Báo cáo tổng kết đề tài: Nghiên cứu chọn tạo các loại giấm nấm ăn và nấm dược liệu quý ở Việt Nam

Chia sẻ: Việt Bio | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài: Chọn tạo một số loại giống nấm ăn và nấm dược liệu có năng suất, chất lượng cao có khả năng thích ứng với các điều kiện môi trường sinh thái khác nhau ở Việt Nam nhằm đa dạng hoá các giống nấm; cung cấp nguồn giống gốc có năng suất chất lượng ổn định phục vụ nhu cầu phát triển nấm hiện nay ở các địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo tổng kết đề tài: Nghiên cứu chọn tạo các loại giấm nấm ăn và nấm dược liệu quý ở Việt Nam

ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp Trung t©m C«ng nghÖ Sinh häc Thùc vËt ------------------------------ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu chän t¹o c¸c lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu quý ë ViÖt Nam (§Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc) - Thêi gian thùc hiÖn: 24 th¸ng tõ 9/2001 - 9/2003 - C¬ quan chñ qu¶n: Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n - C¬ quan chñ tr×: Trung t©m C«ng nghÖ Sinh häc Thùc vËt (ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp ) - §Þa chØ: §−êng Ph¹m V¨n §ång, Tõ Liªm, Hµ Néi - §iÖn tho¹i: (04)8364296 - 8386632 Fax: 7541159 - Email: ttcnshtv@netnam.vn Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2003
phÇn I: Më ®Çu I. §Æt vÊn ®Ò- C¬ së cña viÖc nghiªn cøu chän t¹o gièng nÊm: Ngµnh s¶n xuÊt nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi tõ hµng tr¨m n¨m nay. Do ®Æc tÝnh kh¸c biÖt víi giíi ®éng vËt vµ thùc vËt vÒ kh¶ n¨ng quang hîp, dinh d−ìng vµ sinh s¶n nªn nÊm ®−îc xÕp vµo mét giíi riªng gäi lµ giíi nÊm trong hÖ thèng ph©n lo¹i sinh giíi (Theo Alexopo lousand, 1979; Rhwhittaker) Giíi nÊm cã nhiÒu loµi theo −íc tÝnh cña c¸c nhµ khoa häc cã kho¶ng 600.000 loµi nÊm trong ®ã 45.000 loµi nÊm ®· ®−îc m« t¶ trong tù nhiªn (TrÞnh Tam KiÖt. 1981 ); trong ®ã kho¶ng 10% lµ c¸c loµi nÊm ¨n ®−îc vµ nÊm d−îc liÖu (4.500 loµi). Tuy nhiªn c¸c loµi nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu ®−îc nu«i trång nh©n t¹o chØ cã kho¶ng 100 loµi, trong ®ã cã 20 loµi ®−îc coi lµ quý hiÕm vµ ®−îc nu«i trång cã s¶n l−îng lín vµ phæ biÕn trªn thÕ giíi. §a sè c¸c loµi nÊm ¨n ®Òu sèng ho¹i sinh, mét sè rÊt Ýt sèng céng sinh hoÆc ký sinh. Giíi nÊm ®−îc coi lµ mét m¾t xÝch quan träng trong l−íi thøc ¨n cña hÖ sinh th¸i. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ nguån gèc, chñng lo¹i ph¸t sinh, sù h×nh thµnh loµi vµ tiÕn ho¸ cña nÊm cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu vµ lµm s¸ng tá. Nh−ng còng nh− c¸c loµi vËt nu«i, c©y trång kh¸c, c¸c gièng nÊm ®−îc nu«i trång nh©n t¹o hiÖn nay ®Òu cã nguån gèc tõ tù nhiªn. Trong qu¸ tr×nh thu thËp, nu«i trång vµ c¶i tiÕn canh t¸c, chän läc gièng ng−êi ta ®· t¹o ®−îc nh÷ng gièng nÊm thuÇn khiÕt, cã phÈm chÊt tèt cã n¨ng suÊt cao ®Ó s¶n xuÊt ®¹i trµ. LÞch sö nghÒ trång nÊm trªn thÕ giíi ®· ®−îc ghi nhËn nh− ë b¶ng 1: B¶ng 1: Nh÷ng ghi chÐp lÞch sö cña viÖc trång c¸c lo¹i nÊm kh¸c nhau (Chang vµ Miles 1987) Trång nÊm sím Ghi chÐp Loµi nÊm trång Nguån t¹i liÖu nhÊt vµo n¨m sím nhÊt Agaricus bisporus 1600 (SCN) 1650 Do Bonnefous afkins dÉn liÖu (1979) Auricularia auricula 600 659 Sofing (So Gung, 659) Flammulina velutipes 800Æ 900 Sau triÒu ®¹i Han O (618- 907) do L−u Tèng Bo dÉn liªu (1958) Lentinula edodes 1000- 11000 1313 Wang Chang (Theo Zhang-Shou Cheng 1981) Pleurotus ostreatus 1900 917 Falok (do Zadrazil dÉn) Pleurotus sajo-caju 1974 1974 Fandaik (1974) Tremella fuciformis 1800 1866 Hupei Fung-Hjienchil (do Chen Sze-Yue) Volvariella volvacea 1700 1822 Yuen-yeken 1822 Tõ viÖc trång nÊm ban ®Çu lîi dông c¸c hang ®¸ cho ®Õn nay sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p kü thuËt cao, cã kiÓm so¸t, nghÒ trång nÊm ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ lín m¹nh tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn nay. HiÖn nay cã kho¶ng 1
80 n−íc trªn thÕ giíi s¶n xuÊt nÊm ¨n, s¶n l−îng nÊm t−¬i ®¹t xÊp xØ 14 triÖu tÊn nÊm c¸c lo¹i/1 n¨m. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt nÊm ë c¸c n−íc, vÊn ®Ò c¶i tiÕn kü thuËt nu«i trång, vÊn ®Ò sö dông gièng nÊm thuÇn khiÕt, chän t¹o gièng lu«n lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Thùc tÕ ng−êi trång nÊm ë n−íc ta ®Òu kh¼ng ®Þnh: ph¶i cã gièng nÊm tèt (thuÇn chñng) ®−îc nh©n gièng vµ s¶n xuÊt ë nh÷ng c¬ së ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ, cã tÝn nhiÖm míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶. Trong s¶n xuÊt nghÒ trång nÊm ë n−íc ta ®−îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 1970, nguån gièng nÊm chñ yÕu ®−îc di nhËp tõ n−íc ngoµi vµo n−íc ta. §Æc biÖt lµ nh÷ng gièng nÊm chÞu l¹nh nh− NÊm mì (Agaricus sp); NÊm sß (Pleurotus sp). Chóng ta ®· cã nh÷ng thµnh tÝch vÒ c¶i tiÕn c«ng nghÖ nh©n gièng, c«ng nghÖ nu«i trång nÊm thóc ®Èy s¶n xuÊt nÊm ph¸t triÓn, n«ng d©n rÊt phÊn khëi. Mét yªu cÇu ®Æt ra tr−íc ®ßi hái cña thùc tÕ ph¸t triÓn ngµnh nÊm lµ chóng ta ph¶i ®Çu t− nghiªn cøu, chän t¹o gièng nÊm, cã tËp ®oµn gièng nÊm tèt ®¶m b¶o c¶ vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng ®Ó phôc vô kÞp thêi nhu cÇu s¶n xuÊt nÊm cña bµ con n«ng d©n c¸c ®Þa ph−¬ng trong toµn quèc. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Phã thñ t−íng chÝnh phñ NguyÔn C«ng T¹n trong c«ng v¨n ngµy 14 th¸ng 3 n¨m 2000, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n cïng víi Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ®· xÐt duyÖt vµ lùa chän ®Ò tµi: “Nghiªn cøu chän t¹o c¸c lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu quý ë ViÖt Nam ” giao cho Trung t©m C«ng nghÖ sinh häc thùc vËt- ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp thùc hiÖn tõ th¸ng 9/2001 ®Õn th¸ng 9/2003. §Ò tµi ®· ®−îc thùc hiÖn ®óng môc tiªu, ®¹t kÕt qu¶ tèt theo c¸c néi dung cña ®Ò tµi víi sù tham gia cña tËp thÓ trªn 25 c¸n bé nghiªn cøu cña Trung t©m vµ c¸c c¬ quan nghiªn cøu trong toµn quèc (1 gi¸o s− tiÕn sÜ, 2 tiÕn sÜ, 4 th¹c sÜ...) II/ T×nh h×nh nghiªn cøu vÒ chän t¹o gièng nÊm trªn thÕ giíi: Trªn thÕ giíi cã 80 n−íc ®ang trång nÊm víi kho¶ng 100 loµi nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu, trong ®ã 20 lo¹i ®−îc nu«i trång phæ biÕn vµ ®−îc coi lµ nÊm quý (Tµi liÖu: Nu«i trång nÊm ë Phóc KiÕn- Trung Quèc n¨m 2000). S¶n l−îng nÊm nu«i trång trªn thÕ giíi ®−îc xÕp theo thø tù: NÊm mì ( Agaricus bisporus; Agaricus bitorquis); NÊm h−¬ng (Lentinula edodes); NÊm r¬m (V.volvacea); NÊm sß ( Pleurotus spp); Méc nhÜ (A.auricula); NÊm kim ch©m (F.velutipes)... (Tµi liÖu cña FAO.1990). Ngay tõ khi míi tiÕn hµnh trång nÊm ng−êi s¶n xuÊt ®· quan t©m tíi vÊn ®Ò gièng nÊm. B¸o c¸o sím nhÊt vµ lÇn ®Çu tiªn ®Çy ®ñ nhÊt vÒ viÖc trång nÊm ë Ph¸p lµ s¸ch cña Touricforil (1707) «ng ta m« t¶ ph−¬ng ph¸p dïng ph©n ngùa chÕ biÕn råi cÊy vµo ®ã bµo tö lÊy tõ c©y nÊm tr−ëng thµnh. Tõ phÇn ph©n ngùa cã sîi nÊm ng−êi ta cã thÓ dïng ®Ó cÊy vµo nh÷ng l« ph©n ngùa míi. §©y chÝnh lµ ph−¬ng ph¸p chän gièng, nh©n gièng s¬ khai nhÊt (T.H. Qimio; S.T Chang vµ D.J.Royse: Kü thuËt trång nÊm ë vïng nhiÖt ®íi) còng t−¬ng tù nh− vËy ë c¸c n−íc Ch©u ¸ nh− Trung Quèc, Th¸i Lan ng−êi ta dïng c©y cã sîi nÊm h−¬ng, méc nhÜ xÕp chung víi c©y gç míi chÆt råi t−íi n−íc t¹o ra sù l©y nhiÔm sîi vµ ph¸t t¸n bµo tö nÊm gi÷a c¸c khóc gç. Khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn tõ ®Çu thÕ kû 20 vµ nhÊt lµ nh÷ng n¨m 1950 trë l¹i ®©y, ®Ó ®¸p øng cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¸c n−íc 2
trång nÊm ®· nghiªn cøu vµ ¸p dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p chän t¹o vµ nh©n gièng kh¸c nhau kÓ c¶ ë møc ®é ph©n tö. KÕt qu¶ t¹o ®−îc nhiÒu gièng nÊm míi, n©ng cao n¨ng suÊt, phÈm chÊt cña s¶n phÈm, t¹o ®−îc tÝnh chèng chÞu vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi cao cña gièng nÊm. TÊt c¶ c¸c nhµ trång nÊm, ®Òu ®· ¸p dông ph−¬ng ph¸p chän läc c¸ thÓ, chän läc toµn thÓ, ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m«, hÖ sîi ®Ó t¹o ra gièng nÊm thuÇn khiÕt. Tõ nguån gièng gèc c¸c nhµ trång nÊm NhËt B¶n th−êng nh©n gièng hÖ sîi trªn c¸c m«i tr−êng truyÒn thèng. VÝ dô: Gièng nÊm mì nh©n gièng trªn m«i tr−êng Compost trång nÊm mì ®· v« trïng. Gièng nÊm h−¬ng nh©n gièng trªn phoi gç hoÆc mïn c−a cña chÝnh lo¹i c©y gç trång nÊm h−¬ng ( The Biology and cultivation of Edible mushroom S.T chang and W.A.Hayes.1978). C¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt gièng nÊm Ch©u ¢u th−êng t¹o gièng thuÇn khiÕt tõ c¸c ®¬n bµo tö, chän dßng v« tÝnh, chän dßng h÷u tÝnh vµ nh©n gièng nÊm trªn c¸c m«i tr−êng kh¸c nhau nh− m«i tr−êng hçn hîp hoÆc m«i tr−êng h¹t ®¹i m¹ch, h¹t ®Ëu rÊt tiÖn lîi trong s¶n xuÊt vµ ®¹t n¨ng suÊt rÊt cao ( NÊm mì ®¹t 45%; NÊm sß: 120% so víi nguyªn liÖu kh«). ¸p dông c¸c kü thuËt c«ng nghÖ sinh häc tiªn tiÕn, b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc tù nhiªn vµ g©y ®ét biÕn nh©n t¹o ( chiÕu x¹ tia X hoÆc dïng ho¸ chÊt axit Nitreut) c¸c nhµ khoa häc §øc ®· t¹o ra gièng nÊm mì tr¾ng n¨ng suÊt cao, gièng nÊm sß kh«ng bµo tö ( ë §øc) gièng NÊm mì tr¾ng (ë §µi Loan). N¨m 1984 t¸c gi¶ Yoo vµ sö dông ph−¬ng ph¸p giao hoµ nguyªn sinh chÊt (protoplast fusion- dung hîp tÕ bµo trÇu) gi÷a loµi Pleurotus ostreatus víi loµi Pleurotus florida. N¨m 1990, Ogawa vµ céng sù ®· tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p dung hîp tÕ bµo trÇn gi÷a hai loµi kh¸c nhau lµ NÊm h−¬ng vµ NÊm sß thµnh c«ng. Trong nh÷ng n¨m 80, 90 b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p lai t¹o nhiÒu dßng, chän läc vµ nu«i cÊy ®¬n bµo tö, ®a bµo tö, dung hîp tÕ bµo trÇn, Trung Quèc ®· t¹o ®−îc mét sè chñng nÊm mì cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt nh−: qu¶ thÓ ch¾c, mäc ®Òu, dÔ thu h¸i, ch©n ng¾n thÝch hîp cho viÖc chÕ biÕn ®ãng hép. T¹o ra mét sè gièng nÊm sß vµng, sß tÝm, sß n©u .v.v... vµ c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p nu«i trång h¬n 20 loµi nÊm quý ( Fusion mushroom Jounal 2/1991) Ngoµi viÖc nghiªn cøu chän t¹o thµnh c«ng nh÷ng gièng nÊm ¨n cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt. HiÖn nay trªn thÕ giíi viÖc nghiªn cøu b¶o qu¶n, l−u gi÷ c¸c gièng tèt nh»m chèng tho¸i ho¸ vµ phôc vô th−êng xuyªn cho s¶n xuÊt lµ mét yªu cÇu lín vµ cÇn thiÕt. C¸c c¬ së trång nÊm th−êng xuyªn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n vµ l−u gi÷ gièng nÊm nh−: 1/ B¶o qu¶n gièng nÊm trong dÇu Sö dông dÇu farafin cã tû träng 0,83Æ 0,89 ®−îc v« trïng ë nhiÖt ®é 0 121 C trong 15’. Sau ®ã ®Ó nguéi kho¶ng 24 giê. T¸c gi¶ Ly vµ Chen (1981) ®· dïng ph−¬ng ph¸p nµy b¶o qu¶n c¸c lo¹i gièng nÊm mì, gièng nÊm h−¬ng, gièng nÊm sß vµ gièng nÊm r¬m thêi gian b¶o qu¶n tèt ®−îc 7 n¨m (Tµi liÖu Di truyÒn vµ chän gièng c¸c lo¹i nÊm ¨n. 1990) 3
2/ B¶o qu¶n gièng nÊm b»ng n−íc cÊt v« trïng: T¸c gi¶ Smith (1991) ®· dïng n−íc cÊt v« trïng ®Ó b¶o qu¶n gièng nÊm thêi gian 5Æ7 n¨m. 3/ B¶o qu¶n bµo tö gièng nÊm trong c¸t kh« 4/ B¶o qu¶n b»ng ph−¬ng ph¸p ®«ng kh« HÖ sîi cña c¸c lo¹i gièng nÊm ®−îc b¶o qu¶n trong c¸c ampul ë nhiÖt ®é 0 -196 C trong Nit¬ láng. RÊt nhiÒu c¬ së nghiªn cøu, s¶n xuÊt ®· ¸p dông ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n ®«ng l¹nh kh«, thêi gian b¶o qu¶n hµng vµi chôc n¨m nh−: Trung t©m B¶o qu¶n c¸c chñng vi sinh vËt Hoa Kú (ATCC); Trung t©m Nghiªn cøu vi sinh vËt Hoµng gia Anh (CMI) cã kh¶ n¨ng b¶o qu¶n c¸c chñng gièng nÊm tõ 20Æ 30 n¨m kh«ng bÞ tho¸i ho¸. III/ Nh÷ng nghiªn cøu chän t¹o vµ b¶o qu¶n gièng nÊm trong n−íc: - Trong nh©n d©n ®· biÕt thu h¸i vµ sö dông nÊm h−¬ng, nÊm méc nhÜ tù nhiªn tõ hµng tr¨m n¨m tr−íc. Tõ thêi Lª Quý §«n vµ H¶i Th−îng L©n «ng Lª H÷u Tr¸c ®· cã viÕt vÒ nÊm nh− lµ: “ Nguån s¶n vËt quý hiÕm cña ®Êt rõng §¹i Nam ” nãi vÒ nÊm Linh chi, nÊm Thæ phôc linh ®Ó lµm thuèc. - Theo c¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc ë ViÖt Nam cã kho¶ng 1200 loµi nÊm lín, trong ®ã cã kho¶ng 200 loµi nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu (TrÞnh Tam KiÖt 1981 “ NÊm lín ë ViÖt Nam ” NXB: KHKT ). C¸c lo¹i nÊm ¨n quý nh−: NÊm h−¬ng, Méc nhÜ, NÊm r¬m, NÊm mèi .v.v... vµ nÊm d−îc liÖu nh−: NÊm linh chi, thæ phôc linh ®Òu cã ë hÇu hÕt c¸c vïng rõng nói miÒn B¾c, miÒn Trung, miÒn Nam. Trong nh÷ng nghiªn cøu vÒ nÊm ®· th«ng b¸o vÒ nhiÒu lo¹i nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu hiÖn cã ë rõng n−íc ta nh−: + NÊm Linh chi: ë rõng b¶o tån BÕn En ( Thanh Ho¸) {T¹p chÝ: Sinh häc ngµy nay 2/2002} + NÊm ch©n chim: ( Schizophyllum commune) ë vïng B¾c Hµ- Lµo Cai ( T.S Phan Huy Dôc- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ) - C¸c nghiªn cøu, b¸o c¸o, ®iÒu tra, kh¶o s¸t khu hÖ nÊm lín (Macromyces) ë ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh ë n−íc ta cã kho¶ng 3.000 loµi nÊm tù nhiªn ®· ®−îc m« t¶. Trong ®ã c¸c loµi nÊm ¨n ®−îc vµ nÊm d−îc liÖu mäc tù nhiªn trong rõng cã kho¶ng vµi chôc loµi, nhiÒu loµi thuéc lo¹i nÊm ¨n quý hiÕm ( TrÞnh Tam KiÖt: nÊm lín ë ViÖt Nam NXB. KHKT 1981). Tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX c¸c loµi nÊm ¨n cña vïng «n ®íi nh− nÊm mì, nÊm sß ®−îc di nhËp vµ nu«i trång ë mét sè tØnh phÝa B¾c. C¸c c¬ së nghiªn cøu ®· cã nhiÒu ®ãng gãp vÒ chän t¹o gièng nÊm, nh©n gièng nÊm phôc vô cho s¶n xuÊt nÊm mì xuÊt khÈu, méc nhÜ, nÊm r¬m nh−: +Trung t©m nÊm ( Tr−êng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi ) ®· cã “ Nghiªn cøu nu«i trång nÊm mì d−íi t¸n c©y chuèi ” nh÷ng n¨m 1980- 1985. +XÝ nghiÖp ®Æc s¶n rõng sè 1- Bé L©m nghiÖp ®· “ Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p l−u gi÷ gièng nÊm mì vµ nh©n gièng nÊm mì trªn c¬ chÊt Compost r¬m r¹ ” tõ 1986- 1991. 4
+C«ng ty nÊm Hµ Néi thuéc Liªn hiÖp c¸c XÝ nghiÖp thùc phÈm- Vi sinh Hµ Néi ®· nghiªn cøu “ L−u gi÷, b¶o qu¶n vµ nh©n gièng mét sè lo¹i nÊm trªn c¬ chÊt h¹t thãc ”. KÕt qu¶ ®· thµnh c«ng vµ phôc vô kÞp thêi cho s¶n xuÊt nÊm ph¸t triÓn. - HiÖn nay t¹i B¶o tµng gièng chuÈn vi sinh vËt ( VTCC- ViÖt Nam Type culture collection) thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi còng cã mét sè thiÕt bÞ vµ ph−¬ng tiÖn ®Ó b¶o qu¶n l©u dµi vµ qu¶n lý tÊt c¶ c¸c gièng nÊm nu«i trång. - §Ó phôc vô kÞp thêi vµ th−êng xuyªn cho s¶n xuÊt nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu cña c¸c ®Þa ph−¬ng trªn toµn quèc cÇn cã c¬ quan nghiªn cøu, chän t¹o nh÷ng lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu cã n¨ng suÊt cao, cã phÈm chÊt tèt. Nh÷ng chñng gièng nÊm nµy th−êng xuyªn ®−îc s¶n xuÊt vµ nh©n gièng ®Ó phôc vô cho ng−êi trång nÊm. Tõ n¨m 1996 Trung t©m C«ng nghÖ sinh häc thùc vËt thuéc ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp ®· ®i s©u nghiªn cøu, chän t¹o 6 lo¹i nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu ®¹t hiÖu qu¶ rÊt tèt. Trung t©m ®· ®−a mét sè gièng nÊm míi cã thÓ nu«i trång ë n−íc ta nh− nÊm kim ch©m, nÊm tr©n ch©u. §¸p øng nhu cÇu nghiªn cøu øng dông Trung t©m ®−îc giao thùc hiÖn ®Ò tµi: “ Nghiªn cøu chän t¹o mét sè lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu quý ë ViÖt Nam ”. Sau 24 th¸ng thùc hiÖn ®Ò tµi tõ th¸ng 9/2001 ®Õn th¸ng 9/2003 ®Ò tµi ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ theo ®óng môc tiªu vµ c¸c néi dung ®Æt ra. IV- Môc tiªu vµ néi dung cña ®Ò tµi: §Ó viÖc s¶n xuÊt nÊm ¨n ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, cÇn ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c chän gièng cã chÊt l−îng tèt, cã n¨ng suÊt cao, æn ®Þnh vµ cã tÝnh chèng chÞu víi c¸c ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña ngo¹i c¶nh: §Ò tµi ®Æt ra c¸c môc tiªu vµ néi dung nh− sau: 1/Môc tiªu cña ®Ò tµi: 1.1/ Chän t¹o mét sè lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng cao cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng sinh th¸i kh¸c nhau ë ViÖt Nam nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c gièng nÊm. 1.2/ Cung cÊp nguån gièng gèc cã n¨ng suÊt chÊt l−îng æn ®Þnh phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn nÊm hiÖn nay ë c¸c ®Þa ph−¬ng. 2/ Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi: 2.1- §iÒu tra, kh¶o s¸t, thu thËp c¸c gièng nÊm hiÖn cã ë mét sè c¬ së nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt gièng nÊm trong n−íc. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ chñng lo¹i, n¨ng suÊt, chÊt l−îng c¸c lo¹i gièng nÊm ®ang nu«i trång phæ biÕn hiÖn nay ë ViÖt Nam. 2.2- S−u tÇm, ph©n lËp, nhËp néi vµ chän t¹o mét sè gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu trong tù nhiªn ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau. §¸nh gi¸ vÒ ®Æc ®iÓm sinh th¸i vµ chÊt l−îng cña c¸c chñng gièng nh−: NÊm mì ( Agaricus bisporus, A. bitorquis); NÊm r¬m ( Volvariella spp); NÊm sß ( Pleurotus spp); NÊm h−¬ng ( Lentinula edodes); Méc nhÜ ( Auricularia auricula ; 5
Au.polytricha); NÊm Linh chi (Ganoderma spp); NÊm Kim ch©m (Flammulina velutipes); NÊm Ng©n nhÜ ( Tremella fuciformis) .v.v... 2.3- Nghiªn cøu l−u gi÷ vµ b¶o qu¶n nguån gen nh»m cung cÊp gièng nguyªn chñng cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng cao, kh«ng bÞ tho¸i ho¸ cho c¸c c¬ së nh©n gièng nÊm hiÖn nay. 2.4- Nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ nh©n gièng nÊm cÊp I, cÊp II, cÊp III ®èi víi c¸c chñng gièng nÊm ®· ®−îc chän t¹o ra, phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn nÊm cña c¸c ®Þa ph−¬ng. 2.5- Nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ nu«i trång, b¶o qu¶n, chÕ biÕn nÊm thÝch hîp víi c¸c chñng lo¹i gièng nÊm ®· ®−îc chän t¹o, ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l−îng nh»m phæ biÕn cho c¸c hé n«ng d©n vµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh nÊm trong n−íc. Môc tiªu vµ néi dung cña ®Ò tµi ®−îc thùc hiÖn kh«ng chØ nh»m môc ®Ých nghiªn cøu ®¬n thuÇn. Mçi néi dung ®Òu g¾n víi kÕt qu¶ cuèi cïng phôc vô cho ng−êi s¶n xuÊt, ng−êi trång nÊm vµ ng−îc l¹i mçi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi nh−: ®−a ra mét gièng nÊm ¨n míi, gi¶i quyÕt mét c«ng nghÖ nu«i trång nÊm cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Òu ®−îc bµ con n«ng d©n tiÕp nhËn nång nhiÖt vµ ¸p dông vµo s¶n xuÊt. 6
PhÇn II: §Þa ®iÓm, vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu I/ §Þa ®iÓm nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - C¸c thÝ nghiÖm nghiªn cøu chän t¹o gièng nÊm t¹o gièng thuÇn chñng ®−îc tiÕn hµnh t¹i Phßng Nghiªn cøu gièng nÊm cña Trung t©m CNSH Thùc vËt. - C¸c nghiªn cøu nh©n gièng nÊm cÊp I, cÊp II, cÊp III trªn c¸c lo¹i m«i tr−êng kh¸c nhau ®Ó tiÕn hµnh chän gièng ®−îc thùc hiÖn t¹i Phßng S¶n xuÊt gièng nÊm cña Trung t©m CNSH Thùc vËt. - ThÝ nghiÖm nu«i cÊy, nu«i trång thö nghiÖm c¸c dßng thuÇn chñng cña sîi nÊm ®Ó chän gièng nÊm ®−îc tiÕn hµnh t¹i nhµ l−íi, nhµ l¹nh cña Trung t©m CNSH Thùc vËt tõ th¸ng 10/2001 ®Õn th¸ng 9/2003. - C¸c lo¹i gièng nÊm sau khi chän t¹o ®−îc nu«i trång kh¶o nghiÖm víi quy m« vµi tr¨m mÉu ( bÞch nÊm) tíi hµng ngµn tÊn nguyªn liÖu r¬m r¹, mïn c−a t¹i Trung t©m vµ c¸c ®Þa ph−¬ng nh−: x· Thanh L·ng ( VÜnh Phóc), x· Long H−ng ( H−ng Yªn), x· Kh¸nh An ( Ninh B×nh) C«ng ty gièng thøc ¨n ch¨n nu«i Cao B»ng; Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ L¹ng S¬n. II/ Nguyªn, vËt liÖu vµ thiÕt bÞ nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - §Ò tµi sö dông c¸c nguyªn vËt liÖu cã s½n ë trong n−íc dÔ t×m, dÔ kiÕm, rÎ tiÒn nh−: th¹ch Agar, khoai t©y, ®−êng Glucoza hoÆc Dextosa, thãc, mïn c−a.v.v... - Nguån gien nÊm ®−îc sö dông lµ c¸c gièng nÊm ®ang ®−îc nu«i trång ë c¸c ®Þa ph−¬ng, gièng ®−îc nhËp néi b»ng c¸c con ®−êng trao ®æi häc tËp, gièng göi biÕu tÆng cña c¸c vÞ l·nh ®¹o hoÆc c¸c chuyªn gia n−íc ngoµi, gièng th−¬ng phÈm cña c¸c n−íc trong khu vùc .v.v.... - Mét sè ho¸ chÊt ®Æc hiÖu sö dông cho nghiªn cøu ®Òu cã b¸n trªn thÞ tr−êng ( N−íc s¶n xuÊt: §øc, Trung Quèc, Nga, ViÖt Nam .v.v...) - ThiÕt bÞ phôc vô nghiªn cøu chän t¹o gièng nÊm ®· ®−îc mua s¾m míi hoÆc ®· cã gåm: - Nåi khö trïng cao ¸p BK-75 cã chÕ ®é ®iÒu khiÓn tù ®éng. - Box cÊy Laminer, tñ Êm, tñ sÊy Memmer ( §øc) - Tñ l¹nh th−êng, tñ l¹nh - 350C - Tñ b¶o qu¶n gièng nÊm ë t0: 0- 150C - Nhµ b¶o qu¶n gièng nÊm dung tÝch 40 m3 - HÖ thèng phßng nu«i gièng nÊm cã ®iÒu hoµ nhiÖt ®é 2 chiÒu (Electrolux) - ¤n Èm kÕ tù ghi, m¸y ®o nhanh ®é Èm, nhiÖt ®é cÇm tay. - M¸y t−íi, m¸y phun Èm t¹o mï ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè sinh th¸i nh− ®é Èm, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, ®é l−u th«ng kh«ng khÝ. - KiÓm tra hÖ sîi nÊm thuÇn khiÕt b»ng kÝnh hiÓn vi, kÝnh lóp cã ®é phãng ®¹i lín. 7
III/ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi: 1/ §Ò tµi ¸p dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm cã so s¸nh, ®èi chiÕu vµ chän läc. 2/ Ph−¬ng ph¸p chän t¹o gièng nÊm sö dông ph−¬ng ph¸p chän läc hµng lo¹t ( Mass selection) vÒ c¸c tiªu chuÈn + Tèc ®é sinh tr−ëng cña hÖ sîi nÊm, cña qu¶ thÓ nÊm. + Kh¶ n¨ng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i: nhiÖt ®é, ®é Èm. + N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm hîp thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. §èi víi mçi lo¹i gièng nÊm ®Òu tiÕn hµnh chän läc ë tõng giai ®o¹n: 2.1/ Giai ®o¹n ph©n lËp, nu«i cÊy t¹o dßng thuÇn: chän läc hÖ sîi nÊm. 2.2/ Giai ®o¹n nh©n gièng nÊm c¸c cÊp: chän läc hÖ sîi nÊm. 2.3/ Giai ®o¹n nu«i trång, ®¸nh gi¸: chän läc qu¶ thÓ nÊm ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng kh¸c nhau thÓ hiÖn c¸c −u ®iÓm vÒ n¨ng suÊt, phÈm chÊt. 3/ Dùa trªn ®Æc ®iÓm nÊm lµ sinh vËt dÞ d−ìng ®a sè c¸c loµi nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu cã ph−¬ng thøc sèng “ ho¹i sinh ” trªn c¸c gi¸ thÓ thùc vËt ®· chÕt. Chu kú sèng cña nÊm lín khÐp kÝn bëi c¸c thÓ sinh d−ìng ( hÖ sîi) thÓ sinh s¶n (qu¶ thÓ) thÓ bµo tö. §Ó chän t¹o gièng nÊm, ®Ò tµi ¸p dông ph−¬ng ph¸p chñ yÕu: 3.1/ Ph−¬ng ph¸p ph©n lËp gièng nÊm Ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m«: Tõ mét qu¶ thÓ nÊm cã c¸c ®Æc tÝnh −u viÖt ®−îc chän läc nh− ë trªn. Sau khi t¸ch khái gi¸ thÓ, vÖ sinh bªn ngoµi b»ng cån hoÆc dung dÞch HgCl2 0,1%. Dïng dao v« trïng vµ b»ng thao t¸c v« trïng c¾t mét mÈu m« ë mò nÊm råi dïng que cÊy ®−a vµo bÒ mÆt m«i tr−êng chuÈn bÞ s½n lµ ®Üa petri hoÆc èng th¹ch nghiªng. Khi nµo thÊy sîi nÊm mäc ra th× dïng que cÊy ®Çu nhän cÊy c¾m sang èng nghiÖm kh¸c. Theo dâi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña sîi nÊm, lo¹i bá nh÷ng ®Üa hoÆc èng m«i tr−êng bÞ nhiÔm nÊm t¹p hoÆc sîi nÊm mäc yÕu, th−a. 3.2/ Ph−¬ng ph¸p l−u gi÷, b¶o qu¶n vµ nh©n gièng nÊm ®· ®−îc chän t¹o: - §Ò tµi ¸p dông ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n l¹nh b×nh th−êng vµ th−êng xuyªn cÊy truyÒn: + C¸c lo¹i gièng nÊm sau khi ph©n lËp ®−îc l−u gi÷ vµ b¶o qu¶n gièng trong èng nghiÖm ®Æt trong tñ l¹nh nhiÖt ®é 4Æ 100C, tuú theo tõng lo¹i gièng ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n l¹nh th−êng cã thÓ kÐo dµi hoÆc ng−êi ta ph¶i cÊy truyÒn sang m«i tr−êng míi. §Æc biÖt gièng nÊm r¬m khi l−u gi÷ vµ b¶o qu¶n ph¶i ®Ó ë nhiÖt ®é lín h¬n 150 C. + §ång thêi víi thêi ®iÓm cÊy truyÒn gièng nÊm ®Ò tµi tiÕn hµnh nh©n gièng nÊm vµ nu«i trång kh¶o nghiªm. Tõ kÕt qu¶ nu«i trång tiÕn hµnh chän 8
läc nh÷ng qu¶ thÓ tèt nhÊt ®Ó ph©n lËp gièng ( S¬ ®å quy tr×nh s¶n xuÊt vµ nh©n gièng nÊm ®−îc tr×nh bµy theo ¶nh minh ho¹ ë Phô lôc ) - Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n c¸c gi¸ trÞ cña mÉu theo ph−¬ng ph¸p thèng kª sinh häc. - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi tËp thÓ c¸c t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu chän t¹o gièng nÊm, nghiªn cøu nu«i trång tõng lo¹i gièng nÊm riªng biÖt vµ ®−îc tr×nh bµy kÕt qu¶ theo c¸c ch−¬ng vµ ®Ò môc trong phÇn III. 9
PhÇn iii: kÕt qu¶ nghiªn cøu §Ò tµi: “ Nghiªn cøu chän t¹o c¸c lo¹i gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu quý ë ViÖt Nam ” Ch−¬ng I: KÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t, thu thËp c¸c gièng nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu hiÖn cã t¹i mét sè c¬ së nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt gièng nÊm trong n−íc. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ chñng lo¹i, n¨ng suÊt, chÊt l−îng c¸c lo¹i gièng nÊm ®ang nu«i trång phæ biÕn hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. 1/ Tæng quan vÊn ®Ò: - ë n−íc ta nu«i trång nh©n t¹o nÊm ¨n ®· cã tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû tr−íc. C¸c ®Þa ph−¬ng ®Òu cã nh÷ng c¬ së nhµ n−íc, t− nh©n s¶n xuÊt gièng nÊm cung cÊp cho ng−êi trång nÊm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y phong trµo s¶n xuÊt nÊm ph¸t triÓn m¹nh, nhu cÇu nguån gièng nÊm, chñng lo¹i nÊm ¨n t¨ng gÊp hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m lÇn. Thùc tr¹ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l−îng c¸c lo¹i gièng nÊm ®ang nu«i trång cÇn ®−îc ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ lµm c¬ së so s¸nh ®Ó chän t¹o c¸c gièng nÊm ¨n cã n¨ng suÊt cao cã phÈm chÊt tèt. 2/ KÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu ë c¸c ®Þa ph−¬ng: 2.1/ C¸c tØnh vïng nói phÝa B¾c: - T¹i L¹ng S¬n, Cao B»ng nh©n d©n cã tËp qu¸n trång vµ thu h¸i nÊm h−¬ng trªn gç. Nguån gièng nÊm t¹i L¹ng S¬n do Së Khoa häc c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ cung cÊp, mçi n¨m l−îng gièng nÊm ®ñ trång cho 300 m3 gç ( Kho¶ng 1.000Æ 1.200 kg gièng nÊm ). NÊm h−¬ng ®−îc trång nhiÒu ë c¸c huyÖn B¾c S¬n, B×nh Gia, Léc B×nh. - N¨ng suÊt nÊm kh« ®¹t 9- 10 kg/1m3 gç/1 n¨m. ( c©y gç cã thÓ cho thu nÊm 2Æ3 n¨m). - §iÒu tra nÊm tù nhiªn rõng c©y chÑo t¸i sinh thuéc x· Hång Phong, huyÖn Cao Léc (L¹ng S¬n) cã gièng nÊm ®á (tªn ®Þa ph−¬ng gäi lµ Booc phia, BiÕc phÌo). + Tªn khoa häc: Russula sp + Thuéc Bé nÊm xèp: Russulatacea. ( Tµi liÖu TrÞnh Tam KiÖt: nÊm lín ë ViÖt Nam ) + Ph©n bè: mäc d−íi rõng c©y chÑo t¸i sinh vµo mïa hÌ nãng Èm tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 8 hµng n¨m. + §Æc ®iÓm: lµ lo¹i nÊm rÔ ký sinh trªn rÔ c©y chÑo trong vßng ®êi sinh tr−ëng. + T¸c dông vµ ý nghÜa kinh tÕ: nh©n d©n ®Þa ph−¬ng thu h¸i ®Ó ¨n, b¸n, nÊm ngät, th¬m. C¸c chî vïng thÞ x· L¹ng S¬n ®Òu cã b¸n nÊm t−¬i. Mét sè 10
th−¬ng nh©n Trung Quèc ®Æt mua gi¸ 30.000- 40.000®/kg nÊm t−¬i. S¶n l−îng mçi n¨m vµi ba tÊn. + KÕt qu¶ ph©n lËp vµ nu«i cÊy: ®©y lµ lo¹i nÊm rÔ, khã nu«i trång nh©n t¹o (¶nh phô lôc). - T¹i Cao B»ng: nÊm h−¬ng ®−îc trång nhiÒu trªn gç t¹i c¸c huyÖn Trïng Kh¸nh, Hoµ An, B¶o L¹c. + Nguån gièng nÊm h−¬ng, nÊm sß, nÊm méc nhÜ do Trung t©m s¶n xuÊt gièng nÊm (thuéc C«ng ty gièng, thøc ¨n ch¨n nu«i tØnh Cao B»ng) cung cÊp. Mçi n¨m s¶n xuÊt 6,0Æ 7 tÊn gièng nÊm ®ñ cung cÊp cho nu«i trång 1.000Æ1.200 m3 gç cµnh ngän. + N¨ng suÊt nÊm h−¬ng ®¹t 10- 11 kg nÊm kh« trªn 1m3 gç, nÊm cã chÊt l−îng tèt gi¸ b¸n 100.000 ®Æ 120.000 ®/kg nÊm kh«. - T¹i Yªn B¸i: ph¸t triÓn nu«i trång nhiÒu lo¹i nÊm ¨n nh− nÊm h−¬ng, méc nhÜ, nÊm sß. + Trung t©m øng dông tiÕn bé KHKT thuéc Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ tØnh Yªn B¸i lµ ®Çu mèi chuyÓn giao kü thuËt vµ cung cÊp gièng nÊm cho n«ng d©n nh−ng s¶n l−îng vµ n¨ng suÊt ch−a æn ®Þnh. 2.2/ C¸c tØnh vïng ®ång b»ng S«ng Hång vµ MiÒn Trung. - NghÒ trång nÊm ph¸t triÓn réng, nhiÒu lo¹i nÊm nh−: nÊm mì, nÊm sß, nÊm r¬m, méc nhÜ, Linh chi - Nguån gièng nÊm chñ yÕu do Trung t©m CNSH Thùc vËt cung cÊp. Ngoµi ra cã mét sè c¬ së s¶n xuÊt gièng nÊm t¹i ®Þa ph−¬ng nh−: Th¸i B×nh, VÜnh Phóc, Ninh B×nh, H¶i D−¬ng, B¾c Giang.... - N¨ng suÊt t−¬ng ®èi æn ®Þnh nh−ng cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi n¨ng suÊt cña thÕ giíi còng nh− c¸c n−íc trong khu vùc. 2.3/ C¸c tØnh MiÒn Trung vµ Nam bé: - C¸c tØnh Trung vµ Nam bé chñ yÕu trång nÊm r¬m vµ méc nhÜ. Cã rÊt nhiÒu c¬ së nhµ n−íc, t− nh©n s¶n xuÊt gièng nÊm cung cÊp cho n«ng d©n. Gi¸ gièng nÊm rÎ (dïng c¬ chÊt lµ r¬m b¨m) nh−ng s¶n xuÊt vµ nu«i trång qu¶ng canh. - N¨ng suÊt nÊm r¬m ®¹t 6Æ8% nÊm t−¬i trªn nguyªn liÖu kh« (Trung Quèc ®¹t 12Æ15%) - Gièng nÊm xuÊt xø tõ nhiÒu nguån khã kiÓm so¸t vÒ chÊt l−îng vµ mÇm bÖnh. §Ò tµi ®· s−u tËp h¬n 10 mÉu gièng nÊm r¬m cña c¸c tØnh phÝa Nam nh−: §µ N½ng, Qu¶ng Nam, Kh¸nh Hoµ, Sãc Tr¨ng, Bµ RÞa Vòng Tµu .v.v... ®Ó nu«i trång, chän gièng (¶nh phô lôc: phÇn nÊm r¬m) - S¶n l−îng nÊm r¬m ®¹t h¬n 40.000 tÊn nÊm muèi mét n¨m ( Tµi liÖu thÞ tr−êng- Gi¸ c¶ th¸ng 8/2002) 3/ KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ: - KÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t s¬ bé ë mét sè tØnh trång nÊm cho thÊy. + NghÒ trång nÊm ch−a ®−îc coi lµ nghÒ s¶n xuÊt trong chØ ®¹o n«ng l©m nghiÖp, s¶n xuÊt cßn nhá lÎ mang tÝnh hµng hãa thÊp. 11
+ C¸c c¬ së s¶n xuÊt gièng nÊm cßn yÕu, thiÕu ch−a æn ®Þnh vÒ chÊt l−îng, sè l−îng vµ cung øng kÞp thêi vô cho ng−êi s¶n xuÊt. - KhuyÕn nghÞ: + Nhanh chãng x©y dùng c¸c trung t©m, x−ëng s¶n xuÊt gièng nÊm th−¬ng phÈm (gièng cÊp III) ®Ó chñ ®éng cung øng ®ñ nhu cÇu gièng nÊm cho n«ng d©n mét c¸ch tiÖn lîi nhÊt. + CÇn cã tiªu chuÈn ho¸ gièng nÊm, kiÓm so¸t nguån gièng nÊm cã chÊt l−îng, ®¶m b¶o kh«ng g©y thiÖt h¹i cho ng−êi s¶n xuÊt nÊm. 12
Ch−¬ng II: KÕt qu¶ nghiªn cøu chän t¹o mét sè lo¹i nÊm ¨n vµ nÊm d−îc liÖu. §Ò môc 1: KÕt qu¶ nghiªn cøu chän gièng nÊm mì Al1 1/ Tæng quan vÊn ®Ò: - NÊm mì ( Tªn khoa häc: Agaricus bisporus) lµ lo¹i nÊm ¨n vïng «n ®íi ®−îc di nhËp vµo nu«i trång ë n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 1970. NÊm mì chØ trång ®−îc vµo mïa ®«ng tõ th¸ng 10 n¨m tr−íc tíi th¸ng 4 n¨m sau ë c¸c tØnh phÝa B¾c, MiÒn Nam ®−îc trång ë §µ L¹t. Nguån gièng nÊm tr−íc ®©y ®−îc nhËp tõ c¸c n−íc Italia, NhËt B¶n, Hµ Lan gièng nguyªn chñng ®−îc nh©n thµnh gièng c¸c cÊp t¹i ViÖt Nam ®Ó phôc vô cho nu«i trång nÊm xuÊt khÈu. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c c¬ së s¶n xuÊt gièng trong n−íc ®· tù chñ nguån gièng nÊm mì b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt nu«i cÊy m«, ph©n lËp gièng nÊm, l−u gi÷ vµ b¶o qu¶n gièng nÊm tõ vô nµy sang vô kh¸c. HiÖn nay, c¸c lo¹i gièng nÊm mì ®ang nu«i trång cã nguån gèc tõ nhiÒu n−íc nh−ng ®Òu thuéc hai loµi chÝnh lµ Agaricus bisporus vµ Agaricus bitorquis cã ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ tÝnh thÝch nghi víi nhiÖt ®é kh¸c nhau. 1.1/ Gièng nÊm Agaricus bisporus. Lange. Sing - Loµi nµy ®−îc trång chñ yÕu ë Ch©u ¢u - Qu¶ thÓ cña gièng nµy mò nÊm th−êng ph¼ng, th«. Gièng cã n¨ng suÊt cao, qu¶ nÊm cã mµu tr¾ng ®Ñp ch©n nÊm ng¾n, mäc thµnh côm. Nh÷ng lo¹i cã mµu n©u nh¹t qu¶ nÊm ch¾c. - A.bisporus thÝch nghi víi nhiÖt ®é l¹nh vµ kÐo dµi. Cã tÝnh ®Ò kh¸ng ®èi víi mét sè lo¹i virut ( P.J.C Vedder: 1978) 1.2/ Gièng nÊm: Agaricus bitorquis ( Syn.edulis; Rodmanii vµ peronata). - Qu¶ thÓ A.bitorquis th−êng th« vµ ch¾c h¬n qu¶ thÓ A.bisporus, cã mµu tr¾ng b¹c, mò nÊm h¬i lâm. - A.bitorquis cã thÓ ph¸t triÓn sîi ë nhiÖt ®é 300C cã kh¶ n¨ng chÞu ®−îc nång ®é CO2 cao h¬n rÊt nhiÒu so víi A.bisporus. cã søc ®Ò kh¸ng ®èi víi virut. Thêi gian gi÷a c¸c løa nÊm kÐo dµi h¬n ( P.J.C Vedder: 1978). - HiÖn nay ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nÊm cã nhiÒu tiÕn bé vÒ c«ng nghÖ nu«i trång, vÒ chän t¹o gièng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i. §Æc biÖt ë miÒn B¾c n−íc ta chÞu ¶nh h−ëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, trong thêi gian nh©n gièng cÊp I; cÊp II ( th¸ng 8, th¸ng 9) thêi tiÕt cßn rÊt nãng, trong thêi gian nh©n gièng cÊp III vµ nu«i trång (th¸ng 10, th¸ng 11) thêi tiÕt lu«n thay ®æi thÊt th−êng ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu tíi sù sinh tr−ëng, chÊt l−îng gièng nÊm vµ n¨ng suÊt nÊm. V× vËy c«ng t¸c chän t¹o gièng nÊm mì cã tÝnh n¨ng thÝch nghi víi biªn ®é chÞu nhiÖt réng, chèng chÞu ®−îc víi thay ®æi thêi tiÕt, cã 13
n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt lµ môc tiªu chän t¹o gièng nÊm mì cña ®Ò tµi. Trong tËp ®oµn gièng nÊm mì hiÖn cã cña Trung t©m CNSH Thùc vËt cã 3 chñng gièng nÊm mì cã nguån gèc kh¸c nhau ®¹i diÖn cho ®a sè gièng nÊm mì ®ang nu«i trång ë n−íc ta. §Ò tµi tiÕn hµnh chän t¹o mét gièng nÊm mì −u viÖt nhÊt ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt. 2/ VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1/ VËt liÖu vµ nguån gièng - Nguån gièng: trong c¸c chñng gièng nÊm mì ®−îc l−u gi÷ t¹i Trung t©m chän 4 chñng ®Ó chän läc gièng ( B¶ng 1) B¶ng 1: Danh môc 4 chñng gièng nÊm mì ®Ó chän gièng Nguån gèc Thêi gian STT Ký hiÖu Tªn th−êng gäi Tªn khoa häc xuÊt xø thu thËp 1 A2 NÊm mì Agaricus bisporus Trung Quèc 11/1997 2 AI NÊm mì A. bisporus Italia 10/2000 3 Az NÊm mì A. bisporus Th¸i Lan 10/2000 4 Al1 NÊm mì A. bisporus Trung Quèc 12/2000 Bèn chñng nÊm mì trªn ®ang ®−îc nu«i trång vµ míi di nhËp vµo n−íc ta qua con ®−êng trao ®æi hîp t¸c vµ gièng nÊm biÕu tÆng cña tiÕn sÜ. Federico Zani ( chuyªn gia tæ chøc FAO thùc hiÖn Dù ¸n VIE/0065 ë Th¸i B×nh). 2.2/ Nguyªn vËt liÖu: - M«i tr−êng nh©n gièng cÊp I: sö dông m«i tr−êng PDA cã bæ sung n−íc chiÕt gi¸ ®ç. - M«i tr−êng nh©n gièng cÊp II, cÊp III m«i tr−êng h¹t thãc cã ®iÒu chØnh PH b»ng CaCO3 - M«i tr−êng nu«i trång ®Ó tuyÓn chän gièng dïng Compost tõ nguyªn liÖu r¬m r¹ ñ ®èng theo quy tr×nh cã bæ sung ph©n v« c¬. 2.3/ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Dïng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc nghiÖm so s¸nh, ®èi chiÕu. - Chän gièng theo ph−¬ng ph¸p chän läc hµng lo¹t (T¸c gi¶: PGS.TS TrÇn Duy Quý; TS. KhuÊt H÷u Thanh) tõ kh©u nh©n gièng cÊp I; cÊp II; cÊp III. - Nu«i trång nÊm theo c«ng thøc chÕ biÕn Compost cña NhËt B¶n cã mét sè c¶i tiÕn trong ph−¬ng ph¸p t¹o luèng nÊm, cÊy gièng nÊm - So s¸nh n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n l−îng nÊm thu ho¹ch (n¨ng suÊt sinh häc- h×nh d¹ng qu¶ thÓ). - TÝnh to¸n, xö lý sè liÖu b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª sinh häc. 14
3/ KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nhËn xÐt: 3.1 So s¸nh tèc ®é ph¸t triÓn hÖ sîi cña c¸c chñng gièng nÊm mì trªn m«i tr−êng cÊp I; cÊp II; cÊp III ( B¶ng 2) B¶ng 2: §¸nh gi¸ tèc ®é sinh tr−ëng cña c¸c chñng gièng nÊm mì: Chñng gièng AI Az A2 Al1 CÊp gièng Gièng C1(ngµy) 35-37 34- 35 26- 28 25- 26 Gièng C2(ngµy) 40- 42 40- 45 30- 32 28- 30 Gièng C3(ngµy) 40- 45 40- 45 30- 33 28- 30 NhËn xÐt: - Trong ®iÒu kiÖn nu«i gièng nÊm c¸c cÊp ë ®iÒu kiÖn phßng tèi, nhiÖt ®é trung b×nh 250C ± 10C, ®é Èm t−¬ng ®èi trong phßng 70% ± 5% chóng ta nhËn thÊy: + §èi víi c¸c chñng gièng nÊm cÊy trªn m«i tr−êng èng th¹ch nghiªng (m«i tr−êng cÊp I) cã thêi gian sinh tr−ëng kÝn èng th¹ch. max lµ 37 ngµy vµ min lµ 25 ngµy thêi gian chªnh lÖch cùc ®¹i lµ 12 ngµy. Trong ®ã gièng Al1 cã thêi gian sinh tr−ëng nhanh nhÊt: 25- 26 ngµy. + §èi víi c¸c chñng gièng nÊm cÊp II vµ cÊp III cïng cÊy trªn m«i tr−êng h¹t thãc cã thêi gian sinh tr−ëng sîi nÊm ¨n kÝn m«i tr−êng max- 45 ngµy; min- 28 ngµy. Thêi gian chªnh lÖch cùc ®¹i lµ 17 ngµy. Trong ®ã sîi gièng nÊm mì chñng Al1 cã thêi gian sinh tr−ëng æn ®Þnh nhÊt vµ ng¾n nhÊt 28÷ 30 ngµy. 3.2/ Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña yÕu tè nhiÖt ®é t¸c ®éng ®Õn sîi nÊm vµ sù h×nh thµnh qña thÓ nÊm (B¶ng 3). B¶ng 3: ¶nh h−ëng cña yÕu tè nhiÖt ®é tíi sù sinh tr−ëng cña sîi nÊm vµ sù h×nh thµnh qu¶ thÓ nÊm. Chñng AI Az A2 Al1 Qu¶ Qu¶ HÖ sîi Qu¶ thÓ HÖ sîi Qu¶ thÓ HÖ sîi HÖ sîi NhiÖt ®é- thÓ thÓ < 150C ChËm Trung ChËm Trung ChËm Trung ChËm Trung b×nh b×nh b×nh b×nh 15- 180C Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt 18- 210C Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt 21- 230C Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt Tr¾ng tèt Tèt 23- 260C Xèp s©u Sîi yÕu Xèp s©u M¶nh Tèt Sîi th−a Tèt bÖnh bÖnh th−a 26- 290C Sîi chuyÓn Kh«ng Sîi chuyÓn Kh«ng M¶nh yÕu Xèp s©u Sîi ¨n Xèp s©u mµu vµng ra nÊm mµu vµng ra nÊm bÖnh s©u xuèng bÖnh mÆt ®Êt > 290C ChÕt Qu¶ non ChÕt ChÕt ChÕt ChÕt ChÕt ChÕt chÕt 15
- §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña nhiÖt ®é tíi sù sinh tr−ëng cña hÖ sîi nÊm vµ sù h×nh thµnh qu¶ thÓ nÊm ta thÊy: + C¶ 4 chñng nÊm mì ®Òu ph¸t triÓn sîi vµ h×nh thµnh qu¶ thÓ tèt ë nhiÖt ®é tõ 150Æ 230C. §©y lµ ®iÓm ®Æc tr−ng nhÊt cña nÊm mì, cµng l¹nh dµi n¨ng suÊt cµng cao. + ë nhiÖt ®é lín h¬n 290C kÐo dµi th× c¶ sîi nÊm vµ qu¶ thÓ non ®Òu bÞ chÕt ®èi víi c¶ 4 chñng nÊm mì. + Hai chñng nÊm mì A2 vµ Al1 cã søc chèng chÞu vµ thÝch nghi víi nhiÖt ®é t−¬ng ®èi gièng nhau. Tuy nhiªn sîi Al1 cã søc chÞu nhiÖt cao h¬n ë nhiÖt ®é tõ 26- 290C sîi cã xu h−íng ¨n xuèng mÆt ®Êt Èm vµ m¸t. + Trong nu«i trång kh¶o nghiÖm, thêi tiÕt mïa ®«ng tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 2 cã nh÷ng ngµy giã ®«ng nam, n¾ng, nãng nh− mïa hÌ 1Æ 2 ngµy sau ®ã cã giã mïa ®«ng b¾c th× gièng nÊm Al1 cã søc phôc håi vµ ra qu¶ thÓ nhanh h¬n A2. 3.3/ So s¸nh tèc ®é sinh tr−ëng trong nu«i trång vµ n¨ng suÊt gi÷a c¸c chñng nÊm mì (B¶ng 4) B¶ng 4: So s¸nh thêi gian sîi tr−ëng thµnh (cã nÊm bãi) vµ n¨ng suÊt cña c¸c chñng nÊm mì. Chñng AI Az A2 Al1 C¸c chØ sè - Thêi gian sîi thµnh thôc ( Tõ khi 33- 35 34- 35 32- 35 29- 30 cÊy gièng ®Õn lóc cã nÊm bãi (ngµy)) N¨ng suÊt 22- 25 21- 23 26- 28 26- 30 (%nÊm t−¬i/nguyªn liÖu kh«) NhËn xÐt: - C¸c chñng nÊm mì ®−îc nu«i trång kh¶o nghiÖm trªn Compost tõ r¬m r¹ ®Òu ph¸t triÓn tèt. - Khi chuyÓn ra nu«i trång trong c¸c nhµ x−ëng l¸n tr¹i ®iÒu kiÖn sinh th¸i cã nhiÒu biÕn ®æi, thêi tiÕt ¶nh h−ëng râ rÖt tíi thêi gian tr−ëng thµnh cña sîi nÊm (cã nÊm bãi) vµ n¨ng suÊt. - Thêi gian tõ khi cÊy gièng tíi khi cã nÊm bãi max lµ 35 ngµy vµ min lµ 29 ngµy. - Chñng gièng Al1 cã n¨ng suÊt cao nhÊt cã thÓ ®¹t tíi 30% (300 kg nÊm t−¬i/1 tÊn r¬m r¹ kh«) 4/ KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ: * Nghiªn cøu chän läc trªn bèn chñng gièng nÊm mì AI; Az; A2; Al1 qua c¸c giai ®o¹n l−u gi÷ b¶o qu¶n gièng, nh©n gièng vµ nu«i trång kh¶o nghiÖm ®Ò tµi ®· kh¼ng ®Þnh: - Chñng gièng nÊm mì ký hiÖu Al1 cã nhiÒu ®Æc tÝnh −u viÖt nh−: + Thêi gian sinh tr−ëng nhanh nhÊt. 16
+ Sîi nÊm cã sù thÝch nghi vµ chèng chÞu tèt nhÊt víi sù thay ®æi cña thêi tiÕt theo h−íng chÞu ®−îc nhiÖt cao h¬n 3 chñng cßn l¹i. + N¨ng suÊt nÊm cao nhÊt. - §Ò tµi ®Ò nghÞ cÇn nhanh chãng ®−a gièng nÊm mì Al1 vµo s¶n xuÊt vµ x©y dùng tiªu chuÈn gièng nÊm ®Ó ®−a gièng nÊm Al1 khu vùc ho¸ vµ c«ng nhËn lµ gièng quèc gia. - Trong thùc tÕ s¶n xuÊt hai vô: vô ®«ng 2002- 2003 vµ 2003÷ 2004. Bµ con n«ng d©n c¸c tØnh VÜnh Phóc, Ninh B×nh, B¾c Ninh, B¾c Giang, H−ng Yªn v.v... ®· sö dông gièng nÊm mì Al1 chiÕm 80% l−îng gièng, nu«i trång trªn hµng ngh×n tÊn r¬m r¹ ®¹t kÕt qu¶ rÊt tèt. ( ¶nh minh ho¹ phÇn phô lôc) §Ò môc 2: KÕt qu¶ nghiªn cøu chän t¹o vµ nu«i trång gièng nÊm sß: I/ Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu - NÊm sß thuéc líp nÊm ®¶m (Basidiomycetes), bé nÊm mò (Agaricales), hä Tricholomataceae, chi (genus) Pleurotus (Ainsworth vµ céng sù, 1973). TÊt c¶ c¸c lo¹i nÊm thuéc gièng nµy ®Òu cã thÓ ¨n ®−îc, cã thÓ trång ë vïng nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi vµ «n ®íi. Cã nhiÒu chñng nÊm sß cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh−: Pleurotus ostreatus; P. Sajor-Caju; P. eryngii; P. cystidiosus; P.Sapidus.... Theo tµi liÖu cña §ç Tù C−êng (1980) nÊm sß thuéc 3 hÖ nhiÖt ®é: hÖ nhiÖt ®é thÊp, hÖ nhiÖt ®é trung b×nh vµ hÖ nhiÖt ®é cao. Còng nh− nhiÒu lo¹i nÊm kh¸c, Pleurotus spp cã thÓ mäc trªn nhiÒu lo¹i phÕ liÖu n«ng nghiÖp - l©m nghiÖp kh¸c nhau. Nã sinh tr−ëng tèt trªn vËt liÖu cã chøa Xenlulo, lignin, chuyÓn ®æi chóng thµnh chÊt dÔ tiªu ho¸, giµu Protein. Pleurotus spp cã thÓ trång trªn c¸c hçn hîp nguyªn liÖu nh−: b«ng phÕ th¶i + mïn c−a; mïn c−a + c¸m g¹o; mïn c−a + lâi ng«; .... NhiÒu vËt liÖu kh¸c nh− cá, th©n gç, vá l¹c .... còng lµ c¬ chÊt tèt ®Ó trång nÊm (Quinio- 1986). Yªu cÇu chän läc gièng nÊm sß cã n¨ng suÊt cao, cã phÈm chÊt ngon lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®Ó phôc vô s¶n xuÊt vµ thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng. II/ VËt liÖu nghiªn cøu 1/ Nguån gièng: Sö dông 3 chñng gièng nÊm sß Pleurotus Florida ( Ký hiÖu: F); Pleurotus ostreatus ( Ký hiÖu: Os) vµ P. eryngii ( Ký hiÖu ENH) ®ang l−u gi÷ t¹i Trung t©m CNSH Thùc vËt (ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp ) 2/ M«i tr−êng nu«i cÊy: - M«i tr−êng nu«i cÊy gièng gèc vµ gièng cÊp 1: khoai t©y + Glucoza + th¹ch + N−íc cÊt + Phô gia kh¸c. - M«i tr−êng nu«i cÊy gièng cÊp 2: thãc h¹t + phô gia kh¸c. - M«i tr−êng nu«i trång: phÕ th¶i tõ n«ng - l©m nghiÖp + phô gia kh¸c. 17
3/ §Þa ®iÓm nghiªn cøu ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh t¹i Trung t©m CNSH Thùc vËt - ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp III/ Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 1/ Néi dung nghiªn cøu - M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cÊu t¹o qu¶ thÓ. - M« t¶ ®Æc ®iÓm vµ tèc ®é sinh tr−ëng cña hÖ sîi 3 chñng gièng nÊm sß trªn m«i tr−êng th¹ch vµ h¹t. - Nghiªn cøu kü thuËt nu«i trång 3 chñng gièng nÊm trªn. 2/ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1/ §Æc ®iÓm h×nh th¸i qu¶ thÓ: Quan s¸t h×nh th¸i qu¶ thÓ: mµu s¾c qu¶, mò, cuèng ... 2.2/ Theo dâi sù sinh tr−ëng cña hÖ sîi trªn m«i tr−êng th¹ch vµ h¹t: - Quy tr×nh s¶n xuÊt m«i tr−êng th¹ch: Röa s¹ch Khoai t©y N−íc Phô gia Th¹ch §−êng §un s«i chiÕt Thanh trïng §æ vµo èng nghiÖm (115- 1210C; thêi gian: 60’) (hoÆc b×nh tam gi¸c) Nu«i cÊy sîi nÊm vµo èng nghiÖm hoÆc ®Üa Petri ( m«i tr−êng tõ b×nh tam gi¸c ®æ ra ®Üa), ghi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña sîi, ®Æc ®iÓm sîi. - Quy tr×nh s¶n xuÊt m«i tr−êng h¹t: Ng©m Thãc Luéc chÝn Trén víi CaCO3 (lo¹i tèt) (1,2Æ1,5%) ®·i s¹ch Thanh trïng §ãng chai (115- 1210C; 100- 120’) Theo dâi sù sinh tr−ëng cña sîi nÊm trong m«i tr−êng h¹t: ghi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña sîi (Thêi gian kÝn 50% chai; thêi gian kÝn 100% chai) 18
2.3/ Kü thuËt nu«i trång nÊm sß: Quy tr×nh: c¸c nguyªn liÖu ®−îc t¹o Èm b»ng n−íc v«i, ®é Èm 62-65%, thêi gian ®¶o ñ tuú theo lo¹i c¬ chÊt. TiÕn hµnh phèi trén c¬ chÊt theo c¸c c«ng thøc sau: C«ng thøc 1: 40% b«ng phÕ th¶i + 40% mïn c−a + 18% c¸m g¹o + 2% CaCO3 C«ng thøc 2: 98% b«ng phÕ th¶i + 2% CaCO3 C«ng thøc 3: 75% mïn c−a + 10 % c¸m g¹o + 3% c¸m ng« + 2 % CaCO3 C«ng thøc 4: 98% r¬m + 2% CaCO3. C«ng thøc 1 vµ 3 cã bæ sung c¸m ng«, c¸m g¹o nªn cÇn ph¶i thanh trïng tr−íc khi cÊy gièng. - Mçi c«ng thøc tiÕn hµnh lÆp l¹i 3 lÇn nu«i cÊy, víi c¸c chØ tiªu theo dâi: + Thêi gian kÝn 50% bÞch, 100% bÞch. + Thêi gian ra qu¶ thÓ + N¨ng suÊt nÊm t−¬i. IV/ KÕt qu¶ nghiªn cøu 1/ §Æc ®iÓm qu¶ thÓ 3 chñng nÊm sß: B¶ng 1: §Æc ®iÓm qu¶ thÓ 3 chñng nÊm sß Chñng gièng ENH F Os §Æc ®iÓm Mµu s¾c qu¶ thÓ Tr¾ng Tr¾ng TÝm §Æc ®iÓm thÞt nÊm Dµy Máng Trung b×nh ChiÒu dµi cuèng nÊm (cm) 4- 10 2- 4 1- 3 §−êng kÝnh cuèng nÊm (cm) 2- 4 1-2 1- 3 NhËn xÐt: qu¶ thÓ 3 chñng gièng nÊm sß t−¬ng ®èi kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i chñng ENH vµ Os lµ −u viÖt h¬n c¶. 2/ Sù sinh tr−ëng cña hª sîi 3 chñng gièng nÊm sß trªn m«i tr−êng th¹ch vµ h¹t. Nu«i cÊy 3 chñng gièng nÊm sß trªn m«i tr−êng th¹ch vµ h¹t, theo dâi sù ph¸t triÓn cña hÖ sîi, ghi ®−îc kÕt qu¶ ë b¶ng 2. B¶ng 2: Sù sinh tr−ëng cña gièng nÊm sß trªn m«i tr−êng th¹ch vµ h¹t: Chñng gièng M«i tr−êng F Os ENH ChØ tiªu theo dâi - NhiÖt ®é thÝch hîp nu«i sîi (0C) M«i 20- 220C 24- 270C 22- 250C - Thêi gian sîi lan 50% èng ngiÖm (ngµy) tr−êng 7 - 10 5- 6 6- 8 - Thêi gian lan 100% èng (ngµy) th¹ch 15- 20 10- 13 12- 15 - Thêi gian sîi lan 50% chai (ngµy) M«i 10- 12 7- 8 8- 9 - Thêi gian sîi lan 100% chai (ngµy) tr−êng 18- 20 12- 14 14- 17 - §Æc ®iÓm sîi khi giµ h¹t - Th−êng - ChuyÓn - Sîi ¨n b«ng lªn xuÊt hiÖn mµu vµng kho¶ng kh«ng cã qu¶ thÓ nguyªn liÖu 19