Báo cáo tổng kết đề tà cấp bộ: Chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp TP. Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

Chia sẻ: Minh Nguyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:151

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp và của thành phố Hồ Chí Minh từ 2000-2006; đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp thành phố phát triển đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo tổng kết đề tà cấp bộ: Chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp TP. Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

häc viÖn chÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp TP.Hå ChÝ minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Chñ nhiÖm ®Ò tµi: trÇn minh t©m 6764 28/03/2008 hµ néi - 2007
LêI Më §ÇU 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ khoa häc, c«ng nghÖ cña khu vùc Nam bé vµ cña c¶ n−íc. Sù ph¸t triÓn cña Thµnh phè kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña vïng, mµ cßn t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña c¶ n−íc. Trong thêi gian qua, kinh tÕ Thµnh phè ®· cã sù t¨ng tr−ëng kh¸ cao, thêi kú 1996-2000 tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 10,2%/n¨m, t¨ng gÇn 1,5 lÇn so víi møc t¨ng b×nh qu©n cña c¶ n−íc. Thêi kú 2001-2005, tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP t¨ng b×nh qu©n 11%/n¨m, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t 2000 USD/n¨m, møc ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc chiÕm 1/3 tæng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc. Trong ®ã ngµnh c«ng nghiÖp lu«n cã tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt, b×nh qu©n ®¹t 13,2% trong giai ®o¹n 1996-2000 vµ 12,37% giai ®o¹n 2001-2003, ®ång thêi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm tû träng ngµy cµng lín, tõ 40,1% n¨m 1996 ®· t¨ng lªn 47,9% n¨m 2003 vµ n¨m 2006 chiÕm 47,7%, còng chÝnh ngµnh c«ng nghiÖp lµ ngµnh ®ãng gãp lín vµo sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Thµnh phè gãp phÇn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c tØnh trong khu vùc vµ c¶ n−íc. Víi ®µ t¨ng tr−ëng trªn, c¬ cÊu kinh tÕ Thµnh phè b−íc ®Çu ®· cã sù chuyÓn dÞch ®óng h−íng, thÓ hiÖn ®−îc vai trß ®Çu tµu cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam vµ lµ trung t©m c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc. Tuy nhiªn, sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ Thµnh phè thêi gian qua lµ ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng hiÖn cã, sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp cßn cã nh÷ng yÕu tè ch−a bÒn v÷ng, tèc ®é t¨ng tr−ëng chËm, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng, hµm l−îng chÊt x¸m Ýt, g©y « nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i 1
cßn nhiÒu, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän nh−: c¬ khÝ chÝnh x¸c, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ phÇn mÒm, n¨ng lùc c¹nh tranh ch−a cao, ch−a thËt sù trë thµnh nh÷ng lÜnh vùc chi phèi t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña Thµnh phè vµ cña c¶ khu vùc. §ång thêi, xu h−íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ khu vùc ho¸ kinh tÕ ngµy cµng diÔn ra s©u réng vµ m¹nh mÏ h¬n, n−íc ta ngµy cµng héi nhËp tÝch cùc vµ ®· trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), ®iÒu ®ã mét mÆt t¹o cho ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nh−ng mÆt kh¸c qu¸ tr×nh ®ã còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t tr−íc sù c¹nh tranh th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t− cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín vµo c¸c tØnh: §ång Nai, B×nh D−¬ng, T©y Ninh…V× thÕ, trong thêi gian tíi ngµnh c«ng nghiÖpThµnh phè cÇn ®−îc nghiªn cøu, ph©n tÝch kü nh÷ng nguyªn nh©n t¸c ®éng, h−íng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh chñ lùc, s¶n phÈm chñ lùc …qua ®ã thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong néi bé ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè theo h−íng hîp lý, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña Thµnh phè trong thêi gian tíi. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn t¸c gi¶ chän néi dung “chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ” lµm néi dung nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp bé. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi Cho ®Õn nay, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè nãi riªng ®· cã mét sè tµi liÖu, c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nh−: + Nh÷ng tµi liÖu mang tÝnh ®Þnh h−íng chung cã - Bé ChÝnh trÞ (1982), NghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh, sè 01-NQ/TW ngµy 14/09/1982. - Bé ChÝnh trÞ (2002), NQ sè 20/NQ/TW, ngµy 18/11/2002, NghÞ quyÕt vÒ ph−¬ng h−íng vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2020. 2
- Thµnh uû thµnh phè Hå ChÝ Minh (2000), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn thø VII. - Thµnh uû thµnh phè Hå ChÝ Minh (2005), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn thø VIII. - ñy ban nh©n d©n thµnh phè Hå ChÝ Minh (1996), b¸o c¸o tæng hîp, quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2020. - §©y lµ nh÷ng tµi liÖu quan träng ®Ò cËp ®Õn vÞ trÝ, vai trß cña Thµnh phè ®èi víi sù ph¸t triÓn cña vïng vµ cña c¶ n−íc. Ngoµi ra ®©y cßn lµ nh÷ng ®Þnh h−íng quan träng lµm kÕt cÊu cho viÖc x¸c lËp c¬ cÊu kinh tÕ cña thµnh phè trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. + C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung ë ViÖt Nam. - Ng« §×nh Giao (1994), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. - §ç Hoµi Nam (1996), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm, mòi nhän ë ViÖt Nam, nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi. - ViÖn kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh, h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh, nhµ xuÊt b¶n TrÎ thµnh phè Hå ChÝ Minh. C¸c c«ng tr×nh nµy chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn kÕt cÊu lý luËn chung vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. §ång thêi còng cã c«ng tr×nh nghiªn cøu riªng vÒ h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn ë Thµnh phè. ®©y lµ nh÷ng tµi liÖu quan träng mµ t¸c gi¶ cã thÓ kÕ thõa trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cña m×nh. 3
+ C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. - Lª Du Phong, NguyÔn Thµnh §é (1999), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. - Hoµng ThÞ Thanh Nh©n (2003), ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ë Hµn Quèc, Malaysia vµ Th¸i Lan, trung t©m khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n quèc gia, Hµ Néi. C¸c c«ng tr×nh chñ yÕu nµy b−íc ®Çu ®Ò cËp sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nµy ch−a ®Ò cËp nhiÒu ®Õn nh÷ng t¸c ®éng tõ qu¸ tr×nh héi nhËp vµ khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi ®Õn c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt lµ ngµnh c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay. + C¸c c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. - TrÇn V¨n Nh−ng ( 2001), Xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh, giai ®o¹n 1996-2001. - Tr−¬ng ThÞ Minh S©m (2001), VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. …… Trong ®ã c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xu h−íng chuyÓn dÞch ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè giai ®o¹n 1996 -2001. MÆc dï nh÷ng néi dung nµy cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång víi néi dung ®Ò tµi mµ t¸c gi¶ chän lµm ®Ò tµi nghiªn cøu, tuy nhiªn, ®iÓm kh¸c biÖt cña ®Ò tµi 4
mµ t¸c gi¶ chän nghiªn cøu so víi c¸c ®Ò tµi trªn lµ tËp trung ®i s©u vµo nghiªn cøu sù chuyÓn dÞch néi bé ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh giai ®o¹n 2000-2006 vµ nh÷ng t¸c ®éng tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖpThµnh phè. V× thÕ, c¸c néi dung cña c¸c t¸c gi¶ trªn chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o mµ th«i, ®ång thêi mét sè néi dung nghiªn cøu cña c¸c c«ng tr×nh trªn hiÖn nay kh«ng cßn phï hîp víi thùc tiÓn. 3. Môc tiªu nghiªn cøu ®Ò tµi - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp vµ cña thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ 2000- 2006. - §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè ph¸t triÓn ®Õn 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn 2020. 4. §èi t−îng, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi - §èi t−îng nghiªn cøu: c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp - Ph¹m vi nghiªn cøu: ë thµnh phè Hå ChÝ Minh giai ®o¹n tõ 2000-2006 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi dùa trªn kÕt cÊu ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn kÕt hîp ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, thèng kª, x· héi häc, ®Ó l−îng ho¸ néi dung nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ cã kÕt hîp ph−¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó ph©n tÝch néi dung ®Ò tµi. §ång thêi vËn dông quan ®iÓm, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ó x©y dùng kÕt cÊu lý luËn cho c¸c néi dung nghiªn cøu. 6. ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi Lµm rá tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã cã c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc nghiªn cøu sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè sÏ lµ kÕt cÊu gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý cã thªm luËn cø khoa häc trong viÖc ®Ò ra ph−¬ng h−íng, môc tiªu, gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng 5
nghiÖp Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2010, ®ång thêi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ lµm tµi liÖu cho viÖc nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ nh÷ng ng−êi quan t©m ®Õn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 7. Bè côc cña ®Ò tµi §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra, ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu gåm: 3 ch−¬ng, 8 tiÕt. Ch−¬ng 1: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa. Ch−¬ng 2:Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè Hå ChÝ Minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ giai ®o¹n 2000- 2006 Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn 2020. 6
Ch−¬ng 1 chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa 1.1. NhËn thøc chung vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, ®Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh c«ng nghiÖp. 1.1.1. Kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ 1.1.1.1. C¬ cÊu kinh tÕ `C¬ cÊu ( hay cÊu tróc – structure): ®−îc dïng ®Ó chØ râ c¸ch tæ chøc, cÊu t¹o, sù ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè t¹o nªn mét h×nh thÓ, mét vËt, mét bé phËn sau nµy kh¸i niÖm c¬ cÊu ®−îc sö dông réng r·i trong nhiÒu ngµnh khoa häc, trong ®ã cã c¸c ngµnh kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu kinh tÕ ( theo Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam): lµ tæng thÓ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, bé phËn kinh tÕ cã quan hÖ h÷u c¬ t−¬ng ®èi æn ®Þnh hîp thµnh. Theo M¸c, c¬ cÊu kinh tÕ cña x· héi lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l−îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi ®ã. Nh− vËy, c¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng t−¬ng ®èi æn ®Þnh gi÷a c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. XÐt vÒ mÆt chÊt, th× c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¸c quan hÖ vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt; cßn xÐt vÒ l−îng, ®ã lµ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ cã ý nghÜa thiÕt thùc trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®a d¹ng, n¨ng ®éng, ph¸t huy lîi thÕ tiÒm n¨ng vÒ nguån nh©n lùc, vËt lùc, tµi lùc. C¬ cÊu kinh tÕ th−êng ®−îc nghiªn cøu ph©n tÝch d−íi c¸c gãc ®é kh¸c nhau nh−: c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l·nh thæ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, ®©y lµ ba bé phËn hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ cã quan hÖ chÆt chÏ 7
víi nhau, trong ®ã c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ chñ yÕu trong c¬ cÊu kinh tÕ cña mäi quèc gia. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ tæ hîp c¸c nhãm ngµnh hîp thµnh c¸c t−¬ng quan tû lÖ, biÓu hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nhãm ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu ngµnh ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Theo quyÕt ®Þnh sè 10/2007 Q§-TTg cña Thñ t−íng chÝnh phñ ngµy 23.01.2007 vÒ ban hµnh hÖ thèng ngµnh kinh tÕ ë ViÖt Nam, th× hiÖn nay c¸c ngµnh ë ViÖt Nam ®−îc ph©n ra: 21 ngµnh cÊp 1, 88 ngµnh cÊp 2, 242 ngµnh cÊp 3, 437 ngµnh cÊp 4 vµ 642 ngµnh cÊp 5. Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ng−êi ta th−êng ph©n ra ba nhãm ngµnh chñ yÕu lµ: - Nhãm ngµnh khai th¸c tµi nguyªn: bao gåm, n«ng, l©m, ng− nghiÖp, khai th¸c quÆng má kho¸ng s¶n (khu vùc I) - Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp: bao gåm c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (khu vùc II) - Nhãm ngµnh dÞch vô: bao gåm th−¬ng m¹i, dÞch vô, b−u chÝnh viÔn th«ng (khu vùc III). C¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l·nh thæ lµ sù ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh chuyªn m«n ho¸ kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng, nh»m ®Ó chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ- x· héi. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ g¾n víi chÕ ®é së h÷u nhÊt ®inh vÒ t− liÖu s¶n xuÊt ®Ó h×nh thµnh nªn c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Tuú theo ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cã thµnh phÇn kinh tÕ chiÕm ®Þa vÞ chi phèi hay chñ ®¹o vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng tån t¹i. 1.1.1.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét hÖ thèng ®éng, nã lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú theo ®µ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. §ã lµ sù thay ®æi vÒ sè 8
l−îng cña c¸c ngµnh hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn. Do ®ã, nãi vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ nãi ®Õn sù chuyÓn dÞch c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña c¬ cÊu kinh tÕ, lµ sù thay ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c cho phï hîp víi m«i tr−êng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸c yÕu tè bªn trong cña cÊu tróc vµ mèi quan hÖ cña c¸c yÕu tè hîp thµnh nÒn kinh tÕ theo mét chñ ®Ých vµ ph−¬ng h−íng x¸c ®Þnh. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÞ trÝ mµ lµ sù biÕn ®æi to lín c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng trong néi bé c¬ cÊu, ®ång thêi sù chuyÓn dÞch nµy ph¶i dùa trªn kÕt cÊu cña c¬ cÊu hiÖn cã, ®ã lµ sù c¶i t¹o c¬ cÊu cò l¹c hËu, kh«ng phï hîp, ®Ó x©y dùng c¬ cÊu míi tiªn tiÕn. sù chuyÓn dÞch nµy thÓ hiÖn quan ®iÓm vËn ®éng biÖn chøng, tõ sù biÕn ®æi sè l−îng ®Õn mét lóc nµo ®ã t¹o thµnh chuyÓn ho¸ vÒ chÊt l−îng. HiÖn nay c¸c n−íc trªn thÕ giíi nhÊt lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu quan t©m ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cña n−íc m×nh th«ng qua viÖc thu hót ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi, tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ, øng dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, t¨ng c−êng t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr−êng nh»m chñ ®éng thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu ®Ò ra, sím rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Ó theo kÞp c¸c n−íc c«ng nghiÖp ®i tr−íc. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn nay ë n−íc ta ®−îc thùc hiÖn theo h−íng gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong tæng s¶n phÈm nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1.1.2. Kh¸i niÖm c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp 1.1..2.1. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp 9
C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ ngµnh s¶n xuÊt ra t− liÖu s¶n xuÊt vµ t− liÖu tiªu dïng mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nã kh«ng bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu vµo thêi tiÕt, ®Êt ®ai; lµ ngµnh t¹o ra sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, nhÊt lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng gãp phÇn vµo viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. C«ng nghiÖp ®−îc ph©n chia thµnh ba ngµnh chÝnh gåm: c«ng nghiÖp khai th¸c, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®iÖn n−íc, trong ®ã: C«ng nghiÖp khai th¸c nh»m khai th¸c nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó t¹o nguyªn liÖu cho c¸c nhµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. C«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ngµnh sö dông c¸c nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm phôc vô cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong ®ã cã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra t− liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ cña mét n−íc. C«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña mét n−íc. C«ng nghiÖp ®iÖn n−íc lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi. Tõ sù ph©n tÝch ë trªn cho thÊy, c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµ tæng thÓ c¸c bé phËn s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh hîp thµnh ngµnh c«ng nghiÖp vµ sù t−¬ng quan tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong ngµnh c«ng nghiÖp. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, chÕ biÕn, s¶n xuÊt ®iÖn n−íc trong tæng thÓ ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tû träng cña mçi ngµnh s¶n xuÊt trong tæng s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp t¹o ra. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc h×nh thµnh tõ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, tõ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt lÇn thø nhÊt ®Õn lÇn thø hai vµ hiÖn nay lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü 10
thuËt lÇn thø ba trªn thÕ giíi. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, trong ®ã yÕu tè Nhµ n−íc ®Ò ra môc tiªu lùa chän quy m« ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß hÕt søc quan träng, nã gãp phÇn thóc ®Èy viÖc x©y dùng c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp mét c¸ch tèi −u, nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc. 1.1.2.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ qu¸ tr×nh thay ®æi vÒ sè l−îng hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong ngµnh c«ng nghiÖp, ®ã lµ sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp tõ chæ cò kü, l¹c hËu hoÆc ch−a phï hîp sang mét c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµ hoµn thiÖn h¬n, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc.. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ t¨ng tû träng ngµnh s¶n xuÊt cã thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, øng dông nhiÒu thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, ®ång thêi gi¶m dÇn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt sö dông nhiÒu lao ®éng, hoÆc nh÷ng ngµnh cã c«ng nghÖ l¹c hËu, g©y « nhiÔm m«i tr−êng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ chÝnh lµ ph¶i biÕt khai th¸c thÕ m¹nh cña tõng ngµnh s¶n xuÊt trong néi bé ngµnh c«ng nghiÖp, biÕt −u tiªn tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm, mòi nhän, ®ång thêi ph¶i biÕt kÕt hîp tèi −u quy m« s¶n xuÊt víi kü thuËt c«ng nghÖ vµ chuyªn m«n ho¸ hîp lý trong tõng ngµnh s¶n xuÊt. §iÒu nµy còng cã ý nghÜa lµm t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ cña ngµnh c«ng nghiÖp, trong ®ã cÇn −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn b»ng c¸ch øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i víi sù ph¸t triÓn c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ngoµi ra cßn ph¶i biÕt kÕt hîp sö dông c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, biÕt ®i t¾t ®ãn ®Çu, ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¹o nªn 11
nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän theo kÞp tr×nh ®é khoa häc-c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÕ giíi. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ ®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i dùa trªn kÕt cÊu ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, bèi c¶nh quèc tÕ, møc ®é më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng nh− môc tiªu, chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc mµ x¸c ®Þnh xu h−íng vËn ®éng, ®Þnh h−íng sù chuyÓn dÞch, b−íc ®i, gi·i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp mét c¸ch phï hîp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc xem lµ néi dung c¬ b¶n, quan träng hµng ®Çu, lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn l−îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. 1.1.3. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp C«ng nghiÖp lµ mét tËp hîp c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh, th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®Ó t¹o ra s¶n phÈm Mét lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp bao gåm hai giai ®o¹n. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th−êng ®−îc chia thµnh hai giai ®o¹n: giai ®o¹n t¸c ®éng vµo ®èi t−îng lao ®éng lµ m«i tr−êng tù nhiªn ®Ó t¹o ra nguyªn liÖu (khai th¸c than, dÇu má, quÆng kim lo¹i, khai th¸c gç…) vµ giai ®o¹n chÕ biÕn c¸c nguyªn liÖu ®ã thµnh t− liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng (s¶n xuÊt m¸y mãc, chÕ biÕn gç, chÕ biÕn thùc phÈm…). Trong mçi giai ®o¹n l¹i bao gåm nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt phøc t¹p nh−ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. V× thÕ ®Ó ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ ngµnh c«ng nghiÖp cÇn cã chiÕn l−îc quy ho¹ch ph¸t triÓn theo vïng, theo côm, ®ång thêi ph¶i chó träng ®Õ viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phô trî cho c¸c ngµnh quan träng, mòi nhän. Hai lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt tËp trung cao ®é Nh×n chung, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (trõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c kho¸ng s¶n, khai th¸c gç…) kh«ng ®ßi hái nh÷ng kh«ng gian réng lín. TÝnh chÊt tËp trung thÓ hiÖn râ ë viÖc tËp trung t− liÖu s¶n xuÊt, nh©n c«ng vµ s¶n phÈm. 12
Trªn mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh, cã thÓ x©y dùng nhiÒu xÝ nghiÖp, thu hót nhiÒu lao ®éng vµ t¹o ra mét khèi l−îng lín s¶n phÈm, gi¸ trÞ s¶n phÈm cao, møc ®ãng gãp vµo GDP chiÕm tû träng lín. V× thÕ xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo h−íng, t¨ng nhanh tû träng ngµnh c«ng nghiÖp trong tæng s¶n phÈm nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ xu h−íng phæ biÕn cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi tèc ®é nhanh vµ hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, trong ®ã ph¶i cã vèn vµ nguån nh©n lùc lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu. Ba lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp bao gåm nhiÒu ngµnh phøc t¹p, ®−îc ph©n c«ng tØ mØ vÒ cã sù phèi hîp chÆt chÏ ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng. C«ng nghiÖp lµ tËp hîp cña hÖ thèng nhiÒu ngµnh nh− khai th¸c (than, dÇu má…), ®iÖn lùc, luyÖn kim, chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt, thùc phÈm… C¸c ngµnh nµy kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Trong tõng ngµnh c«ng nghiÖp, quy tr×nh s¶n xuÊt còng hÕt søc chi tiÕt, chÆt chÏ. ChÝnh v× vËy c¸c h×nh thøc chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸, liªn hîp ho¸ cã vai trß ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. HiÖn nay cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ngµnh c«ng nghiÖp bao gåm: + Theo hµm l−îng nguån lùc sö dông trong chÕ t¹o s¶n phÈm, th× cã c«ng nghiÖp th©m dông lao ®éng, c«ng nghiÖp th©m dông vèn, c«ng nghiÖp cã hµm l−îng trÝ tuÖ cao… + Theo tr×nh ®é c«ng nghÖ c«ng nghiÖp sö dông, th× cã c«ng nghiÖp c«ng nghÖ thÊp, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ trung b×nh, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao. + Theo vÞ thÕ cña ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, bao gåm cã c«ng nghiÖp truyÒn thèng, c«ng nghiÖp phô trî, c«ng nghiÖp chiÕn l−îc, c«ng nghiÖp mòi nhän. 13
Tuy nhiªn c¸ch chia c«ng nghiÖp thµnh 3 nhãm ngµnh bao gåm: c«ng nghiÖp khai th¸c, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp ®iÖn, khÝ, n−íc lµ phæ biÕn nhÊt, trong ®ã: C«ng nghiÖp khai th¸c lµ ngµnh c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, bao gåm c¸c nguån n¨ng l−îng (dÇu má, khÝ ®èt, than…), quÆng kim lo¹i (s¾t, thiÕc, b«xit), vµ vËt liÖu x©y dùng (®¸, c¸t, sái..). Ngµnh nµy cung cÊp c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. C«ng nghiÖp chÕ biÕn bao gåm c«ng nghiÖp chÕ t¹o c«ng cô s¶n xuÊt (chÕ t¹o m¸y, c¬ khÝ, kü thuËt ®iÖn vµ ®iÖn tö), c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt phÈm tiªu dïng (dÖt - may, chÕ biÕn thùc phÈm, ®å uèng, chÕ biÕn gç, giÊy, chÕ biÕn thñy tinh, sµnh sø) vµ ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®èi t−îng lao ®éng (hãa chÊt, hãa dÇu, luyÖn kim vµ vËt liÖu x©y dùng). C«ng nghiÖp ®iÖn- khÝ- n−íc, bao gåm c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi c¸c nguån ®iÖn ( thñy ®iÖn vµ nhiÖt ®iÖn), ga, khÝ ®èt vµ n−íc. Tõ ph©n lo¹i trªn cho thÊy, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o c«ng cô s¶n xuÊt lµ ngµnh cã vai trß quan träng hµng ®Çu trong hÖ thèng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bëi v× nã lµ ngµnh cung cÊp t− liÖu s¶n xuÊt vµ trang bÞ kÕt cÊu vËt chÊt cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kh¸c, yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ. 1.2. Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ mét sè kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÑp cña c¸c n−íc mµ ViÖt Nam còng nh− Thµnh phè Hå ChÝ Minh cÇn quan t©m 1.2.1 VÞ trÝ, vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ®−îc quan niÖm lµ lµ ngµnh chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ, vai trß nµy ®−îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: 14
Thø nhÊt, C«ng nghiÖp t¨ng tr−ëng nhanh vµ lµm gia t¨ng nhanh thu nhËp quèc d©n. N¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc c«ng nghiÖp cao h¬n h¼n c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, mµ n¨ng suÊt lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó n©ng cao thu nhËp, thóc ®Èy nhanh t¨ng tr−ëng c«ng nghiÖp vµ ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo thu nhËp cña quèc gia. C«ng nghiÖp cã vai trß quan träng nµy lµ do th−êng xuyªn ®æi míi vµ øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, h¬n n÷a, gi¸ c¶ s¶n phÈm c«ng nghiÖp th−êng æn ®Þnh vµ cao h¬n so víi c¸c s¶n phÈm kh¸c ë c¶ thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc. Theo nhiÒu tµi liÖu cho thÊy trong nh÷ng thËp niªn 60-80, hÇu hÕt c¸c n−íc khi GNP/ng−êi t¨ng h¬n 4 lÇn, th× tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GDP khu vùc c«ng nghiÖp lµ 6,8%, trong khi tèc ®é t¨ng cña GDP chØ 5,8%. ë ViÖt Nam, trong giai ®o¹n 1985-2004, GDP/ ng−êi t¨ng gÇn 2,5%, th× tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GDP khu vùc c«ng nghiÖp lµ 9,3%, trong khi tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m chØ lµ 6,7%. Thø hai, C«ng nghiÖp lµ ngµnh cung cÊp t− liÖu s¶n xuÊt vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt cho c¸c ngµnh kinh tÕ. C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt ra mét khèi l−îng cña c¶i vËt chÊt rÊt lín cho x· héi, cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. C«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng cung cÊp hÇu hÕt c¸c t− liÖu s¶n xuÊt, x©y dùng kÕt cÊu vËt chÊt, kü thuËt cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ mµ cßn t¹o ra c¸c s¶n phÈm tiªu dïng cã gi¸ trÞ, gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ n©ng cao tr×nh ®é v¨n minh cña toµn x· héi. §ång thêi, c«ng nghiÖp cßn cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c nh−, giao th«ng vËn t¶i, th−¬ng m¹i, dÞch vô vµ cñng cè an ninh quèc phßng. Kh«ng mét ngµnh kinh tÕ nµo l¹i kh«ng sö dông c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp. 15
Thø ba, C«ng nghiÖp thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh C«ng nghiÖp ph¸t triÓn t¹o thÞ tr−êng ®Çu vµo, ®Çu ra cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. ViÖc t¨ng thu nhËp cña d©n c− do sù ph¸t triÓn cñac«ng nghiÖp ®Ó më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp cßn trùc tiÕp tham gia chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp, n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng s¶n phÈm vµ më ra nh÷ng kh¶ n¨ng gia t¨ng tiªu thô c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÕ biÕn ë c¸c n−íc vµ xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cÇn thiÕt vµ theo ®ã n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nhê ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh vµ t¨ng chÊt l−îng, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng, sÏ cã t¸c dông thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lao ®éng d− thõa trong n«ng nghiÖp, qua ®ã gióp cho viÖc tæ chøc vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong n«ng th«n, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp cho ng−êi lao ®éng ë n«ng th«n. Thø t−, Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ con ®−êng tÝch lòy nhanh cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc Víi −u thÕ lµ ngµnh cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cao, viÖc t¨ng tr−ëng nhanh vµ hiÖu qu¶ trong c«ng nghiÖp sÏ gia t¨ng thuÕ, lµm t¨ng nguån thu cho Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, tÝch lòy cho c¸c doanh nghiÖp, t¨ng thu nhËp cña nh©n d©n, t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng tØ lÖ tiÕt kiÖm ®¸p øng cho nhu cÇu ®Çu t− cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng c¹nh tranh, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ®Êt n−íc. Qóa tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp còng lµ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn, ®µo t¹o, nh»m n©ng cao chÊt l−îng nguån lùc lao ®éng bao gåm ®éi ngò c«ng nh©n, ®éi ngò chuyªn gia khoa häc c«ng nghÖ, ®éi ngò c¸c nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý kinh doanh c«ng nghiÖp. 16
Thø n¨m, C«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x∙ héi C«ng nghiÖp hãa vµ ®« thÞ hãa lµ hai qu¸ tr×nh cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau.. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn sù ph©n bè l¹i d©n c− theo h−íng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ®em l¹i nh÷ng lîi Ých cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nhu cÇu ®êi sèng cña c«ng nh©n vµ gia ®×nh hä.V× vËy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tËp trung trªn mét ®Þa bµn sÏ tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ chi phÝ x· héi cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. 1.2.2 Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c n−íc D−íi sù t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa quèc tÕ hiÖn nay, viÖc mçi quèc gia ph¶i biÕt lùa chän cho m×nh con ®−êng ph¸t triÓn phï hîp lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Song viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh, c¹nh tranh theo h−íng chuyÓn dÇn c¸c ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh thÊp sang c¸c ngµnh cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao cÇn thiÕt ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ ®a d¹ng, trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän ph¶i ®−îc chó ý thÝch ®¸ng. Qu¸ tr×nh mét x· héi chuyÓn dÞch tõ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn kÕt cÊu n«ng nghiÖp sang mét nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n dùa vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®−îc gäi lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®ã lµ mét xu h−íng tÊt yÕu thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o cña ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hiÖn nay. Thùc tÕ ph¸t triÓn cña c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi cho thÊy, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ con ®−êng tÊt yÕu ®Ó chuyÓn mét n−íc tõ n«ng nghiÖp nghÌo nµn l¹c hËu sang mét nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, thu nhËp quèc d©n kh«ng ngõng t¨ng, ®êi sèng ng−êi d©n ngµy cµng n©ng lªn. §iÒu nµy ®−îc ph¶n ¸nh th«ng qua sù ph¸t triÓn ë mét sè n−íc sau ®©y: 17
Trung quèc: sau mét thêi kú thùc hiÖn chiÕn l−îc ®æi míi, më cöa, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng víi møc t¨ng GDP b×nh qu©n hµng n¨m tõ 10-11% ®· ®−a Trung Quèc tõ mét n−íc kÐm ph¸t triÓn trë thµnh mét trong 10 n−íc cã GDP lín nhÊt thÕ giíi, víi tæng s¶n l−îng kinh tÕ n¨m 2001 GDP ®¹t 1.158 tû USD, n¨m 2003 ®¹t 1.410 tû USD, ®øng hµng thø 6 trªn thÕ giíi. Theo dù ®o¸n, ®Õn n¨m 2020 Trung Quèc sÏ v−ît qua NhËt ®Ó v−ît lªn vÞ trÝ thø 2 vµ ®Õn n¨m 2040 sÏ v−ît qua Mü ®Ó v−ît lªn vÞ trÝ thø nhÊt trªn thÕ giíi. Cã ®−îc sù t¨ng tr−ëng thÇn kú ®ã lµ do Trung Quèc ®· thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, trong ®ã lÊy c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµm träng t©m, t¨ng dÇn tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp. N¨m 1978 tû lÖ cña 3 ngµnh lµ: n«ng nghiÖp:28,4%, c«ng nghiÖp: 48,6%, dÞch vô: 23%; th× ®Õn n¨m 2001, tû lÖ c¬ cÊu nµy lµ : 12,5%, 51,2%, 33,6%. N¨m 2002 tû lÖ nµy lµ: 14,5%, 51,7% vµ 33,8%. Trong c¬ cÊu néi bé ngµnh c«ng nghiÖp còng chuyÓn dÞch theo h−íng t¨ng tû träng cña mét sè ngµnh quan träng nh−: c«ng nghiÖp chÕ t¹o, c¬ khÝ, dÇu má, ®iÖn tö, chÕ t¹o « t«. Indonesia: tõ mét nÒn kinh tÕ yÕu kÐm Indonesia ®· trë thµnh mét n−íc ®« thÞ ho¸ nhanh, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ mµ träng t©m lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®óng h−íng, nÕu c¬ cÊu kinh tÕ cña kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1969-1974) chØ ®¹t tû lÖ: n«ng nghiÖp: 35%, c«ng nghiÖp:28%, dÞch vô: 37%, th× ®Õn n¨m 1987 tû lÖ nµy lµ: n«ng nghiÖp: 33,60, c«ng nghiÖp: 29,77, dÞch vô: 36,63%; n¨m 1990 lµ: n«ng nghiÖp: 30,66%, c«ng nghiÖp: 30,95%, dÞch vô: 38,39%; n¨m 1995 lµ: n«ng nghiÖp: 27,72%, c«ng nghiÖp: 39,63%, dÞch vô: 37,65%; n¨m 2000 lµ: n«ng nghiÖp: 20,15%, c«ng nghiÖp: 37,44%, dÞch vô: 42,41%; n¨m 2004 lµ: n«ng nghiÖp: 16,71%, c«ng nghiÖp: 40,79%, dÞch vô: 42,50%. Cã ®−îc thµnh tùu ®ã lµ do chÝnh phñ Indonesia ®· biÕt thóc ®Èy chuyÓn h−íng c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu 18
theo h−íng ®a d¹ng ngµnh nghÒ, trong ®ã dùa vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ dÞch vô, ®ång thêi tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghiÖp chÕ t¹o, c«ng nghÖ th«ng tin… , tõ c«ng nghÖ l¹c hËu sö dông nhiÒu lao ®éng sang ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Do ®ã, Indonesia ®−îc thÕ giíi ®¸nh gi¸ lµ n−íc cã tiÒm lùc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ®Çu cña khu vùc ASEAN, vµ ®−îc xÕp vµo hµng nh÷ng n−íc c«ng nghiÖp míi. Malaysia: tõ mét nÒn kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp trong thËp niªn 60 cña thÕ kü XX sang nÒn kinh tÕ h−íng ra xuÊt khÈu víi c¸c ngµnh chñ ®¹o lµ c«ng nghÖ cao, c¸c ngµnh th©m dông vèn vµ tri thøc. N¨m 1980 tû träng n«ng nghiÖp tõ 22% gi¶m xuèng cßn 18% n¨m 2000 vµ chØ cßn 14,77% n¨m 2004, trong khi ®ã tû träng c«ng nghiÖp ®· t¨ng tõ 38% lªn 42,09% vµ n¨m 2004 lµ 45,38%. Thùc tÕ cho thÊy, vµo nh÷ng n¨m 1990 nÒn kinh tÕ Malaysia ®· chuyÓn dÞch mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tõ nÒn c«ng nghiÖp dùa vµo c¸c ngµnh cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp sang ngµnh cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, nhÊt lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, bªn c¹nh ®ã Malaysia còng nhanh chãng chuyÓn ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, tËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm chñ lùc cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, linh kiÖn ®iÖn tö, s¶n phÈm ho¸ dÇu, qua ®ã ®· gãp phÇn ®−a tû träng hµng ho¸ chÕ t¹o xuÊt khÈu trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng tõ 12% n¨m 1970 lªn 79,6% n¨m 1990. N¨m 2004 gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Malaysia ®¹t 126,3 tû USD, n¨m 2005 ®¹t 141,1 tû USD (chñ yÕu lµ hµng hãa chÕ t¹o ®iÖn tö, nhùa vµ hãa chÊt, s¶n phÈm gç, s¾t thÐp, dÇu má). Hµn Quèc: Ngµy 15-08-1945 sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp, Hµn Quèc b−íc vµo thêi kú hËu chiÕn víi t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ Hµn Quèc ®· chó träng vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cÇn nhiÒu lao ®éng vµ ®Èy m¹nh hµng ho¸ xuÊt khÈu, thùc hiÖn c¶i c¸ch tiÒn tÖ, ¸p dông qu¶n lý kinh tÕ mét c¸ch linh ho¹t, kÕt hîp chÆt chÎ gi÷a khu vùc Nhµ 19