intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo " Bàn về quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa "

Chia sẻ: Mơ Mộng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

98
lượt xem
9
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bàn về quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Trường hợp hết thời hạn nêu trên mà không có ý kiến thì coi như HĐXN đã đồng ý với quyết định của NSDLĐ. Ngoài hai loại đơn phương chấm dứt hợp đồng nêu trên, NSDLĐ còn có thể chấm dứt hợp đồng theo cách gọi là "chấm dứt HĐLĐ có sự thay đổi".

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Bàn về quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa "

  1. nghiªn cøu - trao ®æi GS.TSKH. §µo TrÝ óc * 1. S gi i h n c a quy n l c, vai trò cho m t nguyên t c mang tính pháp quy n, c a cơ ch phân quy n và tính c l p c a theo ó chính ph – lúc ó là vương tri u quy n tư pháp phong ki n, s ph i ch u s ràng bu c c a Trong s các di s n c a văn minh nhân pháp lu t, không ư c phép ti n hành m t lo i ngư i ta không th không nh c n s ho t ng nh t nh ch ng l i dân Lu t La Mã – tư ng trưng b t h c a n n thư ng n u không có lí do chính áng ư c văn minh châu Âu. Lu t La Mã ra i trong pháp lu t quy nh. Như v y, pháp lu t ã th i kì u c a nư c C ng hòa La Mã, d n ư c s d ng như là công c không ch d n ã phát tri n thành h th ng ph c t p, ki m soát và i u hành xã h i mà còn trư c h t là h th ng t t ng ư c các ki m soát c nhà nư c. vương tri u châu Âu s d ng. Nh ng o Tri t lí v vi c dùng pháp lu t ki m lu t n i ti ng th i Hoàng Napoleon c a soát quy n l c nhà nư c ư c t ra trên nư c Pháp ã t ra nhi u ch nh quan cơ s tri t lí v ch quy n c a nhân dân, tr ng th ch hoá nh ng tư tư ng l n c a nhân dân là ngu n g c và cơ s c a quy n th i i v s bình ng trư c pháp lu t, l c. Các h c thuy t c a các nhà tư tư ng vĩ b o v quy n s h u tài s n tư nhân ã i t J. Locke n Jean Jacques Rouseau, ư c nh ch t Lu t La Mã. Ch. Montesquieu u ã kh ng nh r ng Tuy nhiên, Lu t La Mã và nh ng o nhà nư c là hi n thân và là s n ph m c a s lu t n i ti ng ó chưa bao gi t ư ct m ng thu n c a nhân dân. Do ó, nh ng ho t hi n nh v n h n ch quy n l c i v i ng do nhà nư c ti n hành n u không có s b máy hành pháp, càng không th ng ưng thu n c a nhân dân s b coi là không ch m n nh ng c quy n c a các hoàng h p pháp.(1) ng th i, nhà nư c ph i cam và b máy c a h . Nói khác i, h th ng k t tri t tôn tr ng các quy n thiêng liêng pháp lu t i di n cho n n văn minh th i ó và b t kh tư c o t c a con ngư i. Quan v n chưa vươn t i ý tư ng, theo ó ni m v quy n b t kh tư c o t c a con nhà nư c ph i ch u s ràng bu c c a pháp ngư i hoàn toàn i l p v i quy n l c c lu t – y u t c t lõi c a tư tư ng v nhà oán c a ch phong ki n hay quân phi t nư c pháp quy n. S m nh ó ã thu c v vô pháp lu t. h n ch s tùy ti n c a m t văn ki n ra i vào năm 1215 – Hi n quy n l c và b o v quy n con ngư i, b o chương Magna Carta c a Anh qu c. M t trong nh ng i u kho n quan tr ng c a b n * Ch t ch H i ng KH& T Khoa Lu t HQGHN Hi n chương ó ã t n n t ng u tiên y viên H i ng lí lu n TW ng t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010 61
  2. nghiªn cøu - trao ®æi m s ràng bu c i v i pháp lu t và cam T Tuyên ngôn v quy n con ngư i và k t c a nhà nư c v i nhân dân thì s phân quy n công dân c a nư c Pháp năm 1789, quy n là i u ki n h t s c quan tr ng. S Lu t v các quy n năm 1791 c a Hoa Kỳ và g n k t gi a nguyên t c phân quy n v i nhu nhi u văn ki n quan tr ng khác ã i vào c u ch ng c oán, chuyên quy n và gi a l ch s như nh ng s kh ng nh v nhu c u hai y u t ó v i vi c b o v quy n con nhà nư c ph i ch u s h n ch b i s ng ngư i ư c bá tư c Montesquieu mô t m t thu n c a nhân dân, v s phân chia quy n cách c c kì sinh ng qua nh ng lu n gi i l c làm công c ch ng l i nh ng hành vi n i ti ng sau ây: xâm ph m s ng thu n ó cũng như xâm “Khi quy n l p pháp và hành pháp t p ph m các quy n không th tư c o t c a con trung trong tay m t ngư i... s không có t ngư i. S ràng bu c c a pháp lu t bao hàm do; do s s hãi có th phát sinh khi cùng trong ó vai trò và v trí t i thư ng c a hi n m t vương tri u hay m t ngh viên ban hành pháp, s tri t tôn tr ng hi n pháp và các ra nh ng o lu t c oán và sau ó th c th t c pháp lí ch t ch (Due process of thi nh ng o lu t ó m t cách c oán. law). S kh ng nh ch nghĩa l p hi n là S m t l n n a không có t do n u quy n th hi n c th v s ng thu n h u hình; tư pháp không ư c tách kh i quy n l p s phân chia quy n l c trên nguyên t c pháp và quy n hành pháp. N u g n li n v i “ki m soát và cân b ng” d a trên pháp lu t quy n l p pháp, cu c s ng và t do c a con là lá ch n i v i kh năng chuyên quy n và ngư i s ch u s ki m soát c oán. Khi ó, c oán; b o v các quy n b t kh tư c th m phán s ng th i là nhà l p pháp. N u o t c a con ngư i là m c tiêu và m c ích g n li n quy n hành pháp, th m phán có th c a vi c s d ng quy n l c nhà nư c trong hành x như m t k áp b c”.(2) nhà nư c pháp quy n. Nh ng b n hi n pháp n i ti ng nh t u Trong cơ ch “ki m soát và cân b ng” ã bám ch t vào các tư tư ng xuyên su t ó. quy n l c, v trí c a quy n tư pháp, c th Năm 1780, Hi n pháp bang Massachusetts là toà án là v trí c bi t. S c l pc a c a Hoa Kỳ ã có quy nh hàm ch a y toà án ã tr thành m t trong nh ng y u t nh ng y u t cơ b n và c t y u c a nh ng tư quan tr ng c a ch pháp quy n. i u ó tư ng pháp quy n trên ây: không ch còn là lí thuy t mà ã tr thành “Trong nhà nư c c a kh i th nh vư ng th c t ư c các hi n pháp ti n b ghi nh n, chung này, các cơ quan l p pháp s không ư c th c thi trong th c t t ch c quy n bao gi th c hi n các quy n hành pháp và tư l c. Ngày nay, nói lên các th c t ó, pháp; cơ quan tư pháp s không th c hi n ngư i ta thư ng vi n d n trư ng h p mang các quy n hành pháp và l p pháp nh m b o tính kinh i n v quy n uy và v trí c l p m r ng nhà nư c ó s ho t ng d a c a toà án là phán quy t c a Toà án t i cao trên pháp lu t ch không ph i d a trên y u Hoa Kỳ trong v Marbury ki n Madison t con ngư i”. năm 1803. 62 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010
  3. nghiªn cøu - trao ®æi Vi t Nam, k t khi có Hi n pháp năm nh m m ư ng cho vi c thành l p m t 1946 n nay tư tư ng v s c l p c a tư chính quy n hành pháp m i và k ó là s pháp, c a ho t ng xét x c a toà án luôn l a ch n các thành viên c a chính ph . ó là luôn có v trí trong các b n hi n pháp. dp quy n l p pháp và quy n hành pháp Tri t lí c a nguyên t c phân quy n là thương lư ng v i nhau trên cơ s k lu t không ph i phân chia khu v c nh hư ng ng và theo con ư ng tho hi p gi a các gi a các nhánh quy n l c như nhi u ngư i ng. Tương t như v y, trong trư ng h p v n quan ni m, m c dù th c ti n chính tr chính ph gi i tán qu c h i và t ch c b u c a các qu c gia luôn luôn di n ra theo logic c . Như v y, trên th c t , các quy n l p c a các l i ích giai c p và m c ích chính tr pháp và hành pháp luôn ph i song hành v i c a các l c lư ng xã h i tương ng, dư i v nhau ch không ph i là phân chia. b c c a s phân quy n. Tuy nhiên, m i th Trong cái “công ngh ” chính tr và th c quy n l c u có nhu c u b o m tính thi quy n l c như v y, s c n thi t v m t th ng nh t theo nh ng nh hư ng l i ích th quy n có kh năng “t nh táo” xem xét chính tr c a các giai c p gi v trí n i tr i v n và khách quan hơn trư c con m t c a trong xã h i và l i ích qu c gia, dân t c, dân chúng, cũng như phòng ng a s i quá gi a các nhánh quy n l c thư ng có xu xa c a các nhà chính tr trong b máy l p hư ng liên k t v i nhau, tho hi p và ph i pháp và hành pháp là i u d hi u. ó là s h p chia s quy n l c. Trong nh ng c l p c a cơ quan tư pháp. S c l p này trư ng h p ó, thông thư ng d có s ph i trư c h t ph i ư c hi u như là s tách bi t h p hành ng và s k t h p gi a cơ quan c a toà án ra kh i các ch c năng l p pháp và l p pháp và cơ quan hành pháp mà không c bi t là các ch c năng hành pháp và gây phương h i n n n dân ch ho c các không th b nh hư ng ho c b gi i tán b i nguyên t c cơ b n c a nhà nư c pháp quy n. các cơ quan ó. i u này thư ng ư c bi u hi n như sau: Quy n tư pháp ph i c l p là i u ki n Trong ch i ngh , nh ng ngư i th c hi n m t ch c năng h t s c quan trong b máy hành pháp thư ng ng th i là tr ng c a quy n l c nhà nư c là áp d ng ngh sĩ qu c h i và n u không thì cũng pháp lu t úng n v i m c ích khôi ph c thư ng xuyên tham gia các ti u ban l p pháp l i nh ng quy n và l i ích ã b xâm h i, b o c a qu c h i. T ó, chính ph r t d dàng m s công b ng trong các tranh ch p và t o ra nh ng b o m qu c h i có th pháp lí. James Madison (1751 – 1836) – v thông qua các o lu t “theo ý” c a chính t ng th ng th tư c a Hoa Kỳ ã vi t: ph . Trong trư ng h p nghiêm tr ng hơn, “Không ai có th ư c phép làm quan tòa ch ng h n như khi chính ph m t i quy n cho chính v vi c c a mình, b i nh ng l i ki m soát i v i a s ngh sĩ qu c h i thì ích mà h ang theo u i s nh hư ng n qu c h i s có quy n gi i tán chính ph quy t nh và ương nhiên s làm lung l c thông qua th t c b phi u b t tín nhi m chính tâm, làm lu m s trong sáng c a h . t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010 63
  4. nghiªn cøu - trao ®æi i u ó cũng úng v i m t nhóm ngư i khi chương riêng bi t: Ngh vi n nhân dân mà c b n h v a là th m phán l i v a là (Chương III), Chính ph (Chương IV), cơ các bên trong v tranh ch p”.(3) A. Tocqueville quan tư pháp (Chương VI). Ti c r ng, do b (1805 – 1859) – nhà tư tư ng n i ti ng chi ph i b i nguyên t c t p quy n XHCN ngư i Pháp th k XVIII ã có nh n xét mà trong m t th i gian dài chúng ta ã chính xác r ng: “M c ích l n lao c a cơ không i theo hư ng th a nh n s c l p quan tư pháp là thay th tư tư ng áp b c c a các ph m vi quy n l c nhà nư c, trong b i tư tư ng pháp quy n, là t rào ch n ó có quy n tư pháp. Th m chí khái ni m pháp lí gi a nhà nư c và quy n l c c a “cơ quan tư pháp” ã không còn trong hi n nó”.(4) Có toà án v i vai trò xét x c a nó, pháp và thay vào ó là toà án nhân dân và b o l c nhà nư c s ư c s d ng úng n vi n ki m sát nhân dân. và có hi u qu trên m t n n t ng pháp lí Hi n pháp năm 1992 ư c s a i vào áng tin c y hơn. năm 2001 trên cơ s quan i m quan tr ng Toà án là cơ quan i di n trung tâm c a ng c ng s n Vi t Nam ư c th hi n nh t và y nh t c a quy n tư pháp. Hai trong văn ki n i h i i bi u toàn qu c ch c năng cơ b n c a toà án là ch c chăng c a ng l n th VIII v s hi n di n, s b o v pháp lu t và ch c năng khôi ph c các phân công ph i h p th c hi n ba quy n l p quy n ã b vi ph m. nghĩa ó, không m t pháp, hành pháp và tư pháp ã th ch hoá cơ quan nào khác trong h th ng quy n l c s hi n di n c a “quy n” này ( i u 2 Hi n nhà nư c có th m nh n y . Toà án pháp năm 1992, s a i năm 2001). Tuy ph i ư c coi và ph i tr thành bi u tư ng nhiên, b n Hi n pháp này chưa hoàn ch nh cho ni m tin và hi v ng c a ngư i dân vào trong vi c xác nh v trí c a các quy n l p công lí c a nhà nư c, c a ch , nh t là pháp, hành pháp và tư pháp trong cái cơ trong m t ch t t p c a nhân dân, do ch “phân công và ph i h p” c a “quy n nhân dân, vì nhân dân như nư c ta. l c nhà nư c th ng nh t” như ã tuyên b S c l p c a quy n tư pháp c n ư c t i i u 2. V i logic c a s thi u logic và hi u trong ba phiên b n. phiên b n th thi u nh t quán ó, Hi n pháp v n chưa nh t, ó là s c l p c a m t nhánh quy n ch nh cơ quan tư pháp, v n ti p t c t l c trong m i liên h v i hai nhánh quy n toà án nhân dân và vi n ki m sát nhân dân l c khác là quy n l p pháp và quy n tư trong cùng m t chương mà không nói rõ pháp. Hi n pháp năm 1946 c a nư c Vi t th c ch t c a các thi t ch t ch c ó trong Nam dân ch c ng hoà ã xác nh r t rõ h th ng quy n l c nhà nư c c a nư c ta m i liên h gi a tính th ng nh t c a quy n là nh ng cơ quan gì. l c thu c v nhân dân. ng th i b n hi n phiên b n th hai, s c l p c a tư pháp ó cũng làm rõ v trí c l p c a các pháp ư c hi u là s c l p c a th m phán quy n l p pháp, quy n hành pháp và quy n và h i th m nhân dân khi xét x , không ai và tư pháp khi t các cơ quan này vào t ng không m t cơ quan nào có quy n can thi p. 64 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010
  5. nghiªn cøu - trao ®æi nghĩa này, t t c các b n hi n pháp c a s ph thu c c a ngư i i di n i v i c Vi t Nam u t ra nguyên t c ó. tri c a h là i u ương nhiên, b i vì ngư i Có th nh n nh r ng cho n nay, tư i di n ph i i di n y và úng n duy ph bi n nư c ta v s c l p c a cơ cho l i ích c a c tri, nói ti ng nói c a c quan tư pháp và ho t ng tư pháp ang tri. Th c ti n cũng cho th y h u kh p các thiên theo nh hư ng này là ch y u, trong qu c gia, nh hư ng c a các nhóm l i ích, khi ó, tư duy chính tr c a ng và m t các chính ng, các phong trào v.v. i v i m c quan tr ng, tư duy l p hi n ã có quá trình l p pháp là r t rõ. Th m chí, hư ng ti p c n vào nh hư ng th nh t ngư i ta ã h p pháp hoá quá trình gây nh song song v i nh hư ng th hai. ã có hư ng c a các nhóm l i ích i v i các nhà nhi u n l c c i cách tư pháp quan tr ng l p pháp thông qua cơ ch v n ng hành nhưng các n l c ó v n n m trong hư ng lang (lobby). này. ó cũng là i u áng ghi nh n, b i vì So v i quy n hành pháp: Ai cũng bi t nhân dân và dư lu n chưa th tho mãn ư c c trưng cơ b n c a quy n hành pháp là v nh ng gì có th b o m cho nguyên t c ho t ng thi hành pháp lu t và i u hành, khi xét x th m phán và h i th m nhân dân qu n lí. Do v y, tính ch p hành và k lu t c l p và ch tuân theo pháp lu t. công v là thư c o hi u qu c a ho t ng phiên b n th ba, ó là s cl pc a hành pháp. ng th i, m i quan h c p trên m i c p xét x theo th m quy n. Khác v i – c p dư i, thang, b c lương và ch c v , các cơ quan quy n l c nhà nư c khác, các m c ích mà công ch c hành chính nào cũng toà án, v m t t ch c, không h p thành m t vươn t i là nh ng c trưng không th có h th ng theo ki u “ngành” t trung ương ho c không nên có trong t ch c và ho t n a phương và cơ s . H th ng các toà ng c a toà án. án bao g m nh ng c p xét x theo th m Cũng có ngư i t ra câu h i: Là m t b quy n t t ng, khi xét x , các h i ng xét ph n c a quy n l c nhà nư c, n u quy n tư x hoàn toàn c l p trên cơ s pháp lu t và pháp c l p thì v n ki m soát quy n l c ý th c pháp lu t c a th m phán và h i th m như m t t t y u khách quan có còn phù h p nhân dân (ho c các ch c danh tư pháp tương hay không? Nói khác i, quan i m v s t ). toà án ch có quan h gi a toà “c p c l p c a tư pháp có th ng v ng ư c cao hơn” và “c p th p hơn” v th m quy n hay không, n u chúng ta nói: m i quy n l c t t ng mà không có “toà c p trên” và “toà ph i ư c ki m soát? c p dư i”. úng v y, m i quy n l c u ph i ư c N u so sánh v i hai “nhánh” quy n l c ki m soát và do ó, không th hi u m t khác, có th th y như sau: cách c c oan r ng tư pháp c l p hay là So v i quy n l p pháp: Quy n l p pháp s c l p c a ho t ng xét x ho c là s v b n ch t là quy n c a nh ng ngư i i c l p c a toà án v.v. có nghĩa là ho t di n cho l i ích c a nhân dân, c a c tri và ng này và các cơ quan này thoát li kh i t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010 65
  6. nghiªn cøu - trao ®æi s ki m soát. B n thân quy n tư pháp và nhìn nh n s c l p c a m t lo i ch c năng ho t ng tư pháp có nhi m v u tranh quan tr ng c a nhà nư c là ch c năng xét ch ng s l m quy n, s tùy ti n, nh ng x . Ph i th y r ng trư c ó nư c ta, s bi u hi n và hành vi ng trên pháp lu t và hi u bi t quy n tư pháp là quy n xét x và vi ph m pháp lu t. cơ quan tư pháp là toà án ã ư c t t m Tuy nhiên, s ki m soát quy n l c i hi n nh. i u 63 Hi n pháp năm 1946 xác v i quy n tư pháp ây ư c th c hi n nh: “Cơ quan tư pháp c a nư c Vi t Nam theo cách c a nguyên lí pháp quy n. Toàn dân ch c ng hoà g m có: a) Toà án t i cao; b ho t ng c a toà án, các cơ quan tư b) Các toà án phúc th m; c) Các toà án pháp luôn luôn ư c nh ch b i pháp lu t; nh c p và sơ c p”. ư c h n ch trong khuôn kh th i gian và Vì v y, khi nói n các c trưng c a không gian (ph m vi th m quy n). Toà án quy n tư pháp c n hi u ó là c trưng c a không có ch c năng t kh i t v án hình ho t ng xét x c a toà án. Quan ni m r ng s ho c kh i ki n v tranh ch p dân s v các cơ quan tư pháp và ho t ng tư pháp ho c v án hành chính. N u như ho t ng s d n n s thi u chu n xác trong vi c t l p pháp và ho t ng hành pháp có yêu c u ra yêu c u và nhi m v i v i vi c th c phát huy cao s ch ng và sáng ki n hi n các các ch c năng trong quá trình t thì i v i ho t ng tư pháp i u ó là c m t ng cũng như b o m v trí pháp lí y k và ch m t ph n nào ư c th hi n trong cho các cơ quan khác nhau. Ch ng h n, quá trình xét x trên cơ s pháp lu t và ý trong t t ng hình s luôn luôn t n t i ít nh t th c pháp lu t. M t v án ư c ưa ra xét là ba ch c năng cơ b n và khác nhau v m c x không th là m t y u t ng u h ng, ng u ích th c hi n, ch th th c hi n các ch c nhiên c a cơ quan tư pháp mà luôn luôn năng ó: ch c năng xét x , ch c năng bu c ph thu c vào hành vi và quy t nh c a t i và ch c năng bào ch a. ngư i khác, c a các cơ quan khác. c bi t, i v i ho t ng xét x , trư c h t ó là trong tuy t i a s các v án dân s , m t vi c xác nh s ki n. Ho t ng tư pháp ph n các v án hình s , quá trình t t ng ph i tìm ki m, xác nh và minh nh cho hoàn toàn ph thu c vào ch th c a nh ng ư c s ki n x y ra. Và trên cơ s xác nh quy n b vi ph m. s ki n ó c a th c ti n khách quan x y ra 2. Các c trưng cơ b n c a quy n trong m i quan h gi a các ch th c a các tư pháp quan h pháp lu t, ch th c a ho t ng tư Nói n quy n tư pháp là nói n toà án. pháp ph i ưa ra ư c nh ng ánh giá v i u này ã tr thành hi u bi t chung trên m t pháp lí cho các s ki n ó. Như v y, c th gi i. Vì v y, nh ng s tranh lu n xung thù c a ho t ng tư pháp mà trung tâm là quanh v n này nư c ta m t l n n a cho ho t ng xét x là xác nh s ki n. Không th y nh hư ng sâu n ng c a tư duy chưa ph i ch ơn thu n áp d ng pháp lu t mà 66 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010
  7. nghiªn cøu - trao ®æi trư c khi áp d ng pháp lu t ph i xác nh n i dung và hình th c cao hơn nhi u. ây cho ư c s ki n. S ki n ó x y ra như th có s k t h p không th thi u ư c gi a yêu nào trong quan h khách quan thì ph i xác c u v n i dung và hình th c, t c là vi c tìm nh ư c úng như v y. t ư c chân lí ki m, xác nh n s th t khách quan, ưa ra khách quan là m t trong nh ng m c tiêu c a ư c ánh giá v m t pháp lí rõ ràng và ho t ng tư pháp. minh b ch, b o m yêu c u công khai. ây c trưng th hai c a ho t ng tư pháp là m t yêu c u mang tính pháp quy n là ưa ra ư c nh ng ánh giá v m t pháp (nguyên t c due process of law). lí. Nhưng mu n ánh giá v m t pháp lí thì Lĩnh v c ho t ng tư pháp có nét c ph i v n d ng pháp lu t và huy ng toàn b trưng là có hai bên và có ngu i phán x . Vì trí tu c a ngư i ánh giá. Trong c hai n i v y, nguyên t c tranh t ng tr thành nguyên dung, ho t ng ó u ph i huy ng t i a t c quan tr ng, c trưng c a ho t ng tư n l c c a th m phán. Vi c ưa ra ư c pháp. c i m c a t t ng hình s Vi t Nam hi n hành là thoát thai t t t ng xét ánh giá v pháp lí cho các s ki n ó cũng h i. c trưng quan tr ng c a th t c xét là m t ho t ng sáng t o c a con ngư i. h i là gì? ó cũng có hai bên nhưng Cho nên chúng ta c n hi u r ng ho t ng tư không có tranh t ng. Nhưng khi nói n pháp là m t lo i ho t ng sáng t o, m t lo i tranh t ng c n th y r ng theo nhu c u tranh ho t ng òi h i huy ng trí tu r t cao và t ng thì m c , vai trò c a toà án khi xét trách nhi m r t l n c a các ch th áp d ng x là khác nhau, m c ch ng c a tòa pháp lu t, vì ây là nh ng v n liên quan án là khác nhau. ây là vi c x lí m i quan n con ngư i, liên quan n l i ích c a các h gi a m t bên là công t và bên kia là b bên. ây luôn x y ra quan h gi a các bên cáo và lu t sư, gi a là vai trò c a toà án. v i nhau, trong m i quan h này bao gi S ch ng, sáng t o, trách nhi m c a toà cũng có các bên và vì v y, l i ích c a các án n âu chính là bi u hi n c a nguyên bên có th trái v i nhau ho c khác nhau ho c t c tranh t ng. C t lõi v n ây là vai là mâu thu n v i nhau thì m i có s ki n trò c a toà án ch không ph i vai trò c a pháp lí ưa tranh ch p ra gi i quy t. Toà án lu t sư nhi u hay ít. Hi n nay, khi chúng ta ph i c l p, ph i khách quan, vô tư, trong nói n tranh t ng thì do t trư c n nay sáng, tôn tr ng s th t thì m i có th làm chưa quan tâm thích áng n vai trò c a tr ng tài cho ngư i khác ư c. lu t s cho nên chúng ta nói nhi u n v n M t c trưng quan tr ng c a h th ng lu t sư và th m chí coi ó như là c tư pháp là tính hình th c c a nó r t cao, th trưng, bi u hi n duy nh t c a t t ng tranh hi n ch ph i có nh ng th t c pháp lí a t ng. Nhưng th c ra, khi nói n nguyên t c d ng nhưng rõ ràng. N u so v i các ho t tranh t ng là chúng ta xét trư c h t n vai ng áp d ng pháp lu t khác thì trong ho t trò c a toà án. Tr ng tâm c a h th ng t ng tư pháp có s k t h p gi a yêu c u v t ng tranh t ng là toà án. t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010 67
  8. nghiªn cøu - trao ®æi 3. Vai trò c a quy n tư pháp trong i pháp là c i cách ho t ng xét x . Và cũng s ng xã h i áp ng yêu c u xây d ng nhà ch sau khi chúng ta kh ng nh ư c n i nư c pháp quy n XHCN hàm c a nh ng ch c năng t t ng chính y u K t khi B chính tr Ban ch p hành như ch c năng bu c t i, ch c năng bào trung ương ng ra Ngh quy t s 08- ch a, ch c năng xét x thì chúng ta m i NQ/TW ngày 02/01/2002 v m t s nhi m xu t và ưa vào áp d ng các y u t c a t v tr ng tâm công tác tư pháp trong th i t ng tranh t ng và th c hi n các yêu c u h p gian t i và c bi t là sau khi có Ngh quy t lí c a nguyên t c tranh t ng. Nh ng bư c s 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 c a B chính i m i và c i cách như v y không th x y tr Ban ch p hành trung ương ng c ng s n ra s m hơn s nh n th c chung và theo ó là Vi t Nam v chi n lư c c i cách tư pháp n s nh t trí và quy t tâm cao. năm 2020, chúng ta ã và ang ch ng ki n Các khâu c a h th ng tư pháp và các m t s chuy n bi n tích c c trên nhi u m t m t ho t ng c a các cơ quan tư pháp luôn c a ho t ng tư pháp: t nh n th c v v trí, luôn n m trong m i liên h có tính h th ng, vai trò và t m quan tr ng c a công tác tư ph thu c vào nhau, b sung cho nhau, nh pháp cho n vi c xác nh ch c năng, hư ng l n nhau. Ch ng h n, khi nói v ho t nhi m v , t ch c c a các cơ quan tư pháp; ng thi hành án và t ch c thi hành án hi n t v n nâng cao ch t lư ng c a công tác nay, có r t nhi u vư ng m c, khó khăn chưa tư pháp, i m i và tăng cư ng i ngũ cán ư c gi i quy t tho áng. Có th nói r ng b tư pháp v s lư ng và ch t lư ng, giáo n u chúng ta th t ho t ng thi hành án d c o c ngh nghi p cho cán b tư trong m i liên h có tính h th ng v i các pháp; t h th ng t ch c các cơ quan tư ho t ng và các khâu khác c a h th ng tư pháp cho n t ch c và ho t ng c a các pháp, chúng ta s th y y u t nào là y u t cơ quan b tr tư pháp... quy t nh c a ho t ng thi hành án, y u t Tuy nhiên, t i th i i m này c a vi c thi nào là y u t có tính b o m, b tr cho hành Ngh quy t quan tr ng nói trên, chúng hi u qu c a ho t ng thi hành án. ta th y c n có nh ng bư c i nhanh, m nh H th ng tư pháp luôn luôn n m trong qu và trúng hơn n a trong ti n trình c i cách tư o c a toàn b quá trình ang di n ra trong pháp, làm cho nó th t s b t nh p v i c i xã h i. ó là quá trình xây d ng n n kinh t cách kinh t và c i cách nhà nư c nói chung. th trư ng nh hư ng XHCN, h i nh p qu c C i cách tư pháp òi h i c n xác nh ư c t ; quá trình ti p t c y m nh i m i h cái gì là tr ng tâm, cái gì c n ư c ưu tiên th ng chính tr , xây d ng nhà nư c pháp gi i quy t trư c m t cách ng b . Ch ng quy n XHCN, quá trình xây d ng n n văn h n, trên cơ s k t qu c a quá trình nghiên hoá phát tri n toàn di n tôn tr ng và b o m c u công phu, chúng ta có th i n s nh n quy n con ngư i, phát huy nhân t con ngư i. th c y r ng trung tâm c a h th ng tư Các y u t kinh t -xã h i, các quá trình pháp là toà án và tr ng tâm c a c i cách tư và di n bi n trong xã h i có ý nghĩa quy t 68 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010
  9. nghiªn cøu - trao ®æi nh i v i t ch c và ho t ng c a các cơ chính tr , kinh t -xã h i. Và khi nói c i cách quan tư pháp. tư pháp thì không ch nói n nh ng th t c, Ho t ng c a các cơ quan tư pháp, ch c nh ng lo i hình cơ c u t ch c c a các cơ năng, nhi m v c a các cơ quan tư pháp ph i quan tư pháp mà còn ph i nói n cơ s và ư c xác nh trên cơ s yêu c u v kh năng l c ph c v c a các cơ quan tư pháp. năng thích ng c a các cơ quan ó v i các Ch ng h n, ph c v và hư ng d n doanh i u ki n và tình hình m i. nghi p và công dân k p th i, chúng ta ã và Các cơ quan tư pháp ph i ư c t trong ang c n bàn v nhu c u và các hình th c m i liên h v i xã h i xu t phát t òi h i v xã h i hoá m t s ho t ng trong công tác năng l c c a các cơ quan tư pháp trong vi c tư pháp, v nhu c u và m c “m ”, công ph c v các nhu c u c a xã h i. khai hoá b n án và quy t nh v kinh t , Quá trình phát tri n kinh t -xã h i là i hành chính, dân s , hình s và theo ó là tư ng ph c v c a ho t ng tư pháp cũng nhu c u c i cách và hi n i hoá h th ng như c a b máy nhà nư c chúng ta. ó thông tin tư pháp v.v.. chính là “ngư i t hàng”, là “khách hàng” Quá trình th c hi n dân ch XHCN, c a b máy nhà nư c. Vì v y, chúng ta ang xây d ng nhà nư c pháp quy n XHCN trong quá trình ph i xem xét l i m t cách nư c ta cũng ang t ra nh ng nhi m v toàn di n v vai trò, ch c năng c a nhà nư c h t s c m i m và ng th i t o ra nh ng trong n n kinh t th trư ng. i u ki n thúc y c i cách tư pháp. Nhìn n th i i m này c a th c ti n, c a nh n m i liên h quan tr ng này là i u nh n th c nư c ta, chúng ta ã có th ki n c n thi t cho vi c th c hi n chi n kh ng nh ch c ch n r ng s ra i c a toà lư c c i cách tư pháp. án hành chính là s n ph m c a m t lo i Nói n c i cách tư pháp thì ương nhiên quan h hoàn toàn m i gi a nhà nư c v i nh ng v n tr ng tâm ph i là nh ng v n công dân, s ra i và ho t ng c a tr ng thu c v t ch c, phương pháp ho t ng tài thương m i, c a th t c phá s n, c a c a chính các cơ quan tư pháp và b tr tư Lu t c nh tr nh, c a các công c ki m soát pháp, ó là các v n v ph m vi ch c c quy n... là s n ph m c a s phát tri n năng, nhi m v c a toà án nhân dân trong kinh t th trư ng ngày càng i vào chi u vi c gi i quy t các v án hình s , kinh t , sâu c a nó. Nhưng cũng v i cách nhìn nh n dân s , hành chính, m i liên h gi a ho t ó, chúng ta ã th y và s th y y hơn ng c a tài phán toà án và xét x c a tr ng r ng c i cách tư pháp ti n hành ch m so v i t i và các hình th c trung gian, hoà gi i i yêu c u c a phát tri n kinh t -xã h i, thi u v i các v vi c kinh t , thương m i, dân s , ng b v i i m i ho t ng l p pháp và hôn nhân gia ình, lao ng; th m quy n c a c i cách hành chính. S ch m tr c a c i tòa án, c bi t là v n “hai c p xét x ” và cách tư pháp s t o ra nh ng c n tr không vai trò c a Toà án nhân dân t i cao ư c áng có cho vi c th c hi n các m c tiêu ch t l i trên nh ng lu n c v ng ch c. t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010 69
  10. nghiªn cøu - trao ®æi Chi n lư c c i cách tư pháp có m t b b i c nh h i nh p qu c t . Nh ng lo i vi ph n quan tr ng, có th nói là trung tâm c a ph m pháp lu t m i, t i ph m m i, tranh nó. ó là chi n lư c xây d ng i ngũ cán ch p m i phát sinh ho c có nh ng bi n b tư pháp trong s ch, v ng m nh. Khi d ng m i ph c t p, nguy hi m i v i l i nghiên c u và xu t các gi i pháp c i cách ích c a nhân dân và nhà nư c như t i tham “con ngư i”, chúng ta ph i nhìn nh n t nhũng, t i ph m có t ch c xuyên qu c gia, nhi u m t: t ngu n g c ào t o, cơ c u ào t i ph m môi trư ng, t i ph m tin h c, t o, nhu c u ào t o t phía các cơ quan tư tranh ch p trong lĩnh v c thương m i qu c pháp và t phía xã h i và công dân; t vi c t , u tư, s h u trí tu … xem xét s lư ng c n thi t, v trí, vai trò xã H th ng tư pháp ch giúp ư c nhân dân h i, ch c năng ngh nghi p c a các ch c b o v quy n và l i ích c a mình khi m i danh tư pháp và i ngũ cán b tư pháp cho vi c c a ngư i dân trong lĩnh v c tư pháp u n s nhìn nh n c a xã h i i v i h , t ph i ư c các cơ quan tư pháp phát hi n ho c trình chuyên môn, năng l c và ý th c ti p nh n, xem xét, x lí, gi i quy t k p th i, ph c v cho n ph m ch t, o c ngh nhanh chóng, úng pháp lu t và hi u qu , qua nghi p… Chúng ta c n nh ng gi i pháp th t ó, duy trì và c ng c ni m tin c a nhân dân s ng b và có tính t phá gi i quy t i v i h th ng pháp lu t, tư pháp. Các cơ các v n nêu trên. ó là các gi i pháp quan tư pháp ph i giúp ngu i dân bi t cách ào t o chuyên môn v t ch c v.v.. l a ch n và s d ng h p lí các phương th c Yêu c u v quy n l c c a nhân dân, do gi i quy t tranh ch p ngoài t t ng tư pháp nhân dân, vì nhân dân òi h i c i cách t (như thương lư ng, hoà gi i, tr ng tài…), ch c và ho t ng c a các cơ quan tư pháp, ng th i t mình xác l p cơ ch và th c thi b tr tư pháp theo hư ng ngày m t công nh ng bi n pháp h u hi u h tr cho các khai, minh b ch, gi n ti n, d ti p c n hơn phương th c ó ho t ng hi u qu , qua ó i v i ngư i dân khi h c n n s b o h giúp gi m t i công vi c và nâng cao hi u qu hay can thi p c a h th ng tư pháp b o c a chính h th ng tư pháp. v quy n và l i ích h p pháp c a h . Không Theo tình hình ó, c n ti p t c nh ng n th vì nh ng lí do v th t c t t ng hay th l c nh m c ng c các t ch c lu t sư và d ch t c hành chính gây khó khăn, t o nên v tư v n pháp lu t nư c ta./. nh ng cách tr gi a ngư i dân và các cơ quan tư pháp. (1).Xem: J.Locke: Khái lu n th hai v chính quy n, Yêu c u ó òi h i các ch c danh tư Nxb. Tri th c, 2007; J.Rouseau: Bàn v kh ư c xã h i, Nxb. Thành ph H Chí Minh, 1992; C.Montesquieu, pháp, b tr tư pháp c bi t là th m phán, Bàn v tinh th n pháp lu t, Nxb. Lí lu n chính tr , 2006. ph i có năng l c hi u và gi i quy t (2).Xem: Montesquieu, S d. nh ng vi c c a ngư i dân trong i u ki n (3).Xem: J.Madison. Federalist, 1787 - 1788. m i – i u ki n c a n n kinh t th trư ng (4).Xem: A. Tocqueville, On Democracy in America, ang chuy n i và b t u phát tri n trong N.Y, 1845. 70 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2