Chẩn đoán và điều trị bệnh van tim: Phần 1 - Phạm Nguyễn Vinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:201

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách này là công trình của nhiều tác giả, hiện đang công tác điều trị bệnh tim mạch từ nhiều năm qua. Nhằm mục đích thực hành, giúp các sinh viên, bác sĩ và cán bộ y tế khác có thể tham khảo bệnh van tim; các chương mục đề cập đến các vấn đề thực tế từ chẩn đoán đến điều trị chuyên sâu bệnh van tim. Mời các bạn cùng tham khảo phần 1 cuốn sách tại đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chẩn đoán và điều trị bệnh van tim: Phần 1 - Phạm Nguyễn Vinh

BỆNH VAN TIM Chẩn đoán và điều trị Chủ biên: PGS. TS. Phạm Nguyễn Vinh Nhà xuất bản Y học Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh 2012
Tham gia biên soạn BSCK1. Đỗ Thị Kim Chi Phó Trưởng Khoa Phòng khám/ Viện Tim Tp.HCM BS. Nguyễn Kim Chung Trưởng Khoa Nội Tim Mạch 3/ Bệnh viện Tim Tâm Đức BS. Đỗ Văn Bửu Đan Phó Trưởng Khoa phòng Khám/ Bệnh viện Tim Tâm Đức BS. Lê Thị Đẹp Phó Trưởng Khoa Nội Tim Mạch/ Viện Tim Tp.HCM BS. Lê Trung Hiếu Trưởng Khoa Gây Mê Hồi Sức/ Bệnh viện Tim Tâm Đức TS.BS. Đỗ Quang Huân Phó Giám Đốc- Trưởng Khoa Thông Tim Can Thiệp/ Viện Tim Tp. HCM BS. Đinh Đức Huy Phó Giám Đốc- Trưởng Khoa Thông Tim Can Thiệp / Bệnh viện Tim Tâm Đức TS.BS. Huỳnh Ngọc Long Phó Trưởng khoa Thông Tim Can Thiệp/ Viện Tim Tp.HCM BS. Huỳnh Thanh Kiều Phó trưởng Khoa Phòng Khám/ Bệnh viện Tim Tâm Đức TS. BS. Tôn Thất Minh Phó Giám Đốc - Trưởng khối Nội- Trưởng Khoa NTM 1/ Bệnh viện Tim Tâm Đức BS. Trần Tử Nam Phó trưởng Khoa Ngoại/ Bệnh viện Tim Tâm Đức TS.BS. Nguyễn Văn Phan Phẫu thuật viên -Trưởng khoa phòng mổ Viện Tim Tp.HCM BS. Vũ Năng Phúc Khoa Thông Tim Can Thiệp/ Bệnh viện Tim Tâm Đức ThS. BS. Phan Kim Phương Giám đốc Viện Tim – Trưởng khối Ngoại Viện Tim Tp. HCM BSCK1. Trần Vũ Minh Thư Trưởng Khoa NTM 4/ Bệnh viện Tim Tâm Đức
BS. Trần Nhân Tuấn Phó Trưởng Khoa Nội Tim Mạch 1/Bệnh viện Tim Tâm Đức ThS.BS. Lê Kim Tuyến Khoa Phòng Khám/ Viện Tim Tp.HCM PGS.TS. Phạm Nguyễn Vinh Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Tim Tâm Đức Phó chủ nhiệm bộ môn Nội trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch
Lời nói đầu Bệnh tim mạch là một trong các bệnh hàng đầu trên thế giới. Các nhóm bệnh thường gặp nhất là tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh, bệnh cơ tim Tại Việt Nam, nguyên nhân của bệnh tim mạch có thay đổi từ vài thập kỷ gần đây. Bệnh nhân tăng huyết áp và bệnh động mạch vành ngày càng tăng. Đồng thời nguyên nhân bệnh van tim có thay đổi, số bệnh van tim hậu thấp giảm dần, tuy nhiên bệnh van tim do thoái hóa, do bệnh động mạch vành lại tăng lên. Chẩn đoán và điều trị bệnh van tim có nhiều thay đổi trong các năm gần đây. Tiến bộ trong điều trị nội khoa suy tim, trong điều trị can thiệp và trong phẫu thuật đã giảm rất nhiều suy tim mạn và suy tim cấp do bệnh van tim. Siêu âm tim cũng đã mở hướng mới trong chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh van tim. Siêu âm tim qua thành ngực giúp phát hiện bệnh van tim từ rất sớm, giúp gợi ý hay xác định nguyên nhân; đồng thời giúp hướng dẫn điều trị. Cuốn sách này là công trình của nhiều tác giả, hiện đang công tác điều trị bệnh tim mạch từ nhiều năm qua. Nhằm mục đích thực hành, giúp các sinh viên, bác sĩ và cán bộ y tế khác có thể tham khảo bệnh van tim; các chương mục đề cập đến các vấn đề thực tế từ chẩn đoán đến điều trị chuyên sâu bệnh van tim. Độc giả có thể tìm thấy trong cuốn sách chuyên khảo này các biện pháp chẩn đoán và điều trị bệnh van tim cập nhật đến 2012. Trong lần xuất bản đầu tiên, có thể có một số sai sót, chúng tôi mong đợi sự đóng góp ý của độc giả. Xin cám ơn Nhà xuất bản Y học, chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh, từ nhiều năm qua đã hợp tác với chúng tôi trong phổ biến kiến thức y học. Thành phố Hồ Chí Minh ngày 28 tháng 05 năm 2012 PGS.TS. Phạm Nguyễn Vinh
Nội dung Lời mở đầu Chương 1: Siêu âm tim Phạm Nguyễn Vinh, Trần Vũ Minh Thư, Đỗ Thị Kim Chi, Lê Kim Tuyến Chương 2: Hẹp van động mạch chủ Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Nguyễn Văn Phan Chương 3: Hở van động mạch chủ Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Lê Thị Đẹp Chương 4: Hở van 2 lá Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Phan Kim Phương Chương 5: Hẹp van 2 lá Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Đỗ Quang Huân, Đinh Đức Huy Chương 6: Bệnh van 3 lá Phạm Nguyễn Vinh, Đỗ Văn Bửu Đan Chương 7: Bệnh van động mạch phổi, bệnh nhiều van Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Nguyễn Kim Chung, Huỳnh Ngọc Long Chương 8: Điều trị suy tim Phạm Nguyễn Vinh, Trần Nhân Tuấn, Tôn Thất Minh Chương 9: Điều trị can thiệp qua da bệnh van tim Phạm Nguyễn Vinh, Hồ Minh Tuấn, Đinh Đức Huy, Vũ Năng Phúc Chương 10: Van tim nhân tạo Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Trần Tử Nam Chương 11: Thuốc kháng đông trong bệnh van tim Phạm Nguyễn Vinh, Huỳnh Thanh Kiều, Lê Trung Hiếu
SIEÂU AÂM TIM (ECHOCARDIOGRAPHY) PHAÏM NGUYEÃN VINH TRẦN VŨ MINH THƯ ÑOÃ THÒ KIM CHI - Nguyeân lyù cuûa Sieâu aâm tim + Soùng Sieâu aâm + Ñaàu doø Sieâu aâm + Caùc daïng hình aûnh Sieâu aâm + Caùc hình thöùc Sieâu aâm tim - Kyõ thuaät thöïc hieän Sieâu aâm tim qua thanh ngực - Chæ ñònh cuûa Sieâu aâm tim qua thanh ngực + Theo trieäu chöùng cô naêng + Theo trieäu chöùng thöïc theå + Theo beänh lyù - Beänh van tim + Beänh van 2 laù + Beänh van ÑMC - Beänh Ñoäng maïch vaønh - Beänh Tim baåm sinh + Thoâng lieân nhó + Thoâng lieân thaát + Coøn oáng ñoäng maïch + Töù chöùng Fallot + Hoaùn vò ñaïi ñoäng maïch + Beänh Ebstein - Beänh maøng ngoaøi tim - Beänh cô tim + Beänh cô tim daõn nôû + Beänh cô tim phì ñaïi + Beänh cô tim haïn cheá - Beänh Ñoäng maïch chuû + Boùc taùch ÑMC + Tuùi phình xoang Valsalva - Böôùu tim - Vieâm noäi taâm maïc nhieãm truøng - Siêu âm tim cản âm - Siêu âm tim qua thực quản - Siêu âm trong lòng động mạch vành 1
- Siêu âm Doppler mô - Siêu âm tim gắng sức - Siêu âm qua thượng mạc tim - Siêu âm tim trong buồng tim 1. NGUYEÂN LYÙ CUÛA SIEÂU AÂM TIM 1.1 Soùng sieâu aâm Soùng aâm thanh laø caùc rung ñoäng cô hoïc, ñaëc ñieåm ñöôïc moâ taû baèng caùc töø sau : - Taàn soá : soá chu kyø/giaây hoaëc Hertz (Hz) - Ñoä daøi soùng : milimeùt (mm) - Bieân ñoä : decibels (dB) - Vaän toác daãn truyeàn : tuøy thuoäc moâi tröôøng (khoaûng 1540 m/giaây trong maùu) Tai ngöôøi coù theå nghe ñöôïc aâm thanh coù taàn soá trong khoaûng 20 Hz ñeán 20 kilohetz (kHz) ; taàn soá cao hôn möùc naøy goïi laø sieâu aâm. Ñoä daøi soùng () töông quan vôùi taàn soá (f) vaø vaän toác daãn truyeàn (C) [C =  . f]. Ñoä ly giaûi vaø ñoä xaâm nhaäp cuûa soùng sieâu aâm lieân quan ñeán ñoä daøi soùng. Ñoä daøi soùng caøng ngaén thì ñoä ly giaûi caøng cao, nhöng ñoä xaâm nhaäp laïi keùm. Töông töï khi taàn soá soùng sieâu aâm cao, ñoä ly giaûi seõ cao, nhöng ñoä xaâm nhaäp laïi keùm. Hình 1: Tương quan giữa tần số đầu dò và độ dài sóng 1.2 Ñaàu doø sieâu aâm Ñaàu doø Sieâu aâm söû duïng tinh theå aùp ñieän (piezoelectric crystal) ñeå taïo ra vaø thu hoài soùng sieâu aâm. Tinh theå aùp ñieän coù theå laø thaïch anh hay goám titanate. Soùng sieâu aâm ñöôïc taïo ra khi coù 1 doøng ñieän xoay chieàu daãn ñeán tinh theå aùp ñieän. Taàn soá cuûa soùng phaùt ra tuøy thuoäc vaøo baûn chaát vaø ñoä daøy cuûa tinh theå aùp ñieän. Taàn soá soùng sieâu aâm cuûa ñaàu doø duøng trong y khoa thay ñoåi töø 1 ñeán 30 megahertz (MHz). ÔÛ ngöôøi lôùn thöôøng duøng ñaàu doø 2,5 MHz, treû em laø 5 MHz, sô sinh vaø maïch maùu nhoû laø 7,5 MHz hoặc lớn hơn 2
Vật liệu Tinh thể áp Impedance Dây dẫn chống rung điện matching Chiều dài sóng Thấu kính khuếch đại Sóng siêu âm Đầu dò Hình 2: Sơ đồ cấu trúc đầu dò siêu âm Hai kieåu ñaàu doø, döïa theo söï saép xeáp caùc tinh theå aùp ñieän, thöôøng duøng trong y khoa laø ñaàu doø cô hoïc (mechanical transducer) vaø ñaàu doø ñieän töû (phased-array transducer). 1.3 Caùc daïng hình aûnh sieâu aâm Sieâu aâm tim khôûi ñaàu baèng kieåu hình aûnh A (Amplitude – bieân ñoä). Hình aûnh sieâu aâm kieåu A taïo bôûi ñaàu doø coù 1 tinh theå ñoäc nhaát. Khi soùng sieâu aâm lieân tieáp phoùng ra vaø thu nhaän laïi ôû ñaàu doø naøy, caùc caáu truùc cuûa tim vaän ñoäng nhanh nhö van ÑMC, van 2 laù coù theå ghi laïi ñöôïc. Hình aûnh sieâu aâm kieåu vaän ñoäng theo thôøi gian laø sieâu aâm TM (Time Motion). Sieâu aâm tim kieåu hai chieàu (2D) thöïc hieän ñöôïc nhôø söï “queùt” cuûa caùc chuøm tia sieâu aâm töø tinh theå aùp ñieän xoay quanh truïc (ñaàu doø cô hoïc) hoaëc söï taïo chuøm tia lieân tieáp cuûa nhieàu tinh theå aùp ñieän treân 1 ñaàu doø (ñaàu doø ñieän töû). Nhôø ñoù, sieâu aâm tim 2D giuùp nhìn roõ söï vaän ñoäng cuûa caùc caáu truùc cuûa tim (tim co boùp, ñoùng môû caùc van …). Sieâu aâm tim 3 chieàu (3D) giuùp nhìn hình aûnh khoâng gian 3 chieàu, döïa treân moät trong hai nguyeân taéc : 1. Söû duïng moät ñaàu doø phaùt vaø thu chuøm tia sieâu aâm theo 3 chieàu; nhöôïc ñieåm laø hình aûnh khoâng roõ neùt 2. Söû duïng sieâu aâm 2 chieàu nhöng coù theâm moät duïng cuï giuùp taïo hình aûnh 3 chieàu. Siêu âm tim 3 chiều có nhiều ưu điểm hơn siêu âm tim 2 chiều trong việc quan sát hình ảnh của nhũng cấu trúc phức tạp cũng như sự liên quan với nhũng cấu trúc khác của tim, cải thiện việc đánh giá thể tích, chức năng thất, đánh giá chức năng van, hình ảnh Doppler, rút ngắn thời gian có được hình ảnh. Vì thế, hiện nay siêu âm tim 3 chiều là kỹ thuật đang phát triển nhanh. Sieâu aâm Doppler bao goàm Doppler xung, Doppler lieân tuïc vaø Doppler maøu. Chuøm tia sieâu aâm phoùng vaøo hoàng caàu ñang chuyeån ñoäng trong tim hoaëc maïch maùu, seõ phaûn hoài laïi vôùi nhöõng taàn soá khaùc nhau ; nhôø ñoù seõ ño ñöôïc vaän toác doøng maùu. Doppler xung döïa treân nguyeân taéc chuøm tia phaùt ra vaø chuøm tia thu hoài xaûy ra ôû treân cuøng moät tinh theå aùp ñieän. Do ñoù bò haïn cheá bôûi vaän toác doøng maùu. Doppler lieân tuïc coù söï phaùt ra 3
lieân tuïc chuøm tia bôûi 1 tinh theå aùp ñieän, chuøm tia thu hoài ñöôïc ghi nhaän treân moät tinh theå aùp ñieän khaùc. Doppler maøu cuøng nguyeân lyù vôùi Doppler xung, chæ khaùc bieät ôû 2 ñieàu : 1. Coù nhieàu cöûa soå Doppler ghi nhaän treân suoát loä trình chuøm tia (Doppler xung chæ ghi nhaän hình aûnh baèng 1 cöûa soå Doppler 2. Quy öôùc hoùa, doøng maùu chaûy veà phía ñaàu doø seõ coù maøu ñoû, chaûy xa ñaàu doø coù maøu xanh luïc. 1.4 Caùc hình thöùc sieâu aâm tim - Sieâu aâm tim qua thaønh ngöïc : ñöôïc aùp duïng phoå bieán nhaát, coù theå laøm trong caáp cöùu. - Sieâu aâm tim caûn aâm : thöôøng laø söû duïng kyõ thuaät sieâu aâm tim qua thaønh ngöïc coù keøm tieâm tónh maïch chaát caûn aâm - Sieâu aâm tim qua thöïc quaûn : söû duïng trong moät soá chæ ñònh rieâng bieät, ñaëc bieät trong phaãu thuaät vaø hoài söùc. Tia sieâu aâm khoâng bò caûn bôûi loàng ngöïc vaø phoåi neân cho hình aûnh roõ neùt. - Sieâu aâm tim trong loøng maïch : coù theå trong maïch maùu ngoaïi vi hay ñoäng maïch vaønh. Söû duïng nhieàu nhaát trong nghieân cöùu, baét ñaàu aùp duïng trong laâm saøng. - Sieâu aâm qua thöôïng maïc tim : ñaàu doø ñöôïc bao phuû baèng 1 gaêng voâ truøng, sieâu aâm tröïc tieáp ôû thöôïng maïc tim khi loàng ngöïc ñaõ môû. Ít söû duïng töø khi coù sieâu aâm tim qua thöïc quaûn. - Sieâu aâm trong buoàng tim : ñaàu doø sieâu aâm gaén vaøo catheter, luoàn qua maïch maùu ñeå vaøo buoàng tim. 2. KYÕ THUAÄT THÖÏC HIEÄN SIEÂU AÂM TIM QUA THÀNH NGỰC 2.1 Sieâu aâm tim moät chieàu (TM) Soùng sieâu aâm seõ thaúng goùc vôùi caáu truùc tim, giuùp ño ñöôïc beà daày vaø beà roäng cuûa caùc caáu truùc naøy. Ñaàu doø ñaët ôû bôø traùi xöông öùc , lieân söôøn 3 hay 4. Luoân ñaët ñònh höôùng truïc tim baèng maët caét 2 D theo truïc doïc sao cho thaønh tröôùc ñoäng maïch chuû (ÑMC ) taïo thaønh ñöôøng thaúng vôùi vaùch lieân thaát. Ñaàu doø taïo vôùi maët phaúng loàng ngöïc 1 goùc töø 800 –90 0. 2.1.1 Ñöôøng caét ngang thaát Ñöôøng caét cuûa soùng sieâu aâm ngay saùt bôø töï do cuûa van 2 laù. Khaûo saùt caùc caáu truùc: thaønh ngöïc phía tröôùc, vaùch tröôùc thaát phaûi, buoàng thaát phaûi, vaùch lieân thaát, buoàng thaát traùi, vaùch sau thaát traùi, thöôïng taâm maïc dính vaøo ngoaïi taâm maïc. Maët caét naøy cho pheùp ño ñaïc : ñöôøng kính thaát phaûi, beà daøy vaùch lieân thaát, ñöôøng kính thaát traùi, beà daøy vaùch sau thaát traùi ; töø ñoù tính ñöôïc phaân xuaát co ruùt, phaân xuaát toáng maùu, vaø tyû leä beà daøy cuoái taâm tröông cuûa vaùch lieân thaát treân vaùch sau thaát traùi. Caùc trò soá bình thöôøng thay ñoåi theo caân naëng vaø chieàu cao. 4
2.1.1 Ñöôøng caét ngang van ÑMC: Khaûo saùt caùc caáu truùc: thaønh ngöïc phía tröôùc, vaùch tröôùc thaát phaûi, buoàng toáng thaát phaûi, vaùch tröôùc ÑMC noái tieáp vaùch lieân thaát, van ÑMC (chæ laù sigma tröôùc phaûi vaø laù van sau khoâng vaønh ) , vaùch sau ÑMC noái tieáp baèng laù tröôùc van 2 laù, buoàng nhó traùi, vaùch sau nhó traùi. Maët caét naøy cho pheùp ño ñaïc : ñöôøng kính cuoái taâm tröông ÑMC, ñoä môû van ÑMC, ñöôøng kính cuoái taâm thu nhó traùi. 2.2 Sieâu aâm tim 2 chieàu (2D) Cho pheùp khaûo saùt caáu truùc quaû tim ñang vaän ñoäng. 2.2.1 Ñöôøng caét caïnh xöông öùc beân traùi: Ñaàu doø ñaët ôû bôø traùi xöông öùc, lieân söôøn 3,4,5. • Maët caét theo truïc doïc : (Longitudinal parasternal section hoaëc Long axis parasternal section) Khaûo saùt : buoàng toáng thaát phaûi, baét nguoàn ÑMC leân vôùi 2 van sigma( tröôùc phaûi vaø khoâng ñoäng maïch vaønh ), vaùch lieân thaát, thaát traùi, van 2 laù, voøng van 2 laùù vaø boä maùy döôùi van, nhó traùi, vaùch sau thaát traùi, ñoäng maïch chuû ngöïc ôû hình caét ngang. • Maët caét theo truïc ngang: (Short axis parasternal section) Thaúng goùc vôùi truïc doïc cuûa tim, xoay ñaàu doø 90 0. Goàm 3 maët caét : + Ngang van ÑMC : Khaûo saùt caáu truùc : Van ÑMC, nhó traùi, nhó phaûi, vaùch lieân nhó, van 3 laù, buoàng toáng thaát phaûi, van ñoäng maïch phoåi (ÑMP), thaân ÑMP, 2 nhaùnh ÑMP phaûi vaø traùi, ÑM vaønh traùi. + Ngang van 2 laù: Khaûo saùt van 2 laù, 2 laù van, 2 meùp van. Ño dieän tích môû van . + Ngang coät cô: Khaûo saùt 2 coät cô : tröôùc beân vaø sau giöõa. Khaûo saùt 2 thaát : thaát phaûi nhoû hôn phuû leân treân thaát traùi. Coù theå thaáy ñöôïc ÑMC xuoáng naèm sau thaát traùi. 2.2.2 Ñöôøng caét töø moûm tim: Ñaàu doø ñaët ngay moûm tim, höôùng töø moûm ñeán ñaùy tim. Beänh nhaân naèm ngöûa hoaëc nghieâng traùi. 5
• Maët caét 4 buoàng ( 4 chambers apical section) : Khaûo saùt : 2 buoàng thaát, vaùch lieân thaát, 2 buoàng nhó, vaùch lieân nhó, van 2 laù, van 3 laù, caùc tónh maïch phoåi ñoå veà nhó traùi. • Maët caét 2 buoàng traùi (2 chambers apical section) : Khaûo saùt : thaát traùi, nhó traùi, vaùch tröôùc vaø döôùi thaát traùi, coät cô sau – giöõa. • Maët caét 5 buoàng (5 chambers apical section) : Khaûo saùt; thaát traùi, thaát phaûi, nhó traùi, nhó phaûi, ÑMC leân, van ÑMC. 2.2.3 Ñöôøng caét döôùi bôø söôøn ( Subcostal view) Ñaàu doø ñaët ôû thöôïng vò döôùi muõi öùc. Beänh nhaân naèm ngöûa, goái hôi gaäp. • Maët caét 4 buoàng (4 chambers subcostal section hoaëc longitudinal subcostal section) : Giuùp khaûo saùt caùc caáu truùc tim nhö maët caét 4 buoàng töø moûm. Ñaëc bieät cho thaáy roõ vaùch lieân nhó. • Maët caét truïc ngang (subcostal short axis section) : Töông töï maët caét caïnh öùc truïc ngang - ngang van ÑMC. Raát caàn thieát ôû treû bò töù chöùng Fallot. 2.2.4 Ñöôøng caét treân hoõm öùc: • Maët caét cô baûn theo truïc doïc : Khaûo saùt cung ñoäng maïch chuû (ÑMC) vaø caùc nhaùnh, ÑMC leân, xuoáng vaø eo ÑMC, ñoäng maïch phoåi (ÑMP) phaûi – caét ngang. • Maët caét cô baûn theo truïc ngang : Khaûo saùt cung ÑMC caét ngang, ÑMP phaûi theo chieàu doïc, tónh maïch chuû (TMC) treân vaø TM voâ danh, nhó traùi vaø caùc tónh maïch phoåi. • Maët caét cô baûn theo truïc doïc hôi nghieâng ñaàu doø : Khaûo saùt ÑMP traùi theo chieàu doïc vaø oáng ñoäng maïch. Baûng 1 : Toùm taét caùc caáu truùc cuûa tim khaûo saùt ñöôïc baèng sieâu aâm 2D Ñöôøng caét caïnh öùc - Caïnh öùc truïc doïc : • Van ÑMC ; ÑMC leân töø goác ; nhó traùi ; buoàng toáng thaát traùi • Thaát traùi ; van 2 laù • Buoàng nhaän thaát phaûi; van 3 laù - Caïnh öùc truïc ngang (CUTN) 6
• CUTN ngang van ÑMC : goác ÑMC, van ÑMC, van ÑMP, van 3 laù, buoàng toáng thaát phaûi, nhó traùi, nhó phaûi, ÑMP, ñoäng maïch vaønh • CUTN ngang van 2 laù : Thaát traùi ; thaát phaûi ; van 2 laù • CUTN ngang coät cô : Thaát traùi ; thaát phaûi ; 2 coät cô • CUTN gaàn moûm tim : thaát traùi phaàn moûm Ñöôøng caét moûm tim - Boán buoàng töø moûm : 4 buoàng tim ; 4 buoàng vaø ÑMC (5 buoàng töø moûm) - Theo truïc doïc : 2 buoàng töø moûm (Thaát traùi, nhó traùi) ; 2 buoàng vaø ÑMC Ñöôøng caét döôùi söôøn - 4 buoàng döôùi söôøn : 4 buoàng, VLN, VLT, TMC döôùi, TMC treân - Döôùi söôøn truïc ngang : Thaát phaûi, ÑMP, ÑMC caét ngang, Nhó phaûi, Nhó traùi, VLN, van 3 laù Ñöôøng caét treân hoõm öùc - Maët caét cô baûn theo truïc doïc : Cung ÑMC, ÑMC leân, ÑMC xuoáng, eo ÑMC, ÑMP phaûi - Maët caét cô baûn theo truïc ngang : Cung ÑMC caét ngang, ÑMP phaûi theo chieàu doïc, TMC treân vaø TM voâ danh, nhó traùi vaø TMP 2.3 Sieâu aâm tim Doppler 2.3.1 Phaân tích caùc bieåu hieän Doppler: Baèng aâm thanh: eâm dòu hay thoâ raùp Baèng hình aûnh : Doøng maùu tôùi ñaàu doø cho phoå döông, vaø ngöôïc laïi doøng maùu ñi xa ñaàu doø seõ cho phoå aâm. 2.3.2 Caùc heä thoáng ghi Doppler: • Doppler xung : Coù 2 kyõ thuaät Doppler xung : vôùi PRF thaáp (LPRF) vaø vôùi PRF cao ( HPRF). (PRF : Pulse Repetition Frequency) Soùng sieâu aâm phaùt ra khoâng lieân tuïc. Tinh theå ñaàu doø vaän haønh vôùi 2 nhieäm vuï phaùt vaø thu. Doppler xung loaïi LPRF thöôøng duøng nhaát, giuùp ñònh vò trí toån thöông deã daøng nhôø di chuyeån ñöôïc cöûa soå Doppler. Khoâng khaûo saùt ñöôïc vaän toác maùu >1.5m/s vì luùc ñoù coù hieän töôïng aliasing( phuû truøm). Doppler xung loaïi HPRF cho pheùp ño ñöôïc caùc doøng maùu coù vaän toác tôùi 5m/s. • Doppler lieân tuïc : Soùng sieâu aâm phaùt vaø thu bôûi 2 tinh theå khaùc nhau neân khoâng bò giôùi haïn veà vaän toác. 7
• Doppler maøu : Laø hình thöùc Doppler xung , yeáu hôn. Do ñoù coù hieän töông phuû truøm khi vaän toác >1m/s. Theo quy öôùc: doøng höôùng veà phía ñaàu doø coù maøu ñoû, ngöôïc höôùng coù maøu xanh luïc. Doøng roái loaïn coù maøu xanh laù caây. Maøu caøng saäm, vaän toác maùu caøng cao. 2.3.3 Khaûo saùt caùc doøng bình thöôøng: • Doøng 2 laù : Ghi ôû maët caét 4 buoàng töø moûm. Daïng doøng döông, bao goàm 2 soùng E vaø A. Vaän toác toái ña cuûa E khoaûng 0.9m/s • Doøng ÑMC : Ghi ôû maët caét ôû moûm, treân hoõm öùc hoaëc döôùi söôøn. Phoå döông hay aâm tuyø vò trí ñöôøng caét, Vaän toác bình thöôøng khoaûng 1.35m/s. • Doøng 3 la ù: Ghi ôû maët caét caïnh öùc traùi-ngang van ÑMC, 4 buoàng töø moûm hay 4 buoàng döôùi söôøn. Phoå van 3 laù döông cuøng daïng vôùi phoå van 2 laù. Vaän toác trung bình laø 0.5m/s. • Doøng ÑMP : Ghi ôû maët caét caïnh öùc ngang – van ÑMC, taäp trung vaøo ñöôøng ra ÑMP hoaëc maët caét döôùi söôøn theo truïc ngang. Phoå aâm, coù vaän toác trung bình 0,75 m/s. Kyø taâm tröông coù phoå hôû ÑMP sinh lyù. 2.3.4 Muïc tieâu cuûa Doppler tim : Giuùp khaûo saùt huyeát ñoäng khoâng xaâm nhaäp. Khaûo saùt : - Khaûo saùt ñoä naëng cuûa heïp van, ño dieän tích môû van baèng phöông trình lieân tuïc. - Ñoä cheânh aùp löïc ño baèng phöông trình Bernoulli giaûn löôïc. - Phaùt hieän vaø ñònh löôïng hôû van. - Ño aùp löïc ÑMP. - Ño cung löông tim taïi caùc loã van . - Phaùt hieän caùc luoàng thoâng trong tim : oáng ñoäng maïch, thoâng lieân thaát, thoâng lieân nhó… - Khaûo saùt caùc van nhaân taïo. 8
1.Treân hoõm öùc. 2.Caïnh öùc. 3.Moûm. 4.Döôùi söôøn. Hình 3 : Caùc vò trí ôû ngöïc ñeå khaûo saùt sieâu aâm 4 maët caét cô baû n. Hình 4 : Caùc vò trí cuûa ñaàu doø ôû caùc ñöôøng caét : ñöôøng caét caïnh öùc beân traùi (A); ñöôøng caét töø moûm tim (B); ñöôøng caét döôùi söôøn (C); ñöôøng caét treân hoõm öùc (D). 9
A B C D Hình 5 : Maët caét caïnh öùc truïc doïc : caét TM ngang thaát A B 10
C D Hình 6 : Maët caét caïnh öùc truïc ngang – ngang van ñoäng maïch chuû. Phoå Doppler doøng maùu ngang van ñoäng maïch phoåi coù vaän toác toái ña laø 1.14m/s. (D) A B C D Hình 7 : Maët caét caïnh öùc truïc ngang- ngang coät cô: coät cô tröôùc beân -vò trí 4giôø, coät cô sau giöõa- vò trí 8 giôø( C ). Maët caét caïnh öùc truïc ngang – ngang van 2 laù, meùp van môû, thaáy roõ laù van tröôùc vaø laù van sau (B-D). 11
A B C D E F Hình 8 : Maët caét 4 buoàng töø moûm. Phoå Doppler xung doøng maùu ngang van 2 laù coù vaän toác toái ña laø 0.99m/s (C-D). Maët caét 5 buoàng töø moûm , ghi nhaän phoå Doppler lieân tuïc doøng maùu ngang van ñoäng maïch chuû coù vaän toác toái ña laø 0.9m/s ( E-F). 12
A B Hình 9 : Maët caét 5 buoàng döôùi söôøn . A 13
B C Hình 10 : Maët caét döôùi söôøn truïc ngang cho thaáy ñoäng maïch phoåi baét nguoàn töø thaát phaûi. A 14
B C Hình 11 : Maët caét treân hoõm öùc cô baûn theo truïc doïc giuùp thaáy ñoäng maïch chuû leân, cung ñoäng maïch chuû, ñoäng maïch chuû xuoáng vaø ñoäng maïch phoåi (B,C) . A B 15