Đề: Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa qua bài thơ ”Bánh trôi
nước, Tự tình và Thương vợ.”
"Trong kho tàng văn học Việt Nam có rất nhiều bài thơ nói lên thân phận của người phụ nữ phong kiến xưa. Đó là
những người phụ nữ chị sự ràng buộc của lễ giáo phong kiến “Tam tòng, tứ đức” ( tại gia tòng phụ, xuất giá tòng
phu, phu tử tòng tử và công dung ngôn hạnh). Họ hầu như không có quyền quyết định cuộc đời mình, chỉ biết sống
cam chịu và phục tùng. Cảm thông với số phận, thân phận và phẩm chất người phụ nữ xưa, hai nhà thơ Hồ Xuân
Hương và Trần Tế Xương đã thay họ nói lên tiếng lòng mình qua các bài thơ như: Tự tình, Bánh trôi nước, Thương
vợ…..
Th i x a, d i ch đ phong ki n suy tàn, m c nát, s ph n ng i ph n luôn b vùi d p vào vũng l y đauờ ư ướ ế ộ ế ụ ố ậ ườ ụ ữ ị ậ ầ
kh , luôn b trói bu c b i xã h i b t công, nam quy n đ c đoán, m t xã h i “tr ng nam khinh n ”, m t ch đ đaổ ị ộ ở ộ ấ ề ộ ộ ộ ọ ữ ộ ế ộ
thê.H g p nhi u đau kh , l n đ n, tình duyên tr c tr , ch u cu c đ i làm l , s ph n h m hiu, éo le.ọ ặ ề ổ ậ ậ ắ ở ị ộ ờ ẻ ố ậ ẩ
V i b n lĩnh c a mình và cũng là n n nhân trong xã h i đó, H Xuân H ng đã m nh d n nói lên n i lòng c aớ ả ủ ạ ộ ồ ươ ạ ạ ỗ ủ
nh ng ng i ph n x a. Đó là nh ng ng i ph n duyên dáng, xinh x n nh ng luôn b phân bi t đ i x th mữ ườ ụ ữ ư ữ ườ ụ ữ ắ ư ị ệ ố ử ậ
t , không có quy n l a ch n h nh phúc c a đ i mình và luôn khát khao h nh phúc l a đôi. Tr c m t xã h i b tệ ề ự ọ ạ ủ ờ ạ ứ ướ ộ ộ ấ
công, c nh ng ng i con gái giàu s c s ng và h t s c tài hoa, nh ng tr trêu cu c đ i th t b t h nh, s ph nả ộ ườ ứ ố ế ứ ư ớ ộ ờ ậ ấ ạ ố ậ
l n đ n gian truân:ậ ậ “ Thân em v a tr ng l i v a trònừ ắ ạ ừ
B y n i ba chìm v i n c non”ả ỗ ớ ướ
Không ch th n i đau thân ph n con đ c nh c đ n bài : “T tình II” :ỉ ế ỗ ậ ượ ắ ế ở ự
“Đêm khuya văng v ng tr ng canh d nẳ ố ồ
Tr cái h ng nhan v i n c non(…)ơ ồ ớ ướ
V ng trăng bóng x khuy t ch a tròn”ầ ế ế ư
M t tâm tr ng bu n đau, oán h n, cô đ c, trong màn đêm v ng l ng. S b bàng, t i h , d u dãi cay đ ng làộ ạ ồ ậ ộ ắ ặ ự ẽ ủ ổ ầ ắ
n i đau c a H Xuân H ng nói riêng và ng i. Ph n Vi t Nam nói chung. Duyên ph n h th t h m hiu, h nhỗ ủ ồ ươ ườ ụ ữ ệ ậ ọ ậ ẩ ạ
phúc ít i ( tu i xuân trôi qua mà h nh phúc không tr n v n nh trăng x mà v n khuy t). Mang cho mình m tỏ ổ ạ ọ ẹ ư ế ẫ ế ộ
thân ph n l m n, tình yêu b chia năm s b y ch còn tí con con: “M nh tính san s tí con con”.ậ ẻ ọ ị ẻ ả ỉ ả ẻ
Đ i v i Tr n T X ng, ông đ ng d i khí c nh m t ng i đàn ông, c m thông th ng xót cho s ph n c aố ớ ầ ế ươ ứ ướ ạ ộ ườ ả ươ ố ậ ủ
ng i ph n b đ i x b t công, luôn ch u c c c gian truân nh ng không dám ph n kháng. H luôn s ng camườ ụ ữ ị ố ủ ấ ị ơ ự ư ả ọ ố
ch u, hi sinh cho ch ng con:ị ồ “L n l i thân cò khi quãng v ngặ ộ ắ
Eo sèo m t n c bu i đò đông”ặ ướ ổ
Câu th mang ch t li u ca dao, các hình nh “l n l i”, “eo sèo”, “khi quãng v ng”, “bu i đò đông” th hi n sơ ấ ệ ả ặ ộ ắ ổ ể ệ ự
t i than c a ng i ph n , tr c s đ n chi c, chen chút làm ăn v t lôn v i cu c s ng đ m u sinh, nuôi ch ngủ ủ ườ ụ ữ ướ ự ơ ế ậ ớ ộ ố ể ư ồ
con. Ng i ph n x a khi v nhà ch ng ph i ch u s ràng bu c c a l giáo phong ki n, ch p nh n không kêuườ ụ ữ ư ề ồ ả ị ự ộ ủ ễ ế ấ ậ
ca, oán than (“M t duyên hai n âu đành ph n – Năm n ng m i m a dám qu n công”). M c dù r t v t v , khộ ợ ậ ắ ườ ư ả ặ ấ ấ ả ổ
c c. Hình nh bà Tú chính là chân dung c a m t ng i ph n không qu n khó khăn vì ch ng vì con, là m t hìnhự ả ủ ộ ườ ụ ữ ả ồ ộ
nh tiêu bi u c u ng i ph n Vi t Nam.ả ể ả ườ ụ ữ ệ
Qua đó, đã làm n i b t nh ng v đ p tâm h n và ph m ch t ng i ph n Vi t Nam x a. Đ ng th i phê phánổ ậ ữ ẻ ẹ ồ ẩ ấ ườ ụ ữ ệ ư ồ ờ
cái xã h i th i nát, gi n ng i đ i b c b o vô tâm (“Sau gi n vì duyên đ m i mõm mòm” – T tình I c a H Xuânộ ố ậ ườ ờ ạ ẽ ậ ể ỏ ự ủ ồ
H ng), gi n cu c s ng đã đ a nh ng ng i ph n vào ch l loi cô d n, hiu hútH oán h n tr c n i đau âm ,ươ ậ ộ ố ư ữ ườ ụ ữ ỗ ẻ ơ ọ ậ ướ ỗ ỉ
dai d ng đ t cháy tâm can và tê tái nh t.Trong th H Xuân H ng ta luôn b t g p nh ng hình nh ng i ph nẳ ố ấ ơ ồ ươ ắ ặ ữ ả ườ ụ ữ
bi t v t lên s ph n, không đ n i đau làm mình g c ngã:ế ượ ố ậ ể ỗ ụ
“Xiên ngang m t đ t rêu t ng đámặ ấ ừ
Đâm to c chân mây đá m y hòn”ạ ấ
Qu th t, h không bao gi ch u khu t ph c, luôn c a qu y. Qua bài th ''bánh trôi n c" Xuân H ng l i càngả ậ ọ ờ ị ấ ụ ự ậ ơ ướ ươ ạ
kh ng đ nh:ẳ ị “R n nát m c d u tay k n nắ ặ ầ ẻ ặ
Mà em v n gi t m lòng son”ẫ ữ ấ
Đúng là m t ph m ch t t t đ p c a ng i ph n v i t m lòng th y chung, con s c, quy t gìn gi không độ ẩ ấ ố ẹ ủ ườ ụ ữ ớ ấ ủ ắ ế ữ ể
hoàn c nh xã h i lam hoen , là ni m t hào, lòng kiêu hãnh và hãnh di n v chính mình. Và trong tâm h n ng iả ộ ố ề ự ệ ề ồ ườ
ph n luôn khao khát đ c hòa h p trong m t tình yêu tr n v n, mãnh li t:ụ ữ ượ ợ ộ ọ ẹ ệ “Chém cha cái ki p l y c ng chung”ế ấ ồ
Nó th hi n m t ni m khao khát chính đáng c u ng i ph n m i th i đ i.ể ệ ộ ề ả ườ ụ ữ ở ọ ờ ạ
Đ n v i “Th ng v ” c u Tú X ng nhìn v i góc đ đ o lý, bà Tú đang tuân theo b n ph n làm v nh ng nhìnế ớ ươ ợ ả ươ ớ ộ ạ ổ ậ ợ ư
góc đ tình c m, ta th y bà làm t t c vì ch ng con mà không than th , bà hi n lên v đ p truy n th ng c aở ộ ả ấ ấ ả ồ ở ở ệ ẻ ẹ ề ố ủ
ng i ph n Vi t Nam. Đó là s đ m đang, ch u th ng, ch u khó và đ c hi sinh âm th m vì ch ng con.ườ ụ ữ ệ ự ả ị ươ ị ứ ầ ồ
T đây ta càng c m thông sâu s c cho s ph n ng i ph n Vi t Nam x a, ph i ch u nhi u kh c c, t i nh c,ừ ả ắ ố ậ ườ ụ ữ ệ ư ả ị ề ổ ự ủ ụ
hiu qu nh, tình duyên h m hiu, tr c tr …ạ ẩ ắ ở
Ngày nay thân ph n ng i ph n đã chi m m t v trí quan tr ng trong gia đình. B i l cái xã h i “Tr ng namậ ườ ụ ữ ế ộ ị ọ ở ẽ ộ ọ
khinh n ” đã b xóa b mà thay vào đó là m t xã h i “công b ng, bình đ ng, nam n bình quy n”. Nh ng không vìữ ị ỏ ộ ộ ằ ẳ ữ ề ư
th mà ng i ph n Vi t Nam làm m t đi v thu n phong m t c v n có c a mình. Và v n gi đ c ph m ch t,ế ườ ụ ữ ệ ấ ẻ ầ ỹ ụ ố ủ ẫ ữ ượ ẩ ấ
v đ p truy n th ng c a ng i ph n Viêt Nam, đ m đang tháo vác. Đi u đ c bi t h n là h có cá tính m nhẻ ẹ ề ố ủ ườ ụ ữ ả ề ặ ệ ơ ọ ạ
m h n, dám đ u tranh tri t đ vì h nh phúc, vì quy n l i c a chính mình và phát tri n theo ph ng châm:ẽ ơ ấ ệ ể ạ ề ợ ủ ể ươ
“Gi i vi c n c, đ m vi c nhà”"ỏ ệ ướ ả ệ
“Thân em nh c u gaiư ủ ấ
Ru t trong thì tr ng v ngoài thì đenộ ắ ỏ
Ai i ném th mà xemơ ử
N m ra m i bi t r ng em ng t bùi”ế ớ ế ằ ọ
Đã t lâu, hình nh ng i ph n Vi t Nam x a đã xu t hi n nhi u qua nh ng câu ca dao v i nh ng v đ p,ừ ả ườ ụ ữ ệ ư ấ ệ ề ữ ớ ữ ẻ ẹ
hình t ng khác nhau. Nh ng h đ u có chung đ c tính truy n th ng đ p đ mà dân t c Vi t Nam đã tích luượ ư ở ọ ề ứ ề ố ẹ ẽ ộ ệ ỹ
đ c qua hàng ngàn năm lao đ ng và đ u tranh. Hình nh đó cũng đ c th hi n r t tài tình qua hai bài th Tượ ộ ấ ả ượ ể ệ ấ ơ ự
Tình II cua H Xuân H ng Và Th ng V c a Tr n T X ng.ồ ươ ươ ợ ủ ầ ễ ươ
Hình nh đ u tiên c a ng i ph n Vi t Nam đ c th hi n qua hai bài th đó là hình t ng ng i ph nả ầ ủ ườ ụ ữ ệ ượ ể ệ ơ ươ ườ ụ ữ
Vi t Nam ch u nhi u đau kh , v t v trong cu c s ng. Đó là hình nh bà Tú v t v , gian truân ki m s ng, t t b tệ ị ề ổ ấ ả ộ ố ả ấ ả ế ố ấ ậ
ng c xuôi “Quanh năm buôn bán mom sông”. Câu th đã nói lên m t hoàn c nh làm ăn v t v , lam lũ c a bà.ượ ở ơ ộ ả ấ ả ủ
đây, bà Tú làm vi c v t v su t c năm, không k m a n ng trên mom sông- cái doi đ t nhô ra đ y nguy hi m.Ở ệ ấ ả ố ả ể ư ắ ấ ầ ể
Th m thía n i v t v , gian truân c a v , Tú X ng đã m n hình nh con cò trong ca dao đ nói v bà Tú. Cóấ ỗ ấ ả ủ ợ ươ ượ ả ể ề
đi u hình nh con cà trong ca dao đ y t i nghi p mà hình nh con cò trong th Tú X ng con t i nghi p h n. Conề ả ầ ộ ệ ả ơ ươ ộ ệ ơ
cò trong th không ch xu t hi n trong cái r n ng p c a không gian mà còn là r n ng p c a th i gian. Hình nhơ ỉ ấ ệ ợ ợ ủ ợ ợ ủ ờ ả
thân cò nh m t s sáng t o: “L n l i thân cò khi quãng v ng”ư ộ ự ạ ặ ộ ắ đ a t l n l i lên đ u câu, thay con cò b ng thânư ừ ặ ộ ầ ằ
cò cũng làm tăng thêm n i v t v , gian truân c a bà Tú, càng kh i d y c n i đau thân ph n sâu s c, th m thíaỗ ấ ả ủ ơ ậ ả ỗ ậ ắ ấ
h n:ơ
“Eo sèo m t n c bu i đò đông”ặ ướ ổ
Câu th g i nên m t s chen chúc, b n ch i trên sông n c c a nh ng ng i buôn bán nh , s c nh tranhơ ợ ộ ự ươ ả ướ ủ ữ ườ ỏ ự ạ
đ n m c sát ph t nhau nh ng cũng không thi u l i qua ti ng l i. Bu i đò đông đâu ph i là ít lo âu, nguy hi m h nế ứ ạ ư ế ờ ế ạ ổ ả ể ơ
khi quãng v ng mà đó còn là s chen l n, xô đ y ch a đ y b t tr c, nguy hi m. Nh ng câu th đã làm n i rõ lênắ ự ấ ẩ ứ ầ ấ ắ ể ữ ơ ổ
nh ng v t v , c c nh c mà bà Tú và ng i ph n Vi t Nam x a ph i ch u đ ng, tr i qua.ữ ấ ả ự ọ ườ ụ ữ ệ ư ả ị ự ả
Còn v i bài th T Tình II c a H Xuân H ng thì đó là s kh đau vì không làm ch đ c s ph n c a mình:ớ ơ ự ủ ồ ươ ự ổ ủ ượ ố ậ ủ
“Đêm khuya văng v ng tr ng canh d nẳ ố ồ
Tr cái h ng nhan v i n c non.”ơ ồ ớ ướ
M đ u là m t âm thanh vang v ng, đ y h i h : Tr ng canh d n. Nh ng dù mãnh li t đ n m y, ti ng tr ngở ầ ộ ọ ầ ố ả ố ồ ư ệ ế ấ ế ố
cũng ch là âm thanh duy nhát trong đêm v ng, n u không có nó thì đem khuya s tr nên vô cùng v ng l ng. Cáiỉ ắ ế ẽ ở ắ ặ
đ ng đã đ c s d ng đ tôn lên cái tĩnh, cái cô đ c, tr ng tr i c a đêm khuya. N a đêm là th i gian sum h pộ ươ ử ụ ể ộ ố ả ủ ử ờ ọ
c a v ch ng, là th i đi m h nh phúc l a đôi, y v y mà l i có ng i ph n tĩnh d y vào đúng th i kh c thiêngủ ợ ồ ờ ể ạ ứ ấ ậ ạ ườ ụ ữ ậ ờ ắ
liêng y, hay vì c đêm ng i ph n đã không ng đ c vì thi u v ng m t đi u gì đó, vì tâm tr ng đang mangấ ả ườ ụ ữ ủ ượ ế ắ ộ ề ạ
n ng m t n i đau? Ti ng tr ng canh âm vang t xa v ng l i nh đang thúc gi c th i gian qua mau, g i đ n m tặ ộ ỗ ế ố ừ ọ ạ ư ụ ờ ọ ế ộ
đi u đáng s đôí v i m t ng i đàn bà v n còn thân đ n g i chi c: đó là tu i già. Tu i già càng đ n g n nghĩa làề ợ ớ ộ ườ ẫ ơ ố ế ổ ổ ế ầ
hi v ng càng tu t xa, m i mong m i, khát khao càng tr nên vô v ng. Ti ng tr ng d n d p c xoáy sâu vào tâmọ ộ ọ ỏ ở ọ ế ố ồ ậ ứ
con ng i ph n , nó âm vang trong tâm t ng, âm vang trong suy nghĩ không tài nào d t đ c. D n d p, h i h ,ườ ụ ữ ưở ứ ượ ồ ậ ố ả
ti ng tr ng không ch bao trùm lên không gian mà còn lên c th i gian n a, và t h i: đây có th t là ti ng tr ngế ố ỉ ả ờ ữ ự ỏ ậ ế ố
hi n h u trong th c t i hay ph i chăng đó là ti ng tr ng c t lên t ti ng lòng th n th c c a tác gi , ti ng tr ng ámệ ữ ự ạ ả ế ố ấ ừ ế ổ ứ ủ ả ế ố
nh v m t bi k ch đang ngày càng đ n g n h n v i bà: “Tr cái h ng nhan v i n c non”ả ề ộ ị ế ầ ơ ớ ơ ồ ớ ướ
Khi th i gian c l t qua càng lúc càng d n d p thì cũng là lúc “h ng nhan” ngày m t tr ra v i đ i. “H ngờ ứ ướ ồ ậ ồ ộ ơ ớ ờ ồ
nhan” chính là nhan s c, g ng m t xinh đ p c a ng i ph n . Đó là đi u mà b t c ng i ph n nào cũng h tắ ươ ặ ẹ ủ ườ ụ ữ ề ấ ứ ườ ụ ữ ế
s c t hào, coi tr ng, nâng niu. Nh ng t “cái” g n li n v i “h ng nhan” nh m t hòn đá kéo n ng c câu thứ ự ọ ư ừ ắ ề ớ ồ ư ộ ặ ả ơ
xu ng. “H ng nhan” đ làm gì khi n a đêm ph i tĩnh gi c trong cái tr ng trãi, l ng l o đ n đ ng cay? “H ng nhan”ố ồ ể ữ ả ấ ố ặ ẽ ế ắ ồ
đ làm gì khi nó đâu ph i là vĩnh c u mà s nhanh chóng v tan theo t ng nh p tr ng d n. Câu th nh l i đayể ả ữ ẽ ỡ ừ ị ố ồ ơ ư ờ
nghi n, m a mai chính b n thân mình, đáng th ng cho nh ng ng i ph n đ ng th i b đè nén, áp b c v iế ỉ ả ươ ữ ườ ụ ữ ươ ờ ị ứ ớ
nh ng th t c phong ki n đ n m c x xác, héo mòn c m t ph n h ng nhan. Đó còn là n i đau vì cô qu nh, thi uữ ủ ụ ế ế ứ ơ ả ộ ậ ồ ỗ ạ ế
v ng h nh phúc l a đôi, không ng i yêu th ng, thông c m.ắ ạ ứ ườ ươ ả
“Chén r i h ng đ a say l i t nhượ ươ ư ạ ỉ
V ng trăng bóng x khuy t ch a tròn”ầ ế ế ư
Hai câu th v nên m t khung c nh r t th t và cũng ch a chan bao n i ni m tác gi . M t ng i ph n màơ ẽ ộ ả ấ ậ ứ ỗ ề ả ộ ườ ụ ữ
ph i ng i u ng r u m t mình, cô đ n v i đêm khuya, v i v ng trăng l nh. Câu th là ngo i c nh mà cũng là tâmả ồ ố ượ ộ ơ ớ ớ ầ ạ ơ ạ ả
c nh, t o nên s đ ng nh t gi a trăng v i ng i. Khi mu n quên s u là lúc ng i ta trong tâm tr ng cay đ ngả ạ ự ồ ấ ữ ớ ườ ố ầ ườ ở ạ ắ
nh t, khi xung quanh không có ai đ có th chia s n i ni m và ta ch còn bi t quên đi n i ni m trong men r u,ấ ể ể ẽ ỗ ề ỉ ế ỗ ề ượ
m t mình. Nh ng li u chén r u có th làm quen đi b o n i cô đ n, t i nh c trong lòng hay H Xuân H ng u ngộ ư ệ ươ ể ả ỗ ơ ủ ụ ồ ươ ố
r u mà nh u ng đi bao gi t s u mà ng i u ng ch ng đ đi đ c khi mà có th l ng l , âm th m nu t vào cượ ư ố ọ ầ ườ ố ẳ ổ ượ ể ặ ẽ ầ ố ổ
h ng, đ đau kh cũng ch ng m t đi đâu mà tr l i chính trong tâm trí mình. đây c nh tình Xuân H ng đ cọ ể ổ ẳ ấ ở ạ Ở ả ươ ượ
th hi n ch a đ ng bi k ch. Tu i xuân đã trôi qua mà nhân duyên không đ c tr n v n.Trăng v n là bi u t ngể ệ ứ ự ị ổ ượ ọ ẹ ố ể ượ
c a h nh phúc, là hình nh đ i di n cho c m và hi v ng. Nh ng h nh phúc c a H Xuân H ng l i xót xa đ nủ ạ ả ạ ệ ướ ơ ọ ư ạ ủ ồ ươ ạ ế
m c “khuy t ch a tròn”- m t h nh phúc không h tr n v n, m t cu c đ i còn dang d , éo le v i nh ng tr c trứ ế ư ộ ạ ề ọ ẹ ộ ộ ờ ở ớ ữ ắ ở
trong tình duyên. H nh phúc c a bà ch nh v ng trăng khuy t mà bà không th bi t tr c ngày mai trăng sạ ủ ỉ ư ầ ế ể ế ướ ẽ
khuy t ti p hay tròn. Ánh trăng sáng mà l nh l o vô cùng khi n hi n trong đó m t n i cô đ n, tr ng v ng. Vàế ế ạ ẽ ẩ ệ ộ ỗ ơ ố ắ
