Bài giảng Vi sinh vật: Giới thiệu vi sinh vật - Nguyễn Thị Ngọc Yến

2/29/2016<br /> <br /> 1676, Anton van Leeuwenhoek (Hà Lan) – cha đẻ KHV,<br /> <br /> •<br /> <br /> quan sát những giọt nước ngâm rễ cây có vị cay và nhìn<br /> thấy trực khuẩn và xoắn khuẩn*<br /> Karl Linné (1707-1778) xếp chung mọi VSV vào một<br /> <br /> •<br /> <br /> giống gọi là chaos (hỗn loạn)<br /> <br /> GV: Nguyễn Thị Ngọc Yến<br /> <br /> Đầu XIX, Louis Pasteur (1822-1895), người Pháp, đã có<br /> <br /> •<br /> <br /> những cống hiến quan trọng*:<br />  Chứng minh quá trình lên men là do VSV gây ra<br />  Phủ định học thuyết tự sinh<br />  Chứng minh vi khuẩn là nguồn gốc bệnh than<br />  Tìm ra vaccin bệnh dại<br /> <br /> •<br /> <br /> 1872, nhà thực vật học người Nga, Ivanovski lần đầu<br /> <br /> •<br /> <br /> 1929, nhà vi khuẩn học người Anh, Alexander Fleming<br /> <br /> tiên phát hiện ra “virus”. Về sau, người ta liên tiếp tìm ra<br /> <br /> Penicillium notatum*<br /> <br /> cúm, thủy đậu, viêm não Nhật Bản, quai bị, sởi, viêm<br /> <br />  Mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử đấu tranh chống<br /> <br /> gan…<br /> •<br /> <br /> (1881-1955) lần đầu tiên tìm ra Penicillin từ nấm<br /> <br /> các loại virus gây bệnh ở người và động vật: sốt vàng,<br /> <br /> bệnh truyền nhiễm: kỉ nguyên kháng sinh<br /> <br /> 1882-1883, bác sĩ người Đức Robert Koch (1843-1910)*<br />  Phát hiện ra VK lao (Bacille de Koch)<br /> <br /> •<br /> <br /> tinh khiết<br /> <br />  Phẩy khuẩn tả<br /> •<br /> <br /> 1941, Walter Florey và Enet Chain thu được Penicillin<br /> <br /> Julius Richard Petri (1852-1921) đã thiết kế ra đĩa petri<br /> giúp cho việc phân lập và nuôi cấy VK<br /> <br /> •<br /> <br /> 1884, Hans Christian Gram tìm ra kĩ thuật nhuộm Gram*<br /> <br /> <br /> <br /> VSV là sinh vật đơn/ đa bào, nhỏ bé, sinh sản và phát<br /> <br /> <br /> <br /> SV nguyên sinh bậc cao<br /> <br /> triển độc lập trừ 1 số dạng kí sinh nội bào và virus<br /> <br /> <br />  Động vật nguyên sinh, tảo, nấm mốc<br /> <br /> VSV học (microbiology) là khoa học nghiên cứu cấu tạo<br /> <br />  Đơn bào/đa bào, tế bào nhân thật, nhân có màng<br /> <br /> và hoạt động sống của VSV (micro: nhỏ, bios: sự sống,<br /> <br /> logos: khoa học)<br /> <br /> nhân, nhiều nhiễm sắc thể trong mỗi nhân<br /> <br /> <br /> SV nguyên sinh bậc thấp<br />  Vi khuẩn và vi khuẩn lam<br />  Đơn bào, chưa có nhân thật, nhân chứa 1 NST duy<br /> nhất, không có màng nhân<br /> <br /> <br /> <br /> Virus: Kích thước rất nhỏ 15 – 350 nm, cấu tạo tế bào<br /> chưa hoàn chỉnh<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2/29/2016<br /> <br /> Các đơn vị trên loài:<br /> <br /> "danh pháp kép" của Linné:<br /> <br /> Tên Chi + Tên Loài<br /> <br /> • Chi<br /> • Tộc « eae » VD: Escherichieae<br /> <br /> • Họ « aceae » VD: Thiorhodaceae<br /> • Phụ bộ<br /> • Bộ « ales » VD: Pseudomonale<br /> Các đơn vị dưới loài:<br /> • Thứ: dùng để chỉ một nhóm trong một loài nào đó<br />  Mycobacterium tuberculosis var. hominis (vi khuẩn lao ở người)<br />  Mycobacterium tuberculosis var. bovis (vi khuẩn lao ở bò)<br /> <br /> Cây tiến hóa<br /> <br /> • Dạng<br /> • Chủng<br /> <br /> <br /> <br /> ADN mang tính đặc trưng cho loài<br /> <br /> <br /> <br /> Cơ thể có thể có thành phần base giống nhau nhưng<br /> trình tự sắp xếp các base khác nhau<br /> <br /> <br /> <br /> Tỉ lệ base nitơ có thể chứng minh quan hệ họ hàng<br /> giữa những cơ thể khác nhau. Loài càng khác nhau về<br /> mặt phân loại thì khác biệt về thành phần ADN càng lớn<br /> <br /> GV: Nguyễn Thị Ngọc Yến<br /> <br />  Vì vậy, ngày nay, trong việc xác định loài, người ta chú<br /> ý nhiều đến sự tương đồng của trình tự sắp xếp của<br /> các base ADN<br /> <br /> Cầu khuẩn*<br /> ◦ Hình cầu, bầu dục hoặc lõm ở một cạnh<br /> <br /> <br /> Nêu được cấu trúc bắt buộc và không bắt buộc của tế<br /> bào vi khuẩn<br /> <br /> <br /> <br /> Phân biệt cấu trúc VK Gram (-) và (+)<br /> <br /> <br /> <br /> Cấu trúc và nhiệm vụ các bộ phận trong tế bào VK<br /> <br /> ◦ Sắp xếp đa dạng: song/ liên/ tứ/ bát/ tụ cầu<br /> Trực khuẩn*: Hình que thẳng<br /> Phần lớn xếp riêng rẽ, một số loại xếp đặc biệt: liên trực<br /> khuẩn, xếp hình hàng rào, chữ V<br /> Xoắn khuẩn* xếp riêng lẻ<br /> ◦ Vibrio: dạng cong dấu phẩy<br /> ◦ Spirilla: hình dợn sóng. Di động bằng tiêm mao, nếu<br /> không có tiêm mao thì di động = sự co lại của những<br /> nội tiêm mao chạy dọc trong thân vi khuẩn<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2/29/2016<br /> <br /> So sánh<br /> <br /> Tế bào chất<br /> <br /> Số lớp<br /> Thể nhân<br /> Nang<br /> <br /> BP bắt buộc<br /> <br /> Thành tb<br /> <br /> BP ko bắt buộc<br /> <br /> Màng tb<br /> <br /> Gram (+)<br /> <br /> Gram (-)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Peptidoglycan<br /> 25 nm<br /> 3 nm<br /> (Pepti 60-90% Acid teichoic<br /> Lipid 1-2%)<br /> Màng ngoài<br /> Lipid 20% (lipoprotein,<br /> phospholipid, lipopolysaccharid)<br /> <br /> Ribosome<br /> <br /> Pili<br /> Tiêm mao<br /> <br /> <br /> <br /> Là dây glycan (cấu trúc “xương sống”) được nối nhau<br /> <br /> <br /> <br /> qua cầu peptid (chuỗi 4aa = mucopeptid)<br /> <br /> <br /> Các lớp peptidoglycan xếp thành nhiều lớp, nối nhau bởi<br /> <br /> Nội độc tố rất độc với người, còn gọi là kháng nguyên O<br /> <br /> Dây glycan: NAG và NAM acid liên kết xen kẽ nhau<br /> <br /> <br /> <br /> Lipopolysaccharid (LPS) = lipid A + polysaccharid<br /> <br /> <br /> <br /> Protein đặc biệt: gồm protein xuyên màng (porin) vận<br /> <br /> chuỗi aa<br /> <br /> <br /> chuyển vật chất và protein gắn màng ngoài vào lớp<br /> <br /> Peptidoglycan ở VK khác nhau sẽ khác nhau do:<br /> <br /> peptidoglycan (Gram -)<br /> <br /> ◦ Dây glycan<br /> ◦ Mucopeptid<br /> ◦ Chuỗi aa<br /> <br /> <br /> <br /> Periplasma: khoảng không gian giữa thành tb và màng<br /> tb. Nơi chứa độc tố và enzym phá hủy kháng sinh <br /> Thành VK Gr(-) nhiều lớp giúp cản trở kháng sinh<br /> <br /> <br /> <br /> Bảo vệ và giữ vững hình dạng tế bào vi khuẩn*<br /> Lớp peptidoglycan làm cho tế bào có tính cứng rắn, giữ<br /> vững hình dạng tế bào vì áp suất nội bào > ngoại bào<br /> <br /> <br /> <br /> Vai trò trong sự nhuộm Gram<br />  VK Gr(+): màu tím<br />  VK Gr(-): màu hồng<br /> <br /> <br /> <br /> Tính kháng nguyên<br />  Gr(+): acid teichoic<br />  Gr(-): LPS<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2/29/2016<br /> <br /> Tác nhân phá hủy peptidoglycan<br /> <br /> <br /> VK Gr(+): lysozym/ dd đẳng trương  mất thành tb:<br /> <br /> <br /> <br /> Nằm dưới lớp thành tế bào<br /> <br /> <br /> <br /> Dưới KHV điện tử, gồm 3 lớp: 2 lớp protein và lớp giữa<br /> <br /> thể nguyên sinh<br /> <br /> là lớp đôi phospholipid<br /> <br /> <br /> <br /> VK Gr(-): EDTA+lysozym  VK chỉ còn màng ngoài và<br /> <br /> <br /> <br /> Có tính linh động<br /> <br /> màng tb: thể cầu*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Vai trò: màng thẩm thấu<br /> <br /> Thể nguyên sinh và thể cầu tăng trưởng được là: VK<br /> <br /> chọn lọc và tham gia phân bào<br /> <br /> dạng L. VK này trở lại bình thường khi mất chất cảm<br /> ứng  gây nhiễm mãn tính và không nhạy với kháng<br /> sinh<br /> <br /> Ribosom<br /> <br /> <br /> Cấu trúc: đã học<br /> <br /> <br /> <br /> Chức năng: tổng hợp protein<br /> <br /> Thể nhân<br /> 1 chuỗi xoắn kép<br /> <br /> ADN, dạng vòng, không có màng<br /> <br /> Nang*<br /> •<br /> <br /> Bao có bản chất polysaccharid/protein<br /> <br /> •<br /> <br /> Vai trò: bảo vệ vi khuẩn: chống lại sự mất nước và chất<br /> dinh dưỡng. Chống lại sự thực bào. VK có nang: VK độc<br /> <br /> nhân. NST đơn bội.<br /> <br /> (P. pneumoniae)<br /> Glycocalix*<br /> •<br /> <br /> Giống nang nhưng ít gắn tb<br /> <br /> •<br /> <br /> Giúp VK gắn vào bề mặt tb vật chủ. VD: S. mutans<br /> <br /> Tiêm mao (flagella)<br /> •<br /> <br /> Pili*<br /> Sợi, ngắn và nhỏ hơn tiêm mao, không có nhiệm vụ<br /> <br /> Vai trò: di động, có tính kháng nguyên (KN H)<br /> <br /> •<br /> <br /> Sự phân bố của tiêm mao có thể dùng để phân loại*<br /> <br /> Bào tử*<br /> <br /> <br /> trong sự di động của vi khuẩn<br /> •<br /> <br /> Pili thường: có lectin giúp bám dính vào tb chủ, có tính<br /> chuyên biệt<br /> <br /> •<br /> <br /> Pili phái: tạo sự tiếp hợp giữa VK có yếu tố phái<br /> <br /> Plasmid R*<br /> •<br /> <br /> Chứa gen đề kháng kháng sinh<br /> <br /> •<br /> <br /> Dạng cấu tạo đặc biệt giúp VK chống lại điều kiện bất lợi<br /> của môi trường (to cao, khô, ánh sáng). Có ở VK Gr(+)<br /> <br /> <br /> <br /> Vỏ bào tử: 2 lớp gồm cystein và màng bào tử<br /> <br /> <br /> <br /> Gây sự bất thẩm thấu cao độ, giúp đề kháng với tác<br /> nhân ngoại cảnh khắc nghiệt<br /> <br /> <br /> <br /> Diệt bào tử: nhiệt ẩm 120oC/20ph, nhiệt khô 165oC/2h<br /> <br /> <br /> <br /> Nội bào tử: hình thức duy trì loài<br /> <br /> Có gen RTF thì di chuyển được từ tb này sang tb khác<br /> <br /> 4<br /> <br />