Báo cáo khoa học: Một số chỉ tố lịch sử trong hành động ngỏ lời giúp đỡ bằng tiếng Anh và tiếng Việt

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phát âm không đúng là một trong những điểm yếu lớn nhất của số đông người học tiếng Anh. Học phát âm là một phần cực kỳ quan trọng vì có nói đúng thì mới nghe tốt và truyền đạt ý tưởng của mình đến người nghe chính xác nhất. Đặc biệt đối với những người mới bắt đầu học tiếng Anh, phát âm chuẩn là ưu tiên hàng đầu để tránh những lỗi sai rất khó sửa về sau này. Trước khi nói hay, ta cần học cách nói đúng trước đã....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Một số chỉ tố lịch sử trong hành động ngỏ lời giúp đỡ bằng tiếng Anh và tiếng Việt

SO 4 (186)-2011 N G O N NGU* & O O l S O N G 31 NGOAI N G O V O I BAN NGO MOT SO CHI TO UCH SUT TRONG HANH DONG NGO LOI GIUP DOT BANG TIENG ANH VA TIENG VIET HO TH| KIEU OANH (TS, DHNN, Dai hoc Da Ning) 1. Dat van de S. C. [10] v. v... Hp cung quan diem cho 1. Mac dau ngd loi giup do la hanh dong rang moi hanh ddng ldi ndi la mot don vi thudng gap trong giao tiep hang ngay, cho giao tiep thuc hien mot chuc nang nao do, den nay hanh ddng loi noi nay van chua chang han nhu khen, xin ldi, ngd ldi giiip do duoc nhieu cong trinh quan tam nghien cuu. v. v . . . 2. Mot sd cong trinh nghien cuu ve hdnh Theo Austin J. [1], thuat ngu "hanh ddng ddng ngd ldi giiip do van cdn nhieu han che. loi noi" thudng dung de noi den hanh dpng Cdng trinh nghien cuu cua Rabinowitz J. F. ngdn trung (illocutionary act). Theo ong [12], Hoang Thi Thu Lan [8] chu yeu nghien nhung hanh ddng ldi ndi khac nhau cua mpt cuu ve dang thuc ngon ngu. Nhung cdng ngdn ngu co the duoc phan loai dua vao su trinh nghien cuu nay khdng dua tren co sd phan loai ddng tu bieu thi nhung hanh ddng khai niem ve the dien - mot yeu td cd the bi ldi ndi nay. chi phoi bdi van hoa - de l i giai cho viec su Khac vdi Austin J., Searle J. R. [14, 15] dung cac chi to lich su trong hanh dong loi dua vao hanh dpng ngdn trung de phan loai ndi nay. Tuy nhien, thuc te cho thay nhung cac kieu hanh ddng ldi noi nhu: bieu thi yeu td nay ludn co mdi quan he khang khi't (representatives), khuyen lenh (directives), trong moi ngdn ngu nham bieu dat tinh lich cam ket (commissives), bieu cam su trong cac hanh dong loi ndi ke ca hdnh (expressives) va tuyen bo (declaratives). ddng ngd ldi giiip do. Theo Searle J. R. [16], nguoi noi co the phat Do vay, trong bai viet nay chung toi: ngon mdt cau va ndi true tiep dieu minh 1. Md ta nhung chi to lich su duoc su mudn noi va cung cd the mudn de cap den dung trong hdnh ddng ngd ldi giiip do cua mpt hanh ddng ngdn trung khac. Chang han, ngudi Uc va nguoi Viet ban ngu. phat ngon "May I help you? " co the khong 2. So sanh nhung chi to lich su nay xet theo chieu hudng true tiep/gian tiep trong phai la cdu de hdi ma la phat ngdn bieu thi nhung ngu canh tinh huong khac nhau. hdnh ddng ngd loi giiip do mot ai do. Nhung 3. Giai thich nguyen nhan sau xa tao nen phat ngdn thupc loai nay duoc Searle J. R. nhung tuong dong va/hoac khac biet trong [16] gpi la "Nhung hanh ddng loi noi gian viec su dung nhung chi td lich su trong hdnh tiep" hay nhdng trudng hop " . . . mpt hanh ddng ngd ldi giup do cua nguoi Uc va ngudi ddng ngdn trung duoc thuc hien bdi mpt Viet ban ngu. hanh dpng ngdn trung khac" nham bieu dat y 2. Hanh dong ldi noi va ljch sy dinh cua ngudi ndi mdt each gian tiep de Hanh ddng ldi noi da duoc nghien cuu va tranh xung dot trong xa giao. Nhieu nha dinh nghTa bdi nhieu l i thuyet gia khac nhau nghien cuu phuong Tay nhu (Searle J. R. nhu: Austin J. [1], Searle J. R.[13], Levinson [15], Brown P. and Levinson S. [2], Leech
32 N G O N N G & & 0 6 l SONG SO 4 (186)-2011 G. N . [9]) da khang dinh rang gian tiep lien (P) (relative power); va 3 pham vi ap d p quan den nhung muc do lich su khac nhau. tuyet d l i (R) (imposition rank) trong mot 3. K h a i niem ve ljch sy nen van hda nao dd. Npi dung chu yeu trong Trong tieng Viet, tu sat nghTa nhat voi tu li thuy I t cua Brown P. va Levinson S. la tieng Anh "politeness" la lich su. Theo khai niem v l thi dien (face), gdm the dien Hoang Phe cung mot so nha nghien cuu dm tinh: nhan manh y m u l n dpc lap, khong khac, lich su nghTa la " . . . co each cu x u lich bi ap dat va thi dien duang tinh: nhan manh thiep va biet tuan theo le loi chuan muc xa y m u l n hda d i n g cua cac ddi tugng tham gia hoi trong giao tiep" [20]. Tuy nhien, theo giao tilp. Brown P. va Levinson S. khang quan diem truyen thong, lich su con bao dinh rdng v l ca ban lich su dua tren nhung gom khai niem le (tu Han-Viet co nguon goc nguyen tdc duy l i (rational principles) lien tu chu // "nghTa la le, le nghi"). Le la mot bo quan mpt each co he thong vdi y dinh cua nhung phep tac chi phoi each cu x u cho phai con ngudi trong mpi ngdn ngu va mpi nen le trong moi quan he da chieu chu yeu mang van hda. Tuy nhien, theo chung toi thuat ngu tinh ton ti thu bac trong do ke dudi phai biet lich sir nen bao gom ca lich su mang tinh kinh trong nguoi be tren va nguoi be tren co uac le xd hdi (conventional politeness) va bon phan phai quan tam do dan ke dudi. lich su mang tinh duy li (volitional Khai niem ve lich su nay cung cho thay net politeness). Lich su mang tinh udc le xa hpi dac trung cua van hoa Viet Nam d phuang trang bi mpt bp nhirng phep tac quy dinh Dong trong dd tinh cong dong va ton ti thu each van dung hanh dpng ldi noi mpt each bac duoc de cao nhu mot udc le xa hoi trong sang tao va mang tinh chien luge cua ngudi each x u the cua ngudi Viet. ndi nham giup hp dat dugc muc dich giao Tuy nhien, nhieu nha nghien cuu phuang tiep cua minh. Tay nhu Lakoff R. [5 - 7], Leech G. N . [9], 4. K h a i niem hanh dong ngo l d i Brown P. and Levinson S. [3] cho rang "lich Theo Rabinowitz J. F. [12, tr. 203] nhu su mang tinh duy l i (volition-oriented)" va sau: Ngd ldi giup do la hanh dpng ldi noi ma hp da khong dat nang vai trd cua udc le xa ngudi ngd ldi hoae tu nguyen dua ra (ngo ldi hpi (social norm) trong viec quy dinh each tu phat) hoae bi bupc phai dua ra (ngo' ldi cu xu theo dung phep tac cua cac thanh vien khong tu phat), de mang lai cai gi hoae trong cpng dong nham the hien phep lich su. mang lai su giup da phuc vu cho ngudi nghe Trong so nhung nha nghien cuu nay, Brown ma ngudi ngd ldi cho la cd lgi cho ngudi P. va Levinson S. [2, 3] da dua ra mpt l i nghe va cam ket se thuc hien. Hdnh ddng thuyet ve lich su bao quat va chi tiet va hp ngd ldi thudng bat ngudn tu su hieu biet cho rang l i thuyet nay mang tinh p h i quat chung ve tinh hudng cua nhung ngudi tham [2]. Trong l i thuyet nay, Brown P. va gia giao tiep va thudng dira theo udc mudn Levinson S. dua ra nhung nguyen tdc ve lich cung nhu nhu cau cua ngudi nghe ma ngudi su, va tu do due ket nam loai chiln luac tuy ngd ldi giup do cd the cam nhan va cho thiy thupc vao muc dp nguy co de doa the dien. tinh sdn long va kha nang cd t h i thuc hien. Nguy co de doa the dien cang cao, ngudi noi Theo khai niem tren cua Rabinowitz J. F. , can chpn chien luac cang lich su. Muc dp hdnh ddng ngd ldi giup do cd thi la hanh dpng nguy co de doa the dien cua mpt hanh dpng de doa till dien hoae nang cao till dien trong van de doa the dien dugc tinh bdi gia tri tong hda Viet va Uc. Tuy nhien, trong da sd ngu (W) cua ba bien so phu thupc la: 1) khoang canh tinh huong da dugc chung tdi phan each xa hpi (D) (social distance) giua ngudi tich, gia tri trung binh cua muc dp a dat R p noi va ngudi nghe, 2) quyln luc tuang doi trong hdnh ddng ngd lai giiip dd- theo danh
SO4(186)-2011 N G O N N G & & P 6 l SONG 33 gia cua nguai Uc la cao han so vai nguai Trong ngu canh nay, TTTT thudng co Viet. Do vay, hdnh dong ngd ldi giup do chuc nang lam tang luc ngon trung cho hdnh thuang la hanh dong co nguy co de doa the ddng ngd loi giup do (n= 49 # 81.67%). dien doi voi ngudi Uc han la ddi vdi ngudi Trong sd do, TTTT cho, a d cudi cau duoc Viet. Chinh nhdng thien hudng khac nhau dung vdi tan sd cao nhat (n= 26 # 43.33%). nay trong nhan thuc ve the dien cd the tao Ngoai ra, co den 56.67 % cap tu than toe nen nhung tuong ddng hay khac biet trong (TTT) phi d6i xung cd gido - em duoc ngudi each dung nhung chi td lich su trong hdnh Viet dung xung hd nham rut ngan khoang ddng ngd ldi giup do bang tieng Anh va each xa hoi giua ngudi ngo ldi giup do va tieng Viet. ngudi nghe. 5. Co" sd dir lieu va phirong phap Co sd de l i giai cho viec su dung T N kha nghien cuu pho bien trong hdnh ddng ngd ldi giup do Hai phuang phap nghien cuu chinh duoc doi vdi ngudi Viet cd the la do van hoa Viet su dung la mo ta va so sanh dua tren nhieu Nam mang tinh cdng dong (collectivism - nguon du lieu khac nhau. Ngudn du lieu chu oriented culture). Ngd ldi giiip do la hanh yeu la ban cau hdi, phieu hoan thanh tinh dong ldi ndi dugc danh gia cao nham to su huong ve hdnh ddng ngd ldi cua 120 nghiem quan tam lan nhau giua nhung thanh vien the ngudi Uc, Viet va tu lieu duac quan sat trong xa hoi va do vay ngd ldi la hdnh ddng ghi nhan trong thuc te. Nguon du lieu thu ndng cao the dien cho ca ngudi ngo ldi lan yeu lay tu phim truyen, kich, truyen ngan, ngudi nghe. Ngudi ngd ldi vi the thudng co sach giao khoa tieng Anh, tieng Viet va tu the dung T N nham duy tri mdi giao hao vdi nhung cong trinh nghien cuu trudc day ve nhung thanh vien khac trong van hoa Viet. cac chi to bieu thi moi quan he xa hoi va Tuy nhien, khdng ngudi Uc nao su dung T N tieu tu tinh thai (TTTT) trong tieng Viet trong cung ngu canh nhu d v i du tren (n = 0 cua Nguyen Anh Que [21], Nguyen Due # 00.00 % ) cd le de tranh ap dat doi vdi Hoat [4], Nguyen Thi Luong [19], Nguyen ngudi nghe trong nen van hoa Uc co thien Van Chinh [18] v. v . . . hudng ca nhan (individualism-oriented 6. Nhung chi to ljch sy trong hanh culture). dong ngo loi bang tieng A n h va tieng Viet Bang 1. CAC CHIEN LUQC NGO LOI CUA 6.1. Loai chien luqc NGUOI UC VA NGUOI VIET 6.1.1. Loai chien luqc true ngdn (TN) Loai chien luge Anh Viet [direct strategy category] TN ' 37/60 21/60 Bang 1 cho thay TN la loai chien luac GNUL 617/60 436/60 duac ngudi Viet (n = 21/60) va ngudi Uc (n GNPUL 1 6/60 | 3/60 = 37/60) dung pho bien hang thu hai bat Ghi chu: G N L L = gian ngon udc le; chap cac gia tri ve quyen luc tuong ddi va GNPUL = gian ngdn phi udc le khoang each xa hoi. Trong do chien luqc de 6.1.2. Loai chien luqc gian ngdn udc le nghi true tiep (DN) (direct suggestive (conventionally indirect strategy category) strategy: n = 27 # 45 % ) duoc chuong nhat Bang 1 cung cho thay GNUL la loai trong ngu canh tinh huong mot hoc vien chien luge phd bien nhat doi vdi ngudi Uc cung tudi ngo ldi giup cd giao da quen than (n = 617/60) va ngudi Viet (n = 436/60) khac phuc tinh trang may vi-de-6 bi hong trong hau het ngu canh tinh huong ngo ldi trong gid hoc. bat chap gia tri quyen lire tuong doi va (1) "Co gido de em xem cho a!" ("You khoang each xa hoi. The nhung, loai chien let me have a look!") luge nay lai dugc hp su dung mpt each khac
34 N G O N NGU" & OOl S O N G SO 4 (186)-2011 nhau. Ngudi Uc thich dung GNUL vdi yeu lam tang luc ngon trung cua hdnh ddng ngd td dieu bien luc ngon trung d ben trong hanh ldi giup dir. dong ngd ldi trung tam hay dieu bien td ndi (4) Hpc vien hon co giao 5 tudi ngd ldi vi. Chung tdi xin trich dan mot tinh huong giup cd giao mdi khac phuc tinh trang may nghien cuu ma ngudi Uc dung dieu bien td vi-de-6 bi hong trong gid hpc. ndi vi phd bien nhat (n = 60 # 100 % ) . (4) "Cd sido vdt vd qud. Tdi cd the (2) Hpc vien mdi nhap hpc ngo ldi cho siup si duoc khdm? " hpc vien khac mdi quen, cung ldp va dong Thanh phan rao trudc Hanh dpng ngo lua muon vd ghi bai v i thay nguoi nay rat lo ldi (giup do) trung tam lang khi bi mat bai ghi lan trudc: Trong khi do chi cd 11.70 % (n = 7) (2) "You can photo mine if you'd like". ngudi Uc su dung chien luac nay thudng vdi Trong tinh huong nay, pho bien nhat la dieu bien to gidm luc ve cii phdp a dang qua chien luqc de nghi (conventionally indirect khu gia dinh cua tro dpng tu tinh thai (chang suggestive strategy: n = 10 # 16.67 %) dung han might a thanh phan rao trudc va would a menh de dieu kien thuong di kem vdi qua ngay ca hdnh ddng ngd ldi trung tdm) hoae khu gia dinh cua tro dpng tu tinh thai (if dieu bien td gidm luc ve tir vung (chang han you'd ) lam dieu bien to npi vi va chien luqc to try d hanh dpng ngd ldi trung tam) nhu do hdi udc mudn cua ngudi nghe duoc minh hoa d v i du sau trong cung ngu (conventionally indirect wish strategy) dung canh vdi v i du (4) nham lam giam nhe tinh dang cau nghi van vdi qua khu gia dinh cua ap dat cua hdnh ddng ngd ldi neu co: tro dpng tu tinh thai lam dieu bien to npi vi (5) "I might know how to get it working. (n = 16 # 26.70 % ) . Nhung chien luac nay Would you like me to try?" cd tac dung lam giam luc ngon trung cua 6.1.3. Loai chien luqc gidn ngdn phi udc hanh ddng ngd ldi giup dd ng5 hau tranh su le (non-conventionally indirect strategy ap dat doi vdi ngudi nghe khi ngudi ngo ldi category) khong biet chac hanh dpng ngo ldi cua minh Tu bang 1 co the thay rang GNPUL it co duac su dong tinh tu phia ngudi nghe. Do dugc ca ngudi Uc (n = 6/60) va ngudi Viet vay, vdi cung ngu canh tinh huong nhu d v i (n = 3/60) dung nhat. Tuy vay, cd sd l i giai du (2), ngudi Uc cung thudng dung: cho su tuong ddng nay lai khac nhau. Dieu (3) "Would you like to photocopy my nay co the do su khac nhau trong quan diem notes from the last lecture? " v l t h i dien va lich su bi chi phoi bdi nhirng Trong khi dd, ngudi Viet lai co khuynh dac diem van hoa khac nhau cua hai cpng hudng dung GNUL vdi dieu bien to ngoai v i dong Uc, Viet. Ngudi Uc danh gia cao chu (n = 29 # 48.33 % ) d ben ngoai hdnh ddng nghia ca nhan va ton trpng quyen tir do hanh ngd ldi giup do trung tdm dac trung bdi mpt dpng cua ca nhan. Loai chien luge ngo ldi chuoi cau vdi nhieu cau true ngu nghia, cu giup do GNPUL hay bong gio co nguy co phap khac nhau dien dat thdnh phdn rao lam t r i m trpng hon muc dp ap dat doi vdi trudc (preparators), ddn sau (grounders), ngudi nghe bdi le ngudi nghe bi bupc phai vira rao trudc vua ddn sou (disarmers) de suy doan d l nhan bilt luc ngon trung cua the hien su dua day (hedging) trong giao tiep hdnh ddng ngd ldi nham nam bat y dinh cua nham duy tri moi quan he vdi nhung thanh ngudi ngd ldi. Theo each nay, hdnh ddng vien khac trong cpng ddng. Trong do, pho ngd ldi bdng gid rat co the de doa the dien bien nhat la GNUL dung yeu to rao trudc (n am tinh cua ngudi nghe. Do vay, ngudi Uc = 21 #35 %) vdi dieu bien td tdng luc ve tir rat it dung loai chiln luge nay. Trong khi do, vung (intensifiers), chang han tu qud nham ngudi Viet danh gia cao chu nghia tap the do
SO 4 (186)-2011 N G O N NGlJ & D P I S O N G 3E anh huong ciia dao Khdng (bat nguon tir hudng cua cac dieu bien to doi vdi hdnh Trung Quoc) voi nguyen If chii dao la "tinh ddng ngd ldi giiip do trung tdm. trong tinh va moi quan he nay co tinh ho 6.2. Dieu bien td tuong nhau" (Huu Ngoc [11, tr. 264]). Ket qua cho thay da so dieu bien td dung Nguyen l i nay khuyen khich su quan tam lan trong hdnh ddng ngd ldi giup do cua ngudi nhau giua nhung thanh vien trong cong Uc la dieu bien td gidm luc ve cu phdp hay dong. V i the, ngo loi giiip nguoi khac trong dieu bien to giam lire noi chung nham lam con hoan nan kho khan la hanh dong ndng giam anh hudng cua hanh ddng ldi ndi nay, cao the dien cho ca ngudi ngd loi giup do va thudng dugc the hien qua nhung muc do ngudi nghe. Do vay, trong van hoa Viet gian ngon cau true dung phuong tien thi, the, Nam, hdnh ddng ngd ldi giup do thudng thiec de tranh nguy co ap dat doi vdi ngudi khong phai dien dat qua chien luge qua gian nghe dac trung cho lich su am tinh. ngon (bong gio) thay vao dd cd the dung TN Ngugc lai, Tinh thdi tic chu yeu la nhung chi hoae GNUL. Chung ta hay xet tinh hudng to (bieu thi quan he) xa hoi va TTTT thudng trong dd ca ngudi Uc lan nguoi Viet dung cd the dung lam dieu bien td tang luc dac GNUL d tan so thap nhu nhau: trung cho lich sir duong tinh trong hdnh Hoc vien ldn hon co giao 5 tuoi ngo loi ddng ngd ldi cua ngudi Viet. That vay giup co giao mdi sua chua thiet bi vi-de-d bi phuong tien ngdn ngu chu yeu dien dat tinh hong trong gid hoc: lich su trong tieng Viet la cac chi td xa hdi (6) "Are you alright there?" (Dich y: Co nhu TTT (Kin Terms: nv = 456/60 ^ nE = chuyen gi khong co?) 20/60), kinh ngu (KN) (formal semantic (7) "Toi biet sua loai may ndy My!" ( I items: nv = 102/60 # nE = 21/60), va TTTT know how .to fix this video!" the hien su kinh trong a (honorific pragmatic Tuy nhien, loai chien luge nay dugc particles: nv = 42/60) khong nhung dugc ngudi Uc va ngudi Viet dien dat bang nhung dung trong cau ndng cot (the hien hdnh ddng cau true khac nhau. Ngudi Uc chuong dung ngd ldi trung tdm) ma cdn d ben ngoai no. dang thuc nghi vdn nhu d v i du (6) nham dd Nhung chi to nay tao nen mot he thing Chi hoi y muon cua nguoi nghe trudc khi dua ra to lich su khep kin va each dung chung hanh ddng ngo loi trung tam nham tranh su mang tinh vo doan ve phuong dien ngu dung ap dat doi vdi ngudi nghe de t h i hien phep (bang 2). lich su dm tinh phu hop vdi van hoa thien ve Bang 2. CAC CHI TO BIEU THI QUAN HE XA HQI TRONG HANH DONG NGO LOI GIUP chu nghTa ca nhan cua ngudi Uc noi rieng va DO' CUA NGUOI UC VA VIET cua ngudi phuong Tay noi chung. Trong khi Chitlxahoi I Anh I Viet do, nguoi Viet thich dung cdu ke thudng vdi TTT 20/60 ~ 456/60 TTTT nhan manh (chang han ddy d v i du 7) KN 21/60 102/60 de xac nhan kha nang se co the thuc hien a | 0/60 j 42/60 • hdnh ddng ngd ldi giiip do theo sau nham Ghi chu: nV: tan sd su dung trong tieng the hien lich su duong tinh va phat huy tinh Viet; khac vdi; nE: tan sd su dung trong cong dong phu hop vdi van hda lang nude tieng Anh cua ngudi Viet (Huu Ngoc, [11]). Nhung TTTT khac nhu nhe?, nhi?, chic? Den day chung ta cd the thay ngucri Uc va ... co the lam gidm luc ngdn trung GL nguoi Viet da su dung nhung chien luge ngo (softening pragmatic particles: n = 81/60) ldi khac nhau ma nguyen nhan gay nen su nhung da sd cac TTTT khac thuong tdng luc khac biet nay khong the khdng tinh den anh ngon trung TL (strengthening pragmatic
36 NGON N G U T & o d l SONG SO 4 (186)-2011 particles: n = 658/60) ciia hdnh ddng ngd ldi duy l i cua Brown va Levinson cung nhieu giup dd trong tieng Viet. nha nghien cuu phuang Tay khac ve hien Bang 3.TIEU TU' TINH THAI TRONG HANH tuong lich su trong hanh dong ldi noi. Ngugc lai, ngudi Uc thuoc nen van hoa Tieu tu* tinh thai Viet mang tinh ca nhan va binh quyln trong do su TL 658/60 ton trong quyln tu do ca nhan, khdng can GL 81/60 thiep vao ddi tu cua ngudi khac va su binh Su khac biet trong each dung dieu bien to ding dugc danh gia cao. Do vay, ngd ldi cua ngudi Uc va Viet co the do su khac nhau giup do thudng la hdnh dong de doa the dien loai hinh ngon ngu va van hoa. Ve phuong d l i vdi ngudi nghe v i co nguy ca ap dat dien loai hinh ngon ngu, tieng Viet la ngon ngudi nghe hon thudng dugc ngudi Uc the ngu don lap, don am tiet va khong bien hinh hien bing GNUL cu phap mang tinh giam (Xtankevich N.V. [22. tr. 125]). V i vay; thai nhe luc ngon trung nham td thai do tdn trong do lich su cua ngudi ngo ldi doi vdi ngudi quyln tu do cua ngudi khac de to phep lich nghe duoc t h i hien qua nhung tinh thai tu su am tinh. Tuy nhien, chiln luge gian ngon nhu nhung chi td bieu thi quan he xa hoi cu phap nay cung da khong duoc de cap den g l m nhung tu xmig hd, dac biet la TTT, K N nhilu trong l i thuylt v l lich su mang tinh va TTTT the hien su kinh trong g cung hudng chuin (discernment) cua nhieu nha nhung TTTT khac lam chuc nang dieu bien nghien cuu phuang Ddng. t6 trong hdnh ddng ngd ldi giup da.^ Trai lai Do vay, chi t l lich su ngon ngu trong do tieng Anh la ngon ngu bien hinh hanh dong ldi ndi ke ca hdnh ddng ngd ldi (Xtankevich N . V . [22, tr. 125]), nhirng giup dd nen bao g l m hai phuang tien ngon phuang tien cu phap (hon la tinh thai tu) nhu ngu lien quan nhau de co the mang tinh pho thi, thi vd thuc la phuang tien chinh yeu de quat: (1) C h i l n luge gian ngon cu phap va t h i hien tinh lich su trong hanh ddng ngd ldi (2) chi td b i l u thi quan he xa hdi the hien giup da bang tieng Anh. qua nhung t u xung ho (dac biet la TTT), KN Ve phuong dien van hoa, ngudi Viet va TTTT t h i hien su kinh trong a cung thuoc n i n van hoa mang tinh cong dong lang nhung TTTT khac co chuc nang dieu bien to nude va ton t i thu bac, trong do su quan tam cho hanh dong ngd ldi giiip dd. Ngudi noi din nhung ngudi khac trong cong dong du d nhimg thu tieng khac nhau thuoc nhung loai bac tren, dudi hay ngang hang deu duoc hinh ngon ngu khac nhau co the dung mot danh gia cao. V i vay, ngo lai giiip do la trong hai phuang tien tren d nhung muc do hdnh dong ndng cao the dien. Do nguyen khac nhau nham the hien phep lich su trong nhan nay ma viec dung nhung TTT doi vdi hanh dong ldi noi ke ca hdnh ddng ngd ldi ngudi ngoai toe, K N hay TTTT the hien sir giiip ffi. kinh trong a theo phep tac xa hoi nham the 7. Ket luan hien su tuan thu tinh thu bac trong xa hoi Trong bai bao nay, chung toi da mo ta va so Viet Nam cung vdi viec dung phan ldn sanh mot sd chi to lich su trong hanh dong nhung TTTT tang luc ngon trung trong hdnh ngd lai giiip do bang tieng Anh va tieng ddng ngd ldi cua ngudi Viet thudng co the Viet. Ket qua phan tich cho thiy lich su tang luc cho hdnh dong ngd ldi giup do de ngdn ngit bao gom cd lich su mang tinh udc phat huy tmh doan ket trong cong dong. The le xd hdi vd lich su mang dnh duy Ii. Tuy nhung viec dung nhung Tinh thai tu mang nhien do muc do khac nhau trong thien tinh cong d i n g nay khong duac soi roi trong hudng doi vdi moi hinh thuc lich sir tren ma li thuylt lich sir mang tinh chien luge hay ngudi Uc va ngudi Viet ban ngu thuoc hai
SO 4 (186)-2011 N G O N NGU & 0 6 l SONG nen van hoa khac nhau dung nhung chi to 9. Leech G. N . (1983), Principles of lich su khac nhau trong hanh dong ngo loi pragmatics, Longman, London. giup do de the hien phep lich su trong giao 10. Levinson, S. C. (1983), Pragmatics, tiep loi noi. Cambridge, University Press, London. Hi vong rang nhung k i t qua tren se gop 11. Huu Ngoc (1998), Sketches for a phan giup viec day hoc tiing Viet cho nguoi portrait of Vietnamese culture, The Gioi noi tieng Anh ban ngu hoae viec day hoc Publishers, Hanoi. 12. Rabinowitz J. F. (1993), A descriptive tieng Anh cho ngudi Viet ban ngu tot hon bdi study of the offer as a speech behavior in le qua dd ngudi day cd the tien doan nhung American English, Ph. D. Thesis, University of ldi ngu dung kha dT cua ngudi hoc de cd Pennsylvania, Michigan. phuong phap giang day thich hop hon. Ngoai 13. Searle J. R. (1969), Speech acts, ra, bai viet con cho thay anh hudng cua Cambridge University Press, England. nhung gia tri van hoa xa hoi ddi vdi each thuc 14. Searle J. R. (1971), "A classification of giao tiep cua mot cong ddng. Thuc vay, tinh illocutionary acts", Language and ljch su trong giao tiep ldi ndi da tham nhap Society 23 (1), pp. 1-23. vao ddi sdng xa hoi va chju anh hudng sau 15. Searle J. R. (1975), "Indirect speech sac bdi nhung udc dinh xa hoi den ndi hau acts", in P. Cole, J. L. Morgan (Eds.), Speech nhu khong the nghien cuu lich su ldi noi ma Acts (Syntax and Semantics 3), pp. 59- 82. khong phan tich nhung le thdi xa hdi dang 16. Searle J. R. (1979), Expression and sau nd (Yuling P., [17, tr.51]). meaning: studies in the theory of speech acts, Tai lieu tham khao Cambridge University Press, Cambridge. TIENG ANH 17. Yuling P. (2000), Politeness in Chinise 1. Austin J. (1962), How to do things with face - to - face interaction, Ablex Publishing words, Havard University Presses, Cambridge. Corporation, Stamford. 2. Brown P., Levinson S. (1978), "Universals in language usage: politeness TIENG VIET phenomena", in E.N. Goody (Eds.), pp. 56 - 18. Nguyen Van Chinh (2000), Vai trd cua 310. hu tir tieng Viet trong viec hinh thdnh thdng 3. Brown P., Levinson S. (1987), Politeness: bdo - phdt ngdn, Luan an Tien sT Ngu van, Dai some universals in language usage, Cambridge hoc Quoc gia Ha Noi, Ha Ndi. University Press, Cambridge. 19. Nguyen Thj Luong (1996), Tieu tu tinh 4. Nguyen Due Hoat (1995), Politeness thdi dut cdu dung de hdi vdi viec bieu thi cdc markers in Vietnamese requests, Ph. D. Thesis, Monash University, Melbourne. hdnh vi ngdn ngir trong tieng Viet, Luan an 5.Lakoff R. (1973), "The Logic of Pho Tien sTNgu van, Dai hoc Quoc gia Ha Noi, Politeness, or Minding Your p's and q's", Ha Noi. Chicago Linguistics Society 9, pp. 292- 20. Hoang Phe (chu bien) (1998), Tie dien 305. tieng Viet, Trung tam Tu dien ngon ngu, Ha 6. Lakoff R. (1975), Language and woman's Noi. place, Harper and Row, New York. 21. Nguyen Anh Qui (1988), Hu tir trong 7. Lakoff R. (1989), "The limits of tieng Viet hien dqi, Nha xuat ban Khoa hoc Xa politeness: therapeutic and courtroom hoi, Ha Noi. discourse", Multilingua 8- 2/3, pp. 101-129. 22. Xtankevich N . V. (1982), Loai hinh cdc 8. Hoang Thj Thu Lan (2000), Offering in ngon ngu, Nha xuat ban Dai hoc va Trung hoc English and in Vietnamese, Hanoi National chuyen nghiep, Ha Noi. University, Hanoi. (Ban Bien tap nhan bai ngay 04-03-2010)