Báo cáo " Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản ở ASEAN và Trung Quốc: quy mô và triển vọng"

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhật Bản là nhà đầu tư lớn thứ hai trên thế giới và đứng đầu ở các nước ASEAN trong nhiều năm qua. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nói chung, đặc biệt là đầu tư trực tiếp của Nhật Bản (JDI) đóng một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của các nước ASEAN. JDI vào các nước ASEAN và Trung Quốc trong những năm gần đây có xu hướng tăng lên; Nhưng trong thập kỷ 90, dòng JDI vào các nước ASEAN bị sụt giảm và có dấu hiệu phục hồi khi nền kinh tế của các nước ASEAN thoát ra khỏi khủng hoảng....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản ở ASEAN và Trung Quốc: quy mô và triển vọng"

§Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n ë ASEAN vµ Trung Quèc: quy m« vµ triÓn väng NguyÔn Xu©n Thiªn NhËt B¶n lµ nhµ ®Çu t− lín thø hai La Tinh 10%; Ch©u Phi 1%. ASEAN lµ ®èi trªn thÕ giíi vµ ®øng ®Çu ë c¸c n−íc t−îng nhËn ®−îc vèn ®Çu t− chiÕm 11% ASEAN trong nhiÒu n¨m qua. §Çu t− trùc tæng dßng vèn FDI cña NhËt trong thêi kú tiÕp n−íc ngoµi (FDI) nãi chung, ®Æc biÖt lµ nµy, trong ®ã In®«nªxia lµ n−íc ®øng vÞ trÝ ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n (JDI) ®ãng sè 1 trong viÖc thu hót JDI chiÕm 32% mét vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ (1.687,6 tû Yªn); Th¸i Lan ®øng vÞ trÝ sè 2 tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc chiÕm 23% (1.190,4 tû Yªn); Xingapo ®øng ASEAN. JDI vµo c¸c n−íc ASEAN vµ vÞ trÝ thø 3 chiÕm 20% (1.023,2 tû Yªn); Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã Malaixia ®øng vÞ trÝ thø 4 chiÕm 15% (768 xu h−íng t¨ng lªn; Nh−ng trong thËp kû tû Yªn); Philippin ®øng vÞ trÝ thø 5 chiÕm 90, dßng JDI vµo c¸c n−íc ASEAN bÞ sôt 8% (423,8 tû Yªn); TiÕp ®Õn ViÖt Nam gi¶m vµ cã dÊu hiÖu phôc håi khi nÒn kinh ®øng vÞ trÝ sè 6 chiÕm 3% (124 tû Yªn); tÕ cña c¸c n−íc ASEAN tho¸t ra khái C¨mpuchia ®øng vÞ trÝ sè 7 chiÕm 0,01% khñng ho¶ng. B−íc sang thÕ kû XXI, trong (0,5 tû Yªn); Vµ cuèi danh s¸ch lµ Myanma bèi c¶nh míi cña khu vùc vµ thÕ giíi, NhËt chiÕm 0,003% (0,2 tû Yªn). b¶n cã t¨ng c−êng ®Çu t− trùc tiÕp vµo c¸c NÕu xÐt mét c¸ch tæng thÓ tõ n¨m 1951 n−íc ASEAN vµ Trung Quèc hay kh«ng? ®Õn n¨m 1998 th× In®«nªxia lu«n lµ ®Þa chØ Vµ c¸c n−íc ASEAN ph¶i lµm g× ®Ó t¨ng hµng ®Çu cña ASEAN ®Ó thu hót JDI, thø c−êng thu hót JDI? hai lµ Xingapo, thø ba lµ Th¸i Lan, thø t− Bµi b¸o nµy nh»m ph©n tÝch, kh¸i qu¸t lµ Malaixia, thø n¨m lµ Philippin vµ thø vµ so s¸nh JDI ë ASEAN vµ Trung Quèc s¸u lµ ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y trong thêi gian võa qua vµ gãp phÇn lµm NhËt B¶n t¨ng c−êng ®Çu t− vµo Th¸i Lan, râ nh÷ng c©u hái nªu ra ë trªn. biÓu thÞ cô thÓ tõ n¨m 1990 ®Õn 1998, Th¸i Lan ®øng vÞ trÝ thø hai vµ NhËt B¶n b¾t I. Kh¸i qu¸t vÒ quy m« vµ xu h−íng JDI vµo ASEAN vµ Trung Quèc tõ ®Çu chó ý ®Çu t− vµo ViÖt Nam. §Çu t− n¨m 1990 ®Õn n¨m 2002 vµo ViÖt Nam tuy quy m« kh«ng lín, n¨m 1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1998 1990 míi chØ cã 100 triÖu Yªn nh−ng ®Õn Tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1998 dßng vèn n¨m 1992 lµ 1.300 triÖu Yªn vµ liªn tôc FDI cña NhËt B¶n ®¹t 49.108,5 tû Yªn, t¨ng qua c¸c n¨m vµ ®¹t møc cao nhÊt vµo 42% sè vèn nµy rãt vµo B¾c Mü, phÇn lín n¨m 1997 (38,1 tû Yªn), lín gÊp 29 lÇn so rãt vµo Mü; ch©u ¢u 22%, ch©u ¸ vµ Th¸i víi n¨m 1992. B×nh D−¬ng (bao gåm Trung §«ng vµ T©y ¸ vµ ngo¹i trõ ASEAN) 14%; Trung vµ Mü
B¶ng1: Ph©n bæ ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n ra n−íc ngoµi N¨m tµi chÝnh tÝch luü 1990-1998[2]. §¬n vÞ: 100 triÖu Yªn C¸c khu vùc vµ c¸c n−íc tiÕp nhËn L−îng vèn tÝch luü Tû lÖ (%) B¾c Mü 209.395 42 Ch©u ¢u(*) 106.977 22 Ch©u¸ & Th¸i B×nh D−¬ng (**) 70.039 14 Trung vµ Mü La Tinh 47.547 10 Ch©u Phi 4.950 1 ASEAN 52.177 11 Trong ®ã: + In®«nªxia 16.876 32 + Th¸i Lan 11.904 23 + Xingapo 10.232 20 + Malaixia 7.680 15 + Philippin 4.238 8 + ViÖt Nam 1.240 3 + C¨mpuchia 5 0,01 + Myanma 2 0,003 Toµn thÕ giíi 491.085 100 Trong ®ã Trung Quèc 18.264 4 Nguån: ASEAN Secretariat (1999), ASEAN Investment Report n¨m 1999 ®¹t 440,4 tû Yªn, gi¶m 15% so Theo sè liÖu cña Bé tµi chÝnh NhËt B¶n víi n¨m 1998; N¨m 2000 chØ ®¹t 275,1 tû c«ng bè, tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1998, JDI Yªn, gi¶m 38% so víi n¨m 1999; N¨m 2001 vµo Trung Quèc lµ 1.826.400 triÖu Yªn ®¹t 426,4 tû Yªn gÇn b»ng n¨m 1999. N¨m b»ng 4% cña tæng JDI toµn cÇu vµ b»ng 2002 ®¹t 270,9 tû yªn, b»ng 63,5% so víi 35% cña JDI vµo ASEAN. n¨m 2001.Quy m« ®Çu t− trùc tiÕp cña 2. Giai ®o¹n 1999- 2002 NhËt B¶n vµo tõng n−íc cña ASEAN vµ Do ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng Trung Quèc ®−îc ph¶n ¸nh qua b¶ng 2. tµi chÝnh - tiÒn tÖ ë §«ng Nam ¸ vµ suy tho¸i kinh tÕ ë NhËt nªn JDI vµo ASEAN (*) Ch©u ¸ vµ Th¸i B×nh D−¬ng bao gåm Trung §«ng vµ T©y ¸ vµ ngo¹i trõ ASEAN. (**) Ch©u ¢u bao gåm c¸c n−íc EU, c¸c n−ícEFTA vµ c¸c n−íc §«ng vµ T©y ¢u. VÒ con sè ASEAN, d÷ liÖu kh«ng cã s½n cho Brun©y vµ Céng hoµ D©n chñ Nh©n d©n Lµo.
B¶ng 2: §Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n ë ASEAN vµ Trung Quèc giai ®o¹n 1999- 2002 [1]. §¬n vÞ: 100 triÖu Yªn N¨m tµi chÝnh 1999 2000 2001 2002 Tæng sè % C¸c n−íc ASEAN 4.404 2.751 4.264 2.709 14.128 100 Brun©y 2 - - - 2 Myanma 11 11 - - 22 0,15 C¨mpuchia - - - - - In®«nªxia 1.024 457 576 509 2.566 18,16 Lµo - - - - - - Malaixia 586 256 320 98 1.260 8,91 Philippin 688 506 946 500 2.640 18,68 Xingapo 1.073 468 1.223 915 3.679 26,04 Th¸i Lan 910 1.029 1.102 614 3.655 25,87 ViÖt Nam 110 24 97 73 304 2,15 41,7(*) Trung Quèc 849 1.112 1.808 2.152 5.921 Nguån: Ban th− ký cña ASEAN - C¬ së d÷ liÖu FDI cña ASEAN C¨n cø vµo d÷ liÖu cña Bé tµi chÝnh NhËt B¶n Qua sè liÖu ë b¶ng 2 cho thÊy tõ n¨m phï hîp víi chÝnh s¸ch “Trë vÒ ch©u ¸” cña NhËt B¶n. Trong c¸c n−íc ASEAN, NhËt 1999 ®Õn n¨m 2002 JDI vµo ASEAN lµ B¶n rÊt quan t©m ®Çu t− vµo Xingapo vµ 1412,8 tû Yªn. Trong sè ®ã Xingapo lµ n−íc Th¸i Lan. Theo sè liÖu t¹i b¶ng 2, JDI vµo tiÕp nhËn nhiÒu nhÊt JDI víi 367,9 tû Yªn Xingapo giai ®o¹n 1999 - 2002 lµ 367,9 tû chiÕm 26,04%; Thø hai lµ Th¸i Lan víi Yªn b»ng 62,45% so víi JDI vµo Trung 365,5 tû Yªn chiÕm 25,87%; Thø ba lµ Quèc; JDI vµo Th¸i Lan lµ 365,5 tû Yªn, Philippin víi 264 tû Yªn chiÕm 18,68%; gÇn b»ng JDI vµo Xingapo. N¨m 2000, Thø t− lµ In®«nªxia víi 256,6 tû Yªn chiÕm trong bèi c¶nh ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt 18,16%; Thø n¨m lµ Malaixia víi 126 tû vµo ASEAN gi¶m sót; nh−ng ®èi víi Th¸i Yªn chiÕm 8,91%; Thø s¸u lµ ViÖt Nam víi Lan l¹i t¨ng lªn (t¨ng 13% so víi n¨m 30,4 tû Yªn chiÕm 2,15%. JDI vµo c¸c n−íc 1999). §iÒu nµy cho thÊy m«i tr−êng ®Çu cßn l¹i nh− Myanma vµ Brun©y: sè liÖu t− cña Th¸i Lan trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y qu¸ nhá coi nh− kh«ng ®¸ng kÓ. rÊt hÊp dÉn ®èi víi NhËt B¶n vµ cã thÓ Còng tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2002, ®Çu c¹nh tranh víi Trung Quèc trong thu hót t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo Trung Quèc JDI. Trong 4 n¨m: 1999-2002, Th¸i Lan ®· lµ 592,1 tû Yªn, b»ng 41,69% so víi NhËt thu hót nguån vèn JDI b»ng 62,04% so víi B¶n ®Çu t− vµo c¸c n−íc ASEAN - Tû lÖ JDI vµo Trung Quèc vµ chiÕm 25,87% ®Çu t− nµy lµ kh¸ hîp lý. §iÒu nµy chøng trong tæng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt vµo tá: NhËt B¶n võa t¨ng c−êng ®Çu t− trùc c¸c n−íc ASEAN. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn, Th¸i tiÕp vµo Trung Quèc vµ c¸c n−íc ASEAN, Lan v−ît xa In®«nªxia vµ v−¬n lªn ®øng (*) Tû lÖ % so víÝ ASEAN
vÞ trÝ thø hai trong thu hót FDI cña NhËt NhËt rÊt cao nªn yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu B¶n. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi nhËn t− Mü vµ NhËt còng cao h¬n; Thø t−, ¶nh xÐt cña c¸c nhµ kinh doanh NhËt B¶n khi h−ëng cña sù suy tho¸i kinh tÕ ë NhËt ph©n tÝch, so s¸nh m«i tr−êng ®Çu t− cña kÐo dµi. c¸c n−íc ASEAN: “In®«nªxia lµ n−íc nhËn Mét vÊn ®Ò ®¸ng l−u ý lµ tõ n¨m 2001 ®Çu t− cña NhËt nhiÒu nhÊt khu vùc, vµ NhËt B¶n t¨ng c−êng ®Çu t− vµo Trung ng−êi NhËt vÉn tá ra vui vÎ khi ®Õn ®©y Quèc. JDI vµo Trung Quèc n¨m 2000 lµ lµm ¨n, thÕ nh−ng b¶n th©n ng−êi NhËt 111,2 tû Yªn; n¨m 2001 lµ 180,8 tû Yªn vÉn biÓu thÞ sù dÌ dÆt. Giíi kinh doanh t¨ng 62,58% vµ ®Õn n¨m 2002 ®¹t 215,2 tû NhËt nãi r»ng: n¬i dÔ lµm ¨n h¬n lµ Th¸i Yªn t¨ng 19% so víi n¨m 2001. Trong khi Lan”[8]. ®ã n¨m 2002, JDI vµo ASEAN chØ b»ng Còng trong giai ®o¹n 1999-2002, tæng 63,32% so víi n¨m 2001( gi¶m 36,68%). JDI trªn toµn cÇu lµ 21.265,4 tû Yªn. Nh− NÕu chØ tÝnh riªng n¨m 2002, JDI vµo vËy, tû lÖ JDI vµo ASEAN chiÕm 15,05% Trung Quèc gÇn b»ng 80% so víi JDI vµo trong tæng JDI ra n−íc ngoµi, so víi giai ASEAN. §iÒu nµy cho thÊy khi Trung ®o¹n 1990 - 1998 chØ cã 11%, t¨ng h¬n Quèc trë thµnh thµnh viªn cña WTO th× 4,05%. §iÒu nµy cho thÊy ASEAN lu«n m«i tr−êng ®Çu t− ë Trung Quèc vèn ®É hÊp lu«n lµ ®Þa bµn hÊp dÉn ®Ó thu hót JDI vµ dÉn nay l¹i hÊp dÉn h¬n ®èi víi NhËt B¶n. thùc sù cho thÊy m«i tr−êng ®Çu t− ë c¸c §èi víi ViÖt Nam tuy lµ ®øng vÞ trÝ thø n−íc ASEAN ®· ®−îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu 6 so víi c¸c n−íc ASEAN vÒ tiÕp nhËn JDI so víi tr−ãc ®©y. Së dÜ cã sù phôc håi dßng nh−ng ViÖt Nam chØ míi b»ng 8,3% so víi ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo c¸c n−íc Th¸i Lan vÒ thu hót JDI trong giai ®o¹n ASEAN trong thêi gian gÇn ®©y lµ do 1999- 2002. Theo sè liÖu cña Tæng côc chÝnh phñ c¸c n−íc nµy ®· tÝch cùc c¶i Thèng kª ViÖt Nam c«ng bè: tõ n¨m 1988 thiÖn m«i tr−êng ®Çu t−. Quy m« ®Çu t− ®Õn n¨m 2003, NhËt B¶n ®øng vÞ trÝ thø 5 trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo c¸c n−íc trong danh s¸ch c¸c nhµ ®Çu t− lín nhÊt ë ASEAN tõ n¨m1998 ®Õn n¨m 2000 liªn ViÖt Nam vµ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ nhµ ®Çu t− tôc gi¶m: n¨m 1998 chØ b»ng 57% cña n¨m thµnh c«ng nhÊt ë ViÖt Nam. MÆc dï ViÖt 1997 (gi¶m 43%); n¨m 1999 l¹i gi¶m tiÕp Nam ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc ®Ó c¶i thiÖn chØ b»ng 85% cña n¨m 1998. Cã thÓ nãi m«i tr−êng ®Çu t−, song kÕt qu¶ ®¹t ®−îc n¨m 2000, JDI vµo c¸c n−íc ASEAN gi¶m cßn rÊt h¹n chÕ. Trong n¨m 2003, NhËt xuèng ®Õn møc thÊp nhÊt (tÝnh tõ n¨m B¶n ®øng vÞ trÝ thø b¶y víi 53 dù ¸n vµ 1990) chØ ®¹t 275,1 tû Yªn b»ng 62% cña 104 triÖu USD ®Çu t− vµo ViÖt Nam. n¨m 1999 (gi¶m 38%). Nh−ng ®Õn n¨m ThÊy râ sù h¹n chÕ cña m«i tr−êng ®Çu 2001 JDI vµo ASEAN ®¹t møc 426,4 tû t−, c¸c n−íc ASEAN ®· cè g¾ng g¹t bá Yªn, t¨ng 55% so víi n¨m 2000. Nguyªn nh÷ng c¶n trë vµ t¨ng thªm nh÷ng −u ®·i nh©n cña vÊn ®Ò nµy lµ do: Thø nhÊt, m«i tr−êng ®Çu t− cña c¸c n−íc ASEAN ngµy nh»m c¶i thiÖn vµ t¨ng thªm sù hÊp dÉn cµng gi¶m tÝnh hÊp dÉn, sau cuéc khñng cña m«i tr−êng ®Çu t−. Mét sè chÝnh s¸ch ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ §«ng Nam ¸; Thø vµ biÖn ph¸p ®· ®−îc ban hµnh vµ thùc hai, sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng cña rÊt hiÖn, t¹o ra luång giã míi trong viÖc thu nhiÒu quèc gia trong thu hót FDI; Thø ba, hót FDI cña NhËt B¶n. tÝnh chÊt toµn cÇu ho¸ FDI cña Mü vµ
Tõ n¨m 1990 cho ®Õn n¨m 2002, nÒn Ngoµi ra, còng ph¶i kÓ ®Õn sù thay ®æi kinh tÕ NhËt B¶n vÉn ë trong t×nh tr¹ng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña NhËt B¶n suy tho¸i kinh tÕ. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· ®èi víi ch©u ¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. cã rÊt nhiÒu nç lùc ®Ó ®−a nÒn kinh tÕ NhËt B¶n víi chÝnh s¸ch “trë vÒ ch©u ¸”, tho¸t khái suy tho¸i, song kÕt qu¶ ®¹t ®−îc hä ®Æc biÖt chó ý t¨ng c−êng ®Çu t− vµ −u cßn rÊt h¹n chÕ. Theo sù ph©n tÝch cña c¸c tiªn cÊp ODA cho c¸c n−íc ASEAN vµ nhµ kinh tÕ vµ cña giíi doanh nghiÖp NhËt Trung Quèc. B¶n, tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2005: t¨ng Mét sè n−íc nh− Th¸i Lan vµ Malaixia tr−ëng vÉn ë møc thÊp, tû lÖ thÊt nghiÖp hä ®Æc biÖt nhÊn m¹nh vai trß ®Çu t− cña vÉn cßn cao. Theo dù ®o¸n cña chóng t«i: NhËt B¶n ë ch©u ¸. ë Malaixia víi chÝnh T−¬ng lai nÒn kinh tÕ cña NhËt B¶n sÏ s¸ch “h−íng vÒ ph−¬ng §«ng”, muèn chØ ®−îc phôc håi vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn. Vèn lµ ng−êi NhËt cã ®øc tÝnh lao ®éng cËt lùc, mét n−íc cã tiÒm lùc kinh tÕ lín nhÊt ch©u tinh thÇn kû luËt cao, nhÊn m¹nh ®Õn nhu ¸ vµ ®øng vÞ trÝ thø hai trªn ThÕ giíi, cÇu thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a c«ng nh©n NhËt B¶n cã rÊt nhiÒu thÕ m¹nh ®Ó ph¸t vµ nhµ qu¶n lý, ®Æt quyÒn lîi tËp thÓ lªn triÓn. NhËt B¶n lu«n lu«n ®Æt môc tiªu trªn quyÒn lîi c¸ nh©n, c¶i tiÕn n¨ng suÊt ph¸t triÓn kinh tÕ lªn hµng ®Çu, coi thµnh vµ chÊt l−îng s¶n phÈm vµ hä ®· ®ãn nhËn c«ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ niÒm tù hµo ®Çu t− cña NhËt B¶n hÕt søc cëi më. C¸c d©n téc. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn NhËt n−íc kh¸c nh− Th¸i Lan, Xingapo, B¶n ®· trë thµnh “hiÖn t−îng thÇn kú thø In®«nªxia .v.v... còng rÊt coi träng thu hót nhÊt” trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n. tÕ thÕ giíi. Cã nhiÒu c¬ së ®Ó hy väng: Trong thÕ kû XXI, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n sÏ II. TriÓn väng JDI vµo ASEAN vµ cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi vµ gi÷ v÷ng Trung Quèc trong nh÷ng n¨m ®Çu vÞ trÝ ®øng ®Çu kinh tÕ ë ch©u ¸. cña thÕ kû XXI - Xem xÐt vÒ phÝa c¸c n−íc ASEAN: 1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó dù b¸o Tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - Cã hai c¨n cø ®Ó xem xÐt: Thø nhÊt lµ tiÒn tÖ §«ng Nam ¸ (1997-1998), ®Ó lÊy l¹i c¨n cø vÒ mÆt lý luËn; Vµ thø hai lµ c¨n cø lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, c¸c vÒ mÆt thùc tiÔn (Quy m« vµ xu h−íng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo ASEAN vµ n−íc ASEAN kh«ng nh÷ng tÝch cùc c¶i Trung Quèc so s¸nh víi c¸c khu vùc kh¸c thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− cña tõng n−íc mµ trªn ph¹m vi thÕ giíi trong thêi gian cßn x©y dùng m«i tr−êng ®Çu t− cña c¶ khu võa qua). vùc, nh− viÖc thµnh lËp khu vùc ®Çu t− ASEAN (AIA), khu vùc mËu dÞch tù do 1.1. C¨n cø vÒ mÆt lý luËn ASEAN(AFTA). Víi mét ASEAN ®Çy ®ñ Dßng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n bao gåm 10 n−íc, mét thÞ tr−êng h¬n 500 vµo ASEAN phô thuéc vµo 2 phÝa: phÝa triÖu d©n ®· ®−îc h×nh thµnh, ®iÒu ®ã sÏ NhËt B¶n (yÕu tè ®Èy) vµ phÝa c¸c n−íc t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn m«i tr−êng ®Çu t− ASEAN(yÕu tè kÐo) ®Æt trong bèi c¶nh míi cña c¶ khu vùc ASEAN. cña khu vùc vµ quèc tÕ. B−íc sang nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû - Tr−íc hÕt xem xÐt vÒ phÝa NhËt B¶n XXI, t×nh h×nh thÕ giíi cã nh÷ng diÔn biÕn
phøc t¹p vµ sù c¹nh tranh cña nhiÒu quèc 2,7%; Thø ba lµ Hång K«ng chiÕm 2,6%; gia trong viÖc t×m kiÕm c¸c nguån lùc ph¸t Thø t− lµ Xingapo chiÕm 2%; Thø n¨m lµ triÓn ngµy cµng t¨ng lªn th× viÖc t¨ng Th¸i Lan chiÕm 1,9%; Thø s¸u lµ Hµn c−êng hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc ASEAN víi Quèc 1,1%; v.v... Nh− vËy ba n−íc cña NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. C¸c n−íc ASEAN (In®«nªxia, Xingapo vµ Th¸i Lan) ASEAN lu«n lu«n coi NhËt B¶n lµ ®èi t¸c ®· chiÕm 7,3% tæng ®Çu t− trùc tiÕp cña quan träng, tin t−ëng trªn tinh thÇn bæ NhËt vµo ch©u ¸. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sung cho nhau vµ cÇn cã nhau. NhËt B¶n gi¶m bít ®Çu t− trùc tiÕp vµo In®«nªxia do t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi 1.2. C¨n cø vÒ mÆt thùc tiÔn thiÕu sù æn ®Þnh vµ NhËt B¶n t¨ng c−êng §Çu t− cña NhËt B¶n ra n−íc ngoµi ®Çu t− vµo Th¸i Lan, Xingapo, Philippin ®−îc ®¸nh dÊu tõ n¨m 1951, nh−ng cho vµ Trung Quèc. §Çu t− trùc tiÕp cña NhËt ®Õn n¨m1960 khèi l−îng ®Çu t− kh«ng lín. B¶n vµo ViÖt Nam tuy ®· ®−îc phôc håi, ChØ ®Õn thêi gian tõ 1961, NhËt B¶n ®i vµo nh−ng quy m« cßn rÊt khiªm tèn. NÕu tÝnh giai ®o¹n “thÇn kú”, t¨ng tr−ëng nhanh th× tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2001, JDI vµo ViÖt ®Çu t− cña NhËt B¶n ra n−íc ngoµi míi Nam chØ b»ng 10% cña JDI vµo Th¸i Lan. t¨ng m¹nh. N¨m 1989, FDI cña NhËt B¶n Trong thêi gian võa qua, ViÖt Nam rÊt ®¹t møc cao nhÊt 67,5 tû USD, gÊp 5,6 lÇn quan t©m c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t−, n¨m 1985, lµ n¨m cao nhÊt tr−íc khi ®ång song ch−a hÊp dÉn b»ng Th¸i Lan vµ Yªn lªn gi¸. C¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t Trung Quèc; V× ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ triÓn Mü vµ T©y ¢u lµ nh÷ng ®Þa bµn ®Çu lîi Ých vµ yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t− t− quan träng nhÊt cña NhËt B¶n. Tõ gi÷a NhËt B¶n. thËp kû 80 NhËt B¶n b¾t ®Çu chó ý ®Çu t− 2. Dù b¸o quy m« vµ xu h−íng ®Çu t− vµo ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc ASEAN. trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo c¸c Cµng ngµy ASEAN kh«ng nh÷ng lµ b¹n n−íc ASEAN vµ Trung Quèc trong hµng th−¬ng m¹i quan träng cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI mµ cßn lµ mét thÞ tr−êng ®Çu t− lín cña Dùa trªn sù ph©n tÝch thùc tiÔn ®Çu t− NhËt B¶n. C¸c n−íc thuéc tæ chøc ASEAN trùc tiÕp cña NhËt B¶n ra n−íc ngoµi nãi nh− In®«nªxia, Xingapo vµ Th¸i Lan ®· chung vµ ®Æc biÖt lµ vµo c¸c n−íc ASEAN trë thµnh ®Þa chØ næi tiÕng ®Ó thu hót ®Çu vµ Trung Quèc trong mét thêi gian dµi: t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n. Theo sè liÖu tõ thêi kú 1951 - 2002, ®ång thêi xem xÐt tõ phÝa NhËt B¶n c«ng bè, tõ n¨m 1951 ®Õn phÝa NhËt B¶n vµ tõ phÝa c¸c n−íc ASEAN n¨m 2000 tæng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt chóng t«i cã thÓ dù b¸o quy m« vµ xu B¶n ra n−íc ngoµi ®¹t 772.312 triÖu USD; h−íng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n ra Trong sè ®ã 41,2% lµ vµo B¾c Mü ( chñ yÕu n−íc ngoµi ®Æc biÖt lµ vµo ASEAN ë nh÷ng lµ vµo Mü chiÕm 39,4%); C¸c n−íc Mü La nÐt chÝnh nh− sau: tinh chiÕm 11,5%; Ch©u ¸ chiÕm 17,1%; Ch©u ¢u chiÕm 23,5%; Ch©u Phi chiÕm NhËt B¶n sÏ ®Çu t− trùc tiÕp trªn 1,3%; Ch©u §¹i D−¬ng 4,8%( chñ yÕu lµ èt ph¹m vi toµn cÇu nh−ng cã träng ®iÓm; -Xtr©y-Lia chiÕm 4,1%). Trong c¸c n−íc §¸ng chó ý lµ thÞ tr−êng B¾c Mü, ch©u ¢u, Ch©u ¸, In®«nªxia ®øng ®Çu thu hót JDI, ch©u ¸, Ch©u §¹i D−¬ng vµ ch©u Phi. chiÕm 3,4%; Thø hai lµ Trung Quèc chiÕm §iÒu nµy lµ hoµn toµn phï hîp víi thÕ
m¹nh vµ chiÕn l−îc kinh doanh toµn cÇu thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− vµ t¨ng c−êng søc cña NhËt vµ nh»m môc ®Ých ®Ó tr¸nh rñi c¹nh tranh cña ViÖt Nam” vµo th¸ng 12 ro. Sau sù kiÖn 11/9/2001, NhËt B¶n sÏ n¨m 2003 gi÷a ChÝnh phñ hai n−íc vµ víi gi¶m thÞ phÇn ®Çu t− vµo B¾c Mü, nh−ng quyÕt t©m thùc hiÖn s¸ng kiÕn nµy, sÏ gãp sÏ t¨ng thÞ phÇn vµ quy m« ®Çu t− vµo phÇn thóc ®Èy NhËt B¶n ®Çu t− m¹nh vµo ch©u ¢u vµ ch©u ¸; Ch©u §¹i D−¬ng tû lÖ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. ViÖt Nam cã t¨ng lªn tõ 4,8% ®Õn 7%; Ch©u Phi tû lÖ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ thÞ tr−êng cßn nhiÒu tiÒm sÏ cã t¨ng lªn, nh−ng møc t¨ng kh«ng n¨ng vµ lµ n−íc cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó thu hót ®¸ng kÓ. JDI. KÕt luËn §èi víi ch©u ¸, NhËt B¶n sÏ t¨ng c−êng ®Çu t− vµo Trung Quèc (bao gåm c¶ §Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n ë Hång K«ng) vµ c¸c n−íc ASEAN. C¸c n−íc ASEAN vµ Trung Quèc cã mét ý nghÜa rÊt kh¸c nh− Hµn Quèc, khu vùc Trung §«ng lín kh«ng chØ ®èi víi c¸c n−íc ASEAN vµ cã t¨ng nh−ng kh«ng nhiÒu. Trong c¸c Trung Quèc mµ cßn cã ý nghÜa thiÕt thùc n−íc ASEAN NhËt B¶n sÏ ®Çu t− m¹nh ®èi víi NhËt B¶n. ASEAN vµ NhËt B¶n lµ vµo Th¸i Lan, Xingapo; M«i tr−êng ®Çu t− nh÷ng ®èi t¸c quan träng cña nhau, cã mét cña hai n−íc nµy, hiÖn nay ®−îc ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ l©u dµi. Gi÷a lµ hÊp dÉn nhÊt cña ASEAN. TiÕp ®Õn NhËt B¶n vµ ASEAN cã nh÷ng ®iÓm gÆp NhËt B¶n còng sÏ t¨ng ®Çu t− vµo nhau vÒ mÆt lîi Ých vµ chÝnh s¸ch ®èi In®«nªxia, nÕu nh− n−íc nµy an ninh ngo¹i; §iÒu ®ã sÏ t¹o nÒn t¶ng thuËn lîi ®Ó chÝnh trÞ ®−îc æn ®Þnh; §©y lµ thÞ tr−êng NhËt B¶n t¨ng c−êng ®Çu t− vµo ASEAN. réng lín nhÊt cña ASEAN vµ cã nhiÒu lîi XÐt vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ cho thÊy: ®Èy thÕ ®Ó bæ sung cho nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. m¹nh hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - NhËt B¶n XÐt vÒ dµi h¹n th× In®«nªxia cã kh¶ n¨ng lµ nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh vµ bæ thu hót nhiÒu nhÊt nguån vèn ®Çu t− trùc sung c¬ cÊu kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc víi nhau. tiÕp cña NhËt B¶n ; Trong thÕ kû XXI tÝnh NhËt B¶n ®· t¨ng c−êng ®Çu t− vµo ch©u ¸ c¹nh tranh sÏ cao h¬n, In®«nªxia muèn gi÷ mµ thÞ tr−êng träng ®iÓm lµ c¸c n−íc v÷ng lµ n−íc sÏ thu hót nhiÒu nhÊt JDI so ASEAN vµ Trung Quèc. ë Trung Quèc víi víi c¸c n−íc kh¸c thuéc ASEAN th× rÊt ph−¬ng ch©m: “X©y tæ ®ãn ph−îng hoµng”, nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt vµ khÈu hiÖu ®¬n gi¶n nh−ng rÊt hiÖu qu¶. hoµn thiÖn. §èi víi Malaixia vµ Philippin, ThÞ tr−êng Trung Quèc ®· hÊp dÉn kÕt hîp NhËt B¶n sÏ duy tr× ®Çu t− ë møc t¨ng æn víi chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− th«ng ®Þnh; V× hai n−íc nµy, ngoµi NhËt B¶n cßn tho¸ng, tin ch¾c NhËt B¶n sÏ lµ nhµ ®Çu t− cã c¸c nhµ ®Çu t− lín kh¸c nh− Mü vµ c¸c hµng ®Çu ë Trung Quèc. §Ó tr¸nh rñi ro vµ n−íc thuéc EU. §èi víi ViÖt Nam, cã nhiÒu ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Çu t−, kh¶ n¨ng cho thÊy NhËt B¶n sÏ t¨ng c−êng NhËt B¶n cÇn duy tr× tû lÖ ®Çu t− c©n ®èi ®Çu t− vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi gi÷a c¸c n−íc ASEAN vµ Trung Quèc nh− khi mµ c¬ së h¹ tÇng ®· cã b−íc ph¸t triÓn, trong giai ®o¹n 1999 - 2002 lµ hîp lý nhÊt. hÖ thèng luËt ph¸p ®· ®−îc hoµn thiÖn, con NÕu ph©n bæ vèn ®Çu t− víi tû lÖ c©n ®èi sÏ ng−êi ViÖt Nam ®· ®−îc chuÈn bÞ tèt vÒ tÊt t¹o c¬ së ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cho c¸c bªn c¶ c¸c mÆt. §Æc biÖt víi viÖc ký kÕt “S¸ng tham gia ®Çu t−. kiÕn chung NhËt B¶n - ViÖt Nam nh»m c¶i
§Ó t¨ng c−êng thu hót vµ n©ng cao quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a NhËt B¶n víi hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t− trùc tiÕp cña c¸c n−íc ASEAN lªn tÇm cao míi cña sù NhËt B¶n, c¸c n−íc ASEAN cÇn ph¶i tiÕp ph¸t triÓn. tôc c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− hÊp dÉn Víi viÖc NhËt B¶n t¨ng c−êng ®Çu t− h¬n hiÖn nay theo h−íng g¹t bá nh÷ng c¶n vµo Trung Quèc, ®iÒu ®ã cho thÊy thÞ trë vµ t¨ng thªm nh÷ng −u ®·i, ®¶m b¶o tr−êng Trung Quèc ngµy cµng hÊp dÉn h¬n lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t− NhËt B¶n. Hy ®èi víi NhËt B¶n; ®ång thêi t¹o ra b−íc väng ®Çu t− trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo ph¸t triÓn míi trong quan hÖ hîp t¸c kinh c¸c n−íc ASEAN trong thÕ kû XXI sÏ t¨ng tÕ gi÷a Trung Quèc víi NhËt B¶n. c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng; gãp phÇn ®−a Tµi LiÖu tham kh¶o 1. ASEAN FDI Database, Data compiled from Ministry of Finance, Japan. 2. ASEAN Secretariat, ASEAN investment Report, 1999, p.148. 3. B¸o c¸o: “S¸ng kiÕn chung ViÖt Nam - NhËt b¶n nh»m c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− vµ t¨ng c−êng søc c¹nh tranh cña ViÖt Nam”, Ký t¹i Hµ Néi, ViÖt Nam, ngµy 04 /12 /2003. 4. Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, T×nh h×nh vµ gi¶i ph¸p t¨ng c−êng thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi trong giai ®o¹n tíi, b¸o c¸o do Thø tr−ëng NguyÔn BÝch §¹t tr×nh bµy t¹i héi nghÞ §TNN n¨m 2004 ngµy 29/3/2004. 5. Bé ngo¹i giao NhËt B¶n, NhËt B¶n vµ ASEAN h−íng tíi thÕ kû XXI, 1997. 6. Chia Siow Yue vµ Mick Freeman, Nghiªn cøu vÒ c¸c −u ®·i ®Çu t− vµ c¸c trë ng¹i ®Çu t− ë khu vùc ASEAN..., ViÖn Nghiªn cøu §«ng Nam ¸ - Singapore, 2000. 7. Ministry of Finance/2002 JETRO White Paper on Foreign Direct Investment. 8. Nigel Holloway, Phillip Bowring, Ch©n dung n−íc NhËt ë ch©u ¸, NXB Th«ng tin lý luËn, 1992, tr.139, 190.