing output<br /> therefore remains the same, although<br /> price falls from P1 to P2.<br /> In (b), the new marginal revenue<br /> curve MR2 intersects marginal cost at<br /> a higher output level Q2.<br /> But because demand is now more<br /> elastic, price remains the same.<br /> <br /> 6.2.3. Đường cung của doanh nghiệp độc<br /> quyền hoàn toàn (tt)<br /> <br /> Tóm lại: Độc quyền bán không<br /> có đường cung.<br /> <br /> <br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 27<br /> <br /> 6.3. Độc quyền tự nhiên<br /> <br /> 1-Aug-15<br /> <br /> 28<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Economies of scale as a cause of monopoly<br /> Costs<br /> <br /> <br /> <br /> Một ngành được coi là độc quyền tự nhiên khi<br /> một doanh nghiệp duy nhất có thể cung ứng một<br /> hàng hóa hoặc dịch vụ cho toàn bộ thị trường<br /> với chi phí thấp hơn trường hợp có hai hoặc<br /> nhiều doanh nghiệp.<br /> <br /> Average total cost<br /> <br /> 0<br /> <br /> Quantity of output<br /> <br /> When a firm’s average-total-cost curve continually declines, the firm has what is called a<br /> natural monopoly. In this case, when production is divided among more firms, each firm<br /> produces less, and average total cost rises. As a result, a single firm can produce any<br /> given amount at the smallest cost.<br /> 1-Aug-15<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> Hồ Văn Dũng<br /> <br /> 29<br /> <br /> 30<br /> <br /> 5<br /> <br />