Chuyên đề tốt nghiệp:Tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 1

Chia sẻ: Szfasf Fadsfs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chuyên đề tốt nghiệp:tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 1', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên đề tốt nghiệp:Tìm hiểu sự cạnh tranh trong kinh tế thị trường phần 1

Quy luật của ngành kinh tế: Sự cạnh tranh PhÇn 1: Më ®Çu Lời nói đầu C¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cò sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong ®ã cã qui luËt c¹nh tranh. ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®ã nÒn kinh tÕ níc ta ®ang ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc to lín. Mét trong nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®ã lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ níc ta cßn yÕu kÐm. §øng tríc qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ngµy cµng s©u réng (lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, s¾p trë thµnh thµnh viªn cña WTO, råi më cöa héi nhËp AFTA vµo n¨m 2006) th× níc ta cÇn cã mét nÒn kinh tÕ víi søc c¹nh tranh ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trë thµnh níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Muèn nh vËy chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ víi c¸c ®èi tîng cÇn t¸c ®éng lµ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ t nh©n, ph¶i ph¸t huy c¸c lîi thÕ c¹nh tranh. Chóng ta cÇn cã mét chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®óng ®¾n. Víi môc tiªu nh vËy thËt kh«ng dÔ dµng cho ViÖt Nam, khi mµ nÒn kinh tÕ hiÖn nay kh«ng cã g× lµm ®¶m b¶o, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, cßn tr× trÖ, t×nh tr¹ng thang nhòng vµ thÊt tho¸t vèn nhµ níc t¨ng cao. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ph¸t huy ®îc vai trß chñ ®¹o cña m×nh trong nÒn kinh tÕ khi mµ nhËn ®îc nhiÒu hç trî tõ phÝa nhµ níc, ngµnh nghÒ kinh doanh, chÕ ®é tÝn dông, Trong tay n¾m hÇu hÕt c¸c nguån lùc quan träng nh: 100% má dÇu, 80% rõng, 90% lao ®éng ®îc coi träng, cã phÇn xem nhÑ u ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n. Võa qua, ngµy 1
13/10/2004, chóng ta ®· thµnh lËp ®îc hiÖp héi c¸c doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam, ®iÒu ®ã cho thÊy cã sù thay ®æi trong nhËn thøc vÒ vai trß cña t nh©n, doanh nghiÖp t nh©n ®ang dÇn nhËn ®îc sù quan t©m tõ phÝa nhµ níc vµ ®ãng vai trß quan träng trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ mét c¬ chÕ vËn hµnh chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn tuy vÉn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nhng nã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng. NhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· vËn dông tèt qui luËt c¹nh tranh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ chóng ta còng ®· ¸p dông qui luËt nµy vµ mét sè thµnh tùu ®· ®Õn víi chóng ta: §êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, x· héi ph¸t triÓn h¬n, kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh nh÷ng lîi Ých Êy cha ph¶i lµ lín lao nhng còng ®· gióp chóng ta ®Þnh híng cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. §éc quyÒn lµ sù chi phèi thÞ trêng cña mét hay nhiÒu c«ng ty, hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã vÒ mét lo¹i s¶n phÈm trªn mét ®o¹n thÞ trêng nhÊt ®Þnh. Nguyªn nh©n dÉn tíi ®éc quyÒn thêng do c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®em l¹i. §éc quyÒn sÏ lµm h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®èi víi c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó cã mét m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cã hiÖu qu¶ ®ang lµ vÊn ®Ò quan träng ®îc ®Æt ra víi thùc tr¹ng hiÖn nay cña níc ta. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë níc ta hiÖn nay nh thÕ nµo? Vµ níc ta cÇn lµm g× ®Ó duy tr× c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn? Chóng ta sÏ t×m hiÓu cô thÓ ë díi ®©y. 2
PhÇn 2 C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn 1. Sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ThÞ trêng lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ bao gåm c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trªn thÞ trêng c¸c nhµ s¶n xuÊt, ngêi tiªu dïng, nh÷ng ngêi ho¹t ®éng bu«n b¸n kinh doanh, quan hÖ víi nhau th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi hµng ho¸. Nh vËy thùc chÊt thÞ trêng lµ chØ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua trao ®æi, lu th«ng hµng ho¸ vµ mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ gi÷a ngêi víi ngêi. H×nh thøc ®Çu tiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ h lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó trao ®æi vµ bu«n b¸n trªn thÞ trêng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ h×nh thøuc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, mµ ë ®ã mäi yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu ®îc qui ®Þnh bëi thÞ trêng. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn cã ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh: thuª ®îc lao ®éng rÎ mµ cã kÜ thuËt, mua ®îc nguyªn nhiªn vËt liÖu rÎ, cã thÞ trêng c¸c yÕu tè ®Çu ra tèt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÓ chiÕm lÊy, n¾m gi÷ lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Sù c¹nh tranh nµy chØ kÕt thóc khi nã ®îc ®¸nh dÊu bëi mét bªn chiÕn th¾ng vµ mét bªn thÊt b¹i. Tuy vËy c¹nh tranh kh«ng bao giê mÊt ®i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh 3
lµ sù sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. Muèn tån t¹i ®îc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp m×nh b»ng c¸ch: n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, c¶i tiÕn khoa häc kÜ thuËt §iÒu nµy sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ång thêi còng lµm cho x· héi ph¸t triÓn nhê kinh tÕ ph¸t triÓn, khoa häc - kÜ thuËt ph¸t triÓn do ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp, c¶i tiÕn khoa häc - kÜ thuËt. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh c¸c nguån lùc cña x· héi sÏ ®îc chuyÓn tõ n¬i s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ ®Õn n¬i s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n. T¹o ra lîi Ých x· héi cao h¬n, mäi ngêi sÏ sö dông nh÷ng s¶n phÈm tèt h¬n. C¹nh tranh ®em l¹i sù ®a d¹ng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. Do ®ã t¹o ra nhiÒu lùa chän h¬n cho kh¸ch hµng, cho ngêi tiªu dïng. Nh vËy c¹nh tranh lµ mét ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh gióp cho sù ph©n bæ nguån lùc x· héi cã hiÖu qu¶, ®em l¹i Ých lîi lín h¬n cho x· héi. C¹nh tranh cã thÓ ®îc xem nh lµ qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ lîng ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn c¸c bíc nh¶u thay ®æi vÒ chÊt. Mçi bíc nh¶y thay ®æi vÒ chÊt lµ mçi nÊc thang cña x· héi, nã lµm cho x· héi ph¸t triÓn di lªn, tèt ®Ñp h¬n. VËy sù tån t¹i cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2. Vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng C¹nh tranh xuÊt hiÖn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kinh doanh víi nhau ®Ó giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸, nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh võa lµ m«i trêng, võa lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã mµ c¹nh tranh ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÓ hiÖn qua mét sè chøc n¨ng sau: 4
Thø 1: C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ cã 2 lo¹i c¹nh tranh: c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. ViÖc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh lµ sù c¹nh tranh nh»m giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vÒ s¶n phÈm. Do ®ã kÕt qu¶ cña sù c¹nh tranh nµy lµ h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ thÞ trêng cña tõng lo¹i mÆt hµng. §ã lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc tÝnh dùa vµo ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh cña toµn x· héi. NÕu nh doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt díi møc trung b×nh sÏ bÞ thiÖt h¹i hay bÞ lç vèn. Cßn nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trªn møc trung b×nh cña x· héi sÏ thu ®îc lîi nhuËn th«ng qua sù chªnh lÖch vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Ngoµi c¹nh tranh trong néi bé ngµnh cßn cã c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng kh¸c nhau. Môc ®Ých cña c¹nh tranh nµy lµ t×m n¬i ®Çu t cã lîi h¬n. C¸c doanh nghiÖp tù do di chuyÓn TB cña m×nh tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. C¹nh tranh nµy dÉn ®Õn h×nh thµnh nªn tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. ViÖc h×nh thµnh nªn gi¸ thÞ trêng cña hµng ho¸ vµ tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ ®iÒu quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Víi gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸ cho biÕt doanh nghiÖp nµo lµm ¨n cã l·i hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã sÏ cã nh÷ng thay ®æi trong s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Víi tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cho biÕt lîi nhuËn cña c¸c nhµ t b¶n sÏ lµ nh nhau cho dï ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh kh¸c nhau víi lîng TB nh nhau. Thø hai: C¹nh tranh gióp ph©n bæ l¹i nguån lùc cña x· héi mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng mét lo¹i hay mét sè lo¹i hµng ho¸ c¹nh tranh nhau vÒ gi¸ b¸n, h×nh thøc s¶n phÈm, chÊt lîng s¶n phÈm 5
trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®ã doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tèt, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n th× doanh nghiÖp ®ã sÏ cã l·i. §iÒu ®ã gióp cho viÖc sö dông c¸c nguån nguyªn vËt liÖu cña x· héi cã hiÖu qu¶ h¬n, ®em l¹i lîi Ých cho x· héi cao h¬n. NÕu cø ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i nguån lùc th× sÏ l·ng phÝ nguån lùc x· héi trong khi hiÖu qu¶ x· héi ®em l¹i kh«ng cao, chi phÝ cho s¶n xuÊt t¨ng cao, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng lªn kh«ng cÇn thiÕt. Thø ba: C¹nh tranh ®iÒu tiÕt cung, cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng, kÝch thÝch thóc ®Èy viÖc øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt vµ t¨ng vèn ®Çu t vµo s¶n xuÊt trªn thÞ trêng, khi cung mét hµng nµo ®ã lín h¬n cÇu hµng ho¸ th× lµm cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m xuèng, lµm cho lîi nhuËn thu ®îc cña c¸c doanh nghiÖp sÏ gi¶m xuèng. NÕu nh gi¸ c¶ gi¶m xuèng díi møc hoÆc b»ng chi phÝ s¶n xuÊt th× doanh nghiÖp ®ã lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ bÞ ph¸ s¶n. ChØ cã nh÷ng doanh nghiÖp nµo cã chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ c¶ thanh to¸n cña hµng ho¸ th× doanh nghiÖp ®ã míi thu ®îc. §iÒu ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ®îc th× ph¶i gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch tÝch cùc øng dông ®a khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ngîc l¹i khi cung mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã nhá h¬n cÇu hµng ho¸ cña thÞ trêng ®iÒu ®ã dÉn ®Õn sù khan hiÕm vÒ hµng ho¸ ®iÒu nµy dÉn tíi gi¸ c¶ cña hµng ho¸ t¨ng cao dÉn ®Õn lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, ®iÒu nµy kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp sÏ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch øng dông khoa häc - c«ng nghÖ tiªn tiÕn hoÆc më réng qui m« s¶n xuÊt ®Ó cã ®îc lîng hµng ho¸ tung ra thÞ trêng. §iÒu nµy lµm t¨ng thªm vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn x· héi. §iÒu nµy quan träng lµ ®éng lùc nµy hoµn toµn tù nhiªn kh«ng theo vµ kh«ng cÇn bÊt kú mét mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nµo cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc. 6
Thø t : C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ cã c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt víi nhau mµ cßn cã sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng víi nhau, ®Ó cã ®îc mét n¬i lµm viÖc tèt, c«ng viÖc phï hîp. §iÒu ®ã khiÕn cho mäi ngêi trong x· héi lu«n lu«n ph¶i n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña m×nh. Víi ý nghÜa ®ã c¹nh tranh lµm cho con ngêi ta hoµn thiÖn h¬n, c¹nh tranh ®ãng gãp mét phÇn trong viÖc h×nh thµnh nªn con ngêi míi trong x· héi míi th«ng minh, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o. C¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn cã kÎ th¾ng vµ ngêi thua. KÎ m¹nh cµng ngµy cµng m¹nh lªn nhê lµm ¨n hiÖu qu¶. KÎ yÕu th× bÞ ph¸ s¶n. Sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng hoµn toµn mang ý nghÜa tiªu cùc. Bëi v× cã nh vËy th× c¸c nguån lùc cña x· héi míi ®îc chuyÓn sang cho nh÷ng n¬i lµm ¨n hiÖu qu¶. ViÖc duy tr× c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ dÉn ®Õn sù l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Do ®ã muèn cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña x· héi cao buéc chóng ta ph¶i chÊp nhËn sù ph¸ s¶n cña nh÷ng doanh nghiÖp yÕu kÐm. Sù ph¸ s¶n nµy kh«ng ph¶i lµ sù huû diÖt hoµn toµn mµ ®ã lµ sù huû diÖt s¸ng t¹o. 3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lu«n muèn tù m×nh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ - dÞch vô cña m×nh. Nhng c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®· kh«ng cho phÐp hä lµm nh vËy. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn xo¸ bá c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ®· ra ®êi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña hä. §éc quyÒn trong kinh doanh lµ viÖc mét hay nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi nhÊt ®Þnh khèng chÕ thÞ trêng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô. §éc quyÒn thêng dÉn ®Õn xu híng cöa quyÒn, b¹o lùc vµ trong mét sè trêng hîp nã c¶n trë sù ph¸t triÓn cña khoa häc kÜ thuËt, lµm chËm th©m chÝ l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Bëi lÏ víi thÕ ®éc quyÒn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc c¶i tiÕn 7