Báo cáo khoa học: Nguyên nhân gây bệnh hại hạt giống lúa, ngô, đậu tương, lạc, rau ở một số tỉnh phía bắc Việt Nam và biện pháp phòng trừ

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

242
lượt xem 61
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh hại hạt giống cây trồng ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất v phẩm chất nông sản của nhiều n-ớc trên thế giới. Theo thông báo của Viện nghiên cứu lúa Quốc tế (IRRI) có 43 loi nấm đ7 đ-ợc xác định truyền qua hạt giống lúa. Bệnh tiêm lửa (Bipolaris oryzae) đ7 gây ra nạn đói ở Bengal (ấn Độ) lm 2 triệu ng-ời chết vào năm 1942 v bệnh ny cũng gây thiệt hại nghiêm trọng cho việc sản xuất giống lúa ở Brazil năm 1988 - 1989. Nấm bệnh gây ra nhiều triệu chứng khác nhau nh- thối mạ, đốm lá, thối mầm, thối rễ, biến mu hạt,......

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Nguyên nhân gây bệnh hại hạt giống lúa, ngô, đậu tương, lạc, rau ở một số tỉnh phía bắc Việt Nam và biện pháp phòng trừ

Báo cáo khoa học: Nguyên nhân gây bệnh hại hạt giống lúa, ngô, đậu tương, lạc, rau ở một số tỉnh phía bắc Việt Nam và biện pháp phòng trừ
§¹i häc N«ng nghiÖp I T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2006, TËp IV, Sè 6: 39-47 Nguyªn nh©n g©y bÖnh h¹i h¹t gièng lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau ë mét sè tØnh phÝa b¾c ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p phßng trõ Seed borne pathogens on rice, maize, soybean, peanut and vegetables in several Northern Vietnam provinces and treaments NguyÔn Kim V©n1, Ng« BÝch H¶o1, NguyÔn V¨n Viªn1, §ç TÊn Dòng1, Ng« ThÞ Xuyªn1, NguyÔn §øc Huy1 SUMMARY Seed-borne diseases can cause significant losses and reduced quality of seed of major crops in Viet Nam such as: rice, maize, soybean, peanut and vegetables. Seed samples were collected from several provinces in northern Viet Nam and screened for pathogens (ISTA, 1996). Fungal and bacterial seed borne pathogens were plated out, purified, and identified following standard methods (CABI, 2002; Ellis (1993); Mathur & Olga (2000). Twenty four species of seed-borne pathogens were found on rice seed in which there was 18 fungal species and 6 bacterial species. There was 12 fungal species on maize while it was 20 species on soybean. Results from peanut seed test indicated that there was 17 fungal species and 1 bacterial species. Several chemical fungicides (including Carbendazim 50WP, Tilt Supper 300EC, Daconil 75WP, Dithane M45 80WP and Rovral 50WP) and biological products (Tricoderma spp., garlic and onion extract) were also evaluated for seed treatments to control seed-borne pathogens. Primary results showed that all of them were good for controlling seed-born pathogens. Key words: Seed-borne pathogen; fungy; bacteria; fungicide 1. Më ®Çu n−íc thuéc Ch©u Mü la tinh (Ou, 1985). ë ViÖt Nam qua kÕt qu¶ ®iÒu tra tõ n¨m BÖnh h¹i h¹t gièng c©y trång ¶nh h−ëng 1995 ®Õn nay cho thÊy tÊt c¶ c¸c nÊm g©y trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt v phÈm chÊt n«ng s¶n bÖnh v hÇu hÕt c¸c bÖnh g©y h¹i ®Õn n¨ng cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Theo th«ng b¸o suÊt chÊt l−îng lóa trªn ®ång ruéng ®Òu l c¸c cña ViÖn nghiªn cøu lóa Quèc tÕ (IRRI) cã 43 bÖnh cã kh¶ n¨ng tån t¹i v truyÒn qua h¹t lo i nÊm ® ®−îc x¸c ®Þnh truyÒn qua h¹t gièng. NÊm Aspergilus niger v A.flavus g©y gièng lóa. BÖnh tiªm löa (Bipolaris oryzae) ® h¹i phæ biÕn trªn h¹t gièng lóa, ng«, ®Ëu ®ç, g©y ra n¹n ®ãi ë Bengal (Ên §é) l m 2 triÖu l¹c... kh«ng nh÷ng l m ¶nh h−ëng trùc tiÕp ng−êi chÕt vào n¨m 1942 v bÖnh n y còng ®Õn søc n¶y mÇm m cßn sinh ra ®éc tèc g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho viÖc s¶n xuÊt aflatoxin g©y ¶nh h−ëng nguy h¹i ®Õn ®êi gièng lóa ë Brazil n¨m 1988 - 1989. NÊm sèng con ng−êi. Ngo i lóa, ®Ëu ®ç, l¹c, rau v bÖnh g©y ra nhiÒu triÖu chøng kh¸c nhau nh− c©y thùc phÈm, bÖnh h¹i trªn h¹t gièng c¸c thèi m¹, ®èm l¸, thèi mÇm, thèi rÔ, biÕn m u lo¹i c©y trång kh¸c còng rÊt ®a d¹ng v g©y h¹t,... §Æc biÖt nh÷ng l« h¹t gièng bÞ nhiÔm thiÖt h¹i lín trong s¶n xuÊt. BÖnh h¹t gièng l nÆng tû lÖ truyÒn bÖnh qua c©y m¹ cã thÓ lªn mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh g©y ¶nh tíi 60%. NÊm Alternaria padwickii g©y ra vÕt h−ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l−îng h¹t v l m ®èm ch¸y trªn l¸ v h¹t lóa víi tû lÖ nhiÔm gi¶m ®¸ng kÓ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét sè nÊm rÊt cao tõ 39 - 80%, nÊm truyÒn bÖnh tõ n«ng s¶n ë n−íc ta. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n y sÏ h¹t sang c©y m¹ ® g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ ë c¸c 1 Khoa N«ng häc, §¹i häc N«ng nghiÖp I.
gãp phÇn ®¸ng kÓ v o viÖc gi¶m nguån bÖnh tæng hîp (n−íc chiÕt), m«i tr−êng TZC, King trªn ®ång ruéng, gi¶m chi phÝ phßng trõ ®Æc B. §èi víi ng«: Ph©n lËp gi¸m ®Þnh nÊm theo biÖt l gi¶m viÖc dïng c¸c lo¹i thuèc ho¸ häc S.B.Mathur v Olga K (2000). L−îng mÉu b¶o vÖ m«i tr−êng v n©ng cao n¨ng suÊt, kiÓm nghiÖm l 400 h¹t/mÉu, dïng ph−¬ng phÈm chÊt, gi¸ trÞ kinh tÕ xuÊt khÈu c¸c lo¹i ph¸p giÊy thÊm (10 h¹t/1 ®Üa petri). §èi víi n«ng s¶n. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña s¶n xuÊt tõ ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau: Ph©n lËp nÊm theo n¨m 2001 ®Õn 2005, chóng t«i ® tiÕn h nh NguyÔn V¨n TuÊt (1997), gi¸m ®Þnh nÊm theo x¸c ®Þnh th nh phÇn sè l−îng bÖnh h¹i, t i liÖu gi¸m ®Þnh cña ViÖn nghiªn cøu bÖnh nguyªn nh©n g©y bÖnh trªn h¹t gièng lóa, ng«, h¹t gièng §an M¹ch (DGISP, 1998). KiÓm tra ®Ëu t−¬ng, l¹c v rau ë mét sè tØnh phÝa B¾c h¹t b»ng m¾t v kÝnh hiÓn vi soi næi, b»ng ViÖt Nam, ®ång thêi kh¶o s¸t mét sè biÖn ph−¬ng ph¸p giÊy thÊm (mçi mÉu 200 h¹t), ph¸p phßng trõ bÖnh trªn h¹t. ph−¬ng ph¸p ®Üa Agar, ph−¬ng ph¸p röa h¹t. 2. vËt liÖu v ph−¬ng ph¸p nghiªn Xö lý h¹t gièng b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p: cøu Sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ bÖnh gåm Thiram 85WP, Uthan M 45, Carbendazime 50WP, §èi t−îng nghiªn cøu l c¸c lo¹i nÊm v Rovral 50 WP, Topsin M 70WP, Dithan M45, c¸c lo¹i vi khuÈn h¹i trªn c¸c lo¹i h¹t gièng Benlat C, Rampart 35SD,... §ång Oxyclorua lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c v rau ®−îc thu thËp 30%, Tilt super 300EC, Vicarben 50HP, t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam: H Néi, Daconil 75WP, Dithan M45 WP. Xö lý h¹t B¾c Ninh, B¾c Giang, H T©y, H B¾c, H−ng gièng b»ng c¸c nguån nÊm Trichoderma Yªn, VÜnh Phóc, Th¸i B×nh, H Nam, H¶i viride cña Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, c¸c D−¬ng, H¶i Phßng, NghÖ an, Thanh Ho¸, chÕ phÈm sinh häc Trichoderma harzianum, Qu¶ng Ninh, Nam §Þnh, Ninh B×nh, Lai Ch©u. Trichoderma spp, Sizym 0,1%, Binova 10WP C¸c gièng lóa gåm gièng lóa B¾c −u 903, cña ViÖn BVTV v c¸c dung dÞch chiÕt, h nh, DT10, C71, Q5, Khang d©n, NÕp 352, tái nång ®é 5, 10, 15%. Xi23,...C¸c gièng ng« gåm: LVN99, LVN4, HQ2000, LVN10, TSB1, TSB2, DK848, Mçi thÝ nghiÖm cã 3 lÇn nh¾c l¹i (c«ng VN33, VN99, VN24, CP 999. C¸c gièng ®Ëu thøc ®èi chøng kh«ng xö lý h¹t). HiÖu lùc cña t−¬ng: DT84, DT93, AK03, D140, thuèc ngo i ®ång ®−îc tÝnh theo c«ng thøc D801,...C¸c gièng l¹c: L¹c sen NghÖ an, L02, Henderson- Tilton L15, L12, L14, MD7, TQ6, v l¹c giÐ,...v c¸c  Ta.Cb  lo¹i rau c chua P375, c¶i ®«ng d−, c¶i ngät, HLT (%) =   × 100  Ca.Tb  c¶i cñ, d−a chuét, bÇu bÝ, ít ngät,… TiÕn h nh gi¸m ®Þnh v ph©n lËp c¸c lo i Sè liÖu ®−îc xö lý theo ph−¬ng ph¸p nÊm v c¸c lo¹i vi khuÈn trªn c¸c lo¹i h¹t Duncan trong ch−¬ng tr×nh IRRISTAT. gièng kh¸c nhau. §èi víi h¹t gièng lóa, c¸c §Þa ®iÓm nghiªn cøu mÉu h¹t ®−îc thu thËp theo ph−¬ng ph¸p cña ISTA (1996) (International Seed Testing Phßng nghiªn cøu BÖnh h¹t gièng cña Bé Association, 1996). Gi¸m ®Þnh bÖnh h¹i trªn m«n BÖnh c©y N«ng d−îc Khoa N«ng häc, h¹t gièng theo t i liÖu cña Mathur v Olga Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I H Néi. (2000), Ellis ( 1993), Mew v Misra (1994). Trung t©m BÖnh c©y nhiÖt ®íi, Tr−êng §¹i Chóng t«i ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm tra nÊm häc N«ng nghiÖp I, mét sè c¬ së s¶n xuÊt lóa, trùc tiÕp, ph−¬ng ph¸p röa, ph−¬ng ph¸p giÊy ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau ë mét sè tØnh phÝa thÊm v ph−¬ng ph¸p ®Üa Agar (®Æt 400 B¾c: H Néi, B¾c Ninh, B¾c Giang, H T©y, h¹t/mÉu). Ph©n lËp vi khuÈn trªn m«i tr−êng H B¾c, H−ng Yªn, VÜnh Phóc, Th¸i B×nh, TZC, King B v SPA v gi¸m ®Þnh vi khuÈn H Nam, H¶i D−¬ng, H¶i Phßng, NghÖ An, theo t i liÖu cña CABI (2000), Bradbary (1996). C¸c m«i tr−êng nu«i cÊy nÊm v vi Thanh Ho¸, Qu¶ng Ninh, Nam §Þnh, Ninh khuÈn (WA, PDA, PGA, PSA, m«i tr−êng b¸n B×nh, Lai Ch©u.
3. kÕt qu¶ nghiªn cøu v th¶o luËn 3.1. X¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y bÖnh nÊm v vi khuÈn trªn c¸c h¹t gièng lóa, ng«, l¹c, ®Ëu t−¬ng trong n¨m 2004 v c¸c lo¹i rau trong n¨m 2005 t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c, ViÖt Nam B¶ng 1. Th nh phÇn nÊm v vi khuÈn trªn h¹t gièng lóa Tªn khoa häc Hä Bé Líp Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Alternaria sp. Alternaria padwickii Ellis Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Aspergillus flavus Link Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes Aspergillus niger Tiegh Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes Bipolaris oryzae Shoem. Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Cercospora janseana Const. Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Cladosporium clodosporioides Vries Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Curvularia lunata Boedjin Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Fusarium moniliforme Sheldon Tuberculariacae Hyphales Hyphomycetes Microdochium oryzae Gam. and Haw. Tuberculariacae Hyphales Hyphomycetes Nigrospora oryzae Petch Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes Penicillium digitatum Sacc Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes Pyricularia oryzae Cavara Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes Rhizoctonia solani Palo. * Myceliales Agnomycetes Rhizopus sp. Mucoraceae Mucorales Zygomycetes Sarocladium oryzae Gam. and Haw Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes Tilletia barclayana Sacc. And Syd. Tilleticeae Ustilaginales Hemibasidiomycetes Ustilaginoidea virens Tak. Ustilaginaceae Ustilaginales Hemibasidiomycetes Acidovorax avenae Willem et al. Pseudomonadaceae Pseudononadales Zymobacteria Burkholderia glumae Urakami et al. Burkholderiaceae Burkholderiales Neisseriae Pantoea agglomerans Gavini et al. Enterobacteriaceae Enterobacteriales Zymobacteria Xanthomonas oryzae Swings et al. Xanthomonadaceae Xanthomonadales Zymobacteria Xanthomonas oryzicola Swings et al. Xanthomonadaceae Xanthomonadales Zymobacteria Chó thÝch: * Bé nÊm tr¬ kh«ng ph©n hä. löa, nÊm Fusarium moniliforme g©y bÖnh lóa N¨m 2004, trªn h¹t c¸c gièng lóa mét sè von, nÊm Ustilaginoidea virens g©y bÖnh hoa tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam, cã 18 lo i nÊm v 5 lo i vi khuÈn thuéc 6 líp, 8 bé v 10 hä. cóc v vi khuÈn Xanthomonas oryzae g©y bÖnh Trong tæng sè 23 lo i nÊm v vi khuÈn gi¸m b¹c l¸ lóa… ®Þnh ®−îc trªn h¹t lóa cã 18 lo i nÊm chiÕm tû KÕt qu¶ b¶ng 2 cho thÊy th nh phÇn nÊm lÖ 78,3% v 5 lo i vi khuÈn chiÕm tû lÖ 21,7% h¹i h¹t gièng Ng« (Bioseed 9999 v VN10) vô (b¶ng 1). C¸c lo i nÊm thuéc 4 líp l xu©n 2004 t¹i 3 tØnh phÝa B¾c cã 12 lo i nÊm Hyphomycetes, Agnomycetes, Zygomycetes trong ®ã bao gåm 3 bé (Hyphales, Mucorales, v Hemibasidiomycetes. §Æc biÖt mét sè lo i v Sphaeropsidales). Trong ®ã bé Hyphales cã nÊm v vi khuÈn t×m thÊy trªn h¹t còng l 10 lo i nÊm, bé Mucorales cã 1 lo i, bé nh÷ng lo i nÊm g©y bÖnh h¹i trªn c©y lóa Sphaeropsidales cã 1 lo i. HÇu hÕt c¸c lo i NÊm ngo i ®ång ruéng ® g©y nhiÒu tæn thÊt trong ®Òu xuÊt hiÖn kh¸ phæ biÕn trªn h¹t ng«, ®Æc biÖt s¶n xuÊt nh− nÊm Pyricularia oryzae g©y hai lo i NÊm Aspergiluss flavus v Aspergillus bÖnh ®¹o «n, nÊm Rhizoctonia solani g©y bÖnh niger cã møc ®é nhiÔm rÊt cao trªn h¹t, sau ®ã l lo i Fusarium moniliforme v Penicillium sp. kh« v»n, nÊm Bipolaris oryzae g©y bÖnh tiªm
B¶ng 2. Th nh phÇn v møc ®é phæ biÕn cña mét sè lo i nÊm h¹i h¹t gièng ng« Møc ®é phæ biÕn Tªn khoa häc Bé H Néi Ho B×nh L o Cai Hyphales +++ +++ +++ Aspergillus flavus Hyphales +++ +++ ++ Aspergillus niger Hyphales + + + Acremonium strictum Botryodiplodia sp. Sphaeropsidales + + + Hyphales + + + Bipolaris maydis Hyphales + ++ + Bipolaris turcicum Curvularia sp. Hyphales + ++ + Cladosporium sp. Hyphales ++ ++ + Hyphales + ++ + Fusarium subglutinans Hyphales ++ ++ ++ Fusarium moniliforme Penicillium sp. Hyphales ++ ++ ++ Rhizopus sp. Mucorales + ++ + Chó thÝch: +: Tû lÖ h¹t nhiÔm < 10%, ++: Tû lÖ h¹t nhiÔm tõ 10 – 30%, +++ Tû lÖ h¹t nhiÔm > 30%. B¶ng 3. Nguyªn nh©n g©y bÖnh v møc ®é phæ biÕn cña c¸c lo i nÊm h¹i h¹t gièng ®Ëu t−¬ng Møc ®é Tªn nÊm Hä Bé PB Alternaria alternata (Fr.) Keisler Dematiaceae Hyphales + Alternaria solani Sorauer Dematiaceae Hyphales +++ Aspergillus flavus Link Moniliaceae Hyphales ++++ Aspergillus niger van Tiegh Moniliaceae Hyphales +++ Botryodiplodia theobromae Pat Sphaeropsidaceae Sphaeropsidales + Cercospora sojina Hara Dematiaceae Hyphales + Cladosporium sp. Dematiaceae Hyphales +++ Melanconiliaceae Melanconiales Colletotrichum lindeneuthianum + Colletotrichum truncatum (Sacc. &Magn.) Br. & Cav Melanconiliaceae Melanconiales +++ Curvularia lunata (Wakk.) Boedijn Dematiaceae Hyphales + Fusarium moniliforme Sacc Tuberculeriaceae Hyphales + Tuberculeriaceae Hyphales + Fusarium oxysporum Tuberculeriaceae Hyphales +++ Fusarium semitectum Fusarium solani (Mart.) Appel &Wollen. Emend. Tuberculeriaceae Hyphales ++ Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid Sphaeropsidaceae Sphaeropsidales + Moniliaceae Hyphales ++ Penicillium spp Peronospora manshurica (Naum.) Syd Peronosporaceae Peronosporales + Phoma sorghina (Sacc.) Boerema Leposphaericaceae Dothideales + Rhizoctonia solani Kuhn Myceliales + Myceliales + Sclerotium rolfsii Møc PB: Møc ®é phæ biÕn Ghi chó: + TØ lÖ h¹t nhiÔm 50%
KÕt qu¶ b¶ng 3 cho thÊy th nh phÇn bÖnh Trong n¨m 2004, trªn h¹t gièng l¹c ® h¹i h¹t gièng ®Ëu t−¬ng ë mét sè tØnh phÝa B¾c x¸c ®Þnh ®−îc 17 lo i nÊm thuéc 5 bé v 1 n¨m 2004 gåm 20 lo i thuéc 6 bé v 7 hä kh¸c lo i vi khuÈn thuéc Bé Pseudomonadales. C¸c nhau.Trong ®ã c¸c lo i nÊm phæ biÕn l lo i lo i nÊm g©y h¹i phæ biÕn th−êng xuÊt hiÖn Aspergilluss flavus g©y bÖnh mèc v ng, lo i trªn h¹t gièng l¹c l lo i Aspergillus niger, Aspergillus niger g©y bÖnh mèc ®en, lo i nÊm A.flavus v lo i Penicillium spp., c¸c lo i nÊm Colletotrichum sp. g©y bÖnh th¸n th−, lo i kh¸c Ýt phæ biÕn h¬n ë 3 ®Þa ph−¬ng H Néi, Fusarium semitectum g©y bÖnh thèi h¹t, Thanh Ho¸, v NghÖ An. Riªng lo i Fusarium Alternaria solani g©y bÖnh ®èm l¸, nÊm oxysporum g©y h¹i phæ biÕn trªn l¹c ë NghÖ Penicillium v Cladosporium g©y mèc h¹t. C¸c lo i nÊm kh¸c cã tû lÖ h¹t nhiÔm thÊp h¬n. An (b¶ng 4). B¶ng 4. Th nh phÇn nÊm v vi khuÈn h¹i h¹t gièng l¹c Møc ®é phæ biÕn Tªn khoa häc Bé H Néi Thanh Ho¸ NghÖ An Hyphales + + + Alternaria alternata Aspergillus niger van Tiegh. Hyphales ++ +++ ++++ Aspergillus flavus Link. Hyphales ++ ++ ++ Aspergillus parasiticus Hyphales + + ++ Botryodiplodia theobromae Pat. Sphaeropsidales - + - Hyphales + + + Botrytis cinerea Cercospora spp Hyphales + + + Cladosporium sp. Hyphales + - + Sphaeropsidales + + + Diplodia spp. Fusarium oxysporum Schlechtend Tuberculariales + + ++++ Fusarium solani Sacc. Tuberculariales + + + Tuberculariales + + + Fusarium moniliforme Macrophoma phaseolina Tasi. Sphaeropsidales + + ++ Penicillium spp. Hyphales +++ ++ +++ Phoma archidicola Marasass Pleosporales + + - Rhizoctonia solani Kunk. Myceliales + - - Sclerotium rolfsii Sacc. Myceliales + + ++ Pseudomonadales + + + Ralstonia solanacearum Ghi chó: - Kh«ng nhiÔm + Tû lÖ h¹t nhiÔm 50% Trªn c¸c h¹t gièng rau ë mét sè tØnh moniliforme v Penicillium sp. C¸c lo i nÊm phÝa B¾c (H Néi, H−ng Yªn, B¾c Ninh) kh¸c v vi khuÈn Erwinia carotovora x uÊt trong n¨m 2005, cã 10 lo i v 1 lo i vi hiÖn Ýt h¬n. §iÒu ®¸ng l−u ý l c¸c lo i nÊm khuÈn víi møc ®é nhiÔm kh¸c nhau. Trong ®ã h¹i phæ biÕn trªn h¹t rau còng l nh÷ng lo i c¸c lo i nÊm h¹i phæ biÕn l Aspergillus nÊm h¹i phæ biÕn trªn h¹t ng«, ®Ëu t−¬ng, v l¹c. flavus, Botryodiplodia theobrome, Fusarium
B¶ng 5. Th nh phÇn nÊm g©y bÖnh trªn h¹t gièng rau ë mét sè tØnh phÝa B¾c n¨m 2005 Møc ®é phæ biÕn Lo i nÊm H¹t gièng c©y trång HN HY BN Alternaria alternata Keissler D−a chuét, ít ngät + + + Aspergillus flavus Link D−a chuét, d−a hÊu, rau muèng tr¾ng, bÝ ng«, c¶i ngät +++ +++ +++ Botryodiplodia theobrome Sacc D−a chuét, m−íp ®¾ng, ít ngät, d−a hÊu, rau muèng +++ ++ +++ tr¾ng, tÇm t¬i, cñ c¶i, rau ®ay ®á Cladosporium herbarum Persoon C chua, ít ngät, d−a chuét, d−a hÊu, rau muèng ++ + ++ tr¾ng, th×a l , tÇm t¬i, cñ c¶i, rau ®ay ®á. Fusarium moniliforme Sheldon C chua, cñ c¶i, d−a chuét +++ ++ +++ Fusarium oxysporum (Schlecht.) D−a hÊu, ít, ®Ëu ®òa, x l¸ch, c¶i canh, c chua ++ ++ ++ Snyder & Hansen Fusarium semitectum Berk. & Rav. M−íp ®¾ng, ít ngät, bÝ ng« + + + Gonatobotrys Corda C chua, cñ c¶i tr¾ng Trung Quèc + + + Penicillium sp. Link §Ëu ®á, ®Ëu tr¾ng, d−a chuét, bÝ ng«, bÝ xanh, c¶i ngät, +++ +++ ++ c chua Rhizopus nigricans Ehrenberg §Ëu ®á, ®Ëu tr¾ng, c chua, cÇn t©y, d−a chuét ++ + ++ C chua, d−a chuét, ít, c¶i b¾p + + + Erwinia carotovora Ghi chó: HN: H néi, HY: H−ng Yªn, BN: B¾c Ninh +: Tû lÖ nhiÔm nÊm < 5%; ++: Tû lÖ nhiÔm nÊm 5 – 25% +++: Tû lÖ nhiÔm nÊm >25% 3.2. KÕt qu¶ xö lý h¹t gièng b»ng mét sè lo¹i thuèc B¶ng 6. KÕt qu¶ xö lý thuèc trõ nÊm trªn h¹t lóa gièng Tû lÖ h¹t bÞ nhiÔm nÊm (%) C«ng thøc Nång ®é Sè h¹t HL thÝ nghiÖm (%) xö lý thuèc (%) B.o C.l F.m M.o S.o T.b A.p Carbendazim 50WP 0,1 400 1,0 2,00 50,50 0,00 0,50 4,50 0,50 18,62 Carbendazim 50WP 0,2 400 0,00 1,50 42,0 0,00 0,00 1,50 0,00 37,93 Carbendazim 50WP 0,3 400 0,00 0,50 30,50 0,00 0,00 0,00 0,00 57,24 Carbendazim 50WP 0,4 400 0,00 0,00 19,50 0,00 0,00 0,00 0,00 73,10 Till-Super 300EC 0,1 400 0,00 0,00 4,50 0,00 0,00 1,00 0,00 92,41 §/c (Kh«ng dïng thuèc) 0 400 2,00 4,00 56,00 1,50 0,50 7,50 1,00 0,00 Ghi chó: HLT: HiÖu lùc thuèc (%) - Gièng khang d©n A.p: Alternaria padwickii, B.o: Bipolaris oryzae, C.l: Curvularia lunata, F.m: Fusarium moniliforme, M.o: Microdochium oryzae, S.o: Sarocladium oryzae, T.b: Tilletia barclayana. Khi xö lý h¹t gièng b»ng c¸c lo¹i thuèc h¹t kh¸ cao (73,10%), tuy nhiªn hiÖu lùc cña hãa häc, nÕu t¨ng nång ®é Carbenzim 50WP thuèc n y vÉn kÐm h¬n hiÖu lùc cña thuèc Tilt lªn 0,4% thuèc cã hiÖu lùc diÖt trõ nÊm trªn Super 300EC (b¶ng 6).
B¶ng 7. ¶nh h−ëng cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm bÖnh trªn h¹t ng« gièng v tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t Aspergillus Fusarium Aspergillus niger Penicillium spp flavus moniliforme C«ng thøc thÝ nghiÖm Tû lÖ n¶y mÇm (%) (thuèc, nång ®é) TLB HLT TLB TLB HLT TLB HLT HLT (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) §èi chøng 73,33 52,00 20,00 10,67 90,67a Daconil 75WP (0,2%) 10,00 86,36b 6,67 87,17b 5,33 73,35c 3,33 69,07b 94,00ab Rovral 750WG (0,2%) 13,33 81,82a 13,33 74,36a 9,33 53,35b 4,67 56,23a 93,33ab Dithane M45-80WP (0,2%) 9,33 87,27b 10,00 80,77ab 18,67 6,65a 4,67 56,23a 91,33a Vicarben 50HP (0,15%) 3,33 95,46c 2,00 96,15c 2,67 74,98d 0,67 93,72c 96,67b Ghi chó : TLB: Tû lÖ bÖnh (%); HLT: HiÖu lùc thuèc (%). C¸c thuèc Daconil 75WP, Rovral øc chÕ tèt nhÊt sù ph¸t triÓn cña mét sè lo i 750WG, Dithane M45- 80 WP, Vicarben nÊm h¹i h¹t ng« thuèc Daconil 75WP còng 50HP xö lý h¹t ng« gièng ®Òu cã tû lÖ cã t¸c dông øc chÕ cao ®èi víi nÊm nhiÔm c¸c lo i nÊm thÊp h¬n so víi ®èi Fusarium moniliforme v Aspergillus niger chøng. Thuèc Vicarben 50HP cã t¸c dông (b¶ng 7). B¶ng 8. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc xö lý h¹t ®Õn sù ph¸t triÓn cña mét sè lo i nÊm v tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t l¹c Fusarium spp Penicillium spp. Aspergillus niger Aspergillus flavus C«ng thøc Tû lÖ n¶y TLB HLT TLB HLT TLB HLT TLB HLT xö lý mÇm (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) d a f a d c b d 68,25a 1 86,50 0,00 100,00 0,00 100,00 1,50 78,57 10,00 68,50b 5,50b 88,66c 6,00b 89,28b 0,00a 78,57b 0,00a 100e 2 80,00c 8,50c 82,47d 6,50b 88,39b 5,00d 28,57a 2,00b 93,65c 3 80,00c 1,00a 97,94e 1,00a 98,21c 1,00b 85,71c 0,00a 100e 4 65,50a 14,00d 71,13b 15,50c 72,32a 1,00b 85,71c 7,50c 76,19b 5 71,00b 48,50f 56,00d 7,00e 31,50e §C - - - - LSD 5 % 2,56 1,572 1,471 0,34 0,507 LSD 1% 3,49 2,140 2,002 0,463 0,691 TLB (%) – Tû lÖ h¹t nhiÔm bÖnh (%) C«ng thøc 3: §ång Oxyclorua 30 WP (7 g/1 kg h¹t) HLT (%) – HiÖu lùc thuèc (%) C«ng thøc 4: Rovral 50 WP (3 g/1 kg h¹t) C«ng thøc 1: Carbendazim 50 WP (1 g/1 kg h¹t) C«ng thøc 5: Topsin M 70 WP (2 g/1 kg h¹t C«ng thøc 2: Dithane M-45 80WP (3 g/1 kg h¹t) §C: §èi chøng (thÊm h¹t trong n−íc cÊt)) v cho tû lÖ n¶y mÇm cao nhÊt, tiÕp ®Õn l KÕt qu¶ b¶ng 8 cho thÊy thuèc thuèc Rovral 50WP liÒu l−îng 3g/1kg h¹t. Carbendazime 50WP liÒu l−îng 1g/1kg h¹t cã Thuèc Dithane M45 80WP (3g/1kg h¹t) tuy cã hiÖu lùc øc chÕ c¸c lo i nÊm Aspergillus niger, hiÖu lùc trõ nÊm trªn h¹t kh¸ tèt song cã ¶nh Aspergillus flavus, v Fusarium spp tèt nhÊt h−ëng ®Õn tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t gièng l¹c.
B¶ng 9. ¶nh h−ëng cña dÞch chiÕt (tái v h nh) xö lý h¹t ®Ëu t−¬ng ®Õn mét sè lo i nÊm trªn h¹t C«ng thøc Tû lÖ h¹t nhiÔm nÊm (%) thÝ nghiÖm 5% 10% 15% §èi chøng Tái H nh Tái H nh Tái H nh Lo i nÊm a b bc c 0,00c 7,30 3,26b 2,59b 2,59 0,89 0,89 Fusarium semitectum 5,29a 2,59 a 1,30b 0,22b 0,00b 0,00b 0,00b Fusarium solani a b a c b d 3,26c 22,62 14,59 21,98 5,29 6,64 2,59 Aspergillus flavus a ab a ab a b 0,45 a 4,62 1,30 1,68 0.89 1,79 0,00 Aspergillus niger 5,89 a 3,10ab 3,26ab 2,00b 1,30bc 0,22c 0,00c Colletotrichum truncatum a a ab b ab c 0,00b 3,83 2,59 1,30 0,22 0,89 0,26 Macrophomira phaseolina 2,59 a 0,89ab 0,22ab 0,00b 0,26ab 0,00b 0,00b Cladosporium sp kh«ng xö lý). ë nång ®é dÞch chiÕt (tái, h nh) KÕt qu¶ b¶ng 9 cho thÊy khi t¨ng nång ®é 10 – 15% cã t¸c dông øc chÕ cao sù ph¸t triÓn dÞch chiÕt (tái, h nh) tõ 5% lªn 15% cã t¸c cña c¸c lo i nÊm Fusarium solani, Aspergillus dông tèt h¬n gi¶m nguån nÊm bÖnh trªn h¹t niger, Cladosporium sp. gièng ®Ëu t−¬ng (so víi c«ng thøc ®èi chøng B¶ng 10. HiÖu qu¶ cña mét sè ph−¬ng ph¸p xö lý nÊm ®èi kh¸ng T.V trõ nÊm h¹i c©y ®Ëu t−¬ng trªn ®ång ruéng CT1 CT2 CT3 CT4 Ra Ra Ra Ra Ch tiªu theo dâi C©y Qu¶ C©y Qu¶ C©y Qu¶ Cay Qu¶ hoa hoa hoa hoa con ch¾c con ch¾c con ch¾c con ch¾c ré ré ré ré ChiÒu cao c©y (cm) 16,4 38,4 44,6 18,2 41,2 46,8 17,8 45,8 50,8 18,0 43,4 48,8 Sè c nh cÊp 1 3,2 3,4 2,8 3,4 3,4 3,6 3,2 3,6 Sè l¸ thËt 2,8 9,4 11,4 3,4 9,8 12,2 3,2 9,6 12,0 3,4 9,2 12,2 Sè nèt sÇn 23,4 54,6 20,2 49,4 21,6 50,2 22,8 51,4 TLB hÐo do nÊm (%) 9,33 2,33 2,67 3,33 N¨ng suÊt (kg/s o) 71,73 76,86 75,51 74,07 CT1: §/c (kh«ng xö lý nÊm T.V ); CT2: Xö lý nÊm T.V v o ®Êt ( trén ) tr−íc khi trång 7 ng y ( 30g/10m2) CT3: Xö lý h¹t gièng b»ng nÊm T.V ( 30g/kg h¹t ); CT4: T−íi dung dÞch T.V v o gèc sau khi trång 7 ng y ( 30g/lÇn/«) L−îng b o tö chÕ phÈm T.V = 2,02x 109 b o tö/gam c¬ chÊt. 4. KÕt luËn B¶ng 11 còng cho thÊy kÕt qu¶ t−¬ng tù b¶ng 10, ®èi víi nÊm Aspergillus niger Nguyªn nh©n g©y bÖnh h¹i trªn h¹t gièng ph−¬ng ph¸p t−íi chÕ phÈm sinh häc lóa mét sè tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam rÊt phong Trichoderma viride v o gèc c©y l¹c tr−íc nÊm phó bao gåm 23 lo i nÊm v vi khuÈn thuéc 6 g©y bÖnh Aspergillus niger 3 ng y cho hiÖu líp, 8 bé v 10 hä, trong ®ã cã 18 lo i nÊm lùc cao nhÊt trong viÖc phßng chèng nÊm g©y (chiÕm tû lÖ 78,3%) v 5 lo i vi khuÈn bÖnh h¹i l¹c ë ®iÒu kiÖn nh l−íi. Nh− vËy sö (chiÕm tû lÖ 21,7%). C¸c lo i nÊm thuéc 4 bé dông nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride l : Hyphales, Agnomycetales, Mucorales, kh«ng nh÷ng cã t¸c dông øc chÕ nguån nÊm g©y bÖnh trªn h¹t gièng m cßn h¹n chÕ Ustilaginales, trong ®ã bé Hyphales cã sè l−îng nguån nÊm bÖnh trong ®Êt trªn ®ång ruéng. lo i nhiÒu nhÊt gåm 14 lo i nÊm kh¸c nhau. C¸c
lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau cña chóng t«i cho lo i vi khuÈn thuéc 4 bé l Pseudomonales, thÊy ph−¬ng ph¸p xö lý h¹t b»ng ho¸ häc (c¸c Burkholderiales, Enterobacteriales v thuèc trõ nÊm), dïng c¸c chÕ phÈm sinh häc Xanthomonadales trong ®ã lo i Pantoea (vi sinh vËt ®èi kh¸ng Trichoderma spp.) v agglomerans l lo i vi khuÈn h¹i lóa trong dÞch chiÕt thùc vËt (h nh, tái) ®Òu cã hiÖu qu¶ nh÷ng n¨m gÇn ®©y. cao phßng trõ c¸c lo i nÊm bÖnh trªn h¹t so Th nh phÇn nÊm h¹i h¹t ng« cã 12 lo i víi ®èi chøng (kh«ng xö lý). C¸c ph−¬ng ph¸p thuéc 3 bé. Trong ®ã bé Hyphales cã 10 lo i. xø lý h¹t gièng trªn l biÖn ph¸p tÝch cùc gãp §Æc biÖt 2 lo i nÊm Arpergillus flavus v A. phÇn l m gi¶m viÖc sö dông thuèc ho¸ häc trõ niger thuéc bé Hyphales cã møc ®é nhiÔm bÖnh trªn h¹t rÊt cao. Mét sè lo i nÊm kh¸c bÖnh trªn ®ång ruéng. còng g©y h¹i phæ biÕn trªn h¹t ng« l Fusarium moniliforme, Bipolaris turcicum, v T i liÖu tham kh¶o Penicillium sp. NguyÔn V¨n TuÊt (1997). Ph−¬ng ph¸p chÈn Th nh phÇn nÊm trªn h¹t ®Ëu t−¬ng cã 20 ®o¸n, gi¸m ®Þnh nÊm v vi khuÈn g©y lo i thuéc 6 bé v 7 hä kh¸c nhau. C¸c lo i bÖnh h¹i c©y trång, NXB N«ng nghiÖp, nÊm Aspergillus flavus, A. niger, Fusarium H Néi. semitectum, Colletotrichum truncatum, CABI (2000). Crop Protection Compedium, Fusarium solani, Macrophomina phaseolina, CAB International. Cladosporium sp. Cã møc ®é nhiÔm bÖnh phæ biÕn trªn h¹t. Bradbury, J.F. (1996). Guide to plant pathogenic bacteria, CAB International Trªn h¹t gièng l¹c cã 17 lo i nÊm v 1 mycologycal Institute. lo i vi khuÈn thuéc 6 bé. Mét sè lo i nÊm chñ yÕu l Aspergillus niger, A.flavus v Fusarium Ellis, M.B. (1993). Dematicius hyphomycetes oxysporum, Penicillium sp. Trªn h¹t gièng - International mycological institute. mét sè rau v c©y thùc phÈm cã 10 lo i nÊm Mathur, S.B and Olga Kongsdal, (2000). v mét lo i vi khuÈn. Trong ®ã c¸c lo i nÊm Common Laboratory Seed Health g©y h¹i phæ biÕn l Fusarium oxysporum, testing methors for Detecting Fungi, Fusarium moniliforme, Asperillus flavus, DGISP Copenhagen Denmark. Botryodiplodia theobrome, Penicillium v mét lo i vi khuÈn l Erwinia carotovora. Lo i nÊm Mew, T.V. Misra, J.K. (1994). A manual of Gonatobotrys sp l lo i nÊm míi ®−îc ph¸t rice seed health testing, Internationl rice hiÖn ®ang nghiªn cøu x¸c ®Þnh. research institute, Banos, Laguna, Philippine, 25 - 61, p.75- 99. KÕt qu¶ kh¶o s¸t mét sè biÖn ph¸p xö lý h¹t gièng ®Ó phßng trõ bÖnh trªn h¹t gièng Ou S.H. (1985). Rice diseases, CAB, Kew.