Chuyên đề tốt nghiệp:Tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 3

Chia sẻ: Szfasf Fadsfs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chuyên đề tốt nghiệp:tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 3', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên đề tốt nghiệp:Tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 3

do quyÕt ®Þnh cña ngêi kinh doanh vµ tù do lùa chän cña ngêi tiªu dïng. C¹nh tranh trªn thÞ trêng tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. C¹nh tranh vÒ thÞ trêng ph©n phèi, c¹nh tranh vÒ kh¸ch hµng, c¹nh tranh vÒ nh©n c«ng, c¹nh tranh vÒ nguyªn vËt liÖu, c¹nh tranh vÒ c«ng cô marketing… C¹nh tranh x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh hoÆc gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Mçi cÊp ®é kh¸c nhau th× cã h×nh thøc c¹nh tranh kh¸c nhau. C¸c doanh nghiÖp khi tham gia kinh doanh cÇn ph¶i cã nhËn thøc ®óng vÒ c¹nh tranhvµ c¸c cÊp ®é cña c¹nh tranh ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cho sù ph¸t triÓn cña m×nh. Díi ®©y lµ mét sè cÊp ®é c¹nh tranh cña thÞ trêng. 2. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam HiÖn nay viÖc nhËn thøc vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn kinh doanh ë níc ta cha nhÊt qu¸n, cha nhËn thÊy vai trß quan träng cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc nªn cha cã quan ®iÓm døt kho¸t vÒ ñng hé c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. Nhµ níc cha cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, nh÷ng c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Bªn c¹nh ®ã t tëng cha coi träng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ viÖc thµnh lËp hµng lo¹t c¸c tæng c«ng ty 90, 91 còng ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn m«i trêng c¹nh tranh. Do nh÷ng tån t¹i ®Êy mµ thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp. ThÓ hiÖn: a) T×nh tr¹ng c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng C¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhfa níc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc hëng nhiÒu u ®·i tõ phÝa nhµ níc nh: c¸c u ®·i vÒ vèn ®Çu t, thuÕ, vÞ trÝ ®Þa lý, thÞ trêng tiªu thô, Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp nµy cßn tËp trung trong tay mét lîng lín c¸c ngµnh nghÒ quan träng: ®iÖn, 15
níc, than, dÇu löa, bu chÝnh viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i , c¸c doanh nghiÖp t nh©n kh«ng ®îc coi träng. C¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ho¹t ®éng theo mét qui chÕ riªng, kh«ng ®îc u ®·i tõ nhµ níc. §iÒu nµy g©y thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ, bëi vÒ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc lµm ¨n hiÖu qu¶, ch©y ×, tr«ng chê vµo nhµ níc g©y ra l·ng phÝ nguån lùc x· héi, trong khi c¸c c«ng ty t nh©n ho¹t ®éng n¨ng næ vµ hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ra do nh÷ng qui ®Þnh kh«ng hîp lÝ trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi g©y nªn sù e ng¹i vÒ ®Çu t vµo níc ta cña c¸c c«ng ty níc ngoµi sù e ng¹i vÒ ®Çu t vµo níc ta cña c¸c c«ng ty níc ngoµi. b) Hµnh vi c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lu«n muèn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh mµ kh«ng vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n c¶n trë nµo. Do ®ã mµ g©y nªn nh÷ng hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh tõ c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: - Mét sè doanh nghiÖp th«ng ®ång c©u kÕt víi nhau nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong héi, ®Ó tõ ®ã mµ lo¹i bá c¸c doanh nghiÖp kh¸c b»ng c¸ch ng¨n c¶n kh«ng cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c tham gia ho¹t ®éng kinh doanh, h¹n chÕ viÖc më réng ho¹t ®éng, tÈy chay kh«ng cung cÊp s¶n phÈm hoÆc dÞch vô, chÌn Ðp c¸c doanh nghiÖp ph¶i tham gia vµo hiÖp héi hoÆc cho ph¸ s¶n. C¸c doanh nghiÖp tho¶ thuËn víi nhau ®Ó ph©n chia ®Þa bµn ho¹t ®éng, thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ lµm cho sù lu th«ng hµng ho¸ trªn thÞ trêng bÞ gi¸n ®o¹n, thÞ trêng trong níc bÞ chia c¾t. Sù c©u kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÉn tíi viÖc ®éc quyÒn chi phèi mét sè mÆt hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh lµm cho gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng t¨ng cao. VÝ dô nh thuèc t©n dîc võa qua ë níc ta gi¸ ®¾t gÊp 3 lÇn so víi mÆt hµng cïng lo¹i ë níc ngoµi, lµm thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng, triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh. 16
- Hµnh vi l¹m dông u thÕ cña doanh nghiÖp ®Ó chi phèi thÞ trêng. Hµnh vi nµy xuÊt ph¸t tõ mét sè tæng c«ng ty ®äc quyÒn hoÆc c¸c c«ng ty lín cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ trêng. C¸c c«ng ty nµy dùa vµo thÕ m¹nh cña m×nh mµ sö dông c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh, thao tóng thÞ trêng. Víi søc m¹nh ®éc quyÒn c¸c c«ng ty ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn, ®éc quyÒn mua th× mua víi gi¸ thÊp, ®éc quyÒn b¸n th× b¸n víi gi¸ cao ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch, hoÆc ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh hä cã thÓ h¹ gi¸ b¸n xuèng thÊp h¬n so víi chi phÝ s¶n xuÊt. Sù l¹m dông u thÕ cña doanh nghiÖp dÉn ®Õn viÖc ¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn trong s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp yÕu h¬n, chi phèi c¸c doanh nghiÖp nµy. H¬n n÷a viÖc l¹m dông nµy cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng lùa chän cña ngêi tiªu dïng, kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn tham gia kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Nã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p ®Æt gi¸ c¶ s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm… - S¸p nhËp, hîp nhÊt, mua l¹i doanh nghiÖp ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty hoÆc liªn doanh lµ viÖc s¸p nhËp c¸c c«ng ty thµnh viªn l¹i víi nhau, viÖc nµy diÔn ra theo quyÕt ®Þnh cña nhµ níc. C¸c c«ng ty s¸p nhËp hay liªn doanh víi nhau lµm t¨ng møc ®é tÝch tô hay tËp trung cña thÞ trêng. C¸c c«ng ty liªn doanh s¸p nhËp hay hîp nhÊt víi nhau ®Òu lµm cho thÞ trêng tËp trung h¬n, gi¶m bít ®èi thñ c¹nh tranh t¨ng kh¶ n¨ng chi phèi ®éc quyÒn thÞ trêng cña c¸c tæng c«ng ty hay c¸c liªn doanh, lµm triÖt tiªu c¹nh tranh trong kinh doanh. - C¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh HiÖn nay níc ta cha cã khung ph¸p lÝ hoµn chØnh cho c¹nh tranh nªn viÖc x¸c ®Þnh, xö ph¹t c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ khã kh¨n. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Mét sè hµnh vi c¹nh tranh khong lµnh m¹nh nh: 17
N¹n hµng gi¶, hµng nh¸i, hµng kÐm chÊt lîng ®îc tung ra thÞ trêng. ViÖc hµng gi¶, hµng nh¸i b¸n trªn thÞ trêng sÏ g©y thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng, lµm gi¶m uy tÝn cña c¸c c«ng ty lµm ¨n ch©n chÝnh cã s¶n phÈm bÞ lµm nh¸i. C¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o gian dèi, thæi phång u ®iÓm cña hµng ho¸ m×nh lµm gi¶m u ®iÓm cña c¸c hµng ho¸ kh¸c cïng lo¹i, råi ®a ra nh÷ng møc gi¸ cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm. §iÒu nµy còng g©y thiÖt h¹i cho ngêi tiªu dïng vµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt ch©n chÝnh. C¸c hµnh vi th«ng ®ång víi c¬ quan qu¶n lý nhµ níc ®Ó c¶n trë ho¹t ®éng cña c¸c ®èi thñ trong c¸c ký kÕt hîp ®ång , hèi lé c¸c giao dÞch kinh tÕ, l«i kÐo lao ®éng lµnh nghÒ, nh÷ng chuyªn gia giái cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng cßn phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. c. §éc quyÒn cña mét sè tæng c«ng ty. ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty 90 - 91 ®îc coi lµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ trong ph¹m vi c¶ níc hoÆc bé ngµnh, ®Þa ph¬ng. C¸c tæng c«ng ty nµy lµ tËp hîp c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm l¹i víi nhau, viÖc lµm nµy nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Thùc tÕ, cho thÊy r»ng viÖc c¸c tæng c«ng ty 90, 91 ra ®êi ®· g©y c¶n trë cho m«i trêng c¹nh tranh mµ c¸c tæng c«ng ty ®ã ho¹t ®éng. T¹o ra sù c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c trong cïng mét lÜnh vùc. ThÓ hiÖn qua c¸c ho¹t ®éng sau: 18
Mét sè tæng c«ng ty víi thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ cña m×nh ®· kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé ng¨n c¶n nhËp khÈu, chÝnh s¸ch bao cÊp, l·i suÊt u ®·i ®Ó duy tr× vÞ thÕ ®éc quyÒn cña m×nh. NhiÒu tæng c«ng ty ®· thÓ chÕ ho¸ nh÷ng u ®·i ®Æc quyÒn cña m×nh vµ ®a ra nh÷ng quy ®Þnh bÊt lîi cho c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh»m lo¹i bá c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. - Víi u thÕ ®éc quyÒn, nhiÒu c«ng ty ®· ®Þnh ra nh÷ng s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ngêi kinh doanh víi nhau trªn thÞ trêng. VÝ dô: cïng mét lo¹i hµng ho¸ dÞch vô tæng c«ng ty ¸p ®Æt nhiÒu gi¸ kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i kh¸ch hµng. - C¹nh tranh trong néi bé tæng c«ng ty bÞ h¹n chÕ. §îc sù b¶o hé cña chÝnh phñ, nhiÒu tæng c«ng ty ho¹t ®éng tr× trÖ, û l¹i g©y tèn kÐm, l·ng phÝ cho x· héi. Nh vËy víi môc ®Ých chÝnh lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c tæng c«ng ty ®· kh«ng thùc hiÖn ®îc, mµ viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty nµy ®· ¶nh hëng kh«ng tèt, thËm chÝ c¶n trë c¹nh tranh trªn thÞ trêng. HiÖn nay c¶ níc cã 17 tæng c«ng ty 91 víi 450 thµnh viªn, 71 tæng c«ng ty 90 cña bé víi 1057 thµnh viªn vµ 7 tæng c«ng ty 90 cña ®Þa ph¬ng víi 116 thµnh viªn, tæng c«ng ty chiÕm 27% sè doanh nghiÖp Nhµ níc vµ 76,5% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ níc c¶ níc. d. §éc quyÒn tù nhiªn trong c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng: §éc quyÒn tù nhiªn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái vèn ®Çu t lín mµ lîi nhuËn ®em l¹i chËm vµ kh«ng ®¸ng kÓ. Ngoµi ra ®éc quyÒn tù nhiªn cßn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng, ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc nh: §iÖn, níc, dÇu khÝ, ®Æc biÖt nµy chØ cã mét hoÆc mét vµi doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc phÐp ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy kinh doanh theo m« h×nh khÐp kÝn theo 19
chiÒu däc võa thùc hiÖn c¸c kh©u ®Çu võa thùc hiÖn c¸c kh©u cuèi. Do h×nh thøc ho¹t ®éng nh vËy nªn h¹n chÕ c¹nh tranh hay dêng nh kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Do vËy c¸c tæng c«ng ty cã thÓ ®a ra nh÷ng møc gi¸ chung cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch cao. §iÒu nµy lµm cho ngêi tiªu dïng mÊt nhiÒu chi phÝ h¬n ®Ó sö dông c¸c hµng ho¸ dÞch vô trong khi chÊt lîng kh«ng t¬ng xøng. ThÝ dô: gi¸ ®iÖn ë ViÖt Nam lµ 0,07USD/kwh so víi Th¸i Lan lµ 0,04 USD, phÝ vËn hµnh, c¶ng ®èi víi 1 v¹n tÊn ë c¶ng Sµi Gßn lµ 40.000USD, c¶ng Bangkok lµ 20.000USD, cíc viÔn th«ng tõ Hµ Néi gäi ®Õn Tokyo hÕt 7,92USD/3phót, tõ Bangkok hÕt 2,48USD. Gi¸ hµng ho¸ cao trong khi chÊt lîng phôc vô cña hµng ho¸ th× l¹i cßn bÞ h¹n chÕ: hÖ thèng giao th«ng kÐm ph¸t triÓn, ®êng x¸ trËt hÑp h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®i l¹i cña ngêi d©n, tai n¹n, ïn t¾c giao th«ng x¶y ra liªn tôc trªn c¸c con ®êng ®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, t×nh tr¹ng ngËp óng trªn c¸c con ®êng khi cã ma lµ ®iÒu kh«ng hiÕm. Kho tµng, bÕn b·i, c¶ng biÓn Ýt, ®êng s¾t kÐm ph¸t triÓn, hÖ thèng cÊp tho¸t níc thiÕu, mÊt vÖ sinh. ë ViÖt Nam chØ cã 25% m¹ng líi ®êng bé ®îc r¶i nhùa. KÕt qu¶ cña ®éc quyÒn tù nhiªn lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ c¶ t¨ng cao mét c¸ch bÊt hîp lý, buéc toµn bé nÒn kinh tÕ ph¶i chÞu møc gi¸ ®Çu vµo cao, lµm t¨ng chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp kinh do¹nh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. e. Mét sè yÕu tè kh¸c. Nhµ níc ta cha cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vµ cha cã mét c¬ quan chuyªn tr¸ch nµo theo dâi, gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ 20
®éc quyÒn. Cha cã nh÷ng hiÖp héi ngêi tiªu dïng ®ñ m¹nh dÓ hç trî cho viÖc gi¸m s¸t c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. ChÝnh th«ng qua nh÷ng hiÖp héi nµy mµ c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh sím ®îc qu¸ ra xö lý. III. C¸c gi¶i ph¸p duy tr× c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn. Tõ thùc tr¹ng ®éc quyÒn ë ViÖt Nam ta thÊy r»ng: cßn nhiÒu tån t¹i cÇn th¸o gì. Tõ thùc tr¹ng cho thÊy c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam cßn cã nhiÒu tån t¹i, nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i ®ã lµ do: - HÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn c¹nh tr¹nh vµ ®éc quyÒn cha hoµn chØnh, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña mäi ngêi vµ cña c¸c doanh nghiÖp cha nghiªm minh, nªn nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng hîp thøc cßn tån t¹i kh¸ phæ biÕn. - Quan ®iÓm vÒ vai trß cña c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn cha nhÊt qu¸n nªn néi dung mét sè quy ®Þnh ph¸p lý liªn quan ®Õn m«i trêng c¹nh tranh cßn m©u thuÉn víi nhau. - Thñ tôc hµnh chÝnh cha ®îc c¶i thiÖn, ®¬n gi¶n ho¸ kÞp thêi nªn cßn g©y nhiÒu phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t vµ còng t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, lµm t¨ng chi phÝ giao dÞch, gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña m«i trêng ®Çu t ë trong níc so víi c¸c níc kh¸c. - HÖ thèng th«ng tin cßn yÕu kÐm, cha kÞp thêi c©n xøng thiÕu minh b¹ch ®· g©y ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¸c c¬ héi kinh doanh, ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn m«i trêng c¹nh tranh. 21