Bệnh học thủy sản phần 2 - Bệnh truyền nhiễm part 7

Chia sẻ: Sdad Dasf | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

124
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bệnh học thủy sản phần 2 - bệnh truyền nhiễm part 7', nông - lâm - ngư, ngư nghiệp phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh học thủy sản phần 2 - Bệnh truyền nhiễm part 7

166 Bïi Quang TÒ hÕt c¸c loµi ®Òu ph¸t triÓn trong m«i tr−êng n−íc biÓn c¬ b¶n, Na+ kÝch thÝch cho sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c loµi Vibrio vµ nhiÒu loµi lµ nhu cÇu tuyÖt ®èi, chóng kh«ng ph¸t triÓn trong m«i tr−êng kh«ng muèi (NaCl), kh«ng sinh H2S. Chóng mÉn c¶m víi Vibriostat 2,4 diamino-6,7 diisopropyl pteridine phosphate (0/129). C¬ b¶n chóng ®Òu sèng trong m«i tr−êng n−íc, ®Æc biÖt lµ n−íc biÓn vµ cöa s«ng, liªn quan ®Õn c¸c ®éng vËt biÓn. mét sè loµi lµ t¸c nh©n g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt biÓn. T−¬ng tù Aeromonas trong n−íc ngät th× Vibrio ë trong n−íc biÓn. Tû lÖ Guanin-G + Cytozin-C trong ADN lµ 38-51 mol%. B¶ng 20: §Æc ®iÓm sinh ho¸ häc cña mét sè loµi Vibrio lµ t¸c nh©n g©y bÖnh ë ®éng vËt thuû s¶n. V. parahae- V. V. algino- V. anguil- V. V.salmo §Æc ®iÓm moly ticus harveyi lyticus larum vulnificus nicida Nhuém gram - - - - - - Di ®éng + + + + + + Thö Oxydase + + + + + + Ph¸t s¸ng + + - - - - Ph¸t triÓn ë 40C - - - - - + Ph¸t triÓn ë 370C + + + + + - Ph¸t triÓn ë 0%NaCl - - - - - - Ph¸t triÓn ë 3%NaCl + + + + + + Ph¸t triÓn ë 7%NaCl + + + - - - MÉn c¶m 0/129 (10 μg) S S R S S S MÉn c¶m 0/129 (150 μg) S S S S S S Ph¸t triÓn trªn TCBS xanh xanh vµng vµng xanh - Thö O/F Glucose +/+ +/+ +/+ +/+ +/+ +/+ β galactosidase - + + - Arginine dihydrolase - - - - - - Lysine Decarboxylase + + + - + - OrinithineDecarboxylase + - + - - - Sö dông Citrate + - d + + - Urease - - - - - - Khö Nitrate NO3→NO2 + + + + + - Indol + + + + - - Sinh H2S - - - - - - Methyl red - + - d - Voges-Proskauer - - + + - - DÞch ho¸ Gelatin + + + + + - Axit ho¸ Arabinose d - - + - - Axit ho¸ Glucose + + + + + + Axit ho¸ Inositol - - - - - - Axit ho¸ Mannitol + + + + - d Axit ho¸ Salicin - - - - - - Axit ho¸ Sorbitol - - + - - Axit ho¸ Sucrose - - + + - - Ghi chó: " + " > 90 % c¸c chñng ph¶n øng d−¬ng. " - " < 90 % c¸c chñng ph¶n øng ©m. “ d " 11-89 % c¸c chñng ph¶n øng d−¬ng. “ R ": kh«ng mÉn c¶m. “ S ": MÉn c¶m, ch−a cã sè hiÖu.
167 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 Nh÷ng loµi g©y bÖnh cho ®éng vËt thuû s¶n lµ: V. alginolyticus; V. anguillarum; V. ordalii; V. salmonicida, V. parahaemolyticus, V. harvey, V. vulnificus.... §èi víi c¸ Vibrio spp g©y bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u lµ chñ yÕu. §èi víi t«m Vibrio spp g©y bÖnh ph¸t s¸ng, ®á däc th©n, ¨n mßn vá kitin. V. anguillarum; V. vulnificus g©y bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u c¸ tr×nh. V. anguillarum ®−îc Hofer 1904 m« t¶ lÇn ®Çu. V. salmonicida g©y bÖnh ë vïng n−íc l¹nh. V. parahaemolyticus g©y bÖnh ph¸t s¸ng ë Êu trïng t«m só. V. alginolyticus g©y bÖnh ®á däc th©n Êu trïng t«m só. V. parahaemolyticus, V. harvey, V. vulnificus, V. anguillarum... g©y bÖnh ®á th©n ë t«m só thÞt, ¨n mßn vá ë gi¸p x¸c, g©y bÖnh m¸u vãn côc ë cua, g©y bÖnh Êu trïng nhuyÔn thÓ. 2.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. - T«m ë tr¹ng th¸i kh«ng b×nh th−êng: Næi lªn mÆt ao, d¹t bê, kÐo ®µn b¬i lßng vßng. - T«m, cua tr¹ng th¸i h«n mª, lê ®ê, kÐm ¨n hoÆc bá ¨n. - T«m cã sù biÕn ®æi mµu ®á hay mµu xanh. T«m cua vá bÞ mÒm vµ xuÊt hiÖn c¸c vÕt th−¬ng ho¹i tö, ¨n mßn trªn vá vµ c¸c phÇn phô (H×nh 115 A,B,C,E,F,G,H). - Êu trïng t«m vµ t«m gièng cã hiÖn t−îng ph¸t s¸ng khi nhiÔm V. parahaemolyticus vµ V. harveyi (H×nh 116 A,B). - XuÊt hiÖn c¸c ®iÓm ®á ë gèc r©u, phÇn ®Çu ngùc, th©n, c¸c phÇn phô cña Êu trïng gi¸p x¸c khi nhiÔm V. alginolyticus (h×nh 115 D). - Êu trïng bµo ng− khi nhiÔm Vibrio spp chuyÓn tõ mµu hång sang mµu ®á. - Cua nhiÔm Vibrio spp sau 24 - 48 giê trong m¸u cã hiÖn t−îng vãn côc (kÕt tña) gåm c¸c tÕ bµo m¸u vµ vi khuÈn. - BÖnh ë c¸ nu«i lång nh− biÓn, ®Çm n−íc lî, dÊu hiÖu bÖnh lý gièng bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u do vi khuÈn Aeromonas spp di ®éng (h×nh 117). 2.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. - Vibrio spp th−êng g©y bÖnh ë ®éng vËt thuû s¶n n−íc mÆn vµ n−íc ngät: c¸, gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ... Nh÷ng vi khuÈn nµy th−êng lµ t¸c nh©n c¬ héi, khi ®éng vËt thuû s¶n sèc do m«i tr−êng biÕn ®æi xÊu hoÆc bÞ nhiÔm c¸c bÖnh kh¸c nh− virus, nÊm, ký sinh trïng. §éng vËt thuû s¶n yÕu kh«ng cã søc ®Ò kh¸ng, c¸c loµi vi khuÈn Vibrio spp c¬ héi g©y bÖnh nÆng lµm ®éng vËt thuû s¶n chÕt r¶i r¸c tíi hµng lo¹t. - Mïa vô xuÊt hiÖn bÖnh tuú theo loµi vµ ®Þa ®iÓm nu«i. Theo nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi vµ ViÖt Nam Vibrio spp t×m thÊy phæ biÕn ë trong n−íc biÓn vµ ven bê, trong n−íc bÓ −¬ng t¶o, bÓ −¬ng Artemia, trong bÓ −¬ng Êu trïng. - Trong bÓ −¬ng l−îng Êu trïng Vibrio t¨ng theo thêi gian nu«i, tÇng ®¸y cao h¬n tÇng mÆt, do ®ã khi xi ph«ng tÇng ®¸y cã t¸c dông gi¶m mËt ®é Vibrio trong bÓ −¬ng. - BÖnh ë c¸ nu«i lång nh− biÓn, ®Çm n−íc lî, dÊu hiÖu bÖnh lý gièng bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u do vi khuÈn Aeromonas spp di ®éng.
168 Bïi Quang TÒ A B C D E F G H H×nh 115: T«m só bÞ nhiÔm khuÈn Vibrio spp: A- Êu trïng t«m bÞ bÖnh ®á däc th©n; B- T«m só bÞ bÖnh ®á th©n; C- T«m só bÞ bÖnh ®á th©n (con thø 3,4); D- T«m só bÞ bÖnh ®á ch©n; E- ®u«i t«m só bÞ ¨n mßn; F- ®u«i t«m só bÞ ho¹i tö; G- ®u«i t«m só bÞ ®á; H- ®u«i t«m só bÞ phång; I- t«m só bÞ bÖnh c¸c phÇn phô (r©u, ch©n bß, ch©n b¬i, ®u«i) ¨n mßn côt dÇn.
169 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 A B C D E F H×nh 116: T«m só bÞ nhiÔm bÖnh vi khuÈn Vibrrio spp: A- Vi khuÈn khuÈn nu«i cÊy ph¸t s¸ng trªn m«i tr−êng; B- t«m só gièng bÞ bÖnh ph¸t ph¸t s¸ng (theo Lightner, 1996); C,D- gan Êu trïng t«m só bÞ bÖnh ®á däc th©n, xuÊt hiÖn c¸c s¾c tè ®á; E- mang t«m só ®en do Vibrio spp; F- cua bÞ ®en mang do vi khuÈn Vibrio spp
170 Bïi Quang TÒ A B H×nh 117: A- - C¸ song bÞ bÖnh nhiÔm trïng do vi khuÈn trªn th©n cã c¸c ®èm xuÊt huyÕt, m¾t mï; B- C¸ song nhiÔm bÖnh vi khuÈn trªn gan cã c¸c ®èm tr¾ng. B¶ng 21: Mét sè bÖnh ë ®éng vËt thuû s¶n do vi khuÈn Vibrio g©y ra. STT Tªn bÖnh Giai ®o¹n t«m Vi khuÈn g©y bÖnh T¸c h¹i 1 BÖnh ph¸t s¸ng g©y chÕt hµng Êu trïng, gièng V.parahaemolyticus lo¹t V.harveyi 2 BÖnh ®á däc th©n g©y chÕt r¶i V.alginolyticus Êu trïng, gièng r¸c 3 BÖnh ®á th©n T«m thÞt g©y chÕt r¶i Vibrio spp. r¸c 4 BÖnh vá hay ¨n mßn ë c¸c giai ®o¹n Vibrio spp chÕt r¶i r¸c kitin, ®en mang hµng lo¹t Pseudomonas spp. cña t«m, cua Proteus sp 5 NhiÔm khuÈn ë c¸ C¸ nu«i ®Çm, Vibrio spp chÕt r¶i r¸c lång 2.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. Dùa vµo dÊu hiÖu bÖnh lý vµ nu«i cÊy ph©n lËp vi khuÈn ®Ó x¸c ®Þnh bÖnh. 2.5. Phßng vµ trÞ bÖnh. - Phßng bÖnh: C¸c tr¹i s¶n xuÊt t«m cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: + Läc n−íc qua tÇng läc c¸t vµ xö lý tia cùc tÝm. + Xö lý t«m bè mÑ b»ng Formalin 20-25 ppm thêi gian 30-60 phót. + Xö lý t¶o b»ng Oxytetracyline 30-50 ppm thêi gian 1-2 phót.
171 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 + Xö lý Artemia b»ng Chlorin 10-15 ppm trong 01 giê ë n−íc ngät, vít ra röa s¹ch råi míi cho Êp. + Cã thÓ phun vµo m«i tr−êng −¬ng EDTA 2-5 ppm t¸c dông k×m h·m ph¸t triÓn cña vi khuÈn. + Th−êng xuyªn xi ph«ng ®¸y ®Ó gi¶m l−îng vi khuÈn ë tÇng ®¸y bÓ −¬ng. + Giai ®o¹n Zoea vµ Mysis phßng bÖnh b»ng Oxtetracyline 1-2 ppm. + Tr−êng hîp bÞ bÖnh nÆng ph¶i huû ®ît s¶n xuÊt vµ xö lý b»ng Chlorin 200-250 ppm trong mét giê míi x¶ ra ngoµi. - TrÞ bÖnh: Dïng mét sè kh¸ng sinh trÞ bÖnh cho Êu trïng t«m. Oxytetracyline + Bacitracin (tû lÖ 1:1) nång ®é 1-3 ppm. Erytromycin + Rifamycin (tû lÖ 5:3) nång ®é 1-2 ppm. Erytromycin + Bacitracin (tû lÖ 1:1) nång ®é 1-3 ppm. Thuèc phun trùc tiÕp trong bÓ sau 12 giê thay n−íc, xö lý 3 ngµy liªn tôc. * Dïng mét sè kh¸ng sinh trén víi thøc ¨n tinh ®Ó trÞ bÖnh t«m thÞt. 3. BÖnh do vi khuÈn Pseudomonas ë ®éng vËt thuû s¶n. 3.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Pseudomonas lµ mét gièng thuéc hä Pseudomonadaceae, bé Pseudomonadales, líp Gammaproteobacteria, ngµnh Proteobacteria. Vi khuÈn gram ©m, h×nh que hoÆc h¬i uèn cong, kh«ng sinh bµo tö, kÝch th−íc 0,5-1,0 x 1,5-5,0 μm. Chóng chuyÓn ®éng b»ng mét hoÆc nhiÒu tiªn mao. Chóng ph¸t triÓn trong m«i tr−êng ®¬n gi¶n vµ hiÕu khÝ. §a sè chóng cã thÓ oxy ho¸ hoÆc mét sè Ýt kh«ng oxy ho¸ vµ kh«ng lªn men trong m«i tr−êng O/F Glucose. Chóng sing s¾c tè mµu vµng-xanh, xanh, xanh nh¹t. Giíi h¹n nhiÖt ®é ph¸t triÓn rÊt réng tõ 4-430C. Thµnh phÇn Guamin, Cytozin trong ADN lµ 55-64 mol %. B¶ng 22: §Æc ®iÓm sinh ho¸ häc cña mét sè loµi Pseudomonas lµ t¸c nh©n g©y bÖnh ë ®éng vËt thuû s¶n. Pseudomonas Pseudomonas Pseudomonas Pseudomonas §Æc ®iÓm anguilliseptica chlororaphis fluorescens putida Di ®éng + + + + Nhuém gram - - - - s¾c tè huúnh quang - - + + S¾c tè kh¸c - xanh - - Thö Oxydase + + + + Thö O/F Glucose -/- +/- +/- +/- Ph¸t triÓn ë 50C + + + + Ph¸t triÓn ë 370C - d d d Ph¸t triÓn ë m«i tr−êng - + + + 0%NaCl Khö Nitrat (NO3) - + d d Arginine Dihydrolase - + + + Lysine Decarboxylase - - - - OrinithineDecarboxyl- - - - - -ase Indol - - - - Metyl red - - - - Voges-Proskauer - - - - DÞch ho¸ Gelatin + + + -
172 Bïi Quang TÒ Ghi chó: ” + “ > 90 % c¸c chñng ph¶n øng d−¬ng. “ - “ < 90 % c¸c chñng ph¶n øng ©m. “ d “ 11-89 % c¸c chñng ph¶n øng d−¬ng. Chóng ph©n bè réng kh¾p trong m«i tr−êng, trong ®Êt vµ trong n−íc vµ chóng cã thÓ g©y bÖnh cho ng−êi, ®éng vËt vµ thùc vËt. Th−êng ph©n lËp vi khuÈn tõ da, gan, thËn lµ t¸c nh©n g©y bÖnh ë c¸: P. fluorescens, P. chlororaphis, P. anguilliseptica, P. dermoalba, P. putida (xem b¶ng 22). 3.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. - Côc bé hoÆc ®¹i bé phËn da c¸ xuÊt huyÕt, vÈy rông râ nhÊt lµ 2 bªn th©n vµ phÝa bông, gèc v©y l−ng hoÆc toµn bé v©y l−ng ®Òu xuÊt huyÕt, c¸c tia v©y r¸ch n¸t côt dÇn. Cã lóc ruét xuÊt huyÕt vµ viªm nªn gäi lµ bÖnh xuÊt huyÕt. - Thêi kú ®Çu ë chç c¸n ®u«i cã mét ®iÓm tr¾ng, sau ®ã lan dÇn vÒ phÝa tr−íc cho ®Õn v©y l−ng vµ v©y hËu m«n, c¶ ®o¹n th©n sau mµu tr¾ng. BÖnh nÆng c¸ c¾m ®Çu xuèng d−íi, ®u«i h−íng lªn trªn t¹o thµnh vu«ng gãc víi mÆt n−íc c¸ nhanh chãng chÕt hµng lo¹t, dÊu hiÖu nµy th−êng gÆp ë c¸ h−¬ng, gièng vµ gäi lµ bÖnh tr¾ng ®u«i. H×nh 118: c¸ mÌ gièng bÞ bÖnh tr¾ng ®u«i. 3.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. BÖnh xuÊt huyÕt th−êng gÆp ë c¸ tr¾m cá, tr¾m ®en, c¸ chÐp, c¸ tr×nh NhËt B¶n, c¸ tr×nh Ch©u ¢u... BÖnh tr¾ng ®u«i th−êng gÆp ë c¸ h−¬ng mÌ, tr¾m cá, mÌ vinh...tû lÖ chÕt rÊt cao. §Æc ®iÓm cña bÖnh xuÊt huyÕt xuÊt hiÖn quanh n¨m kÓ c¶ mïa ®«ng nhiÖt ®é l¹nh vµ mïa hÌ nãng lùc. BÖnh ®· xuÊt hiÖn ë Trung Quèc, NhËt B¶n, Ch©u ¢u, Th¸i Lan. Pseudomonas g©y bÖnh nhiÔm trïng m¸u nh−ng kh«ng nguy hiÓm cho c¸ nu«i. ë Indonesia bÖnh gÆp ë c¸ tai t−îng vµ gäi lµ bÖnh “giang mai ë c¸”. B¶ng 23: Mét sè bÖnh ë c¸ do Pseudomonas spp g©y ra. Tªn bÖnh T¸c nh©n Ký chñ BÖnh xuÊt huyÕt Tr¾m cá, tr¾m ®en, chÐp, c¸ Pseudomonas fluorescens håi. P. putida P. chlororaphis BÖnh xuÊt huyÕt c¸ tr×nh C¸ tr×nh NhËt B¶n, c¸ tr×nh P. anguilliseptica Ch©u ¢u BÖnh tr¾ng ®u«i C¸ mÌ tr¾ng, mÌ hoa, tr¾m cá, P. dermoalba mÌ vinh...
173 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 ë ViÖt Nam chóng ta ®· ph©n lËp ®−îc mét sè loµi vi khuÈn Pseudomonas spp g©y bÖnh ë c¸c ®éng vËt thuû s¶n. BÖnh xuÊt huyÕt ë c¸ tr¾m cá, tr¾m ®en, c¸ trª. bÖnh tr¾ng ®u«i ë c¸ mÌ hoa, mÌ tr¾ng, mÌ vinh, tr¾m cá. BÖnh ho¹i tö ë ba ba, t«m cµng xanh, Õch....BÖnh xuÊt hiÖn quanh n¨m kÓ c¶ mïa l¹nh vµ mïa hÌ nãng lùc. 3.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. Dùa vµo c¸c dÊu hiÖu bÖnh lý vµ ph©n lËp vi khuÈn. 3.5. Phßng trÞ bÖnh. T−¬ng tù nh− bÖnh nhiÔm trïng do vi khuÈn Aeromonas di ®éng. 4. BÖnh ®èm tr¾ng (ho¹i tö c¬ quan néi t¹ng) c¸ da tr¬n- Edwardsiellosis. 4.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Edwardsiella Enterobacteriaceae, Enterobacteriales, thuéc hä bé líp Gammaproteobacteria, ngµnh Proteobacteria. Chóng cã ®Æc ®iÓm gram ©m, h×nh que m¶nh, kÝch th−íc 1 x 2-3 μm, kh«ng sinh bµo tö, chuyÓn ®éng nhê vµnh tiªm mao. YÕm khÝ tuú tiÖn, catalase d−¬ng, Cytocrom oxidase ©m oxy ho¸ ©m vµ lªn men trong m«i tr−êng O/F glucose. Thµnh phÇn Guanin vµ Cytozin trong ADN lµ 55-59 mol%. Th−êng gÆp hai loµi: E. tarda vµ E. ictaluri. (xem b¶ng 24, 25) E. tarda lµ t¸c nh©n g©y bÖnh nhiÔm khuÈn ë c¸ n−íc Êm, ®Æc biÖt lµ c¸ kh«ng vÈy. E. ictaluri g©y bÖnh nhiÔm khuÈn trong c¸c c¬ quan n«i t¹ng gan, tôy, thËn cña c¸ kh«ng vÈy. Loµi E. tarda hÇu hÕt kh«ng lªn men c¸c lo¹i ®−êng nh−ng cã mét vµi chñng lªn men ®−êng kh¸ nhanh. B¶ng 24: Nh÷ng ®Æc tÝnh sinh lý vµ sinh ho¸ kh¸c nhau gi÷a 2 loµi Edwardsiella tarda vµ E. ictaluri (theo Wyatt vµ ctv, 1979; Farmer vµ Mc Whorter, 1984; Waltman vµ ctv, 1986; Plumb vµ Vinitnantharat, 1989) Edwardsiella tarda E. ictaluri §Æc ®iÓm 0 Di ®éng ë 25 C + + Di ®éng ë 350C + - Sinh Indole + - Methyl red + - Citrate simmons - - Citrate christensens + - Sinh H2S trong triple sugar iron + - Sinh H2S trong pepton iron agar + - Giíi h¹n nång ®é muèi 1,5% + + Giíi h¹n nång ®é muèi 3,0% + - Tû lÖ G - C cña ADN mol% 55 - 58 53 4.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. C¸ bÞ bÖnh kÐm ¨n hoÆc bá ¨n, gÇy yÕu, bông th−êng ch−íng to (h×nh 119A,B), xung quanh miÖng cã c¸c ®¸m xuÊt huyÕt, gèc v©y xuÊt huyÕt, m¾t låi (h×nh 119C)
174 Bïi Quang TÒ Gi¶i phÉu c¬ quan néi t¹ng gan, l¸ l¹ch, thËn bÞ ho¹i tö thµnh nh÷ng ®èm mµu tr¾ng ®ôc ®−êng kÝnh 0,5-2,5mm (h×nh 119 C, D), cßn gäi lµ “bÖnh ®èm tr¾ng”. A B C D E H×nh 119: C da tr¬n bÞ bÖnh ho¹i tö c¬ quan néi t¹ng: A- c¸ tra gièng bông ch−íng to; B- c¸ nheo bông ch−íng to; C,E- trªn gan c¸ tra gièng cã c¸c ®èm tr¾ng ( ); D- thËn c¸ tra gièng cã nhiÒu ®èm tr¾ng ( ). 4.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. Vi khuÈn th−êng g©y ë ®éng vËt m¸u l¹nh: R¾n, c¸ sÊu, ba ba, c¸...vµ nh÷ng ®éng vËt thuû s¶n kh¸c. ViÖt Nam ®· ph©n lËp ®−îc E. tarda tõ c¸ trª gièng; E. ictaluri tõ c¸ tra, c¸ ba sa, c¸ nheo gièng vµ c¸ thÞt. BÖnh g©y thiÖt h¹i trong c¸c ao nu«i c¸ tra h−¬ng (cì tõ 4-6cm) ®Õn 5-6 th¸ng tuæi, tû lÖ tö vong cña c¸ tõ 60-70%, cã tr−êng hîp tíi 100% (theo Bïi Quang
175 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 TÒ, 2003). BÖnh xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt vµo mïa xu©n, mïa thu vµ trong ao nu«i mËt ®é cao, nu«i c¸ lång bÌ. B¶ng 25: C¸c vi khuÈn Edwardsiella tarda vµ E. ictaluri g©y bÖnh ë c¸c loµi c¸ C¸ ký chñ Vi khuÈn T¸c gi¶ Tªn latinh Tªn ®Þa ph−¬ng C¸ trª s«ng Meyer vµ Bullock, 1973 Ictalurus punctata Edwardsiella tarda C¸ håi Amandi vµ ctv, 1982 Oncorhynchus ishawytscha nt C¸ chÐp Sae - Oui vµ ctv, 1982 Cyprinus carpio nt C¸ vÒn biÓn Kusuda vµ ctv, 1977 Evynnis japonicus nt C¸ b¬n NhËt b¶n Nakatsugawa, 1983 Paralichthys olivaceus nt C¸ tr×nh NhËt b¶n Egusa, 1976 Anguilla japonica nt C¸ tr×nh NhËt b¶n White vµ ctv, 1973 Micropterus salmoides nt C¸ ®èi môc Kusuda vµ ctv, 1976 Mugil cephalus nt C¸ vÒn ®á biÓn Yasunaga vµ ctv, 198 Chryophrys major nt C¸ vÒn ®á biÓn Herman vµ Bullock, 1986 Morone saxatilis ntt C¸ r« phi v»n Miyashito, 1984 Oreochromis niloticus nt Yasunaga vµ ctv, 1982 Serida gaingu eradiata nt Trª ®en Bïi Quang TÒ vµ ctv, 1993 Clarias juscus nt Trª vµng Bïi Quang TÒ vµ ctv, 1993 C. macrocephalus nt C¸ tra nu«i Bïi Quang TÒ, 2003 Pangasius hypophthalmus nt Trª s«ng Meyer vµ ctv, 1973 Ictalurus punctata nt Trª s«ng n©u Hawke, 1976 I. nebulosus E. ictaluri Trª s«ng xanh Plumb vµ Sanchez, 1983 I. furcatus nt Waltman vµ ctv, 985 Danio devario nt C¸ dao xanh Kent vµ Lyons, 1982 Eigemannia virens nt C¸ trª tr¾ng Kasornchandra vµ ctv, 1987 Clarias batrachus nt C¸ trª s«ng tr¾ng Plamb vµ Sanchez, 1983 Ictalurus catus nt C¸ tra nu«i Crumlish, vµ ctv, 2001 Pangasianodon nt Bïi Quang TÒ, 2003 hypophthalmus C¸ nheo nu«i Bïi Quang TÒ, 2005 Silurus asotus Edwardsiella sp 4.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. Dùa vµo dÊu hiÖu bÖnh vµ ph©n lËp vi khuÈn. 4.5. Phßng trÞ bÖnh. T−¬ng tù nh− bÖnh nhiÔm trïng do Aeromonas di ®éng. 5. BÖnh nhiÔm khuÈn do vi khuÈn Streptococcus ë c¸. 5.1. T¸c nh©n g©y bÖnh Streptococcus (thuéc Streptococcaceae, bé Lactobacillales, líp Bacilli, ngµnh Firmicutes) lµ mét gièng lín cã d¹ng h×nh cÇu hoÆc h×nh ovan, ®−êng kÝnh nhá h¬n 2 μm. Gram d−¬ng, kh«ng di ®éng, hÇu hÕt yÕm khÝ tuú tiÖn, lªn men trong m«i tr−êng Glucose, nhu cÇu ph¸t triÓn phøc t¹p. thµnh phÇn Guanin vµ Cytozin trong ADN lµ 34-46 mol%. Streptococcus sinh tr−ëng tèt trªn m«i tr−êng Trypticase Soy agar cã thªm 0,5% Glucose, m«i tr−êng BHIA (Brain heart infusion agar), m«i tr−êng THBA (Todd hewitt broth agar), m«i tr−êng
176 Bïi Quang TÒ th¹ch m¸u ngùa (Horse bood agar). Nu«i cÊy ë 20-30 oC, sau 24-48 h×nh thµnh khuÈn l¹c nhá ®−êng kÝnh 0,5-1,0mm, mµu h¬i vµng, h×nh trß, h¬i låi. Streptococcus ph©n lËp tõ c¸ n−íc ngät vµ c¸ biÓn NhËt B¶n khuÈn l¹c rÊt nhá vµ dÎo (®é nhít cao),dung huyÕt bª ta trªn m«i tr−êng THBA. Streptococcus ininae g©y bÖnh xuÊt huyÕt ë c¸ r« phi nu«i th©m canh. N¨m 1991-1992 ®· ph©n lËp tõ c¸ ba sa bÞ bÖnh xuÊt huyÕt vi khuÈn Streptococcus sp. (h×nh 120) A B H×nh 120: A- Vi khuÈn Streptococcus sp g©y bÖnh xuÊt huyÕt ë c¸ ba sa (Vò ThÞ T¸m vµ CTV, 1995); B- Vi khuÈn Streptococcus sp ph©n lËp tõ gan c¸ r« phi bÞ bÖnh (Bïi Quang TÒ, 2003) 5.2. DÊu hiÖu bÖnh lý. T−¬ng tù bÖnh nhiÔm trïng do Aeromonas spp di ®éng, Edwardsiella spp. BÖnh th−êng g©y ho¹i tö gan, l¸ l¸ch vµ thËn thµnh nh÷ng ®èm mµu nh¹t ë c¸ r« phi (h×nh 115B), trªn gan c¸ ba sa cã c¸c khuÈn l¹c cña Streptococcus sp (h×nh 115A) 5.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh. ViÖt Nam c¸ ba sa, c¸ r« phi, c¸ chÐp, c¸ biÓn... ®· ph©n lËp ®−îc Streptococcus. Mïa vô ph¸t bÖnh t−¬ng tù nh− bÖnh Aeromonas spp di ®éng. 5.4. ChÈn ®o¸n bÖnh. Ph©n lËp vi khuÈn b»ng c¸c m«i tr−êng chän läc: Th¹ch m¸u c¬ b¶n, KF Streptococcus. 5.5. Phßng vµ trÞ bÖnh. - ¸p dông ph−¬ng ph¸p phßng tæng hîp. - Trén víi thøc ¨n kh¸ng sinh Erythromycin (Ciprofloxacin, Enrofloxacin) liÒu 25-50 mg/1 kg c¸/1 ngµy cho ¨n 4-7 ngµy. - Vacxin phßng bÖnh Streptococcus.
177 BÖnh häc thñy s¶n- phÇn 2 A B H×nh 121: A- gan c¸ ba sa cã c¸c khuÈn l¹c vi khuÈn ( ) (Vò ThÞ T¸m vµ ctv, 1995); B- ®èm tr¾ng trªn ga c¸ r« phi bÞ bÖnh (Bïi Quang TÒ, 2003) A B C D H×nh 122: C¸ bÞ bÖnh xuÊt xuyÕt do Streptococcus sp: A- C¸ r« phi bÞ bÖnh phÇn bong xuÊt huyÕt; B- r« phi ®á bÞ bÖnh cã c¸c ®èm xuÊt huyÕt trªn th©n; C- gi¶i phÉu c¸ r« phÞ bÖnh trªn gan cã c¸c ®èm ho¹i tö mµu tr¾ng ®ôc; D- C¸ tra bÞ bÖnh c¬ quan néi t¹ng xuÊt huyÕt . 6. BÖnh ®ôc c¬ cña t«m cµng xanh 6.1. T¸c nh©n g©y bÖnh T¸c nh©n g©y bÖnh cÇu khuÈn Lactococcus garvieae (Enterococcus seriolicida) thuéc Streptococcaceae, bé Lactobacillales, líp Bacilli, ngµnh Firmicutes. Vi khuÈn gram d−¬ng, h×nh qu¶ trøng. Vi khuÈn ph¸t triÓn ë nhiÖt ®é 10-400C, ®é muèi 0,5-6,0 %, pH 9,6 (theo Winton Cheng, Jiann-Chu Chen, 1998-2001). Theo ph©n lËp cña ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thñy s¶n 1 cã gÆp cÇu khuÈn gram d−¬ng (mÉu t«m ë H¶i Phßng) vµ trùc khuÈn dung huyÕt m¹nh, gram ©m (mÉu t«m thu ë Thanh Tr×)
178 Bïi Quang TÒ 6.2. DÇu hiÖu bÖnh lý T«m kÐm ¨n, ho¹t ®éng chËm ch¹p, ®Çu tiªn c¬ phÇn ®u«i chuyÓn mµu tr¾ng ®ôc (th−êng lµ nh÷ng vÖt mµu tr¾ng ®ôc, ®−a t«m ra ¸nh s¸ng mÆt trêi thÊy râ c¸c vÖt tr¾ng ®ôc) sau lan dÇn lªn phÝa ®Çu ngùc, t«m bÖnh nÆng mang chuyÓn mµu tr¾ng ®ôc (h×nh 123, 124A). Vá t«m mÒm (h×nh 124B) (khi luéc chÝn t«m chuyÓn mµu ®á Ýt) tû lÖ t«m chÕt cao. 6.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh BÖnh ®ôc c¬ ë t«m ®· x¶y ra ë c¸c ao nu«i t«m cµng xanh ë Trung Quèc, §µi Loan, tû lÖ nhiÔm bÖnh tõ 30- 75%. ë ViÖt Nam bÖnh ®ôc c¬ ®· xuÊt hiÖn mét vµi n¨m nay, tõ n¨m 2000 t«m cµng xanh bét (nguån gèc tõ Trung Quèc ®−a sang) ®−a vÒ Thanh Tr× nu«i ®· cã hiÖn t−îng t«m ®ôc c¬ vµ chÕt hµng lo¹t. §Çu n¨m 2002 ®µn t«m bè mÑ (5-6 t¹) cña mét tr¹i s¶n xuÊt t«m gièng ë H¶i Phßng ®· bÞ bÖnh ®ôc c¬. Sau khi cho në Êu trïng vµ −¬ng thµnh t«m bét, tû lÖ sèng rÊt thÊp ®¹t kho¶ng 1%. Th¸ng 5 n¨m 2002, mét sè ao nu«i t«m cµng xanh ë Thanh Tr×, Hµ Néi th¶ gièng cì 0,2g/con, nu«i sau 15-20 ngµy t«m ®· xuÊt hiÖn bÖnh ®ôc c¬ vµ chÕt r¶i r¸c. Tû lÖ nhiÔm bÖnh trong ®µn t«m nu«i ë Thanh Tr× tõ 6-90% (5/2002). H×nh 123: T«m cµng xanh bè mÑ bÞ bÖnh ®ôc c¬ H×nh 124: T«m cµng xanh bè mÑ bÞ bÖnh ®ôc c¬, vá mÒm